NADERE TOEGANG SCHOUWEN VAN DOODE LIGHAMEN. door P.Zunderman

Transcriptie

1 NADERE TOEGANG SCHOUWEN VAN DOODE LIGHAMEN door P.Zunderman Oldebroek 2008

2 Aantekeningen omtrent visitatien van licchamen van verongelukte personen sedert mei 1752

3 Verongelukte personen in t Richterampt Oldebroek, wier licchamen ten overstaen van de verwalter richter, of stadhouder, en gerigtsluiden sijn gevisiteert sedert mei mei Het verdronken kind van Willem Cornelissen oct Het kind van Beert Egberts door t instorten van t agterhuis vol saad onder een balk verplettert jan Evert Peters op nieujaersdag door een snaphaen schoot gekwest en daeraen gestorven jun t Kind van Hendricus Staal verdronken sept Willem Spinteler, onderhevig aen de vallende siekte, op een hooisolder dood gevonden. 3

4 Verdronken kind van Willem Cornelis 1 mei 1752 Copia Ik Hendrik Torne, meester chirurgijn in Oldebroek, certificere en verclare mits desen dat ik ter instantie van de stadholder L.Coops met den selven en Willem Vinck en Arent Gerrits op gisteren den 1 may deses jaars 1752 namiddags ben gegaen na het huys van Willem Cornelis en Lubbigjen Helmigs, egteluyden, wonende in Oldebroek op t Eekt, en aldaar gevonden haarlieder jongetje met name Cornelis sijnde na opgeven der ouders in sijn derde jaar, en nog in de rokken, dood (doorgehaald: sig met de voeten) liggende aan de Colk voor de voorduer van het huis, in het weydeland met de voeten aan t water en hetselve ter instantie van L.Coops gevisiteert, en bevonden dat het geen letsel heeft gehad. En na mijne beste weten door het water is ter dood gekomen, off oorsaak van sijn dood geweest. Hetgeen ten alle tijde gerequireert wordende met ede will verclaren. In oirconde der waerheid heb ik dese getekent in Oldebroek, den tweeden mey Was getekent: H.Torne. 1 In fidem copie B.Dijk, secretaris van Oldebroek. Copia van de brief van de verwalter richter Westenberg aan de richter Haersolte tot IJrst geschreven op Arnhem. Hoog Welgeboren Gestrenge Heer Also op gepasseerde maandag, den eersten deses maands may een jongetje van den diacon Willem Cornelis in Oldebroek in een colk bij huis is verdronken. Soo heb van mijn pligt geoordeelt U Hoog Welgeboren Gestrenge hiervan bij desen de vereyte kennisse te moeten geven, ende stukken daarover geformeert, die in copia hier nevens gaan te laten toekomen. Zijnde het voornemen, dat het verdronkene op aanstaende vrijdag den vijffden deses des nademiddags om drie uiren sal worden ter aerden besteedt. Wijders hope, dat in desen aan sijde van het gerichte sal sijn voldaen anders versoeke, dat U Hoog WelGeboren Gestrenge mij inmediaet terstondt per expresse U Hoog Welgeboren Gestrenge orders mag laten geworden. Waarmede na mijn respect versekert te hebben, blijve 1 in fidem - ter waarmerking 4

5 Hoog Welgeboren Gestrenge Heer, U HoogWelGeboren Gestrenge onderdanigsten en Gehoorsaamsten Dienaar, was getekent G.Westenberg. Hattem, den 3 may Copia van de brief van de richter Haersolte quo ad clausulas concernentes aan de verwalter richter Westenberg geschreven op Hattem WelEdele Gestrenge Heer, Ik hebbe wel ontfangen U WelEdele Gestrenge brieven van den 19 april en 3 mei en sal dienen nopens, etcetera. Post alia 3 Hetgeene van t gerigtswegen gedaen is omtrent het visiteren van het lichaam van t verdronken kind van de diacon Willem Cornelis vinde te sijn conform de goede order, ende acten daar omtrent gepasseert komen mij voor seer wel geconcheert te sijn. Hieromtrent sal de chirurgijn Torne wel dienen betaalt te worden gelijk ook de stadhouder Luigien Coops voor het hierin verrigte. En alsoo op de Veluwe in soo een cas betaalt word aan de schout sonder dat de gerigtsluiden daarvan iets profiteren en aan de chirurgijn Soo sou hier sulx ook dienen te worden ter hand gestelt. Maar gelijk op Veluwe de voorscreve vijff gulden en vordre onkosten soo van de expressen, als die gesonden word als anders worden betaalt bij de drost, waartegens deselve aan de rekencamer daarvoor bij declaratie profiteert Gelijk U WelEdele Gestrenge kan sien in het reglement op de kosten en misen van justitie te vinden in het placaat f 3 decl col 303 art 11. Daar in het Oldebroek de richter aan de 5 rekencamer niet rekent, so sullende retroacta dienen nagesien te worden hoe sulx bevorens in diergalijke gevallen int Oldebroek gepractiseert is. Versoeke derhalven, dat U WelEdele Gestrenge met de secretaris Dijk soo de verbalen der amtslasten, als andere stukken daarin sulx mogte te vinden sijn eens gelieve door te loopen, om 6 te sien of het ampt sulx ook betaalt heeft, en of den richter ook daarvan jura competeren sullende vervolgens omtrent de betalingen daarin dan na bevinding dienen te werk gegaan te worden. Post alia volgens de betreffende clausules na de/het andere gerechtelijke kosten de eerste akten, tevoren gehouden dingtalen volgens het recht 5

6 Voor het overige sal ik met veel agting verblijven. Wel Edele Gestrenge Heer, U WelEdele Gestrenge onderdanige en gehoorsame Dienaar, was getekent W.van Haersolte, Copia van de brief van de verwalter richter Westenberg aan de heer richter Haersolte tot IJrst, geschreven op Arnhem. Hoog WelGeboren Gestrenge Heer, Heb de eer etcetera Post alia En sal u Hoog WelGeboren Gestrenge over de behandelinge dar onkosten van verdronkene lighaamen in Oldebroek nader schrijven. Inmiddels can berigten dat de secretaris de verbalen reeds heeft nagesien, maar dat hij voor als nog daar omtrent niets heeft gevonden. Post multa alia Voorts blijve met d uiterste agtinge, HoogWelGeboren Gestrenge Heer, U Hoog WelGeboren Gestrenge onderdanigsten en gehoorsaamsten Dienaar, was getekent G.Westenberg. Hattem, den 21 may Copia van de brief van de verwalter richter Westenberg aan de heer richter Haersolte tot IJrst, geschreven op Arnhem. Hoog WelGebooren Gestrenge Heer, Tot nader berigt op U Hoog WelGeboren Gestrenge missive van den 6den des gepasseer-den maands, aangaande de onkosten gelopen wegens het verdronkene kind van den diacon Willem Cornelis, omtrent de voor de chirurgijn in sonderheid dient, dat die na mijn gedagten op sijn strikste genomen, onder correctie door den heere rigter sullen moeten worden voldaen, om redenen, dat het reglement in U Hoog WelGeboren Gestrenge missive voornoemt, aangehaalt, in sooverre op het rigterampt gelijk U Hoog WelGeboren Gestrenge ook te kennen geeft, geen betrekkinge heeft ten faveure in desen. En men tot nog toe in de verbalen der amptslasten van diergelijke gevallen, die soo mij onderigt een twintig jaren ongeveer geleden verscheiden sijn geweest, bij tijde van Torne, die gevisiteert heeft, eenen Gerrit Coster, onder een boom dood gevallen, een kind van de polboer, 6

