Seminariereeks sociaal werk de toekomst in!

Transcriptie

1 Seminariereeks sociaal werk de toekomst in! Effectieve interventies bij kwetsbare mensen: wat weten we? Prof. dr. Judith Wolf UMC St. Radboud Nijmegen Een organisatie van de Master in het sociaal werk (KU Leuven i.s.m. hogescholen)

2 Kennis ontwikkelen en kennis delen: herstel & participatie van kwetsbare mensen Judith Wolf 22 maart 2013 werkplaatsoxo.nl

3 Beleidscontext Nland Mensen met een beperking bij het maatschappelijk participeren kunnen zich, zonodig met een steuntje in de rug, in en om huis redden en kunnen langer zelfstandig blijven wonen en meedoen. Ze geloven meer in hun eigen kracht en leunen minder op overheid en professionals...

4 Kennis delen in kenniscyclus o o o o Oriënteren & ontwikkelen aanpassen Innoveren verbeteren Evalueren Implementeren & borgen

5 Oriënteren en ontwikkelen & aanpassen De doelgroep

6 Oriënteren & ontwikkelen: inzicht in doelgroep Resultaten uit eerste meting predictiestudie Profiel huurders dreigende huisuitzetting (n=244) man (gem. 40 jaar) 52 % allochtoon 56% uitkering 66% Zwaar gebruik Lichamelijke klachten: 55% Zwaar gebruik 23% % schulden (mediaan 5.500) 100% (zeer) laag opgeleid 53% 18 % Depressieve klachten: 51%

7 Oriënteren & ontwikkelen: inzicht in doelgroep Ingrijpende levensgebeurtenissen Ontslag van werk Huisuitzetting Krap/slecht onderhouden huis Conflict met omwonenden Conflicten/ breuken in relaties Sociaal isolement Mishandeling Chronische ziekte gezinslid Overlijden gezinslid Ontslag uit detentie Problemen met gebruik drugs Problemen met gebruik alcohol Psychische problemen Lich. gezondheidsproblemen %

8 Oriënteren & ontwikkelen: inzicht in doelgroep Cohortstudie G4 Volwassenen (n=410) man (gem. 40 jaar) 80% allochtoon 60 % nooit gehuwd 65% kinderen 55% uitkering 90% schulden 88% (mediaan 8500) (zeer) laag opgeleid 70% Lichamelijke klachten: 87% Zwaar gebruik 20% 43% Psychische klachten: bovengemiddeld IVO + Omz, 2012

9 Oudere daklozen (31,3%) Mannen met multiproblematiek (23,2%) Kwetsbaren (19,4%) Jonge vrouwen (11,9%) Jonge mannelijke cannabisgebruikers (14,1%) Psychische klachten Cannabis-/ alcoholgebruik Lichamelijke klachten Vermoedelijke LVB Overige kenmerken - Vaak gescheiden - Meestal minder dan één jaar dakloos - Meestal één tot vijf jaar dakloos - Deels al meer dan vijf jaar dakloos - Vaak met kind(eren) in opvang - Vaak minder dan één jaar dakloos - Vaak één tot vijf jaar dakloos

10 Oriënteren en ontwikkelen & aanpassen Passende, gefundeerde interventies

11 Oriënteren & ontwikkelen: drie bouwstenen Bouwsteen 1: Onderbouwing dmv onderzoek (evidence based) Wat zijn wetenschappelijk onderbouwde effectieve interventies? Internationale literatuur search Bouwsteen 2: Onderbouwing vanuit de praktijk Onderzoekscentrum (practice based) maatschappelijke zorg Wat vinden cliënten en begeleiders gedreven belangrijk door in kennis, begeleiding? bewogen Wat door zijn mensen ervaringen, wat is expertise? Concept mapping methode, en ook werkbezoeken, focusgesprekken etc. Bouwsteen 3: Onderbouwing vanuit de theorie (conceptueel) Wat is uitsluiting insluiting, wat visie, missie, functies, basiswaarden etc.

