Basiskennis wonden en wondgenezing

Transcriptie

1 Basiskennis wonden en wondgenezing Annelies van Zandbergen, verpleegkundig specialist i.o. Wond Expertise Centrum GHZ ZorgBrug Opzet workshop - werkwijze WEC - soorten wonden/wondgenezing - anamnese - verschillende diagnoses - fasen van wondgenezing - infectie en ischemie - pijn bij wonden 1

2 Werkwijze WEC 1 - Wond Expertise Centrum - 1 wondverpleegkundige (i.o.), 2 verpleegkundig specialisten (i.o.) van ZorgBrug. - Nauwe samenwerking met (vaat)chirurgen. - Diagnostiek en behandeling van complexe wonden (zie volgende dia). Werkwijze WEC 2 - Patiënt wordt doorverwezen door huisarts of specialist. - Tijdens eerste consult diagnose stellen (indien mogelijk). - Eventueel aanvullend onderzoek laten verrichten. - Bij tweede bezoek uitslagen aanvullend onderzoek en consult chirurg, het behandelplan wordt opgesteld. - Evaluatie tijdens vervolgconsulten, voor zolang als nodig is. - Terug verwijzing naar huisarts wanneer het kan. 2

3 Er zijn 2 soorten wondgenezing - Primaire wondgenezing - Secundaire wondgenezing Primaire wondgenezing Wondgenezing zonder complicaties: - Bacteriën en vuil worden door het bloeden uit de wond gespoeld. - Het bloed komt in aanraking met de buitenlucht en daardoor komt het stollingsproces op gang. - Na de stolling vormt zich een korst. - Onder de korst geneest de wond. - Na genezing van het onderliggende weefsel valt de korst er vanzelf af. 3

4 Secundaire wondgenezing Complicaties bij de wondgenezing, de wond is: - te groot; - te diep; - te onregelmatig; - verontreinigd; - niet goed doorbloed. Acute wonden: - schaafwonden; - snijwonden; - skin tears; - blaren; - brandwonden; - chirurgische wonden. Soorten wonden Chronische wonden: - decubitus - ulcus cruris, veneus/ arterieel - diabetische voet - oncologisch ulcus/wond 4

5 Anamnese Oorzaak Voorgeschiedenis: - DM, vaatlijden, hypertensie, RA. Medicatie: - Corticosteroïden, Immunosupressiva, Antistolling Roken, voeding Sociaal 5

6 Een diagnose stellen lijkt soms gemakkelijk Maar wat als het niet zo duidelijk is? 6

7 Diagnostiek 1 De gemakkelijke diagnosen blijken duidelijk uit de anamnese: - Post operatief / POWI - Decubitus - Traumatisch veroorzaakt Onderscheid decubitus van vochtletsel 7

8 Diagnostiek 2 Wonden waarbij je moet zoeken naar de oorzaak: - Veneuze insufficiëntie - Arteriële insufficiëntie - Diabetes Mellitus - Maligniteit Diagnostiek 3 Aanvullende diagnostiek: - Lab - Microbiologie - Röntgen - Vaatonderzoek - PA 8

9 Veneuze insufficiëntie 1 Veneuze insufficiëntie 2 Wat is er vooral nodig om goede afvoer in de vaten te hebben richting hart? intacte kleppen spiercontracties van de dij, de kuit en de voet 9

10 Veneuze insufficiëntie 3 Werkingsmechanisme veneuze systeem: Veneuze insufficiëntie 4 Veneuze klep insufficiëntie: 10

11 Veneuze insufficiëntie 5 Symptomen: -Duidelijk zichtbare venen, in gewricht en boven voetgewelf -Oedeemvorming in enkelgebied en pretibiaal Symptomen: - Pigmentatie Veneuze insufficiëntie 6 - Atrofie blanche 11

12 Veneuze insufficiëntie 7 Verdere bijzonderheden veneuze ulcera: - Meestal weinig pijnklachten. - Onscherp begrensde wonden. - Voorkeursplek wonden: binnenkant been, enkel - Huid is droog, grof, schilferig, eczematisch. - Beperkte diepte van de wond. - Pulsaties zijn goed voelbaar (indien niet veel oedeem). - Arteriële insufficiëntie 1-12

