Fact sheet. Spanningen in Amsterdamse buurten in nummer 6 juni 2012

Transcriptie

1 Fact sheet nummer 6 juni 2012 Spanningen in Amsterdamse buurten in 2011 O+S heeft een spanningenindex ontwikkeld om per buurt te laten zien in hoeverre sprake is van spanningen tussen bevolkingsgroepen. Deze fact sheet presenteert de meest actueel beschikbare gegevens en de ontwikkeling vanaf september Vooral in stadsdeel Nieuw-West zijn er in 2011 relatief veel spanningen tussen bevolkingsgroepen in buurten. In Centrum en Zuid zijn er juist weinig spanningen. Overlast van jongeren en verschillende opvattingen over het schoonhouden van de buurt zijn de belangrijkste redenen voor spanningen, hoewel dit verschilt per stadsdeel. In stadsdeel Zuidoost zeggen bewoners vooral dat verschillende opvattingen over het schoonhouden van de buurt voor spanningen zorgt. In de stadsdelen Nieuw-West, en Noord zijn zowel overlast van jongeren als verschillende opvattingen over het schoonhouden aanleidingen voor spanningen. In Centrum, West, Zuid en Oost speelt het schoonhouden van de buurt volgens bewoners een minder belangrijke rol dan overlast van jongeren. Figuur 1 Spanningenindex 2011 relatief weinig relatief spanningen weinig spanningen relatief redelijk relatief redelijk weinig weinig spanningen spanningen relatief redelijk veel spanningen relatief redelijk veel spanningen relatief veel spanningen relatief veel spanningen

2 Figuur 2 Drie algemene stellingen uit het instrument om gradaties van spanningen in buurten te signaleren Figuur 3 Vijf stellingen uit het instrument om potentiële oorzaken van spanningen in buurten te signaleren religie 2 vermijding overlast jongeren omgangsvormen spanningen ervaren spanningen niet positief denken schoonhouden buurt normen en waarden Toelichting spanningenindex Om de mate van spanningen tussen bevolkingsgroepen in beeld te brengen, heeft O+S in samenwerking met het Verwey-Jonker Instituut en de Leerstoel Veiligheid en Burgerschap van de Vrije Universiteit een instrument ontwikkeld. 1 Dit signaleringsinstrument bestaat uit acht stellingen, meet verschillende gradaties van spanningen (cognitie, emotie, gedrag, zie figuur 2) en biedt inzicht in verschillende potentiële oorzaken voor spanningen (zie figuur 3). Spanningen in buurten, die vaak niet direct zichtbaar zijn, kunnen met het instrument gemonitord worden, ook in het kader van eventueel ingezette beleidsmaatregelen. Het signaleringsinstrument is vanaf september 2010 in de Amsterdamse Veiligheidsmonitor opgenomen. De Veiligheidsmonitor is een enquête over leefbaarheid, veiligheid en criminaliteit die jaarlijks onder ongeveer bewoners van de politieregio Amsterdam-Amstelland wordt afgenomen (1000 per maand). O+S heeft op basis van de resultaten van het instrument een spanningenindex ontwikkeld. Deze spanningenindex laat de stand van zaken en de ontwikkelingen van spanningen in buurten zien, alsmede de verschillen tussen buurten. Het basisjaar van de spanningenindex is De spanningenindex betreft de gemiddelde score van een buurt 3 op de acht stellingen van het signaleringsinstrument gedeeld door de gemiddelde score van alle buurten in Buurten met relatief veel spanningen hebben een rode kleur, buurten met juist relatief weinig spanningen een donkergroene kleur. Buurten die meer een middenpositie innemen, krijgen ofwel een oranje kleur toegekend ofwel een lichtgroene kleur. 5 Relatief veel spanningen in stadsdeel Nieuw-West In stadsdeel Nieuw-West is het meest sprake van spanningen tussen bevolkingsgroepen: de spanningenindex is in dit stadsdeel 113. Ook in de stadsdelen Noord en Zuidoost zijn er meer spanningen dan gemiddeld (106 en 105). In de stadsdelen Centrum en Zuid zijn er relatief weinig spanningen tussen bevolkingsgroepen (86 en 91). West en Oost nemen een middenpositie in (100). Van de tien buurten met de hoogste score op de spanningenindex liggen er acht in stadsdeel Nieuw-West (tabel 5). In De Punt zijn er in 2011 de meeste spanningen tussen bevolkingsgroepen. In deze buurt voelt bijvoorbeeld 23% van de bewoners wel eens spanningen met buurtgenoten die uit een andere cultuur afkomstig zijn en 32% geeft aan dat in de buurt bevolkingsgroepen wonen waar hij/zij niet zo positief over denkt. Naast de acht buurten uit Nieuw-West staat in de top tien een buurt uit stadsdeel Noord: Nieuwendam-Noord en een buurt uit stadsdeel West: de Van Galenbuurt. De spanningenindex Tabel 4 Spanningenindex, naar stadsdeel, 2011 stadsdeel 2011 Centrum A 86 West E 100 Nieuw-West F 113 Zuid K 91 Oost M 100 Noord N 106 Zuidoost T 105 Amsterdam totaal 100 Standaarddeviatie = 9,1