12 Oriënteren & ontwikkelen: evidence base? Schaars onderzoek: 11 studies! Conclusie: Voor dakloze jongeren geen effectieve interventie, ondersteund door robuust wetenschappelijk onderzoek Veelbelovend: Cognitieve interventies gericht op gedrag en overtuigingen

13 Oriënteren & ontwikkelen: practice base?

14 Oriënteren & ontwikkelen: verklaringen en concepten Je voelt je behoorlijk overgeleverd aan de hulpverleners. Ze benadrukken heel erg wat er allemaal niet goed gaat, wat er nog beter moet. Dat is negatief. Je zelfvertrouwen wordt daardoor steeds minder. Burgerschap als ijkpunt Focus op eigen kracht gedreven door Proces kennis, van bewogen herstel door mensen Kwaliteit van leven Veiligheid

15 Burgerschap als ijkpunt: methodische uitgangspunten Wederkerigheid in de relatie: sturen en gestuurd worden Rechten, ook plichten en verantwoording afleggen Serieus nemen én aanspraken ter discussie stellen Respect en acceptatie, maar ook confrontatie

16 Oriënteren & ontwikkelen: versterkers van transitie & herstel werktraining activiteiten doen werk eerdere stabiele huisvesting woonruimte zelfstandige woonruimte woonsubsidie Formele relaties Inkomen geen schuldproblemen kwaliteit van woning buurt geen sociale stress in woonomgeving geen problemen met medehuurders/omwonenden Bestaansvoorwaarden Instutionele inbedding Samenleving afwezigheid van conflicten hersteld contact met familie anderen zijn van persoon afhankelijk vermijden negatieve sociale banden sociale steun peer support Kwaliteit gedreven van Sociale inbedding door kennis, bewogen door mensen leven Gezondheid en gedrag Informele relaties Beleid behandeltrouw case management frequente hulp (woon)begeleiders & snelle respons medische- en sociale diensten Weinig veroordelingen Individu Zingeving Spiritualiteit controle over verslaving

17 Innoveren & verbeteren

18 Innoveren & verbeteren Missie Het ondersteunen van kwetsbare mensen in hun proces van herstel tot een zo volwaardig mogelijk burger van de samenleving en in het verkrijgen van een door henzelf gewenste kwaliteit van leven. Herstelwerk Krachtgerichte basismethodiek Critical Time Intervention Tijdelijke ondersteuning bij transities Housing First Woonruimte eerst + intensieve steun

19 Herstelwerk in een notendop Ontmoeting Hulpmiddelen Herstel Begrip & respect Hoop Wederkerigheid Krachteninventarisatie Actieplan Teamkrachtbespreking Bestaanszekerheid Verbinding Competenties & zelfwaardering Toegang tot instituties

20 Drie delen zeven basistaken Focusbepaling (6 weken) Ontmoeten en aansluiten Inventariseren van krachten Taxatie van draagkracht Doelen stellen en actieplan maken Uitvoering (3 maanden) Ondersteunen van herstel Evaluatie (6 weken) Evalueren Afronden

21 In termen van: Inspanning Hulpmiddelen Cruciale overwegingen & besluiten Ankerpunten Kwaliteitseisen

22 Herstelwerk

23 Critical Time Intervention Transities overgangen of breuken - in levens van mensen Grotere bereidheid tot verandering: window of opportunity Versterken van formele en informele steunsystemen Gestructureerd: drie fasen en in de tijd Onderzoekscentrum beperkt maatschappelijke zorg Focus op beperkt aantal aandachtsgebieden Effectief gebleken op:stabiele huisvesting/minder dagen dakloosheid vermindering alcohol- en/of druggebruik & psychische symptomen verbetering cliënttevredenheid/kwaliteit van leven

24 CTI-dossier: complete inhoud Pre-CTI CTI-Checklist voor warme overdracht. CTI-Krachteninventarisatie (ondersteund door ecogrammen) CTI-Taxatie (bij aanvang en afsluiting van CTI-traject ) CTI-Actieplan (met uitsplitsing naar drie CTI-fases en eindevaluatie) CTI-Signaleringsplan (Aangepast) Veiligheidsplan / Gezinsplan CTI-Logboek over dagelijkse CTI-activiteiten Onderzoekscentrum van een CTI-werker maatschappelijke zorg En ook: Verslagen van zorgoverleggen met persoonlijk en professioneel steunsysteem Brieven en andere correspondentie Eindnotitie (afronding CTI-traject) + verslag laatste zorgoverleg zie

25 Effectstudies in MO en VO Start dataverzameling 9 Maanden Einde dataverzameling Binnen de voorziening Buiten de voorziening Krachtgerichte basismethodiek Critical Onderzoekscentrum Time Interventie maatschappelijke zorg gedreven / Gebruikelijk door kennis, vertrek bewogen door mensen 1 e fase 2 e fase 3 e fase Interview 1 Interview 2 Interview 3 Interview 4 Vertrek uit de voorziening

26 Van asiel & beschermen naar herstel & participeren Zelfstandig wonen Transmuraal wonen Nachtopvang Inloop Flexibele ondersteuning Outreach

27 Housing First Pathways to housing (Tsemberis:1992) Doelgroep: feitelijk daklozen Eerst woonruimte, met ondersteunende begeleiding werken aan herstel & participatie Effectief! 88% van Housing First groep stabiel gehuisvest vs. 47% van gewone begeleiding en opvang (Tsemberis & Eisenberg, 2002)

