Inhoudsopgave De wording van het wereldbestel

Transcriptie

1 Inhoudsopgave 1 De wording van het wereldbestel 15 Martijn Lak, Joris Voorhoeve en Geor Hintzen 1.1 Ontwikkeling van de internationale betrekkingen Vier hoofdvormen van politieke organisatie Waar gaan internationale betrekkingen over? Voorlopers van het huidige statenstelsel De staat als rechtsfiguur en de scheiding van machten Soevereiniteit en volkenrecht De Vrede van Westfalen en het machtsevenwicht Van Westfalen naar Wenen De Republiek De revoluties van de achttiende eeuw Economisch denken in de internationale betrekkingen De opkomst van de natie en het nationalisme De vermaatschappelijking in de negentiende eeuw Europa na het Weens Congres Van Wenen naar Berlijn Het koloniale imperialisme De aanloop naar de Eerste Wereldoorlog Twee wereldoorlogen De Eerste Wereldoorlog Het interbellum Communisme, fascisme en parlementaire democratie De Grote Depressie en de doorbraak van Hitler Naar de Tweede Wereldoorlog De Tweede Wereldoorlog De naoorlogse wereldorde en de New World De wereldorde na 1945 en de Koude Oorlog Dekolonisatie en de oorlog in Vietnam 84 9

2 Wereld in beweging Het einde van de Koude Oorlog Een nieuwe wereldorde Het multipolaire bestel Economische ontwikkeling van de internationale betrekkingen 111 Reitse Keizer 2.1 Hoofdlijnen in de recente economische ontwikkeling Mondialisering Ontwikkeling economisch denken Financialisering Concentratie in wereldsteden Mondialisering van productie Internationale handel Aard en omvang internationale handel Internationale handelsroutes Vrijhandelszones en internationale handelsorganisaties Rijkdom, welvaart en ontwikkeling Ongelijke verdeling van welvaart Vergelijking van welvaart en ontwikkeling Economische ontwikkeling Innovatie De tijgertuin van economische ontwikkeling De Europese Unie Financiering van welvaart en ontwikkeling Schuld aan het buitenland Staatsschuld Private schuld Rente en aflossing Vermindering van de schuldenlast Aard en omvang internationaal financieel verkeer Vormen van internationaal financieel verkeer Sleutelvaluta Internationaal maar illegaal Internationale criminaliteit Aanpak internationale criminaliteit Pecunia non olet: illegale financiële stromen en fraude Mondialisering van illegaliteit 164

3 Inhoudsopgave 2.9 Mondiale spreiding en concentratie Mondiale spreiding Mondiale concentratie global cities Kapitaal, arbeid en migratie Theorieën van internationale politiek 181 Saskia Rademaker, Joris Voorhoeve, Geor Hintzen en Reitse Keizer 3.1 Internationale betrekkingen op verschillende manieren bekeken Modellen en scenario s van de wereldpolitiek Internationale macht en invloed Realisme Eigenschappen van het realisme Machtsevenwicht en het veiligheidsdilemma Liberalisme Liberalisme als theorie van internationale betrekkingen Liberalisme versus realisme Rationele keuze- en speltheorie Rationele keuze-theorie (rational choice) Speltheorie De tragedie van de meent Constructivisme Wereldburgerschap Politiek-economische theorieën De Internationale Politieke Economie Economische benaderingen van de internationale politiek Traditionele niet-westerse benaderingen China India Zuidoost-Azië De wereld van de islam Kritiek op het westerse systeem Marxisme in Latijns-Amerika Derdewereldbeweging Fundamentalisme Hedendaagse kritische denkers

4 Wereld in beweging 4 Internationaal publiekrecht 277 Jolanda van der Vliet 4.1 Inleiding Actoren in het internationaal recht De aard van het internationale publiekrecht Beslechten van geschillen Bronnen van het internationale recht Het klassieke volkenrecht Moderne onderwerpen van internationaal publiekrecht Vredeshandhaving: het systeem van collectieve veiligheid Internationale organisaties 303 Joris Voorhoeve 5.1 Inleiding Indeling internationale organisaties De internationale organisaties-as Sterkte van staten (sterke staten-as) Dynamiek van het schema Internationale non-gouvernementele organisaties Integratie, invloed en macht Theorieën het realisme Collectieve veiligheid De VN en de collectieve veiligheidstheorie Veronderstellingen van de collectieve veiligheidstheorie De Veiligheidsraad is representatief voor de lidstaten De VN kan snel interveniëren Soorten vredesoperaties Theorieën het functionalisme De VN en het functionalisme Fondsen, programma s, gespecialiseerde organisaties en andere VN-instellingen De NAVO De Europese Unie 345 Jaap de Zwaan 6.1 Inleiding Geschiedenis Bevoegdheden en verantwoordelijkheden 349

5 Inhoudsopgave 6.4 Twee verdragen Subsidiariteitsbeginsel en artikel 5 VEU De instellingen, organen en agentschappen Besluitvorming op Europees niveau en rol nationale parlementen Juridische instrumenten, eigen middelen, begroting en rechtspersoonlijkheid Externe betrekkingen De burger Dreigingen en uitdagingen Hervormingen Tot slot Ontwikkelingssamenwerking 379 Jos Walenkamp 7.1 Wat betekent ontwikkelingssamenwerking? Waarom ontwikkelingssamenwerking? Karakteristieken van onderontwikkeling Theorieën ter verklaring van onderontwikkeling Ontwikkelingsstrategieën en hulpparadigma s Kanalen van ontwikkelingshulp Bilaterale ontwikkelingshulp Multilaterale ontwikkelingshulp Initiatieven van particulieren Waarom gaat het soms mis met ontwikkelingshulp? Ontwikkelingssamenwerking Andere spelers 411 Jonathan Offringa, Marieke Meijer, Saskia Rademaker, Rosa Groen, Vincent Smit, Martijn Lak, Reitse Keizer en Nicky Plasman 8.1 Non-gouvernementele organisaties Veiligheidsbedrijven en private strijdkrachten Terroristische organisaties Megasteden Multinationale bedrijven en banken Godsdiensten en ideologieën Media, informatie en desinformatie Politieke lobby s Invloedrijke personen 461

6 Wereld in beweging 8.10 Tot slot Een onzekere toekomst 473 Joris Voorhoeve Over de auteurs en medewerkers 479 Bijlage Praktische vaardigheden 481 Marloes Geboers en Saskia Rademaker 1 Onderzoekend vermogen Betrouwbaarheid Online bronnen Onderzoekspapers 486 Lijst van figuren, tabellen en tekstvakken 489 Trefwoordenregister