3 Tabel 5 Top tien buurten met hoogste score op spanningenindex, 2011 buurt buurt 1 De Punt F83 6 Nieuwendam-Noord N68 2 Slotermeer-Noordoost F76 7 Osdorp-Midden F82 3 Overtoomse Veld F68 8 Geuzenveld/Spieringhorn F75/78 4 Osdorp-Oost F81 9 Slotermeer-Zuidwest F77 5 Westlandgracht F87 10 Van Galenbuurt E41 3 van de buurten in de top tien loopt van 113 (Van Galenbuurt) naar 122 punten (De Punt). In Nieuw-West en Zuidoost even vaak spanningen als contactvermijding De drie algemene stellingen van de index (figuur 2) geven inzicht in de gradaties van spanningen in de stad. Van de Amsterdamse bewoners geeft in % aan dat in de buurt bevolkingsgroepen wonen waar hij/zij niet positief over denkt (cognitie), 15% van de Amsterdammers voelt spanningen met buurtgenoten uit een andere cultuur (emotie) en 13% geeft aan dat bevolkingsgroepen contact met elkaar mijden door de spanningen in de buurt (gedrag). Hoe hoger de gradatie van spanningen, des te minder vaak bewoners ze waarnemen. Dit is in alle stadsdelen het geval, behalve in stadsdeel Centrum (waar vrijwel geen spanningen zijn; zie figuur 6). Wel valt op dat in de stadsdelen Nieuw-West en Zuidoost weinig verschil is in het aandeel bewoners dat spanningen ervaart en het aandeel dat zegt dat ze hierdoor contact vermijden. Ook opmerkelijk, is dat in de stadsdelen West en Zuid weinig verschil is in het aandeel mensen dat niet positief denkt over andere bevolkingsgroepen en het aandeel bewoners dat spanningen ervaart. Gedrag van buurtgenoten belangrijker dan religieuze verschillen Bij vijf van de stellingen van de spanningenindex zijn oorzaken van spanningen opgenomen (figuur 3). Gedrag van andere bewoners is volgens bewoners vaker aanleiding voor spanningen tussen bevolkingsgroepen dan religieuze tegenstellingen (figuur 7). Zo vindt 25% van de Figuur 6 Gradaties van het concept spanningen, 2011, % (helemaal) mee eens 30 % Nieuw-West Zuidoost Noord Oost West Zuid Centrum totaal niet positief denken spanningen voelen contact vermijden door spanningen Figuur 7 Oorzaken van ervaren spanningen, 2011, % (helemaal) mee eens spanningen overlast jongeren spanningen schoonhouden buurt onprettig andere normen en waarden onprettig andere omgangsvormen spanningen religieuze verschillen %

