EMPOWERMENT EN AANLOOPHUIZEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "EMPOWERMENT EN AANLOOPHUIZEN"

Transcriptie

1 1 EMPOWERMENT EN AANLOOPHUIZEN Inleiding Ik ben blij om hier vandaag te mogen staan. Het doet me denken aan eerdere momenten in Gent: de feestdag van Metawonen, de voorstelling van het boek Meervoudig gekwetsten, de studiedag van OCMW Gent met haar twee projecten over integraal werken en over het tewerkstellingsproject in samenwerking met de verslavingszorg De Sleutel enz. Het zijn steeds momenten geweest waarbij ik een grote verbondenheid voelde met mensen en organisaties die eenzelfde visie op hulpverlening en een bijzondere aandacht hebben voor kwetsbare groepen in onze samenleving. Deze manifestatie kadert in de week van de GGZ. Een belangrijk initiatief om de negatieve beeldvorming van mensen met een psychische of psychiatrische beperking te doorbreken. In het weekend kwamen de ervaringsdeskundigen zelf op straat, heel goed vind ik. Op de televisie hoorde ik ze bepleiten om als volwaardige burgers behandeld te worden. Een vrouw formuleerde het treffend: we zijn enkel wat anders gewoon. Daar gaat het in wezen om dat iedereen, ook die een beetje anders gewoon zijn, volwaardig kunnen participeren in onze samenleving, gewoon kunnen meedoen, zoals ik het een Nederlandse collega onlangs hoorde zeggen in een workshop over cliëntenparticipatie. Hierbij kom ik automatisch bij empowerment terecht. De reden waarom ik vandaag werd uitgenodigd. Empowerment was het onderwerp van mijn doctoraat en vormt het centrale uitgangspunt van onze onderzoeksgroep Armoede, maatschappelijke integratie en migratie aan het HIVA. Het kruisen van kennis vind ik steeds erg belangrijk: de wetenschappelijke, theoretische kennis kruisen met de praktijk- en beroepskennis en -niet in het minst- met de ervaringskennis van de mensen waarover we het hebben. Deze drie bronnen van kennis vullen elkaar aan, zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Dit vertaalt zich ook in de wijze waarop we onderzoek doen (participatorisch, actiegericht onderzoek) en in de methodieken die we ontwikkelen (b.v. maatzorg, ervaringsdeskundigen in de armoede en sociale uitsluiting, het lokaal cliëntoverleg). Ik ga eerst toelichten wat ik onder empowerment versta, nadien sta ik stil bij de betekenis van empowerment voor de hulpverlening en zorg, ten slotte kijk ik vanuit dit gedachtegoed naar de ontmoetingshuizen of aanloophuizen die vandaag in de picture staan. Deel I: Wat is empowerment Als ik over empowerment spreek dan doel ik eigenlijk op het empowermentparadigma. Een paradigma staat voor een globaal denkkader én handelingskader. Het reikt verder dan een nieuwe methodiek. Het gaat om een meer fundamentele verandering in het kijken naar sociale problemen en naar haar oplossingen met gevolgen voor interventie, onderzoek en beleid. Inherent aan dit empowermentparadigma is de primaire bekommernis voor personen of groepen die maatschappelijk kwetsbaar zijn. Een streven naar volwaardig burgerschap voor iedereen is hierbij de rode draad. De doelgroep in het kader van empowerment is heel verscheiden, maar veelal zijn het personen in een minderhedenpositie (b.v. patiënten, allochtonen, ouderen, gezinnen in een problematische opvoedingssituatie, personen met een handicap). Ikzelf heb empowerment vooral toegepast in

2 2 armoedesituaties, bij personen die in armoede leven en een multicomplexe problematiek kennen. In 2005 hebben we een studie afgerond naar de toegankelijkheid van de GGZ voor personen die in armoede leven. Deze bleek erg ontoegankelijk voor deze groep. Empowerment vormde het kader voor deze studie, want ook in de sfeer van rehabilitatie, zorgvernieuwing, en verrmaatschappelijking komt dit concept steeds duidelijker naar voren. De rode draad uit dit onderzoek hebben we in de titel van deze studie geformuleerd: versterkend werken door nieuwe vormen van liaisons. Het blijkt immers belangrijk -zeker voor maatschappelijk kwetsbare groepen- dat er bruggen worden gemaakt tussen b.v. de GGZ en de algemene welzijnszorg, tussen GGZ en de bijzondere jeugdzorg, tussen GGZ en doelgroeporganisaties, tussen ambulante, residentiële en crisiswerkingen enz. We pleiten voor meer horizontale partnerschappen, voor de uitbouw van laagdrempelige lokale dienstverlening en ontmoetingsmogelijkheden in de buurt, voor zinvolle en creatieve vrijetijdsactiviteiten en persoonlijke ontplooiingsprojecten. Dit brengt ons erg dicht bij het concept van aanloophuizen. Tot op de dag van vandaag is distancing het dominante antwoord van mensen die niet-anders zijn tegenover mensen die anders zijn. Men neemt afstand van deze zogenaamde moeilijke en zonderlinge mensen. We leven daarom ook in een gesegregeerde samenleving, een hokjessamenleving. De Nederlandse hoogleraar Jan Latten spreekt in zijn oratie over uitsortering en stelt dat de samenleving zwanger is van segregatie. Het is een heel beklijvende deprimerende publicatie. Mensen kiezen bewust of onbewust- voor gelijksoortigheid: in woonplek, in schoolkeuze, in partnerkeuze en zo blijven de hokjes bestaan. Daarom zijn net kwartiermaken, maatjesprojecten, aanloophuizen, acties als deze week van de GGZ zo noodzakelijk. De betrachting moet evenwel zijn dat de samenleving en maatschappelijke instituties als dusdanig veranderen, dat we geen aparte circuits maken die segregatie institutionaliseert. Wel zijn het noodzakelijke tussenstappen om bruggen te maken, te kunnen maken. Ontmoetingen tussen anderssoortigen dienen immers gearragangeerd te worden, net omwille van de aanwezige uitsorteringsmechanismen. Empowerment geeft een kader en taal voor de andere zijde van dit klassieke verhaal. Noem het gerust een positiever verhaal. Een verhaal dat ook rekening houdt met beperkingen, kwetsuren, risicofactoren maar deze niet als eerste en enige focus neemt. Een verhaal dat niet eindigt in fatalisme, in massale gevoelens van afwijzing en sociale overbodigheid, in afhankelijke hulpverleningsrelaties, in een zich neerleggen bij een duale samenleving. Maar een verhaal dat het belang van dichterbij komen benadrukt, verbindingen maken. Slechts dan is er kans op echt ontmoeten. Personen die maatschappelijk kwetsbaar zijn hebben in deze prioritair recht op aandacht, maar dan wel op positieve aandacht. De eigen kijk van empowerment vertaalt zich in de focus op gezondheid, krachten en competenties en natuurlijke helpsystemen in de persoon zelf en zijn omgeving. De empowermenttheorie verbindt steeds het individuele welzijn, de individuele krachten en natuurlijke helpsystemen met de bredere sociale en politieke omgeving. Ze doet een actief appèl op de veerkracht van personen, groepen, buurten of organisaties. Maar vecht daarnaast ook actief discriminerende, onderdrukkende en vernederende praktijken aan. Dit is erg belangrijk om niet in de valkuil te trappen dat we de eigen verantwoordelijkheid van maatschappelijk kwetsbare individuen en groepen gaan benadrukken en dat de samenleving en haar instituties worden ontlast van hun verantwoordelijkheid. Vanuit empowerment gaan we uit van gedeelde verantwoordelijkheid. Men kan immers werken aan het empowerment van mensen die kwetsbaar zijn in je bureau, in het aanloophuis, maar als deze buiten komen (op straat, bij de bakker, bij de huisbaas, werkgever, gebuur enz) en zich bevinden in omgevingen die kwetsen, stigmatiseren, uitsluiten, dan wordt het voor deze mensen wel erg moeilijk. In een streven naar een vermaatschappelijking van de zorg, dient ook aan deze zijde van de samenleving, bij deze die niet-anders-zijn, actief te worden gesleuteld. Kwartiermaken dus om het met de woorden van Doortje Kal te zeggen.