13 Arteriële insufficiëntie 2 Diagnostiek: - Enkel/arm index (evt incl teendrukmeting) - Arteriële duplex Arteriële insufficiëntie 3 Verdere bijzonderheden arteriële ulcera: - Meestal geen oedeem aanwezig, wel bij gemengd veneus/arterieel ulcus. - Pijnklachten kunnen heftig zijn, in de wond of in gehele been (vooral s nachts of bij lopen) - Scherp begrensde wonden. - Voorkeursplek wonden: scheenbeen, buitenkant been, tenen. - Huid is bleek, dun, glad, onbehaard, koel. - Wonden kunnen diep zijn. - Nauwelijks voelbare pulsaties. 13

14 Diabetisch voetulcus 1 Diabetisch voetulcus 2 14

15 Drukontlasting Diabetisch voetulcus 3 Diabetisch voetulcus 4 Verdere bijzonderheden diabetisch voetulcus: - Behandel perifeer vaatlijden indien aanwezig. - Bescherm tegen druk-en schuifkrachten (eelt verwijderen, aangepast schoeisel, gips). - Behandel eventuele infecties (verwijderen van het necrotische weefsel en uitschrijven van antibiotica volgens richtlijn) - Streven naar normoglycemieen behandeling van comorbiditeitenen risicofactoren (voeding, roken, oedeem). - Wondbehandeling (eventueel doorverwijzing naar tweede lijn). - Instructie van patiënt en omgeving. - Preventie van recidief. 15

16 Oncologisch ulcus 1 Oncologisch ulcus 2 Diagnostiek: - Afnemen van biopt voor PA onderzoek 16

17 Oncologisch ulcus 2 Verdere bijzonderheden oncologisch ulcus: - Indien mogelijk behandelen van onderliggend lijden (kwaliteit van leven). - Voorzichtig reinigen van de wond, bloedt makkelijk. - Wondbehandeling is gericht op optimale verzorging van de wond en voorkomen/verminderen van complicaties (geurproblemen, bloeding, veel exsudaat, pijn, infectie, oedeem). - Behandel factoren die een negatieve invloed hebben op de wondgenezing, zoals slechte voedingstoestand, te veel druk, roken etc. - Biedt psychosociale begeleiding aan. Classificatiemodellen Wondgenezing 1 - Rood / Geel / Zwart (WCS-Model) - TIME model - T : Tissue management (weefsel) - I : Inflammation/ Infectioncontrol (beheersen van ontsteking / infectie) - M : Moisture balance(herstellen vochtbalans) - E : Epithelialedgeadvancement(genezing vanuit de wondrand) 17

18 Wondgenezing 2 Wondgenezing 3 - Bepaal de fase van wondgenezing: 18

19 Wondgenezing 4 Debridementfase Wondgenezing 5 - Debridement is het begin van de wondgenezing. - Necrose moet verwijderd worden -De snelheid hangt af van locatie, diepte en ziekte van de patiënt. - Er zijn meerdere methoden (zie volgende dia) 19

20 Soorten debridement: - Chirurgisch -Chemisch - Enzymatisch - Biologisch - Autolytisch Wondgenezing 6 Granulatiefase: Wondgenezing 7 -De granulatie-fase kan pas goed plaatsvinden als er geen necrose meer is. - Het wondbed komt weer op huidniveau -Er zijn zeer veel verschillende methodes om granulatie-weefsel te verkrijgen 20

21 Epithelialisatiefase: Wondgenezing 8 -Epithelialisatie is het sluitstuk van de wondgenezing. - Voorkom infectie - Met name bescherming is nu belangrijk. -Bij grote oppervlakten is huidtransplantatie 1e keuze (als patiënt het aankan), omdat dit relatief snel werkt. Infectie en ischemie 1 Infectie (door bacteriën, virussen, schimmels) Ischemie - Arterieel - Veneus 21

22 Infectie en ischemie 2 Ischemie Infectie en ischemie 3 22

23 Infectie en ischemie 4 Altijd denken dat een wond door ischemie (arterieel) kan worden veroorzaakt. Pijn speelt vaak een grote rol (maar kan volledig afwezig zijn bij diabetes patiënten). Bij twijfel verder vaatonderzoek laten doen. Infectie en ischemie 5 23

24 Infectie en ischemie 6 Behandeling geïnfecteerde wond: - Antibiotica is noodzakelijk bij systemische infectie! -Let op tekenen van infectie - Antibacteriële verbandmaterialen Pijn bij wonden Nociceptive pijn Neuropatische pijn (vragenlijst) PCM, NSAID, Opioïden Lokaal (brufen verbanden) Anti-epileptica 24

25 Transmuraal symposium 21 april