4 Tabel 8 Oorzaken van ervaren spanningen volgens bewoners naar stadsdeel, 2011, % (helemaal) mee eens schoon- stadsdeel overlast jongeren normen en waarden houden buurt omgangsvormen religie 4 Centrum A 18,2 8,8 7,2 6,6 3,3 West E 29,2 17,9 13,2 11,4 9,2 Nieuw-West F 33,4 28,4 19,6 18,3 13,8 Zuid K 18,0 12,4 8,6 7,5 4,8 Oost M 28,5 19,2 12,5 12,0 8,1 Noord N 26,9 24,4 14,4 14,1 8,9 Zuidoost T 18,9 25,4 16,2 15,4 6,6 Amsterdam totaal 25,2 19,3 13,1 12,1 8,1 Dikgedrukte cijfers geven aan wat de belangrijkste oorzaken van spanningen in het stadsdeel zijn. bewoners in 2011 dat overlast van jongeren uit andere bevolkingsgroepen voor spanningen zorgt en 19% dat spanningen ontstaan als gevolg van verschillende opvattingen over het schoonhouden van buurt en portiek. Spanningen door verschillende religieuze verschillen wordt met 8% het minst waargenomen. Respectievelijk 12 en 13% van de bewoners vindt het onprettig dat in de buurt bevolkingsgroepen wonen met andere normen en waarden en omgangsvormen. overlast van jongeren als verschillende opvattingen over het schoonhouden van de buurt als aanleidingen voor spanningen. In Centrum, West, Zuid en Oost speelt het schoonhouden van de buurt volgens bewoners een minder belangrijke rol dan de overlast van jongeren. Religieuze tegenstellingen blijken in stadsdeel Nieuw-West vaker voor spanningen te zorgen dan in de andere stadsdelen. Datzelfde geldt ook voor verschillende normen en waarden en omgangsvormen. Oorzaken voor spanningen verschillen per stadsdeel en per buurt De risicofactoren voor spanningen tussen bevolkingsgroepen verschillen per stadsdeel (zie tabel 8). In stadsdeel Zuidoost spelen volgens bewoners verschillende opvattingen over het schoonhouden van de buurt de belangrijkste rol bij het ontstaan van spanningen. In de stadsdelen Nieuw-West, en Noord zien bewoners zowel Tabel 9 laat zien in welke tien Amsterdamse buurten volgens bewoners het meest onprettige gevoelens of spanningen ontstaan door de vijf onderscheiden oorzaken. Zoals verwacht, nemen de tien buurten die het hoogst op de spanningenindex scoren hier ook hoge posities in, de index is immers onder andere op deze vijf stellingen gebaseerd. Zo staat De Punt, de buurt met de hoogste spanningenindex (zie tabel 5), bij elke oorzaak van spanningen in de top tien. Er zijn echter ook enkele buurten die niet in de top Tabel 9 Top tien buurten met hoogste score op de oorzaken van spanningen volgens bewoners, 2011 overlast jongeren schoonhouden buurt normen en waarden omgangsvormen religie 1 Hoofdweg e.o. Slotermeer-NO De Punt Slotermeer-NO De Punt 2 Transvaalbuurt Westlandgracht Slotermeer-NO De Punt Slotermeer-NO 3 De Punt Osdorp-Oost Nieuwendam-Noord Overtoomse Veld Overtoomse Veld 4 Westlandgracht Osdorp-Midden Overtoomse Veld Osdorp-Oost Osdorp-Oost 5 Indische Buurt Oost Overtoomse Veld Westlandgracht Westlandgracht Van Galenbuurt 6 Overtoomse Veld De Punt Osdorp-Oost Nieuwendam-Noord Slotermeer-Zuidwest 7 De Krommert 2 Nieuwendam-Noord Eendracht Bijlmer Centrum Transvaalbuurt 8 De Krommert 1 Bijlmer Centrum Holendrecht/Reigersbos* Slotermeer-ZW Geuzenveld/Spieringhorn 9 Diamantbuurt Van Galenbuurt Sloter-/Riekerpolder Volewijck Osdorp-Midden 10 Slotermeer-NO Slotermeer-Zuidwest Geuzenveld/Spieringhorn Eendracht IJplein/Vogelbuurt * Holendrecht/Reigersbos/Amstel III/Bullewijk