3 3 Een ander aspect in de empowermenttheorie is dat men empowerment niet kan krijgen, men kan anderen dus niet gaan empoweren. Empowerment moet men zelf verwerven, maar steeds mits ondersteuning van de omgeving. De nadruk bij empowerment ligt op het proces. Het is een proces met een open einde, een continu proces dat verschillende gradaties heeft en verschillende vormen aanneemt naargelang b.v. de populatie of culturele context. Zo zal empowerment b.v. iets anders inhouden voor een zwangere tiener dan voor een oudere werkloze arbeider of voor iemand die ontslagen wordt uit het psychiatrische ziekenhuis. De nadruk op het proces is ook te merken in haar omschrijving. Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie. Persoonlijk verkies ik het woord kracht boven macht (zie power ). Mensen krachtiger maken, mensen versterken, heeft een heel andere connotatie dan mensen machtiger maken of eigen baas maken. Kracht is iets dat van binnenuit en vanonderuit komt. Macht is iets dat van bovenaf komt, en leidt tot sancties, weerstand en tegenmacht, dominantie en afhankelijkheid. Op collectief vlak, wat b.v. de groep van personen met een psychiatrische beperking betreft, is het belangrijk dat deze meer invloed krijgt in onze maatschappij, dat hun positie versterkt wordt. Empowerment heeft dus wel een politieke agenda. Het empowerment van één groep mag hierbij wel niet indruisen tegen het empowerment van een andere groep. Dit zou immers indruisen tegen de waarden van democratie, pluralisme en diversiteit waarop het empowermentparadigma is gebaseerd. Empowerment is wel degelijk ethisch gegrond. Wat betekent empowerment nu voor de hulpverlening? Deel II: Betekenis voor de hulpverlening Het krachtenperspectief Empowerment zet zich af tegen het klassieke ziektemodel. In dit model worden patiënten beschouwd als zwak, met een tekort aan capaciteiten. Empowerment is geen deficitmodel, maar wel een krachtgericht model. De toevoeging van het krachtenperspectief is een belangrijk aspect van een empowerende hulpverlening. Dit houdt in dat de hulpverlener niet alleen gelooft in de aanwezigheid van krachten bij iedereen, maar er ook expliciet appèl op doet. Leren naar positieve zaken kijken is te kaderen binnen een meer algemene verandering binnen de psychologie, men spreekt dan van positieve psychologie. Deze houdt zich niet bezig met hoe ziekten worden genezen, maar wel hoe kan welzijn of gezondheid bevorderd worden zodat een hogere levenskwaliteit kan worden bereikt. Positieve psychologie legt mechanismen bloot waardoor psychologische weerstand kan worden opgebouwd. Ik benoem dit als psychologisch kapitaal. Voor de verkenning van deze nieuwe notie van psychologisch kapitaal is de studie van het concept van veerkracht (resilience) uitermate geschikt. Veerkracht is een belangrijke conditie van empowerment. Het geeft mooie inzichten in de psychologische processen die maken dat mensen -ondanks zeer moeilijke omstandigheden- toch weten stand te houden, survivors zijn.

4 4 Bouwstenen voor veerkracht zijn onder meer een veilige gehechtheid (of attachment ) waarbij warme veilige bindingen met anderen als een bron van veerkracht worden beschouwd. Ook een interne beheersingsoriëntatie (of locus of control), het gevoel van greep te hebben op de eigen situatie en de omgeving is een belangrijke veerkrachtbeschermer. Andere bouwstenen zijn onder meer: niet opnemen van de slachtofferrol of positieve identeitsvorming (veelal worden mensen met een psychiatrische beperking een negatieve identiteit toebedeeld: iemand die geen zorg draagt voor het gezin, iemand die niet veel weet, niet werkt, niet veel kan leren enz). Ook het principe van wederkerigheid in de geven-nemen balans is een belangrijk aspect. De power of giving, de kracht van het geven, wordt al zeer lang vanuit de zelfhulporganisaties benadrukt en is een bouwsteen voor veerkracht. De inbreng van het krachtenperspectief binnen de hulpverlening betekent ook een streven naar de minst ingrijpende hulpverlening (liever ambulant dan residentieel, eerder algemene zorg dan bijzondere zorg, liefst in het eigen milieu dan in een verafgelegen specialistische voorziening). Een hulpverlening die het dichtst staat bij de natuurlijke hulpbronnen van het individu en een bijzondere aandacht heeft voor de sociale netwerken.. Relatie tussen hulpvrager en hulpverlener In een empowerende hulpverlening wordt de hulpvrager een volwaardige actor met als uitgangspunt gelijkwaardigheid. Dit doelt op een gelijkwaardigheid in het mens zijn, er is immers wel een verschil in machtpositie binnen de voorziening tussen hulpvrager en hulpverlener. Dat mag niet ontkent worden, moet net boven tafel komen. Empowerment pleit sterk voor een positieve basishouding bij hulpverleners. Ook presentie en respect aan de orde. In de presentiebenadering van Andries Baart staat aandacht centraal. Het betekent ontmoeting, er zijn voor iemand. De basisbeweging is naar de ander toe (letterlijk en figuurlijk), men sluit zich aan bij de leefwereld, men heeft een open agenda en laat zich verrassen en verwonderen. Het present-zijn schept kansen voor de trage en duurzame processen, naast de snelle antwoorden die er ook moeten zijn. Presentie en interventie dienen binnen het hulpverleningproces wel samen te gaan. Het medevoelen is geen medelijden. Medelijden kan verwonden. Het kan aanzetten tot passieve ontvangers van zorg. Respect betekent een openheid voor het anders-zijn. Het verschil wordt hierbij een ingang tot dialoog, wordt een kracht. De kracht van het verschil dus. De positieve basishouding betekent ook geen houding van u vraagt, wij draaien. Niet de vraag, maar de dialoog moet immers de zorg sturen. Een hulpverlener dient betrokken te zijn, bewogen. Dit gaat lijnrecht in tegen het klassieke hulpverleningsmodel waarbij het wordt belangrijk geacht om afstand te behouden. Dat is veilig voor de hulpverlener, maar opdat de hulpvrager zich zou veilig voelen, is net die nabijheid belangrijk. Vanuit deze betrokkenheid kunnen verbindingen worden gemaakt naar de omgeving. Dit is erg essentieel omdat personen in maatschappelijk kwetsbare situaties net moeilijkheden ondervinden met het maken van verbindingen: met zichzelf, met de anderen, maar ook met de maatschappelijke instituties. Een hechte band tussen hulpverlener en hulpvrager is wel geen doel op zich van de hulpverlening en onderscheidt zich hierdoor ook van een vriendschapsrelatie. Sommigen spreken van afstandelijke betrokkenheid of professionele vriendschap, net om dit onderscheid te maken. Hulpverlening stopt niet bij een hechte band tussen hulpvrager en hulpverlener. Vanuit deze veilige positieve band kunnen stappen naar buiten worden gezet, bruggen worden geslagen met de eigen omgeving die (terug) aansluiting met de samenleving mogelijk maken.