7 dat verdronken was, eenen Lambertus de Waal, uit een boom doot gevallen, de weduwe van Reijer Aarts, bijna diergelijk geval, af gekomen onnatuerlijk. En die Smeding heeft gevisiteert als eenen Lubbert Lubberts, onder een wagen verongelukt, en 7 de soon van Gerrit Horst, die verdronken was, geen die minste mentie heeft gevonden. Wanneer ik onder verbeteringe soude besluiten, dat die aan de chirurgijn, voorheen, of door de naastbestaande der verongelukten of den heere rigter in der tijd moeten sijn goed gedaen geweest en met redenen wel door den laadts gemelt. Omdat de 14 art. van gemelte reglement segt, onder anderen, dat vootaen geen costen bij de Quartieren sullen worden betaalt, off tot laste van enige ampten of ingesetenen ten platten lande direct of indirect bij reele of personele uitsettinge mogen worden aengeslagen, selfs ook niet in de ampten van welke aan de camer niet gerekent word. Egter vermene onderrigt te sijn dat de chirurgijns omtrent dese opgegevene, en gelibelleerde 8 gevallen door de naastbestaende der verongelukten sijn betaalt, in onderstellinge sekerlijk vrijwilligh, want anders na mijn gevoelen. Volgens den laadsten art. van meer gemelte reght in 9 fine, den momboir een actie soude sijn geboren, of dat sulx is gerembourseert. En bij aldien dit nevensgaande reglement nog plaats hadde, so conde volgens den 11 art. van 10 het selve juncto art. 12 drie of eene rijxdaalder na omstandigheid ten laste van het ampt gebragt cunnen worden. Dog sal, tot dat U Hoog WelGeboren Gestrenge mij hierover nader heeft geschreven, alles in staat houden. Post multa alia Voor het overige blijve met seer veel agtinge Hoog WelGeboren Gestrenge Heer U Hoog WelGeboren Gestrenge onderdanigsten en gehoorsamsten dienaar was getekent G.Westenberg. Hattem, den 7 junius Copia van de brief van de heer rigter Haersolte tot IJrst aan de verwalter richter Westenberg, geschreven op Hattem WelEdele Gestrenge Heer, Dewijl ik eersdaags in het Oldebroek en te Hattem staat maak te sijn, en dat dus met U WelEdele Gestrenge kan spreken over de poincten in U WelEdele Gestrenge brief van de 7den mentie - melding, gewag gelibelleerd - in processtukken genoemd rembourseeren - weer uitgeven, weer betalen juncto - verbonden met 7

8 deses gemelt, en onder andere over het geval van t verdronken kind, ende onkosten der visitatie van doode lichaamen, etcetera. Post alia So sal mits desen mij de moeite sparen U WelEdele Gestrenge meer te schrijven als alleen dat (doorgehaald: ik versoek, dat U WelEdele Gestrenge aan etcetera Post alia Waarmede met alle agting sal verblijven we Edele Gestrenge Heer, U Wel Edele Gestrenge onderdanige en gehoorsame Dienaar, was getekent W. van Haersolte, Vanenburg, den 17 juny , den 31 maert aen Willem Cornelissen ter handen gestelt een rixdaler, so betaelt had aen Torne bij t visiteren van t doode licchaem van sijn verdronke soontje in 1752, bij welke restitutie sonder afgeving van quitancie present waren Evert Beertsen, schepen, sijn broeder Willem Beertsen, en Jacob Heimens. Welk verschot so lang onbetaelt was gebleven, omdat men eerst niet wist, hoe en door wie betaelt en in rekening gebragt wierden, en naderhand al telkens vergeten. 8

9 Kind van Beert Egberts 1 oktober 1755 Het kind van Beert Egberts verplettert door een balk den 1 october 1755 Mijn heer, Mijn heer B.Dijck, secretaris des rigterampts Oldebroek Mijn Heer, Ik heb uit U Weledele schrijven vernomen, dat de soon van Beert Egtberts door het instorten van het agterhuis vol saad wegens het breeken van een balk daaronder is doodgebleven, en dat dat kind in bijsijn van u weledele, de stadholder en 2 schepenen, door de chirurgijn is gevisiteert, sooals ook uit desselvs verklaringe heb gesien, die hier nevens weder terug gaat. Dog wees soo goed en spreekt met de chirurgijn, dat hij vergeten heeft in de verklaringe te setten, dat hij sulx altoos met solemnelen ede preesenteert te willen verklaren. En dat hij sulx ook onder de verklaringe en bijvoegsel. Besorgt ook mede dat de stadholder en de beyde schepenen samen hiervan ook eene verklaringe geven, soo als de saak bevonden hebben, en geeft dan beyde stukken voort aan de heer rigter in Oldebroek komende, over. Laat het lijk niet voor maandag begraven worden, soo het geens siekte kan veroorsaken, waarover wel met de chirurgijn kunt spreken. Also de heer rigter voor die tijd wel te huis sal sijn, soo een sondag met de postwagen geen nader schrijven van u weleedele krijge, soo sal veronderstellen dat alles besorgt is en dat de rigter geretourneert is, waarop mij sal verlaten en blijve. Mijn Heer, U weledele dienstwillige dienaar, G.Westenberg. Ik ondergeschreven bekenne van den hoogwelgeboren gestrenge heer W. baron van Haersolte tot IJrst, rigter des rigterampts Oldebroek, ontfangen te hebben de somma van f wegens een visitatie gedaan aan het verongelukte kind van Berent Egberts, voorgevallen in den jaare 1755 op den 1 october. Actum Oldebroek, den 17 juny H. Tonee. 9

10 Doodschieten van Evert Peters 1 januari 1757 Den edelen, eerentfesten W.van Haersolte tot IJrst rigter in het Oldebroek onsen bijsonderen goeden vriend. Edele, eerentfeste, bijsondere goede vriend. Hetgeen wij op ulieve missive, geschreven op huiden den 3 jannuaris, mitsgaders op die van e ulieve verwalter van den 2 daar bevorens, rakende het doodschieten van eene Evert Peters, 11 hebben geresolveert, sal ulieve uit het inliggende extract met meerderen konnen verneemen. Waertoe ons refererende eindigen wij deese met ulieve te beveelen in Godes bescherming. Geschreven t Arnhem, den 3 jannuaris Die raaden des furstendoms Gelre en graafschap Zutphen. Ter ordonnantie van deselve E.J. Brantsen Extract uit het memorie en resolutieboek s hoves van Gelderland. 12 Lunæ den 3 januaris Ontfangen en geleesen twee missivens d eene van den verwalter rigter van het Oldebroek van e den 2 deeser, daerbij met toesending van eenige informatien, kennisse gevende, dat aldaer op Nieuwjaersdag eene Evert Peters met een snaphaans schoot door Cornelis Kip sodanig was verwond en gequetst, dat daeraan was komen te overlijden. En d andere van den rigter des gemeltes ampt selfs geschreeven op huiden den 3 jannuaris, houdende dat sijnlieve bij examinatie van de stukken door desselfs verwalter overgesonden, bevonden hebbende, dat het dode lichaem van den nedergeschotene door een chirurgin wel uitterlijk was gevisiteert, maar geensints innerlijk door een medicinæ doctor, alsmeede dat sijnlieve niet was gebleeken, off tusschen de voorseide personen rusie was geweest off niet, en dus, of het geval opsettelijk of 13 door ongeluk was geschiet, sijnlieve daerop aanstonts desselfs verwalter hadde gerescribeert, om het dode lichaem niet te laten begraven voor en aleer hetselve door een medicinæ doctor behoorlijk was gevisiteert, ten einde uit desselfs verklaringe daarvan over te geven, konde 14 blijken, of die wonde lethael was of niet. Dat ook sijnlieve verder ordre hadde gegeven alle resolveeren - besluiten, voornemen lunæ - maandag rescribeeren - antwoorden lethael - dodelijk 10