5 Figuur 10 Spanningen in de buurt, september 2010-augustus 2011 versus 2011, % (helemaal) mee eens contact vermijden door spanningen spanningen voelen niet positief denken 5 spanningen overlast jongeren spanningen schoonhouden buurt onprettig andere normen en waarden onprettig andere omgangsvormen spanningen religieuze verschillen % september augustus tien van de spanningenindex staan, maar waarvan de bewoners wel het vaakst aangeven dat spanningen voorkomen door een bepaalde risicofactor. Bijvoorbeeld buurten in West (Hoofdweg e.o. en de Krommert) en Oost (Transvaalbuurt en Indische Buurt Oost), waar bewoners relatief vaak zeggen dat spanningen ontstaan door overlast van jongeren van andere bevolkingsgroepen. een verdiepende kwantitatieve en kwalitatieve scan uitgevoerd, waarbij het signaleringsinstrument als vertrekpunt is gebruikt. Een uitgebreide enquête onder bewoners en interviews met bewoners en professionals hebben in deze vijftien buurten gezorgd voor meer inzicht in de locatiespecifieke risicofactoren en beschermende factoren voor spanningen. 6 Ontwikkeling van spanningen in de buurt Tot dusverre zijn twee metingen van de Veiligheidsmonitor beschikbaar waarin het spanningeninstrument is opgenomen: de periode september 2010-augustus 2011 en geheel 2011 (januari 2010-december 2011). Het is dus slechts mogelijk om een indicatie te krijgen van ontwikkelingen van spanningen in de buurt. Uit figuur 10, waarin we deze periodes vergelijken, leiden we af dat er over het algemeen sprake is van een lichte afname: iets minder bewoners vinden dat er spanningen zijn en dat verschillende situaties voor spanningen zorgen. Toekomstige gegevens uit de Veiligheidsmonitor moeten uitwijzen of deze ontwikkeling door gaat zetten. Wanneer meer data beschikbaar zijn, is het ook mogelijk ontwikkelingen op buurt- en stadsdeelniveau in kaart te brengen. Verdiepende buurtscan In het kader van het project Samenleven met verschillen is in samenwerking met het Verwey- Jonker Instituut in vijftien Amsterdamse buurten Om buurtspecifiek beleid te kunnen ontwikkelen is het bijvoorbeeld van belang te weten tussen welke bevolkingsgroepen spanningen zijn. Gaat het bijvoorbeeld om Turkse versus autochtone Amsterdammers, om huurders versus kopers of over jongeren versus ouderen (of een mix van dezen). Ook is om gerichte beleidsmaatregelen te kunnen nemen meer kennis nodig over de gehele mix van risicofactoren voor spanningen die in een buurt aanwezig zijn. Niet alle potentiële risicofactoren zijn immers opgenomen in het signaleringsinstrument waar de spanningenindex op gebaseerd is. Zo kan ook de aanwezigheid van overlastgevende jongeren met een licht verstandelijke beperking, de aanwezigheid van bewoners met psychiatrische problematiek, uitgestelde stedelijke vernieuwing, onvoldoende publieke familiariteit en informele sociale controle voor spanningen zorgen. De vijftien buurtscans hebben ten slotte ook per buurt laten zien in hoeverre het bestaande beleid aansluit op de risicofactoren in de buurt: op welke risicofactoren moet men zich meer richten, welke beschermende factoren kunnen (nog meer) versterkt worden?

6 Tabel 11 Spanningenindex per buurtcombinatie, 2011 buurt spanningenindex 2011 (hoger = relatief meer spanningen) 6 A00 Burgwallen-Oude Zijde 88 A01 Burgwallen-Nieuwe Zijde 93 A02 Grachtengordel-West 81 A03 Grachtengordel-Zuid 84 A04 Nieuwmarkt/Lastage 82 A05 Haarlemmerbuurt 87 A06 Jordaan 87 A07 De Weteringschans 85 A08 Weesperbuurt/Plantage 79 A09 Oostelijke Eilanden/Kadijken 98 E13/E12 (B10/B11) Spaarndammer- en Zeeheldenbuurt 97 E14 Staatsliedenbuurt 98 E16/E15 Centrale Markt/Frederik Hendrikbuurt 94 E17 Da Costabuurt 101 E18 Kinkerbuurt 96 E19 Van Lennepbuurt 99 E20/E22 Helmers-/Vondelbuurt 86 E21 Overtoomse Sluis 89 M31 Indische Buurt West 108 M32 (M34) Indische Buurt Oost 110 M33 Oostelijk Havengebied 92 M35 (IJburg) IJ-eiland e.o. 103 E37 (E36) Landlust / Sloterdijk 108 E38 Erasmuspark 109 E39 De Kolenkit 107 E40abc De Krommert E40defg De Krommert E41 Van Galenbuurt 113 E42 Hoofdweg e.o. 107 E43 Westindische Buurt 98 N60 Volewijck 110 N61 IJplein/Vogelbuurt 109 N62/N63 Tuindorp Nieuwendam/Buiksloot 105 N65 Tuindorp Oostzaan 102 N66/N67 Oostzanerwerf/Kadoelen 100 N68 Nieuwendam-Noord 116 N69 Buikslotermeer 107 N70 (N71) Banne/Buiksloterham 104 N73/N72/N64 Waterland/Nieuwendamham/dijken 91 F76 Slotermeer-Noordoost 121 F77 Slotermeer-Zuidwest 114 F78 (P75) Geuzenveld/Spieringhorn 114 F79 Eendracht 108 F81 Osdorp-Oost 117 F82 Osdorp-Midden 114 F83 De Punt 122