5 5 3. Attitude en technieken van de hulpverlener Deze veranderingen in de rolrelatie tussen hulpvrager en hulpverlener heeft natuurlijk ook gevolgen voor de attitude en technieken. Faciliterende activiteiten hebben het meeste empowerend potentieel: door hulpvragers te ondersteunen, door open te staan voor het uiten van gevoelens. Er wordt ook gewezen op het belang van humor, op het creatief-zijn en op het zich blootgeven van de hulpverlener ( het afstand nemen van de functionele identiteit, de mens achter de hulpverlener laten zien, b.v. spreken vanuit je rol als ouder of partner, toegeven dat je iets vergeten bent of een slechte dag had). Ook het belang van outreaching werken wordt benadrukt en de meerwaarde van ervaringskennis met de aandacht voor culturele en persoonlijke levensgeschiedenissen, levensverhalen en tradities. Aandacht gaat hierbij naar wat personen over zichzelf hebben geleerd, maar ook over anderen en de wereld wanneer ze met moeilijke levensgebeurtenissen worden geconfronteerd. Een exploratie ook van de gevoelens van trots over de manier waarop ze met moeilijkheden of tradities zijn omgesprongen ( survivor s pride ). Dit betekent een anders leren kijken naar pijnlijke levensverhalen die terug openingen geeft en een toekomst schept. Dit alles vraagt ook om specifieke vraagtechnieken, om aangepast taalgebruik en om een holistisch en dynamisch assessment gericht op krachten. Vanuit de krachtenbenadering deed men het voorstel om aan de aan de klassieke DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) een krachtenas toe te voegen waarbij de hulpverlener en hulpvrager tezamen de krachten van de hulpvrager en zijn omgeving dienen weer te geven. Ook het planmatig handelen een middel. Een plan dat de hulpverlener en de organisatie belet om met verborgen agenda s te werken (hidden agenda). Ordening maakt trouwens ook participatie van de hulpvrager mogelijk. Dit alles behoeft organisaties en contexten die de hulpverlener toelaat om in een dergelijke rolrelatie in te stappen. 4. Organisatorische context Om competente werkers te hebben inzake empowerment, heeft men ook competente organisaties nodig die hun macht gebruiken om empowerend te werken ( the use of power to empower ). Dit zijn onder meer organisaties die openstaan voor het werken met ervaringsdeskundigen en vrijwilligers, die ruimte laten voor creativiteit en samenwerking met andere sectoren. Er is reeds onderzoek gedaan naar de kenmerken van een empowerende organisatie. De term enabling niche wordt hierbij in de mond genomen. (dit staat tegenover de entrapping niche ). Enabling niches zijn plaatsen waarin men niet wordt gestigmatiseerd, waarin er aandacht is voor de gehele persoon, met sterke verwachtingen van persoonlijke groei en verandering. Het zijn niches die toegang geven tot andere niches die andere perspectieven inbrengen zodat de wereld wordt verruimd (geen sektes). Deze sociale niches stimuleren het aanleren van vaardigheden, men voelt zich er fysiek veilig en sociaal gewaardeerd voelt. Het is een omgeving waarin de betrokkenen een gevoel van eigenwaarde kunnen ontwikkelen en waarbij men tot medezeggenschap wordt uitgenodigd. Het belang van het groepsaspect wordt benadrukt in een empowerende context. De link hier met ontmoetingshuizen is snel gemaakt.

6 6 Naast organisaties zijn er nog andere belangrijke contexten: het buurtniveau, het beleid met wet- en regelgeving enz. Op het buurtniveau vind ik kwartiermaken cruciaal. Maar daar zal Doortje jullie straks alles over vertellen. 5. Casemanagement Tot slot nog kort iets over de samenwerking tussen organisaties. Een grensoverschrijdende werking is belangrijk om een zorg op maat te kunnen aanbieden, om tot een multidisciplinaire aanpak en naadloze hulpverlening te bekomen, belangrijke aspecten bij empowerment. Men spreekt van casemanagement dat ingevuld wordt als een vraaggestuurd overleg waarbij de beleving en de krachten van de hulpvrager centraal staan. Een empowerende hulpverlening bepleit sterke overlegnetwerken is 3 bij empowerment. Coöperatie en niet competitie behoren tot de taal van empowerment. Synergieën dienen gesmeed te worden, wil empowerment echt kans op slagen hebben. Hierin schuilt net ook een grote kwetsbaarheid van empowerment. Deel III: Empowerment en aanloophuizen Ter voorbereiding van vandaag heb ik de scriptie van Tom Van Hoey gelezen over Poco Loco, één van de aanloophuizen. Een boeiend werk vond ik met ook een aantal kritische geluiden. Het hoeft geen betoog dat het concept van aanloophuizen vanuit het empowermentgedachtegoed enkel maar kan worden aangemoedigd. Het is een enabling niche, een warme plek in de nabije omgeving van mensen gericht op ontmoeting. Mensen voelen zich er veilig en gesteund. In de citaten van bezoekers van Poco Loco vielen de volgende woorden me op: niet verstikkend interessante tijdsinvulling niet pushen gewaardeerd worden goedkoop compagnie weg van de dagelijkse sleur vriendelijk gezellig antwoorden op vragen respect plaats zonder verplichtingen. Het opnemen van een rol als vrijwilliger wordt door velen positief gewaardeerd. Dit biedt kansen voor de opbouw van een positieve identiteit en de mogelijkheid om te geven, belangrijke aspecten voor veerkracht en empowerment. In de marge van mijn grote warme appreciatie voor het concept van aanloophuizen, maak ik een aantal kanttekeningen.

7 7 Participatie Participatie is een kernaspect bij empowerment. Niet zozeer het mee aanwezig zijn, het mee rond de tafel zitten is hierbij van tel, maar wel het gevoel van erbij te horen is een meerwaarde: dat de andere apprecieert dat je meedoet, dat je er echt toe doet. Het aanwezig zijn op Poco Loco betekent voor velen een meerwaarde. Maar er zijn ook beperkingen. De mix wordt niet voldoende bereikt. Vooral mensen met een psychiatrische beperking komen over de vloer en dan vooral mannen. Waar zitten de gewone burgers, de vrouwen? Hoe komt het dat deze burgers wel meer komen als Soirée Deluxe iets doet. Is de ontmoeting met de anders gewonen an sich dan niet aantrekkelijk genoeg? Professionelen De ontmoetingshuizen worden nog niet echt gerund door de mensen zelf. Het lijken toch vooral de professionelen die verantwoordelijk zijn. Beslissen zij over de openingsuren, over de afwezigheid van alcohol? Er is wel inspraak, mensen worden wel als vrijwilligers ingeschakeld maar een echt beheer, een echte kanteling is er niet. In vaktermen kunnen we spreken over consumer-involved, maar niet over consumerrun. Zou dit in de toekomst een optie kunnen zijn? Dient er aan de kadervorming van de mensen zelf gesleuteld te worden? In Nederland zie ik b.v. cliëntenraden, cliëntenbelangenbureaus, organisaties die worden geleid door cliënten zelf uit de GGZ. Ze krijgen hier ook een loon voor betaald. In Vlaanderen denk ik aan de ervaringsdeskundigen in de armoede en sociale uitsluiting, een decretale functie met een erkend beroepsprofiel dat leidt tot betaalde jobs in het reguliere systeem. Waar staat het met cliënten uit de GGZ in Vlaanderen? Waar liggen de knelpunten om ook deze weg in te slaan? Is de weerstand nog te groot hiervoor? Bij wie? Bezoekers vinden het ook jammer dat professionelen hun privé-leven volledig afschermen. Dit wijst op het discours van afstand en nabijheid, het zichzelf blootgeven als mens, aspecten die ik dikwijls tegenkom bij laagdrempelige en vraaggerichte werkingen. Hoe hier mee om te gaan? Waar liggen juist de grenzen, moeten ze er zijn? Geen gemakkelijk iets, maar dit verdient wel de nodige aandacht. Financiering De grote stroom van middelen, van centen, gaat vandaag de dag nog steeds naar de residentiële zorg van de GGZ - de psychiatrische ziekenhuizen en annex beschut wonen. Als men naar een echte vermaatschappelijking van de zorg wil gaan, dient ook hier een kanteling te gebeuren: naar ambulante werkingen, naar geïntegreerde wreeingen naar creatieve, ervaringsgerichte en krachtgerichte werkingen. Het valt me op dat vele best practices die we in onze onderzoeken omtrent empowerment oplijsten, steeds te kampen hebben met een gebrek aan structurele financiering. Zegt dit niet veel over de visie van de beleidsvoeders van de GGZ? Of over de macht van gevestigde instanties? Ook dit dient in een discours over vermaatschappelijking en empowerment in de GGZ een plaats te krijgen en ernstig te worden genomen.