11 ondersoek dien aangaande te doen, de bewijsen, die te bekomen waren, in te winnen, en vorders voorseide Cornelis Kip, soo in desselfs ampt mogte weesen, of daerin koomen, te 15 apprehenderen en in detentie te houden. Dat sijnlieve vertrouwde, dat t hoff t selve soude approberen, en dat inval hier omtrent nog yts naders geliefde te requireren dien aangaande desselfs ordres aan siinlieve wilde laten toekomen. 18 Waerop gedelibereert zijnde is goet gevonden en verstaan, dat aan den rigter van t Oldebroek sal worden gerescribeert, dat t hoff soo wel als sijnlieve die gedane visitatie van het lijk van den dootgebleevene, alsmeede die genomene en toegesondene informatien van den voorseide verwalter rigter niet voldoenende heeft gevonden, en dat dus het hoff sigh laat welgevallen d ordres, die sijnlieve soo omtrent het doen van een nadere visitatie als het nemen van nog eenige informatien, mitsgaders ten opsigte van het apprehenderen van den dader, indien sig in sijnlieve aanbevolen ampt mogte bevinden, of daerin komen, heeft gestelt. En dat t hoff sal afwagten t geen sijnlieve of desselfs verwalter dienaengaande sal komen in te senden, om alsdan nader te worden geresolveert, als bevonden sal worden te behooren. Dat inmiddels soo veel aangaat het doode lichaem, sijnlieve hetselve, soo haast na behoren sal weesen gevisiteert, aan de naastbestaande vrienden kan overgeven om begraven te worden. En sal hiervan bij missive extract gesonden worden aan voorseide rigter om te strekken tot sijnlieve narigt. Accordeert met t voorseide memorie en resolutieboek. E.J.Brantsen. Copia Op ordre van den hoogwelgeboren gestrengen heer rigter van t Oldebroek, hebbe ik onderschreve medicinæ doctor geassisteert van Hermen Smeling chirurgus, ten overstaan van t gerigt, op den 5 januarius 1757, ten huize van Hendrikus Staal aan de Swarteweg onder t Oldebroek, gevisiteert t dode lichaam van Evert Peters, en bevonden, dat aan t regter been omtrent twee vingeren breedt beneden den buyk een wonde, van buiten swart, omtrent de lengte van een halve vinger diep, gaande de caviteit ontrent anderhalve vinger lengte na beneden, vervult met stukken papier, en geronnen bloedt, was toegebragt, zijnde door die wonde veroorzaakt een volkomen distructie van de arteria cruralis en een grote bloedstortinge, weshalven van oordeel ben, dat die toegebragte wonde de onvermijdelijke oorzaak des doodts geweest is. Zijnde des gerequireert altoos berijdt om dit getuigenis met solemnelen eede te bevestigen. Actum, den 5 january 1757 was getekent Hendrik van den Berg, med. doctor apprehendeeren - vasthouden, vangen Approbeeren - toestaan requireeren - verzoeken, eisen delibereeren - beraden requireeren - verzoeken, eisen solemneel - plechtelyk 11

12 Harmen Smeding, m. chirurgijn Edele moogende Heeren Ik heb aanstonds, so ras als ik uedele moogende resolutie omtrent het geval van het doodschieten van Evert Peters door den persoon van Cornelis Kippe genomen, heid ontfangen, deselve bij missive aan mijn verwalter richter gecommuniceert, en dus daardoor de nodige ordres nog nader gegeven, om niet alleen het dode lighaam van gemelte Evert Peters door een medicinæ doctor te laten visiteren, maar ook den daarbij vereischte bewijsen dienaangaande, so er te bekomen waren, in t..., en vervolgens om aan den verder inhout van uedele moogende welgemelte resolutie, en ordres te voldoen. Inmiddels ontfange ik nu gisteravond op mijn brief, den 3den laastleden aan mijn verwalter richter geschreven, desselfs rescriptie met enige nadere condschappen, mitsgaders de verklaring van den medicinæ doctor van der Berg, die ik d eere hebbe uedele moogende in te senden tot wiens inhout ik mij eerbiedig kortsheidshalven gedragen, voorts tot uedele moogende informatie daerbij te voegen, dat eenen Gerrit Wolters, dye bij het geval præsent sou sijn geweest, gelijk daarvan dese condschappen melden, woonagtig is onder t 21 lantdrostampt van Veluwen, en ampte van Doornspijk, waardoor also mij de faculteit is benomen, om hem over dit geval te hebben konnen verhoren. Uedele moogende sullen uit voorschreven missive van mijn verwalter rigter ook sien, dat alle mooglijke ordres bereets sijn gesteld van Cornelis Kippe t apprehenderen, maar dat hij tot nog toe niet te ontdekken was. Ik verhope, dat ik hiermede aan uedele moogende ordres sal hebben voldaan. En ingeval uedele moogende ook nog iets naders mogten gelieven te requireren, sal ik mij met derselver 22 ordres vereert vindende, daaraan met alle exactitude tragten te voldoen. Waarmede uedele moogende in de bescherming des Alderhoogsten bevelende, blijve met alle eerbiedigheid, edele mogende heeren, uedele moogende onderdanige en gehoorsame dienaar W. v. Haersolte, richter in t Oldebroeck. Arnhem, den 7den jannuary 1757 Den edelen & erentfesten Willem van Haarsolte tot IJrst, rigter in t Olde-Broeck, onsen bijsonderen goeden vriendt Edele, erentfeste, bijsondere goede vriend! faculteit - vermogen, vermogenheid, macht exactitude - nauwkeurigheid 12