28 Housing First: principes 1. Huisvesting als basisrecht 2. Geen eisen aan geschiktheid om zelfstandig te wonen 3. Woonruimten verspreid over werkgebied 4. Wonen scheiden van begeleiding en behandeling 5. Respect, warmte en compassie voor alle klanten 6. Zelfbepaling & respect voor keuzes van klanten 7. Hersteloriëntatie; klanten ondersteunen in hun eigen herstelproces 8. Ondersteuning zo lang dat nodig is 9. Harm reduction

29 Conclusies evaluatie van werkzaamheid Discus Housing First Discus bereikt zware groep: zwakke sociaaleconomische positie, meervoudige problemen en veel zorggebruik. Na 5,5 jaar meerderheid gehuisvest (77%), echte uitval gering (2,4%) Hoge waardering voor Discus: een 8,2 Verbeterde kwaliteit van leven Weinig overlastmeldingen Discus Amsterdam is een succes! Geen uitspraak mogelijk of Discus beter is dan andere woonvormen

30 Housing First praktijken in Nland stabiliteit van wonen (Peildatum ) Praktijken Start praktijk Aantal klanten sinds start Neutrale uitstroom % Negatieve Uitstroom % Nog steeds gehuisvest % HF Adam mei HF Utrecht dec HF Andere kans HF Eindhoven aug 2010 apr Onderzoekscentrum 7 29 maatschappelijke 64 zorg gedreven 0 door kennis, 6 bewogen door 94 mensen HF N-Limburg dec HF M-Limburg dec HF DHaag dec HF Dordrecht nov

31 Ervaren baat Discus Housing First: waardering voor Discus Gemiddeld cijfer = 8,2 69% verwachtingen uitgekomen, tevreden met resultaat Het gaat heel goed. (...) Ben gelukkig met mijn huis. Mijn problemen worden erkend, ze nemen je zoals je bent. Ik ben met 99 procent vooruit gegaan, dat had ik niet verwacht. 19% verwachtingen deels uitgekomen Veel zelfstandiger, voor de helft gelukt. Ben gedreven nog niet door schuldenvrij, kennis, bewogen heb door nog geen mensen werk, ben nog niet economisch stabiel. 12% verwachtingen (helemaal) niet uitgekomen, resultaten vallen tegen Valt tegen, geen werk. Dacht als er een huis is, dan ook snel een baan, maar de praktijk was anders. Ook het sociaal leven gaat minder goed dan gehoopt.

32 Het verzamelen van gegevens over uitkomsten heeft alleen zin als er mogelijke verklaringen zijn voor die uitkomsten. Als koppeling met proces- en structuuraspecten en met cliëntkenmerken plaatsvindt (casemix) (Nugter en Buwalda, 2012:113)

33 Focus op krachtgerichte begeleidingstrajecten Caseload ratio Teamkrachtbespreking Coaching Krachteninventarisatie Integratie van KI Actieplan Contacten in natuurlijke omgeving Natuurlijke hulpmiddelen Hoopgevend gedrag Totaal score Evalueren: toetsen van modelgetrouwheid krachtgerichte basismethodiek scores per indicator en totaal (1-5) 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

34 Implementeren & borgen

35 Implementeren..

36 Implementeren & borgen: lerende organisaties Casusgeleid: Aanbod is rond de cliënt georganiseerd Focusbepaling: Missie en doelomschrijving van organisatie & bepaling uitkomsten cliënten Wederkerige sturing Sturing zolaag mogelijk in organisatie teams zijn dragers Lerend en reflecterend: Leerprocessen op diverse niveaus; zelfsturing binnen kaders Sturing o.b.v. competenties werkers Ambachtelijk: Werkers als ambachtslieden

37 Ik had een negatief zelfbeeld. Op den duur ga je geloven wat ze allemaal over je zeggen. Nu is dat anders Ik heb ontdekt dat ik goed voor mezelf kan opkomen en heel sociaal ben ingesteld. Ik weet nu dat ik zelf keuzes kan maken en dingen kan bereiken. Ik stel zelf vragen over wat ik met mijn gedreven toekomst door wil kennis, hoe bewogen ik daarvoor door kan mensen zorgen.

38 Mijn relatie met S. is opener en positiever geworden Ik vind haar niet meer zo moeilijk, ik vind haar leuker, ik zie haar beter. Wat het S. heeft opgeleverd, is dat het haar Onderzoekscentrum eigenwaarde en maatschappelijke haar zorg zelfvertrouwen heeft vergroot.