8 8 Brugfunctie Ontmoetingshuizen wensen bruggen te leggen met de gewone samenleving. Dit lijkt geen gemakkelijke opdracht. In deze zin dienen ook andere werkingen als b.v. maatsjesprojecten ruim uitgebouwd te worden en aansluiting te vinden bij ontmoetingshuizen. Ook samenwerking met de brede eerste en nulde lijn is hierbij aan de orde en netwerking tussen organisaties, ook buiten het klassieke GGZ-circuit: het algemene welzijnswerk, het sociaal-cultureel aanbod: verenigingsleven, sport, vormingswerk, culturele activiteiten. Het betekent ook dat deze toegankelijker moeten worden voor mensen met een psychische of psychiatrische beperking. Deze brugfunctie impliceert ook een verdere destigmatisering van ontmoetingshuizen, maar ook van de psychiatrie in het algemeen. Krachten dienen hiertoe gebundeld te worden. Empowerment staat dan ook voor Bind-Kracht, voor gedeelde verantwoordelijkheid en gedeelde zorg. Dit is nodig opdat maatschappelijk kwetsbare personen en groepen in onze samenleving -als mensen met een psychiatrische beperking- volwaardig zouden kunnen participeren. Een streven naar een positieve psychiatrie is hierbij een belangrijke stap. Ontmoetingshuizen dragen hier zeker hun steentje toe bij. Ik hoop dit ook te kunnen blijven doen via empowerend onderzoek. Hartelijk dank voor uw aandacht! Tine Van Regenmortel, 10 oktober 2007

Empowerment en veerkracht in armoedesituaties

Empowerment en veerkracht in armoedesituaties Empowerment en veerkracht in armoedesituaties STRUCTUUR 1. OMSCHRIJVING VAN EMPOWERMENT 2. EMPOWERMENT IN DE HULPVERLENING 3. VEERKRACHT OF RESILIENCE 4. KRITISCHE KANTTEKENINGEN EN VALKUILEN 1 EMPOWERMENT

Nadere informatie

BIND-KRACHT in ARMOEDE

BIND-KRACHT in ARMOEDE BINDKRACHT IN ARMOEDE 1 BINDKRACHT in ARMOEDE Verbinden om te versterken academische inzichten met de hulpverleningspraktijk en de perceptie van mensen in armoede het geschreven woord met dialoog en training

Nadere informatie

Rehabilitatiecongres Parallelsymposium II Armoede en zelfregie Tine Van Regenmortel, 21 mei 2015 Den Bosch

Rehabilitatiecongres Parallelsymposium II Armoede en zelfregie Tine Van Regenmortel, 21 mei 2015 Den Bosch Rehabilitatiecongres Parallelsymposium II Armoede en zelfregie Tine Van Regenmortel, 21 mei 2015 Den Bosch 30-5-2015 2 Inhoud Voorwoord 4 1 Samenvatting 6 1.1 Armoede in 2013 wederom sterk gestegen, maar

Nadere informatie

Van een geïntegreerde visie naar methodische handelingsprincipes

Van een geïntegreerde visie naar methodische handelingsprincipes Van een geïntegreerde visie naar methodische handelingsprincipes Katrien Steenssens & Barbara Demeyer 24 maart 2009 Activering: wortels van het discours Sociale argumenten wegwerken sociale ongelijkheden

Nadere informatie

Bind-Kracht: Krachtgericht sociaal werk in dialoog. Kristel Driessens

Bind-Kracht: Krachtgericht sociaal werk in dialoog. Kristel Driessens Bind-Kracht: Krachtgericht sociaal werk in dialoog Kristel Driessens BIND-KRACHT in ARMOEDE Doel: kwaliteitsverbetering van de hulpverlening aan mensen in armoede Aandachtspunten: VERBINTENISPROBLEMATIEK

Nadere informatie

Bind-Kracht: Een wervend kader voor een lokaal armoedebeleid

Bind-Kracht: Een wervend kader voor een lokaal armoedebeleid Bind-Kracht: Een wervend kader voor een lokaal armoedebeleid Kristel Driessens Katinka Vercammen Conferentie Meedoen is mogelijk Gemeente Lelystad 7/11/2013 Definitie van armoede (Vranken Jaarboek Armoede

Nadere informatie

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie Petri Embregts Participatie Geplande ratificatie VN verdrag voor rechten van mensen met beperking

Nadere informatie

Verbinden vanuit diversiteit

Verbinden vanuit diversiteit Verbinden vanuit diversiteit Krachtgericht sociaal werk in een context van armoede en culturele diversiteit Studievoormiddag 6 juni 2014 Het verhaal van Ahmed Een zoektocht met vele partners Partners De

Nadere informatie

Samenwerken in de strijd tegen ARMOEDE

Samenwerken in de strijd tegen ARMOEDE Samenwerken in de strijd tegen ARMOEDE Missie Grensloos vzw werkt, vanuit en samen met mensen in armoede, aan de verandering van structuren in de samenleving die mensen uitsluiten. Inleiding Deze tekst

Nadere informatie

Toespraak van Vlaams minister Lieten op eindcongres The Missing Link - woensdag 21 september 2011

Toespraak van Vlaams minister Lieten op eindcongres The Missing Link - woensdag 21 september 2011 Toespraak van Vlaams minister Lieten op eindcongres The Missing Link - woensdag 21 september 2011 Geachte heer Commissaris Andor, Geachte mensen van De Link, mensen van de Europese partnerorganisaties,

Nadere informatie

Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken?

Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken? Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken? Tijs Van Steenberghe, vakgroep sociaal werk, expertisecentrum Quality of Life Jessica De Maeyer, vakgroep orthopedagogiek,

Nadere informatie

Laagdrempelige verenigingen: omgaan met mensen uit kansengroepen. Workshop Roeselare stadhuis donderdag 10 september

Laagdrempelige verenigingen: omgaan met mensen uit kansengroepen. Workshop Roeselare stadhuis donderdag 10 september Laagdrempelige verenigingen: omgaan met mensen uit kansengroepen Workshop Roeselare stadhuis donderdag 10 september www.demos.be Tatjana van Driessche Stafmedewerker lokale netwerken en sport Ondersteuning

Nadere informatie

De meervoudig gekwetste mens. Uitdagingen voor een passende verantwoordelijkheidsopname

De meervoudig gekwetste mens. Uitdagingen voor een passende verantwoordelijkheidsopname De meervoudig gekwetste mens Uitdagingen voor een passende verantwoordelijkheidsopname Armoede, uitsluiting, kwetsing Feiten Life-events Precaire levensomstan digheden Relationele breuken Structuren Uitsluitingsmechanismen

Nadere informatie

Positie van meerzijdige partijdigheid als hulpverlener. Hilde Delameillieure Foton

Positie van meerzijdige partijdigheid als hulpverlener. Hilde Delameillieure Foton Positie van meerzijdige partijdigheid als hulpverlener Hilde Delameillieure Foton Begrip uit contextuele therapie Meerzijdige partijdigheid of meerzijdig gerichte partijdigheid, of veelzijdige partijdigheid

Nadere informatie

Community Care en relationeel burgerschap: een uitdaging. Greet Demesmaeker - Wim Van Tongel

Community Care en relationeel burgerschap: een uitdaging. Greet Demesmaeker - Wim Van Tongel Community Care en relationeel burgerschap: een uitdaging Greet Demesmaeker - Wim Van Tongel NEF(2011) model of well-being Doelstelling 1: vermaatschappelijking van de zorg Het is cruciaal dat we naast

Nadere informatie

Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie?

Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? In deze fiche vind je instrumenten om de interculturele competenties van personeelsleden op te bouwen en te vergroten zodat het diversiteitsbeleid

Nadere informatie

opdrachtsverklaring centrum voor volwassen personen met handicap MOZAÏEK

opdrachtsverklaring centrum voor volwassen personen met handicap MOZAÏEK opdrachtsverklaring centrum voor volwassen personen met handicap MOZAÏEK Bij het begin van de jaren 70 zoeken enkele ouders een dagcentrum voor hun volwassen gehandicapt kind. Voordien was het bijna evident

Nadere informatie

Je steunsysteem is overal om je heen.