13 e Hier nevens senden wij onse resolutie op ulieve missive van den 7 deser, waartoe ons refereerende, eindigen wij deese met ulieve te beveelen in de bescherminge Godes. e Geschreeven t Arnhem, den 11 january Die raaden des furstendoms Gelre & graafschaps Zutphen. Ter ordonnantie van deselve E.J.Brantsen Extract uyt t memorie & resolutieboek s hoves van Gelderlandt e Martis den 11 january 1757 Ontfangen en geleesen een missive van Willem van Haarsolte tot IJrst, rigter in t Olde-Broeck, e e van den 7 deser, daarbij ingevolge en tot voldoeninge van s hoves resolutie van den 3 daar bevorens oversendende eenige nadere informatien omtrent t doodschieten van eene Evert Peters, soo op nieuw-jaarsdag in gemelt ampte door Cornelis Kippe soude weesen geschiet, mitsgaders eene verclaaringe van den medicinæ doctor en chirurgijn, die het doode lichaam hadden gevisiteert. Met verdere bijvoeginge, dat alle mogelijke order was gestelt, om den gemelte Cornelis Kippe t apprehendeeren, dog dat hij tot hier en toe niet ontdekt hadde konnen worden. Mitsgaders dat bij dit geval ook nog eene Gerrit Wolters præsent soude sijn geweest, dog dat sijnlieve denselven daarover niet hadde konnen verhooren, vermits hij tot Doornspijk, en dus onder t landdrostenampt van Veluwen woonagtig was. Waarop gedelibereert sijnde is goetgevonden en verstaan, dat aan den voorseide rigter sal worden gerescribeert, dat t hoff sig laat welgevallen t geen bij sijnlieve tot voldoeninge van de voorseide resolutie in deese is gedaan en verrigt. En dat ofschoon bij sijnlieve missive geen 23 mentie word gemaakt, dat t doode lichaam na de gedaane visitatie aan de naaste vrienden in 24 conformite van de meergemelte resolutie ter begraeffenis is overgegeeven, t hoff nogtans vertrouwt, dat daartoe door sijnlieve de noodige order sal weesen gestelt. Gelijk meede, dat sijnlieve bij continuatie op den veldvlugtigen Cornelis Kippe een waakend oog sal doen houden en hem apprehenderen, indien hij sig in sijnlieve aanbevoolen ampt mogte laaten vinden. Mitsgaders dat sijnlieve immiddels omtrent sijn goederen, soo eenige mogte hebben, sal handelen als volgens den landregte van Veluwen behoort. Dat voorts belangende de persoon van Gerrit Wolters, die tot Doornspijk soude woonen, en bij t voorseide geval meede præsent soude geweest sijn, daarvan aan den landdrost van Veluwen met toesendinge van d ingekomene informatien bij missive door t hoff sal worden kennis gegeeven, en sijnlieve gesonnen, om den voorseide Gerrit Wolters, over t geen hem hieromtrent bewust mogte sijn, te verhooren, en desselfs verclaaringe met terugsendinge van de gemelte informatien aan t hoff te laaten toekomen, ten einde om als dan nader te worden geresolveert, soo als bevonden sal worden te behooren. En sal hiervan bij missive extract gesonden worden aan den voorseide rigter van t Olde- Broeck om te strecken tot sijnlieve narigt. Accordeert met t voorseide memorie & resolutieboek mentie - melding, gewag conformite - in gevolg 13

14 E.J.Brantsen. Aen den hove provinciael van Gelderland. Edele mogende heeren Den substituut momber deser landschap ten gevolge van uedele mogende resolutie van den 27 january deses jaers 1757 ontfangen, mitsgaders gevisiteert en geexamineert hebbende den stucken en informatien bij de respective missiven, so van den lantdrost van Veluwen, als van den rigter en verwalter rigter van t Oldebroeck aan desen Hove overgesonden over t geval van t doodschieten van Evert Peters door eenen Cornelis Kippe van Oosterwolden op nieuwjaersdag deses jaers 1757 onder t Oldebroek gedaen, en daeromtrent sullende dienen van sijne consideratien en advis. Post multa alia En dat ten dien eynde, behalven t recolement der getuygen die haere depositie met ede nog niet hebben becragtigt, mitsgaders verhoor van deselve over eenige nadere pointen, als namentlijk off de andere persoonen behalven Cornelis Kippe en Evert Peters, ook snaphaenen hebben gehad? Off de snaphaen, die bij den neergeslagenen gevonden is, is geladen off nog ongeladen geweest? En so gelaeden, waermede die geladen is geweest? Nog soude behoren gehoord te worden de weduwe van Jan Lamberts selfs, ten wiens huyse die persoonen geweest sijn, en die speciatim soude behoren gevraegt te worden off tussen deselve off andere persoonen van dat geselschap, dog waer in gemelte Evert Peters en Cornelis Kippe sampt off in t bijsonder mogten sijn gemeleert geweest, ook eenige rusie is geweest, ten waere den rigter off verwalter rigter van Oldebroeck eenige redenen mogten hebben, waerom deselve de informatien met sowel bij de weduwe selfs, als bij haere twee soonen Jan Jansen en Jacob Jansen genomen hebben, en waerom deselve met alle de getuygen haere depositien met ede hebben doen becragtigen, welke redenen sij dan alvorens aen uedelen mogenden souden behoren op te geven. Onderstond: Aldus onder eerbiedige correctie geadviseert binnen Arnhem, 5 february 1757, was getekent B.H.Cremer. Accordeert met het voorschreven berigt voor soveel het geextraheerde aangaat. 28 J. van Essen post multa alia - na vele anderen als de getuigen nader ondervraagd en beëdigd worden depositie - betuiging extraheeren - uittrekken 14

15 Den edelen erentfesten Willem van Haarsolte tot IJrst, richter in t Oldebroek, onsen bijsonderen goeden vriend. Edele, eerentfeste, bijsondere goede vriend. Hier neffens onse resolutie omtrent het geval van het doodschieten van Evert Peters door 29 eenen Cornelissen Kippe van Oosterwolde, genomen, met gesinnen om voor soover deselve 30 resolutie ulieve is concernerende, sig daarna te gedragen. Waertoe ons verlatende, bevelen wij ulieve in Godes bescherminge. Geschreven t Arnhem, den 8 februaris Die raaden des furstendoms Gelre en Graafschap Zutphen. Ter ordonnantie van deselve J. van Essen Extract uit het memorie en resolutieboek s hoves van Gelderland. Martis den 8 februarii 1757 Ontfangen en geleesen de missiven so van den landdrost van Veluwen als van den rigter en verwalter richter van t Oldebroeck, neffens de stukken daarbij overgesonden over het geval van t dootschieten van Evert Peters door eenen Cornelissen Kippe van Oosterwolde op nieuwjaarsdagh deeses jaars 1757 onder het Oldebroeck gepleegt. 31 En daarop gehad de consideratien en advis van meester B.H.Cremer substituut momber deser landschap. Is goetgevonden en verstaen, dat die voorseide stukken sullen worden gestelt in handen van den voornoemde substituut momber, met authorisatie op denselven om ter saacke voorseid tegens den voorseide Cornelissen Kippe van Oosterwolden sodanig voor deesen hove te procederen, als hij sal vermeinen te behoren. Dat voorts extract sal worden gemaakt van de laaste periode bij voorseid advis van den substituut momber vervat en gesonden aan den righter van t Oldebroeck, met gesinnen om aan de poincten daarbij vermelt in alles te voldoen. En hetselve geschiet zijnde, daervan het resultat aan deesen hove ten eersten in te senden. Accordeert met t voorseide memorie en resolutieboek. J.van Essen gesinnen - goeddunken concerneren - betreffen consideratie - inzicht 15