7 buurt spanningenindex 2011 (hoger = relatief meer spanningen) F84/F80 Middelveldsche Akerpolder/Lutkemeer/Ookmeer 105 F85 Slotervaart 111 F86 Overtoomse Veld 119 F87 Westlandgracht 117 F88 Sloter-/Riekerpolder 109 T93 Bijlmer Centrum (D,F,H) 113 T94 Bijlmer Oost (E,G,K) 100 T95 Nellestein 99 T96 (T92) Holendrecht/Reigersbos/Amstel III/Bullewijk 109 T97 Gein 104 T98 Driemond 85 M27 Weesperzijde 97 M28 Oosterparkbuurt 104 M29 Dapperbuurt 107 M30 Transvaalbuurt 112 M55 Frankendael 89 M56 Middenmeer 87 M57/M58 Omval/Betondorp 102 K24 Oude Pijp 93 K25 Nieuwe Pijp 98 K26 Diamantbuurt 105 K44 Hoofddorppleinbuurt 97 K45 Schinkelbuurt 95 K46 Willemspark 80 K47/K50 Museumkwartier/Duivelseiland 85 K48 Stadionbuurt 89 K49 Apollobuurt 88 K52 Scheldebuurt 85 K53 IJselbuurt 102 K54 Rijnbuurt 95 K90/K59 Buitenveldert-West/Station Zuid/WTC e.o. 86 K91 Buitenveldert-Oost 92 7

8 8 Noten Colofon Oudezijds Voorburgwal GL Amsterdam Telefoon Fax Auteurs drs. Jolijn Broekhuizen drs. Josca Boers juli Samenleven met verschillen. Over de ontwikkeling van een instrument om polarisatie en vertrouwen in buurten te meten (2010) Jolijn Broekhuizen en Ron van Wonderen. 2 Gegevens van een eerdere periode, september 2010-augustus 2011, zijn recent geïndexeerd en besproken in het rapport Samenleven met verschillen. Signaleren van spanningen en versterken van vertrouwen in Amsterdamse buurten (Broekhuizen en van Wonderen, 2012). Omdat het beter is een geheel jaar als basisjaar te nemen, indexeren we de spanningenindex voortaan op geheel Omdat de gebruikte methodiek voor deze index op enkele punten verschilt van de voor het onderzoeksproject berekende index, zijn de indexen niet met elkaar vergelijkbaar. 3 Hiermee bedoelen we buurtcombinatie. Amsterdam bestaat uit 97 buurtcombinaties, waarvan sommige zijn samengevoegd voor de berekening van de index. In deze fact sheet zal worden gesproken over buurt. 4 Bijvoorbeeld: bewoners uit Osdorp-Midden scoren gemiddeld een 2,7 op de acht stellingen, de gemiddelde score is een 2,4; Osdorp-Midden heeft een spanningenindex van 117 punten. De score op een afzonderlijk item kan variëren tussen 1, helemaal niet eens en 5, helemaal mee eens. Hoe hoger de score, hoe meer bewoners het eens zijn met de stellingen die spanningen meten, zoals ik voel wel eens spanningen met buurtgenoten die uit een andere cultuur afkomstig zijn. De antwoordcategorie weet niet, geen antwoord wordt buiten beschouwing gelaten. 5 Toekenning van kleuren vindt plaats op basis van de standaarddeviatie. De kleur oranje kennen we toe indien de indexscore hoger is dan 100, maar de afwijking van het gemiddelde binnen één standaarddeviatie valt. De kleur rood kennen we toe bij afwijkingen van meer dan één standaarddeviatie. Bij de kleuren licht- en donkergroen geldt hetzelfde principe, maar in dat geval is de indexscore lager dan Zie: samenleven_met_verschillen.