Je steunsysteem is overal om je heen. Je steunsysteem is overal om je heen. Kwartiermaken in de wijken in Oss en in de regio. Burgerkracht en Presentie Definitie kwartiermaken: Kwartiermaken gaat over het bevorderen van het maatschappelijk

Nadere informatie

PRESENTATIE DE KRACHTLIJNEN VAN STERK SOCIAAL WERK VOOR DE TOEKOMST

PRESENTATIE DE KRACHTLIJNEN VAN STERK SOCIAAL WERK VOOR DE TOEKOMST PRESENTATIE DE KRACHTLIJNEN VAN STERK SOCIAAL WERK VOOR DE TOEKOMST De globale definitie van sociaal werk Sociaal werk is een praktijk-gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering

Nadere informatie

5/11/2017. Wat is Bind-Kracht? Bind-Kracht als inspiratiebron voor het onderwijs Kristel Driessens en Cindy Van Geldorp

5/11/2017. Wat is Bind-Kracht? Bind-Kracht als inspiratiebron voor het onderwijs Kristel Driessens en Cindy Van Geldorp Bind-Kracht als inspiratiebron voor het onderwijs Kristel Driessens en Cindy Van Geldorp Wat is Bind-Kracht? Een samenwerkingsverband van onderzoekers, lectoren, trainers en coaches (ervaringsdeskundigen

Nadere informatie

Stimuleren van eigen kracht en sociale netwerken. Ervaringen uit het veld

Stimuleren van eigen kracht en sociale netwerken. Ervaringen uit het veld Stimuleren van eigen kracht en sociale netwerken Ervaringen uit het veld Overzicht programma Wie ben ik: - Philip Stein - masterstudent sociologie - afgerond A&O-psycholoog Programma: - half uur presentatie,

Nadere informatie

Synergiën en Convergenties tussen werk en welzijn. Hendrik Delaruelle, Commissie W² Vlaams Welzijnsverbond

Synergiën en Convergenties tussen werk en welzijn. Hendrik Delaruelle, Commissie W² Vlaams Welzijnsverbond Synergiën en Convergenties tussen werk en welzijn Hendrik Delaruelle, Commissie W² Vlaams Welzijnsverbond SYNERGIE = een begrip dat een proces beschrijft waarbij het samengaan van delen meer oplevert dan

Nadere informatie

Basisschakelmethodiek, een opstap in de armoedebestrijding

Basisschakelmethodiek, een opstap in de armoedebestrijding 1 Basisschakelmethodiek, een opstap in de armoedebestrijding Herman Baert Annelies Droogmans Lieve Polfliet 2 Bij het geheel of gedeeltelijk gebruik van deze power point, dienen de auteursrechten op de

Nadere informatie

Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts

Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit

Nadere informatie

Opdrachtsverklaring Missie - Visie

Opdrachtsverklaring Missie - Visie Opdrachtsverklaring Missie - Visie 1. Missie Sint-Lodewijk biedt aangepast onderwijs en/of begeleiding op maat aan kinderen, jongeren en volwassenen met een motorische beperking. Ook het gezin en breder

Nadere informatie

herstelgerichte visie als leidend principe Hoe doe je dat

herstelgerichte visie als leidend principe Hoe doe je dat hgerichte visie als leidend principe Hoe doe je dat > fasen h h empowermentgericht coachen rehabilitatiegericht benaderen visie op de cliënt inleiding1.5 1 > fasen h h empowermentgericht coachen rehabilitatiegericht

Nadere informatie

Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp. Bie Melis en Mia Claes

Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp. Bie Melis en Mia Claes Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp Bie Melis en Mia Claes Veel termen met meerdere invullingen Impliceert uiteenlopende doelstellingen Verschillende benaderingen = verschillende belangen. Het netwerk

Nadere informatie

(SPORT) PARTICIPATIE

(SPORT) PARTICIPATIE (SPORT) PARTICIPATIE STRUCTUUR 1. De Keeting 2. Armoede Wat? Waarom? Binnenkant vs buitenkant Conformiteitsdruk/ achterstelling 3. Film 4. Empowerment Wat/ achtergrond Waarom empoweren? Hoe empoweren?

Nadere informatie

Kenmerken verbindende en versterkende hulpverleningsrelatie

Kenmerken verbindende en versterkende hulpverleningsrelatie Bind-Kracht in de basisopleiding Kenmerken verbindende en versterkende hulpverleningsrelatie Lieve Geerts Kristien Van den Bogaert Wim De Clerck 8 november 2012 De relatie als krachtbron in de hulpverlening

Nadere informatie

Beleidsvisie Sociaal Werk

Beleidsvisie Sociaal Werk Beleidsvisie Sociaal Werk Jo Vandeurzen Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Het momentum Groot enthousiasme voor deelname aan werkgroepen Sociaal werkers uit verschillende sectoren en

Nadere informatie

tekst voor voorbereiding forum visie

tekst voor voorbereiding forum visie + Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw Aromagebouw / Vooruitgangstraat 323 bus 6 (3 de verdieping) / 1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@vlaams-netwerk-armoede.be

Nadere informatie

UITDAGENDE VORMINGEN VOOR SOCIAAL WERKERS EN HULPVERLENERS

UITDAGENDE VORMINGEN VOOR SOCIAAL WERKERS EN HULPVERLENERS UITDAGENDE VORMINGEN VOOR SOCIAAL WERKERS EN HULPVERLENERS KRACHTGERICHTE HULPVERLENING IN DIALOOG Bind-Kracht staat voor een kwaliteitsvolle hulpverlening aan mensen in armoede. Krachtgericht werken,

Nadere informatie

VISIE OP DAGBESTEDING EN WERK DICHTERBIJ

VISIE OP DAGBESTEDING EN WERK DICHTERBIJ VISIE OP DAGBESTEDING EN WERK DICHTERBIJ Visie Dichterbij: Dichterbij schept voorwaarden waardoor mensen met een verstandelijke beperking: - leven in een eigen netwerk temidden van anderen - een eigen

Nadere informatie

Geestelijke gezondheid!? Ik stel u voor. Cijfers voor Gent. Tijd om normaal te doen over geestelijke gezondheidsproblemen.

Geestelijke gezondheid!? Ik stel u voor. Cijfers voor Gent. Tijd om normaal te doen over geestelijke gezondheidsproblemen. Geestelijke gezondheid!? Tijd om normaal te doen over geestelijke gezondheidsproblemen Jan Van Speybroeck, VVGG Ik stel u voor Antoinette Telecomsector Gehuwd, 3 kleine kinderen Sportieve hobby s Elk jaar

Nadere informatie

Empowerment van (kinder) psychiatrische verpleegkundigen

Empowerment van (kinder) psychiatrische verpleegkundigen Empowerment van (kinder) psychiatrische verpleegkundigen Inge Antrop en Karolijne Geldolf 21 maart 2012 NVKVV Residentiele zorg bij kinderen en jongeren met een psychiatrische problematiek (Leichtman,

Nadere informatie

De Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in t Veerhuis te Nieuwegein.

De Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in t Veerhuis te Nieuwegein. Op zoek naar waardevolle contacten De werkgroep Week van de Psychiatrie organiseert van 26 tot en met 31 maart 2012 de 38e Week van de Psychiatrie. Het thema van de Week van de Psychiatrie 2012 is Contact

Nadere informatie

Verbinding in perspectieven. Jelle de Vos Petri Embregts

Verbinding in perspectieven. Jelle de Vos Petri Embregts Verbinding in perspectieven Jelle de Vos Petri Embregts Inhoud Voorstellen: waarom doen we dit? Empowerment, autonomie en zelfbepaling: hoe kom ik in mijn kracht, hoe leer ik zelf te bepalen? Competentie:

Nadere informatie

Zienn gaat verder. Jaarplan 2014

Zienn gaat verder. Jaarplan 2014 Zienn gaat verder Jaarplan 2014 Een verhaal heeft altijd meer kanten. Zeker de verhalen van de mensen voor wie Zienn er is. Wij kijken naar ál die kanten. Kijken verder. Vragen verder. Gaan verder. Zo

Nadere informatie

Specifiek Concept S2ch2ng MeeleefGezin

Specifiek Concept S2ch2ng MeeleefGezin Landelijk Concept Specifiek Concept S2ch2ng MeeleefGezin Specifieke kwetsbare doelgroep (nieuw voor WMO): - MeeleefGezin heed een inhoudelijk Concept ontwikkeld dat expliciet aan het jonge kind (- 0 tot

Nadere informatie

+ Te beantwoorden vragen

+ Te beantwoorden vragen + Bouwstenen cliënt in regie Uitkomsten dialoogsessies aanvullende zorg + Te beantwoorden vragen Hoe kan gemeente Utrecht cliëntregie in de aanvullende zorg maximaliseren? Hoe kijken mantelzorgers en gebruikers

Nadere informatie

Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers

Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers Wie/wat is de ervaringsdeskundige in het wijkgericht werken? Waarin onderscheidt zij zich? Wat is haar

Nadere informatie

IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg

IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg 1 Uit de missie van Brijder: De wensen en mogelijkheden van onze patiënten, hun omgeving en onze expertise vormen de bouwstenen van

Nadere informatie

Naar een betere geestelijke gezondheidszorg. door de realisatie van zorgcircuits en netwerken

Naar een betere geestelijke gezondheidszorg. door de realisatie van zorgcircuits en netwerken Naar een betere geestelijke gezondheidszorg door de realisatie van zorgcircuits en netwerken vermaatschappelijking en wonen. 7/06/2019 Vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg There is

Nadere informatie

ERVARINGSDESKUNDIGHEID in de armoedesector en de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen en Nederland Prof. dr. Tine Van Regenmortel De Factorij, 19 december 2012 1 Waarom de verbinding van professionele

Nadere informatie

Wijkcentrum De Kring

Wijkcentrum De Kring Wijkcentrum De Kring contactgegevens: Wijkcentrum De Kring Zuidmoerstraat 136 bus 8, 9900 Eeklo Tel: 09/378.61.69 Fax: 09/327.04.69 E-mail: joke@wijkcentrumdekring.be www.wijkcentrumdekring.be www.facebook.com/wijkcentrumdekring

Nadere informatie

Wat willen we in Pegode VZW bereiken?

Wat willen we in Pegode VZW bereiken? Niel, 15 november 2012 Wat willen we in Pegode VZW bereiken? Doelstelling Pegode VZW zoals vermeld in de statuten: De vereniging heeft als doel, met uitsluiting van elk winstoogmerk, de maatschappelijke

Nadere informatie

Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement

Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Onderwerpen Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Wat is sociaal isolement? Oorzaken en gevolgen De leefsituatie van sociaal geïsoleerden Wat kunnen we doen aan sociaal isolement? Conclusies

Nadere informatie

v.u.: Ward Van Hoorde, Kwatrechtsteenweg 168, 9260 Wetteren opdrachtsverklaring SINT-LODEWIJK

v.u.: Ward Van Hoorde, Kwatrechtsteenweg 168, 9260 Wetteren opdrachtsverklaring SINT-LODEWIJK v.u.: Ward Van Hoorde, Kwatrechtsteenweg 168, 9260 Wetteren opdrachtsverklaring SINT-LODEWIJK OPDRACHTSVERKLARING SINT- LODEWIJK cliënt-organisatie-medew MISSIE SINT-LODEWIJK - biedt aangepast onderwijs

Nadere informatie

Boekbespreking. 1. Krachtgerichte hulpverlening waarmaken

Boekbespreking. 1. Krachtgerichte hulpverlening waarmaken Boekbespreking Titel Bind-kracht in armoede. Boek 2. Krachtgerichte hulpverlening in dialoog Auteur Vansevenant, Koen, Driessens, Kristel, Van Regenmortel, Tine Uitgave Leuven : LannooCampus, 2008 Omvang

Nadere informatie

GEKLEURDE ARMOEDE BEA VAN ROBAEYS

GEKLEURDE ARMOEDE BEA VAN ROBAEYS GEKLEURDE ARMOEDE BEA VAN ROBAEYS De opbouw van het verhaal Gekleurde armoede Een maatschappelijke uitdaging Leefwereld: het leven zoals het is Gekleurde armoede en hulpverlening Het perspectief van de

Nadere informatie

We stellen voor deze vragenlijst één maal per jaar te gebruiken.

We stellen voor deze vragenlijst één maal per jaar te gebruiken. Vragenlijst Lokaal Drugoverleg Inleiding Binnen de alcohol- en drugpreventiesector weten we dat een dynamisch lokaal drugoverleg een belangrijke basis en voorwaarde vormt om binnen de gemeente een werkbaar

Nadere informatie

The Missing Link: het verhogen van sociale inclusie door de inschakeling van Opgeleide Ervaringsdeskundigen (OED)

The Missing Link: het verhogen van sociale inclusie door de inschakeling van Opgeleide Ervaringsdeskundigen (OED) The Missing Link: het verhogen van sociale inclusie door de inschakeling van Opgeleide Ervaringsdeskundigen (OED) Lut Goossens - Els Van den Berghe Vzw De Link www.de-link.net Introductie Samenvatting

Nadere informatie

Belangrijke woorden Herstel Centraal

Belangrijke woorden Herstel Centraal Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije

Nadere informatie

Samen doen. Zorgvisie. Zorg- en dienstverlening van A tot Z

Samen doen. Zorgvisie. Zorg- en dienstverlening van A tot Z Samen doen Zorgvisie Zorg- en dienstverlening van A tot Z Wat en hoe? 3 W Samen met de cliënt bepalen we wát we gaan doen en hóe we het gaan doen. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen op diverse

Nadere informatie

Samen voor een sociale stad

Samen voor een sociale stad Samen voor een sociale stad 2015-2018 Samen werken we aan een sociaal en leefbaar Almere waar iedereen naar vermogen meedoet 2015 Visie VMCA 2015 1 Almere in beweging We staan in Almere voor de uitdaging

Nadere informatie

Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen

Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen Doelgroep Methodiek Thema s 11 ouders van jongeren in secundaire scholen (2014) Waarderende benadering Ouderbetrokkenheid- Communicatie Ondersteuning

Nadere informatie

POLPAROL HOE ONT-MOETEN KAN BIJDRAGEN TOT HERSTEL

POLPAROL HOE ONT-MOETEN KAN BIJDRAGEN TOT HERSTEL POLPAROL HOE ONT-MOETEN KAN BIJDRAGEN TOT HERSTEL VZW De Hulster Leuven UZ Leuven campus Sint- Jozef Kortenberg 1 Inleiding Ontstaan Polparol Succesfactoren Polparol Polparol en herstel Rol van hulpverlener

Nadere informatie

ZIJN WIE JE BENT EN WIE JE WILT ZIJN. De waarde van de praktijkhuizen van Ixta Noa

ZIJN WIE JE BENT EN WIE JE WILT ZIJN. De waarde van de praktijkhuizen van Ixta Noa ZIJN WIE JE BENT EN WIE JE WILT ZIJN De waarde van de praktijkhuizen van Ixta Noa WIJ ZIJN IXTA NOA IXTA NOA. OFTEWEL IK STA NIEUW. IXTA NOA IS EEN EIGENZINNIGE VERZAMELING VAN MENSEN DIE ZELFBEWUST EN

Nadere informatie

Samenspel Formeel - Informeel. Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink

Samenspel Formeel - Informeel. Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink Samenspel Formeel - Informeel Vanuit ieders waarde en nieuw verhaal schrijven, 22-5-15, Jolanda Elferink 6/12/2015 Programma - Korte kennismaking; - Ontwikkelingen in de vrijwillige zorg; - Uitgangspunt

Nadere informatie

SAMENVATTING BOUWSTENEN ZELFMANAGEMENT EN PASSENDE ZORG

SAMENVATTING BOUWSTENEN ZELFMANAGEMENT EN PASSENDE ZORG SAMENVATTING ZELFMANAGEMENT EN PASSENDE ZORG INLEIDING ZELFMANAGEMENT EN PASSENDE ZORG In samenwerking met de deelnemers van het De Bouwstenen zijn opgebouwd uit thema s die Bestuurlijk Akkoord GGZ zijn