16 Copia Opschrift Aan de edele mogende heeren die raden des furstendoms Gelre en graefschaps Zutphen t Arnhem Edele mogende heeren. 32 D heer rigter van t Oldebroek bij desselvs indispositie mij ter handen gestelt hebbende u edele mogende resolutie van den 8 february 1757 over het doodschieten van Evert Peters door eenen Cornelis Kippe. Soo heb, om aan desselvs inhoud te voldoen, nader verhoort Rein Hendriks, en sijn gedeponeerde van den 2den februarius deses jaars, mede met eede doen bevestigen. Voorts ook verhoort Bartje Jacobs, weduwe van Jan Lamberts, gelijk u edele mogende uit nevensgaande stukken sullen kunnen vernemen. Hebbende Hendrik Peters en Rien Egtberts haare verklaringen, omdat aan de doodgeblevene Evert Peters na verwand sijn, niet doen beedigen. Ik blijve met het diepste respect. Edele mogende heeren, u edele mogende onderdanige en gehoorsamen dienaar. Oldebroek, den 15 februarus 1757 was getekent G.Westenberg, verwalter rigter van Oldebroek. 32 indispositie - ongesteldheid, ongezondheid 16

17 Verdronken kind van Hendrikus Staal 2 juni 1758 Hoogwelgeboren en gestrenge heer, mijnheer Baron W van Haersolte, here van IJrst, burgemeester der stad Hattem, richter en Dijkgraaff des richterampts Oldebroek, etcetera, etcetera, etcetera. Præsent op den huise IJrst. Mijn Heer 33 So in t moment ontfang ik uwedeles brief van huiden, waarbij uw edele mij communiceert t 34 verrigte nopens t kind van Hendricus Staal, waarop tot rescriptie dient, dat ik niet sien kan, dat er iets anders te verrigten vorder bij t gerigt is, als alleen, dat de stadhouder het dode licchaam kan laten overgeven aan de vader, om te kisten en te laten begraven. Dus sou de stadhouder t selve na mijn gedagten werkstellig kunnen maken ten eersten, maar so er andere 35 consideratien op mogten vallen in t Oldebroek, so sou kunnen gewagt worden, en mij dan nader geschreven. Waarmede blijve in haast, mijnheer, uw edele dienstwillige dienaer. Zwol, den 3 juny Hoogwelgeboren en gestrenge heer, Hebbe van mij pligt geagt u hoogwelgeboren kennis te geven vant verdrinken vant kind van Hendrikus Staal t welk u hoogwelgeboren met medere sal kunnen vernemen uit het nevens gaande om vervolgens daarin te handelen, sooals u hoogwelgeboren sal goed vinden. Daar is aan Hendrikus Staal order gegeven van het dode lichaam niet te kisten over te overluiden laten voor en aleer hij nader order ontfangende was, soo hier omtrend hoogwelgeboren iets was t geen soo niet moste sijn, ten aansien vant kisten offluiden soo vermagt in nader order van u hoogwelgeboren met dese expresse. Voor t overige is alles hier nog wel. Verblijve met alle eer en hoogagtinge. Hoogwelgeboren en gestrenge heer, U hoogwelgeboren sijn gehoorsamen dienstwillige dienaar, B.Dijk. Oldebroek, den 3 juny in haast communiceren - meedelen rescriptie - beperking (van een bevoegdheid) consideratien - inzicht 17

18 Specificatie van kosten Specificatie van kosten van visitatien van verongeluckte en doode lichaamen in het richterampt 36 Oldebroek, geexhibeert en overgegeven uyt kragte van de resolutie van haer edele mogende, e die van de rekencamer in Gelderland van den 3 december 1767 aen de welgemelte rekencamer door Willem van Haersolte tot IJrst, rigter van het richterampt Oldebroeck, ten fine om daerop te erlangen ordonnantie ten fine van betalinge. Den 1 may 1752 gevisiteert het doode lighaam van het kind van den diacon Willem Cornelissen, sijnde verdronken in een kolck bij sijn huys, uytwijsens de verklaringe van den stadhouder van het Oldebroeck en schepenen, en van den chirurgijn hier annex sub A en B waervoor den voorseide richter komt, ingevolge landschapsresolutie Den 1 october 1755 gevisiteert het doode lighaam van het kind van Beernt Egberts genaamt Jan Beernts, hetwelk door het instorten van het agterhuys, dat vol saat was, onder een balk was verplettert, en gerigtelijk door den stadholder ten overstaen van schepenen en door een chirurgijn is gevisiteert, uytwijsens de verklaringen hier annex sub C en D, waervoor insgelijks komt Den 5 january 1757 gevisiteert het doode lighaam van Evert Peters, ten overstaan van den stadholder en schepenen, door den medicine doctor Hendrick van den Bergh en chirurgijn Harmen Smedinck, welke persoon door een snaphaanschoot gequest en daeraan gestorven was, als blijkt uit de copyelijcke verklaringe authenticq van voorseide medicine doctor en chirurgijn sub E, zijnde alle de originele stucken destijdes aan den hove provintiael ingesonden geworden, waervoor insgelijks komt Den 2 juny 1758 gevisiteert het doode lighaam van het kinde van Hendrick Stael, zijnde verdroncken in het water, van een sloot uytwijsens de nevensgaende verklaringen sub F en G, waervoor insgelijks komt Den 19 september 1760 gevisiteert het doode lighaam van Willem Splintelaer, dood gevonden op een hooysolder, hebbende geen de minste wonde gehad en na alle waerschijnelijkheyd aen de vallende siekte gestorven, acte sub H, waervoor insgelijks komt Exhiberen - voordragen, voor den dag brengen 18

19 Versoekende den ondergeschreven hierop alnu de ondonnantie ten fine van betalinge. was getekent W. v. Haersolte, richter in het Oldebroek. A. Ik L.Coops stadholder van Oldebroek, certificere en verclare mits desen, dat Arent Gerritsen nabuer van den diacon Willem Cornelissen op gisteren den 1 mey deses jaers 1752 tussen twee en drie uuren bij mij is gekomen, en namens den selven Willem Cornelis en Lubbigjen Helmigs, egteluyden, bekent gemaekt dat haer jongetje was verdronken, in de colck bij haer huis en versogt dat het gerigte het voort mogt comen visiteren omdat sij t selve gaaren in huys wouden hebben. En dat ik daerop terstond bij absentie van den heere rigter en desselfs verwalter met Arent Gerrits voorzeid en Willem Vinke als gerigsluiden ende Hendrik Torne, meester chirurgijn, ben gegaan na het huys van Willem Cornelis en Lubbigjen Helmigs wonende in het rigterampt Oldebroek, op het Eekt. En aldaer komende het kind of jongetje van voorschreeven ouders sijnde nae opgeven van deselve in sijn derde jaer en nog in de rokken gevonden dood, aan de colck voor de voordeur, in het weyland digt bij het huis met de voeten aen en in het water, hebbende d ouders 37 gelamenteert en geschreyt en geset o Heere, o Heere, wat comt ons over, ons kind is verdronken en de vader volgens sijn seggen, het kind nog gevonden in de colck en dood daeruyt gehaalt en aen t water neergelegt en laten liggen. En daarop door den chirurgijn voornoemt laten visiteren, die verclaart, dat het geen letsel heeft gehad, en na sijn beste weten door het water is omgekomen, en hetgeen ons ondergeschreeven ook soo voorgekomen is. In oirconde der waarheid heb ik stadholder dese neffens de gerigtsluyden getekent en met mijn segel bekragtigt in Oldebroek, den tweeden mey Was neffens een cachet in rood lack uytgedrukt getekent Luijghien Coops, als stadholder, Willem Vincke, Arent Gerrits. B. Ik Hendrik Torne, meester chirurgijn in Oldebroek, certificere en verclaren mits desen, dat ik ter instantie van d stadholder L.Coops met denselven en Willem Vinck en Arent Gerrits, op gisteren den 1 mey deses jaers 1752 na de middag ben gegaen, na het huys van Willem Cornelis en Lubbigjen Helmigs, egteluyden, wonende in Olderbroek op t Eekt, en aldaer gevonden haer lieder jongetje met name Cornelis, sijnde na opgeven der ouders in sijn derde jaar, en nog in de rokken, dood liggende aen de colck voor de voorduer van het huys, inhet weydeland, met de voeten aan t water soo voor staad, en hetselve ter instantie van L.Coops gevisiteert, en bevonden dat het geen letsel heeft gehad; en na mijne beste weten door het water is ter dood gekomen; off oorsaak van sijn dood geweest, hetgeen ten alle tijde 37 Lamenteren - kermen, weeklagen, jammeren 19