Nadere informatie

Reflectie op besluitvorming en handelen

Reflectie op besluitvorming en handelen Reflectie op besluitvorming en handelen Methodiek Omschrijving: De kwaliteit van besluitvorming heeft een invloed op de kwaliteit van de hulpverlening en het gevoel van effectiviteit. Dit is een belangrijk

Nadere informatie

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,

Nadere informatie

IPS en Begeleid Leren

IPS en Begeleid Leren IPS en Begeleid Leren Symposium IPS Arbeidsreïntegratie met de beste papieren? Amersfoort, 30 maart 2006 Lies Korevaar Programma Workshop Welkom Doelstelling workshop Inleiding Doelgroep Begeleid Leren-programma

Nadere informatie

SoNeStra. Ontwikkelen vanuit beweging

SoNeStra. Ontwikkelen vanuit beweging SoNeStra Ontwikkelen vanuit beweging Deskundigen Buitenspel?! Werken vanuit Sociale Netwerkstrategieën, 28 april 2015 Riet Portengen 75 minuten. Het verhaal Kleine oefeningen Werken vanuit Sociale NetwerkStrategieën

Nadere informatie

Kleurrijke Maatzorg: Een cultuurgevoelig onthaal? Studiedag 20 november 2013 Antwerps netwerk cultuurgevoelige

Kleurrijke Maatzorg: Een cultuurgevoelig onthaal? Studiedag 20 november 2013 Antwerps netwerk cultuurgevoelige Kleurrijke Maatzorg: Een cultuurgevoelig onthaal? Studiedag 20 november 2013 Antwerps netwerk cultuurgevoelige Kleurrijke Maatzorg: Het is een gegeven: Voorzieningen in Welzijnsorganisaties krijgen een

Nadere informatie

Kwaliteitsvol. jeugdwerk. In vogelvlucht. Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad Brussel, 27 september 2016

Kwaliteitsvol. jeugdwerk. In vogelvlucht. Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad Brussel, 27 september 2016 Kwaliteitsvol jeugdwerk Startmoment traject Jeugdwerk in de Stad Brussel, 27 september 2016 In vogelvlucht Kwaliteitsvol jeugdwerk Toelichting bij de politieke discussie in de EU en het traject van de

Nadere informatie

Interculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen

Interculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen Interculturele competenties? In de opleiding gezinswetenschappen Studiedag Kleurrijke Maatzorg Gaby Jennes, 14 oktober 2011 Iets over de opleiding gw Opleiding voor volwassenen (sinds 1960), geaccrediteerd

Nadere informatie

Van twee naar één netwerk Een nieuw netwerk Een nieuwe naam

Van twee naar één netwerk Een nieuw netwerk Een nieuwe naam Van twee naar één netwerk Een nieuw netwerk Een nieuwe naam Kwadraat staat voor. kwaliteit, want kwaliteitsvolle zorg vermenigvuldigt als je ze deelt.. het bundelen van de krachten om mensen met een psychische

Nadere informatie

Slotwoord Jongerenmediadag

Slotwoord Jongerenmediadag Slotwoord Jongerenmediadag Woensdag 7 november 2012 Hallo iedereen! Het is nu mijn beurt om samen met jullie deze Jongerenmediadag stilaan af te ronden. De Jongerenmediadag kadert in de uitvoering van

Nadere informatie

Lezing cliëntenparticipatie en ervaringsdeskundigheid

Lezing cliëntenparticipatie en ervaringsdeskundigheid Lezing cliëntenparticipatie en ervaringsdeskundigheid Wanneer we praten over cliëntenparticipatie is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen enerzijds de individuele en de collectieve cliëntenparticipatie.

Nadere informatie

Naar een betere geestelijke gezondheidszorg. door de realisatie van zorgcircuits en netwerken

Naar een betere geestelijke gezondheidszorg. door de realisatie van zorgcircuits en netwerken Naar een betere geestelijke gezondheidszorg door de realisatie van zorgcircuits en netwerken Studiedag GEPS 13/07/2017 Vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg Situering 2002: algemene

Nadere informatie

standpunt noodhulp 18 augustus 2009

standpunt noodhulp 18 augustus 2009 Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw Aromagebouw / Vooruitgangstraat 323 bus 6 (3 de verdieping) / 1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@vlaams-netwerk-armoede.be

Nadere informatie

Eerst even: terug naar de bedoeling Preventief en Collectief wijkgericht Werken

Eerst even: terug naar de bedoeling Preventief en Collectief wijkgericht Werken Congres Integraal werken 18 mei 2017 Lectoraat Welzijn Nieuwe Stijl Eerst even: terug naar de bedoeling Preventief en Collectief wijkgericht Werken NHL Hogeschool 2017 1 Grenzen aan de verzorgingsstaat

Nadere informatie

Tanja Gouverneur 21 maart 2012

Tanja Gouverneur 21 maart 2012 Tanja Gouverneur 21 maart 2012 1. What s in a name? 2. Meerwaarde hersteldeskundigheid 3. Hersteldeskundigen in een zorgteam 4. Deskundigheid in de GGZ 5. Rol van de zorgkundige in de GGZ 6. Valkuilen

Nadere informatie

Inspiratiedag: Over continuïteit in de ondersteuning van kwetsbare mensen. 13 december 2012, Berchem - Antwerpen

Inspiratiedag: Over continuïteit in de ondersteuning van kwetsbare mensen. 13 december 2012, Berchem - Antwerpen Inspiratiedag: Over continuïteit in de ondersteuning van kwetsbare mensen 13 december 2012, Berchem - Antwerpen Een initiatief van het SEN vzw, i.s.m. het Verwijzersplatform vzw Samenwerken met collega

Nadere informatie

kinderen toch blijven ondersteunen. Het maakt niet uit wat (Surinaamse vader, 3 kinderen)

kinderen toch blijven ondersteunen. Het maakt niet uit wat (Surinaamse vader, 3 kinderen) In opdracht van de Gemeente Amsterdam (Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling) Als ik mijn vader had gehad vanaf mijn jeugd, dan zou ik misschien anders zijn in het leven. (...) Wat ik allemaal wel niet

Nadere informatie

Er zijn als het moet. Visie van de William Schrikker Groep op gespecialiseerde jeugdzorg aan kinderen (van ouders) met een beperking

Er zijn als het moet. Visie van de William Schrikker Groep op gespecialiseerde jeugdzorg aan kinderen (van ouders) met een beperking Er zijn als het moet Visie van de William Schrikker Groep op gespecialiseerde jeugdzorg aan kinderen (van ouders) met een beperking Onze cliënten Jeugdzorg is er in soorten en maten. De William Schrikker

Nadere informatie

Visie en Methoden Mondiaal Burgerschap

Visie en Methoden Mondiaal Burgerschap Visie en Methoden Mondiaal Burgerschap De KNVB gelooft in de maatschappelijke meerwaarde van voetbal. Voetbal brengt de samenleving in beweging. Zo n 300.000 vrijwilligers zijn in Nederland actief bij

Nadere informatie

Bestuur & Management Consultants. Katherine Boon Ester Rood

Bestuur & Management Consultants. Katherine Boon Ester Rood Bestuur & Management Consultants Katherine Boon Ester Rood 1 Presentatie Project!mpulsbijeenkomsten Samen in de wijk Themasessie Grenzen aan vermaatschappelijking en extramuralisering 2 Impressies Extramuralisering

Nadere informatie

Er valt niet nieuws te vertellen, maar er moet nog van alles gebeuren

Er valt niet nieuws te vertellen, maar er moet nog van alles gebeuren Er valt niet nieuws te vertellen, maar er moet nog van alles gebeuren Flores D Arcais, 1994 Myriam Bergmans, 2019 Eerst een opwarmertje https://www.youtube.com/watch?v=xq8vafz 2DQU De start in 1992..toen

Nadere informatie

I N C R E A S I N G S O C I A L I N C L U S I O N BY E N G A G I N G E X P E R T S B Y E X P E R I E N C E

I N C R E A S I N G S O C I A L I N C L U S I O N BY E N G A G I N G E X P E R T S B Y E X P E R I E N C E I N C R E A S I N G S O C I A L I N C L U S I O N BY E N G A G I N G E X P E R T S B Y E X P E R I E N C E The Missing Link, Het verhogen van de sociale inclusie door de inschakeling van ervaringsdeskundigen

Nadere informatie

Armoedebeleidsplan Gent 2014-2020. Onze visie als regisseur armoedebestrijding

Armoedebeleidsplan Gent 2014-2020. Onze visie als regisseur armoedebestrijding Armoedebeleidsplan Gent 2014-2020 Onze visie als regisseur armoedebestrijding 1 Inhoudstafel 1 Armoedebestrijding binnen het Gents welzijnsbeleid... 3 2 Wat is armoede?... 5 2.1 Financiële armoede... 5

Nadere informatie

Reflecties uit een kinderrechtenbril

Reflecties uit een kinderrechtenbril Reflecties uit een kinderrechtenbril Symposium Brug tussen school en thuis 17 mei 2018 Naima Charkaoui Kinderrechtencommissariaat Kinderrechtencommissariaat Klachtenlijn Ombudsdienst: onderzoekt, bemiddelt,

Nadere informatie

Diversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten. Hoofdstuk 2: werken

Diversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten. Hoofdstuk 2: werken Diversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten Hoofdstuk 2: werken Werkwijze en opdrachten Boek en laptop nodig voor iedere

Nadere informatie

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24

Nadere informatie

Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen

Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen Burgervriendschappen. wiens zorg is dat? Ellen MJ Witteveen Deltalezingen cyclus Gerion 13 juni 2013 Opbouw Burger? Vanuit overheidsperspectief Vanuit samenlevingsperspectief Vanuit professioneel perspectief

Nadere informatie

Bijlage 11: Stellingen voor focusgroepen activering. Thema s voor de focusgroepen activering

Bijlage 11: Stellingen voor focusgroepen activering. Thema s voor de focusgroepen activering Bijlage 11: Stellingen voor focusgroepen activering Thema s voor de focusgroepen activering Tekst door inleider : De thema s waarover in de focusgroep gediscussieerd wordt, zijn weergegeven in een overzicht.

Nadere informatie

CAW Brussel - PROJECT WINTEROPVANG. Tijdelijke halftijdse vacature voor psychologisch hulpverlener

CAW Brussel - PROJECT WINTEROPVANG. Tijdelijke halftijdse vacature voor psychologisch hulpverlener - PROJECT WINTEROPVANG Tijdelijke halftijdse vacature voor psychologisch hulpverlener Contract bepaalde duur van 3 december 2018 tot 31 maart 2019 Het Centrum Algemeen Welzijnswerk te Brussel is een dynamische,

Nadere informatie

Geachte Dames en Heren,

Geachte Dames en Heren, Trefdag 'Patiënt en professional, samen sterker' UZ Gent 1 december 2016 19u Bijdrage gedeputeerde Couckuyt, met als titel: Vermaatschappelijking van zorg: het belang van zelfzorg en gebruikersparticipatie

Nadere informatie

In het hart van complexiteit werkt eenvoud

In het hart van complexiteit werkt eenvoud In het hart van complexiteit werkt eenvoud De Sloep als een empowerende werkplaats in een superdiverse wereld Bea Van Robaeys Inleiding Een perspectief op complexiteit Superdiversiteit (Vertovec, 2007)

Nadere informatie

VORMINGEN VOOR HULPVERLENERS EN BEGELEIDERS VAN MENSEN IN ARMOEDE KRACHTGERICHTE HULPVERLENING IN DIALOOG

VORMINGEN VOOR HULPVERLENERS EN BEGELEIDERS VAN MENSEN IN ARMOEDE KRACHTGERICHTE HULPVERLENING IN DIALOOG Ons aanbod NIEUW: Netwerkversterkende hulpverlening in dialoog, 2 dagen, Antwerpen: meer weten Krachtgerichte arbeidstrajectbegeleiding, 3 dagen, Antwerpen: meer weten Krachtgerichte hulpverlening, 5 dagen,

Nadere informatie

Raad van Kerken Conferentie Nieuwe Krachten met Kerk en Stage. Diaconaal leren Wanneer wijkt de duisternis voor het licht?

Raad van Kerken Conferentie Nieuwe Krachten met Kerk en Stage. Diaconaal leren Wanneer wijkt de duisternis voor het licht? Raad van Kerken Conferentie Nieuwe Krachten met Kerk en Stage 14 mei 2014 Herman Noordegraaf Diaconaal leren Wanneer wijkt de duisternis voor het licht? Ter inleiding van deze conferentie wil ik enige

Nadere informatie

Ratificatie VN-verdrag 2006a

Ratificatie VN-verdrag 2006a Ratificatie VN-verdrag 2006a Op 13 december 2006 hebben de Verenigde Naties het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap aangenomen. Op 30 maart 2007 ondertekende Nederland dit Verdrag.

Nadere informatie

Ontwikkeling van een gezondheidsbevorderende interventie voor en door dak- en thuisloze jongeren

Ontwikkeling van een gezondheidsbevorderende interventie voor en door dak- en thuisloze jongeren Ontwikkeling van een gezondheidsbevorderende interventie voor en door dak- en thuisloze jongeren Sandra Boersma, Dorieke Wewerinke & Judith Wolf Gedreven door kennis, bewogen door mensen Achtergrond Laatste

Nadere informatie

Hoe kan je kwetsbare groepen betrekken bij participatieve projecten?

Hoe kan je kwetsbare groepen betrekken bij participatieve projecten? Hoe kan je kwetsbare groepen betrekken bij participatieve projecten? Studiedag Versterk je buurt of dorp door participatie 8 maart 2017 Katelijn Van Horebeek Beleidsmedewerker Gelijke kansen en sociale

Nadere informatie

Inleiding 11. 1 Sociale psychiatrie 19 Ivonne van der Padt. 2 Elementen van een sociaal- psychiatrische methodiek 45 Ben Venneman

Inleiding 11. 1 Sociale psychiatrie 19 Ivonne van der Padt. 2 Elementen van een sociaal- psychiatrische methodiek 45 Ben Venneman Inhoud Inleiding 11 1 Sociale psychiatrie 19 Ivonne van der Padt 1.1 Inleiding 19 1.2 Stand houden ondanks golfbewegingen 19 1.3 Uitgangspunten van de sociale psychiatrie 24 1.4 Sociale psychiatrie in

Nadere informatie

VLAAMS PARLEMENT VOORSTEL VAN RESOLUTIE. van mevrouw Ria Van Den Heuvel en de heren Jan Roegiers, Carlo Daelman en Koen Helsen

VLAAMS PARLEMENT VOORSTEL VAN RESOLUTIE. van mevrouw Ria Van Den Heuvel en de heren Jan Roegiers, Carlo Daelman en Koen Helsen Stuk 2223 (2003-2004) Nr. 1 VLAAMS PARLEMENT Zitting 2003-2004 5 maart 2004 VOORSTEL VAN RESOLUTIE van mevrouw Ria Van Den Heuvel en de heren Jan Roegiers, Carlo Daelman en Koen Helsen betreffende een

Nadere informatie

Functieprofiel. Wat is het?

Functieprofiel. Wat is het? Functieprofiel Wat is het? Een functieprofiel is een omschrijving van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van een functie binnen een organisatie. Het zorgt ervoor dat discussies worden vermeden

Nadere informatie

KHB Kwaliteitsbeleid: Visietekst: gezinsgericht werken

KHB Kwaliteitsbeleid: Visietekst: gezinsgericht werken KHB Kwaliteitsbeleid: Visietekst: gezinsgericht werken We geloven dat een gezin het eerste en belangrijkste leefmilieu van een kind/jongere is. We willen vanuit onze specifieke deskundigheid het gezin

Nadere informatie

Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg? Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek

Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg? Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg?. Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek Kennis maken: Wie zijn wij? Wie zijn jullie? Wat vinden wij belangrijk? Vergelijk

Nadere informatie