20 gerequireert wordende met ede wil verklaren. In oorconde der waarheid heb ik dese getekent in Oldenbroek, den tweeden mey Was getekent H.Torne C. Op den 1 october 1755 is ten overstaan van den stadholder L.Coops en schepenen Beert Everts en heimen Reijers het kint van Beert Egberts met naeme Jan Beerts hetwelk door het instorten van t agterhuis dat vol saad was en onder hetselve dood gebleven is door Hendrik Torne, chirurgijn alhier, gevisiteert ter præsentie van mij. Was getekent B.Dijck, secretaris van t Oldebroek. D. Sertyvysere en verklare Door order van den stadhouder Luijgen Kobes den eersten october 1755 om te visenteren een kynt van Beert Ekbertsen dat doot gevallen is in het agterhuys ik hebbe dat selve vynden doot lyggen in het agterhuys onder t holdt en gevisiteert door order van den stadhouder en bij wesen de schepen Beert Evertsen en Heijmen Reijiers en bevonden an dat kynt genaamt Jan Beersen an zijn lynker byl boven hert knye een sympel fracteuir en in dat schygebeen in de hueve dat het uyt het lyt en boven in de rugge te weten onder den band van de bocks door geset was her ruggebeen en bevonden yn sijn nek dat dat been in de nek door geset was terwijlen dat het met het hooft na de voeten toegedrkt was van het invallen van het bynnen huys welke doodelijke tekens zijn het ruggebeen en het nekbeen postere en sertyvysere en verklare ten alle tijden. was getekent H.Torne meester en chyrusijn in het Oude Broeke E. Copia Op ordre van den hoogwelgeboren gestrengen heer rigter van t Oldebroek hebbe ik onderschreve medecinæ doctor geassisteert van Hermen Smeling chirurgus ten overstaen van t gerigt op den 5 januarius 1757 ten huize van Hendrikus Staal aan de Swarteweg onder t Oldebroek gevisiteert t dode lichaam van Evert Peters, en bevonden, dat aan t regter been ontrent twee vingeren breedt beneden den buyk een wonde van buyten swart, ontrent de lengte van een halve vinger diep gaende de caviteit ontrent anderhalve vinger langte na beneeden vervult met stukken papier en geronnen bloedt was toegebragt. 20

21 Zijnde door die wonde veroorsaakt een volkomen distructie van de arteria cruralis en een grote bloedstortinge, weshalven van oordeel ben dat die toegebragte wonde de onvermijdelijke oorsaak des doodts geweest is. Zijnde des gerequireert altoos berijdt om dit getuigenis met 38 solemnelen eede te bevestigen. Actum den 5 januarius Was getekent Hendrik van den Berg, medecinæ doctor Harmen Smeding, meester chirurgijn Doctor H. van den Berg competeert wegens het visiteren gedaan door ordre van den hoogwelgeboren gestrengen heer rigter van het Oldebroek aan het dode lichaam van Everd Peters geassisteert door den chirurgijn Smelink en daarvan gegevene verklaring, den 5 january De summa van den chirurgijn competeert voor verteringe f Doctor H. van den Berg competeert wegens een visitatie gedaan per ordre van den hoogwelgeboren gestrengen heer rigter van het Olde Broek Aan het dode lichaam van Everd Peters Geassisteert door den chirurgijn Smelink. En daarvan gegeve verklaringe, den 5 januarius De summa den chirurgijn competeert verteeringe Ontfangen van den heer Jan Rutger van Olden Barneveld als verwalter rigter van t Oldebroek de somme van ses guldens, vanwegens een visitatie gedaan aan t dode lichaam van Everd Peters en daarvan gegeven verklaringe, den 5 meert Actum Elburg, den 30 december Hendrik van den Berg medicinæ doctor. 38 solemneel - plechtig 21

22 Ik ondergeschreven meester chirurgijn, wonende in den dorpe Oldebroek, verklare en kome mits dezen aan den hoogwelgeboren heer richter des ampts Oldebroek, in gevolge t vereiste bij s lands placcaet, aan te geven dat ik op desen morgen den 1sten desen maandt january 1757 heb gedaan een uiterlijke visitatie aan het doode lichaam van Evert Peters aan de Zwarteweg, ten huise van Henrijkus Staal, ten overstaan van t gerechte, namelijk de stadthouder L.Coops en de schepen Beert Evers, de secretaris B.Dijck en henrijkus Staal, Willem Vinke als onderschout, en bevonden gescooten te zijn naar gedagten met de prop, met een snaphaan, in de reghter liesse ontrent twee vingeren breet, beneeden de buyck, zoo daar geseght wyrdt gedaan te zijn door Corneelys Klaasen of bijgenaamt de Kippe. Aldus afgegeven om te kunnen strekken na behooren. Oldebroek, den 1den january Harmen Smeding Voldaan door de heer richter mit Harmen Smeding. F. Attestere ik ondergeschreven in qualiteit als stadholder des richterampts Oldebroek als dat mij op den 2 juny 1758 des avonds door Gijsebert Hendriks sijnde een nabuur van Hendrikus Staal, en seggende hij Gijsebert Hendriks afgesonden te sijn door voorseide Hendrikus Staal als wonende in voorschreven richterambt om aen mij ondergeschreeven bekent te maken als dat dien voorschreven Hendrikus Staal sijn kind verdronken was. Actum Oldebroek, den 2 juny Was getekent Luijghien Coops als stadholder. Vervolgens heb ik ondergeschreven mij,ten overstaan van twee schepenen met namen Beert Evertsen en Hermen Willems neffens den secretaris B. Dijk, mij begeven voort des avonds den 2 juny 1758 na het huis van Hendrikus Staal, wonende in den richterampte Oldebroek, aan de Swartewegh, en daer gecomen zijnde, bevonden hebbende, als dat het kind van voorseide Hendrikus Staal liggende aen de westcant van t huis tegens de wal van de sloot met de voeten int water sijnde doot, het welck door den cherurgijn hebbe laten visiteren. Des ten waren oirconde heb ik dit in qualiteit als stadholder des richterampts Oldebroek met en nevens de schepenen voornoemt getekent en soo veel nodig bij mij gesegelt op den 2 juny Was neffens een cachet in rood lack uytgedrukt geteekent Luijghien Coops als stadholder, Beert Evertsen, Hermen Willems, mij præsent, B.Dijk, secretaris. 22

23 G. Op ordre van den stadtholder van het righterampt Oldebroek hebbe ik onderscreve chirurgijn woonende in den dorpe Oldebroek ten overstaen van t gerigt als den stadtholder Luigijn Coops en geregsmannen Beert Evers, Harm Willems en de secretarijs B.Dijck, des avons op den 2 juny 1758 ten huyse van Hendrikus Staal aen de Swarteweg onder t Oldebroeck gevisiteert het doode kintijn van Hendrikus Staal, welke verdronken was en niets an bevonden denkelijk de doode door het water veroorsaakt te zijn. Aldus afgegeven om te kunnen strekken na behoren den 2 juny Was getetend Harmen Smeding, waarnemer chirurgijn. Op order van den stadtholder van t reghterampt Oldebroek hebbe ik onderschreven chirurgijn wonende in den dorpe Oldebroek ten overstaan van t gerigt als den stadtholder Luigijn Coops en geregsmannen Beert Evers, Harm Willems en de secretaris B.Dijck, des avons op den 2 juny 1758 ten huize van Hendrikus Staal aan de Zwarteweg onder t Oldebroek gevisitiert het doode kintien van Hendrikus Staal welke verdronken was en niets aanbevonden denkelijk de doodt door t waater veroorsaakt te zijn. Aldus afgegeven om te kunnen strekken na behooren. Den 2 juny Harmen Smeding, waarnemer chirurgijn. Ik ondergeschreven beken hiervan door den heer richter voldaen te sijn met f Datum den 6n decembris 1759 Harmen Smeding. H. Per ordre van den stadtholder van t reghterampt Oldebroeck hebbe ik onderschreve chirurgijn, wonende in den dorpe Oldebroek, ten overstaen van t gerecht als den stadtholder Luigijn Coops en geregsmannen Harrem Willems, Heimen Reijers en de secretaris B. Dijck, op den 19den september 1760 op de Schouwenburg, ten huyse van Harrem Tuimelaar gevisiteert het doode lichaam van Willem, soon van Hans Willem Spentelaar, welk lange tijden is bekent geweest de vallende siekte te hebben. Dus hebben wij hem op de hoyesolder gevonden, leggende op de buick, met de reghter handt op de rugge. Daer ter plaetse gevisiteert en geen de minste wonde aan t doode lichaam gevonden, seer denkelijk aan t overval gesturven te zijn. Aldus afgegeven om te kunnen strekken naa behooren, den 19 september Was getekent Harmen meding meester chirurgijn. Lager stondt: voldaen door de heer richter mit f en getekent Harmen Smeding. Die van de rekening in Gelderland ordonneren hiermede den verwalter rentmeester van Veluwen om aan den richter in t Oldebroek W.van Haersolte wegens gedane visitatien van 23

24 verongelukte en doode lichamen in het rigterampt Oldebroek, als bij inleggende specificatie en verclaring vermeld, te betalen eene somma van een hondert tachentig ponden ad 40. groten vlaams het pond, dewelke sijn ponden mits overbrengende dese en quitantie daertoe dienende in uitgaven sijner rekening geleden sal worden na behoren. Gegeven in de camer van rekening te Arnhem den 24 february pond Was geteeckent J. van den Steen, F.A. Schimmelpenninck van der Oije, E.van Eck. 24

25 Kind van Hendrik Lodewijk Copia Die van de rekening in Gelderland ordonneren hiermede den verwalter rentmeester van Veluwen om aan den rigter in t Oldebroek W.van Haersolte tot IJrst ingevolge deser camere resolutie van den 3 decembris 1767 wegens gedane visitatie van een dood kind op den 15 augustus 1759 te betalen de somma van ses en dartig ponden ad 40. groten vlaams t pond, dewelke sijn ponden mits overbrengende dese en quitantie daertoe dienende in uitgave sijner rekening geleden sal worden na behoren. Gegeven in de camer van rekening te Arnhem den 27 decembris pond Was geteeckent J. van den Steen, J.A.H. van Heeckeren, G.Pronck Hiervan voldaen W. van Haersolte Rec. 16 decb 1768 Aen de eerste en andere verordente tot de rekening in Gelderlant. Edele mogende heeren D ondergeschreven richter des richterampts Oldebroek, vergeten hebbende in te brengen de visitatie van het doode lichaem van t kind van Hendrik Lodewijk, sijnde verdronken, en welke visitatie door de stadholder en gerigtsluiden is geschied volgens nevensgaende quitancie des chirurgijns. Versoekt, dat u edele mogende deswegen ordonnantie ten fine van betaling gelieve te verlenen. W. van Haersolte, richter in het Oldebroek. F.O. ad volgens dese camere resolutie van den 3 december 1767 Copia Per ordere van den stadtholder van t reghterampt Oldebroeck hebbe ik onderschreve chirurgijn, wonende in den dorpe Oldebroek, ten overstaen van t gerichte als den stadtholder Luigijn Coops en geregsmannen Beert Evers Harrem Willems, en de secretaris B. Dijck, des avons op den 15 augusty 1759 ten huize van Hendrik Lodewijk aen de Zwartewegh onder t Oldebroek, gevisitiert het dode kintjen van Hendrik Lodewijk, welke verdronken was, en niets 25

26 aen bevonden, denkelijk de doodt door het waater veroorsaakt te sijn. Aldus afgegeven om te kunnen strekken na behoren, den 16 augusty 1759 Harmen Smeding, meester chirurgijn Ik ondergeschreven beken hiervan door den heer richter voldaen te sijn met f Datum, den 6 december Harmen Smeding. 26

27 Visitatie van het licchaem van Marrigje Jans, vrouw van Frank Willemsen 9 maert 1772 Copie Die van de rekeninge in Gelderland ordonneren hier mede den Verwalter Rentmeester van Veluwen, om aen den richter van t Oldebroek W. van Haersolte tot IJrst ingevolge deser camere resolutie van den 3 december 1767 wegens een gedane visitatie van t doode lichaam van Marigje Jans, vrouw van Frank Willems, in de Beeck verdronken, en gevisiteert door doctor en chirurchijn nadat hulpmiddelen voor de drinkelingen daeraen tevergeefs waren e geprobeert. Op den 9 maert 1772 te betalen de somma van ses en dartig ponden ad XL groten vlaems t pond, dewelke sijnlieve mits overbrengende dese in quitantie daertoe dienende inuytgave van rekening geleden sal worden na behoren. Gegeven in de camer van rekening te e Arnhem, den 21 april XXXVI pond J van den Steen H.W. Heeckeren G.Pronck Hiervan voldaen was getekent W.van Haersolte Copia 39 Wij ondergeteekenden, op requisitie en order van den hoogwelgeboren gestrengen heere baron van Haersolte, heer van IJrst, als richter van Oldebroek op heden ons vervoegd hebbende in t huis van Frank Wilms in t dorp Oldebroek, ten einde aldaer te visiteren of te schouwen den persoon Marrigje Jans, die subitelijk door een val in t water oogschijnelijk de dood was aengekomen. Relateren en verklaren mit desen, dat wij ten bijwesen van welgemelde heere richter en verdere gericht het lighaem van voormelde vrouwspersoon hebben 40 getenteerd sodanige middelen, die men gewoon is tot drenkelingen aen te wenden. Dog dat 41 ons geen uiterlijke lesie daeraen gebleken sijnde, eene inwendige effusie der vochten door de gebrokene bloetvaten, waerschijnelijk door den val in t water veroorsaekt, alle hulpe vrugteloos heeft gemaeckt. Oldebroek, den 9 martii 1772 Christiaan van Maanen, medicinee doctor Frederik Konink, chirurgijn Harmen Smeding, chirurgijn requisitie - verzoek tenteeren - beproeven lesie - kwetsing 27

28 Den 9 maert 1772 is betaelt wegens de vicitatie van t lichaem van de vrouw van Frank Willemsen Aen de medicinee doctor van Manen Chirurgijn Coninck Chrirurgijn Smedink Schepen van Zuthem Schepen Evert Beerts Secretaris Dijk Vinke onderschout Jo Brouwer Smit deselve na Elburg gesonden Den 9 maert 1772 is gevisiteert in de kamer van Frank Willemsen het lichaem van desselfs vrouw Marrigje Jans, sijnde... gevallen geweest in de Beek, vervolgens opgenomen en in voornoemde kamer gebragt. Welke visitatie is verrigt door de medicinæ doctor van Manen uit Elburg, daertoe ontboden, neffens de chirurgijns Smedinck in t Oldebroek en Koninck uit Elburg, en is insgelix door deselve geprobeert een hulpmiddel voor de drenkelingen, dog vergeefs. Ten overstaen van de heer richter en onderbenoemde gerigtsluiden, sijnde vervolgens aen Frank Willemsen het licchaem ter begraving overgelaten. Actum in het Oldebroek op datum als boven. 42 Coram W. van Haersolte tot IJrst, richter, en schepenen Egbert van Zuthem en Evert Beertsen. Mij præsent. Copia Wij ondergeschreven, op requisitie en order van den hoogwelgeboren gestrengen heere baron van Haersolte, heer van IJrst, als richter van Oldebroek, op heden ons vervoegd hebbende in t huis van Frank Willems in t dorp Oldebroek, ten einde aldaer te visiteren of te schouwen den persoon Marrigje Jans, die subitelijk door een val in t water oogschijnlijk de dood was aengekomen. Relateren en verklaren mit desen, dat wij ten bijwesen van welgemelde heere richter en verdere gerigt aan t licchaem van voornoemde vrouwspersoon hebben getenteerd sodane middelen, die men gewoon is tot drenkelingen aen te wenden. Dog dat ons geen uiterlijke læsie daeraen gebleken sijnde, eene inwendige effusie der vochten door de gebrooken bloedvaten, waarschijnelik door den val in t water veroorsaekt, alle hulpe vrugteloos heeft gemaeckt. Oldebroek, den 9 martii 1772 was getekent Christiaan van Maanen, medicinæ doctor Fredrik Koninck, chirurgijn 42 coram - in tegenwoordigheid van 28

29 Harmen Smeding, chirurgijn Edele mogende heren D ondergeschreven richter in t Oldebroek den 9 maert 1772 door een medicinen doctor uit Elburg daertoe ontboden, neffens een chirurgijn uit t Oldebroek, mitsgaders een uit Elburg, ten overstaen van het gerigt hebbende laten visiteren t licchaem van Marrigje Jans, vrouw van Frank Willemsen, in de Beek gevallen, vervolgens opgenomen, en in de kamer gebragt en aen deselve geprobeert sijnde, dog vergeefs, een hulpmiddel voor de drenkelingen, neemt de vrijheid deswegen van u edelen mogenden te versoeken een ordonnantie ten fine van betalinge. Datum, Oldebroek, den 18 maert Ik Christiaan van Maanen, medicinæ doctor, bekenne vanweegen een schouwing van een lijk, gedaan den 9 maart 1772 in t Oldebroek, op order van den hoogwelgebooren gestrengen heere baron van haersolte, heer van IJrst, voldaan te zijn. Oldebroek, den 9 marty

30 Visitatie van een dood kind van een arme vrouw 27 december 1774 IJrst, den 12 juny Oldebroek, visitatie van een dood gevonden lichaam. Ik heb bij u weledele antwoord van 20 deses op mijn memorie van 15 bevorens wel ontfangen. D acte van de ondervraging door t gericht gedaen aen Garedina Elsing, moeder van t doode kind, beneffens de rekening van de chirurgijns Smedinck en Schreuder. Maar daer had ook moeten zijn gemaakt geworden een acte der visitatie selfs. Weshalven sulx nog kan geschieden op den voet als hiernevens een concept sende. Welk concept geexamineert moet worden, of t gepasseerde dien na conform is, en zoo ja, dezelve gepasseert in der voegen en anders met sodane veranderingen, als sig daer omtrend mogten toegedragen hebben. De visitatie had ook door een medicinæ doctor mede moeten sijn geschied, alsoo t reglement van art. 11 vermelt, dat onder de die voor sodane visitatie aen de rekencamer goed gedaen worden, begrepen sijn de kosten van medicinæ doctor en chirurgijn. Sulx nu niet sijnde gedaen, so kan daerin wel nu geen verandering gemakt worden, maar int vervolg moet bij voorcomende gelegenheden altoos daerop gelet worden, dat men een medicinæ doctor adhibeert, temeer dewijl de heeren van t hof bij occasien in criminele saken meermalen sulx gerequireert hebben, als sijnde van veel aenbelang en dikwels van consequentie kan zijn, als t agterlaten word, gelijk sulx wel gebleken is, en waervan nog een exempel onlangs bij t dood gevonden kind in d Overbetuwe, waarvan de moeder voor 30 jaren in t tugthuis geconfineert is. Geexteert heeft de oncosten in t Oldebroek, wegens voorschreven visitatie volgens u weledele schrijven nog niet betaalt sijnde, zoo sullen dezelve gevoegelijkst door de verwalter richter uit de ijura voor mij ontfangen, voldaen kunnen 45 worden, waer u weledele zijn weledelgestrenge kan adverteren. Als aen van Zuithem voor bij absentie der heer verwalter d acte gepasseert is f aen Veltcamp, schepen als gerichtsman aen B. Dijck, als gerichtsman NB aen B. Dijck, als secretaris de gerichtsdienaer Brouwer Smit NB in t vervolg de secretaris in een en deselfde acte geen dubbelde qualiteit als gerichtsman en schepen aen te nemen als voorkomende 46 incompatibel adhibeeren - aanwenden occasie - gelegenheid adverteren - waarschuwen incompatibel - onverenigbaar 30