Aanpak ernstig overlastgevende huurders

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Aanpak ernstig overlastgevende huurders"

Transcriptie

1 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Handreiking Tijdelijke wooneenheden Rotterdam, juli 2012

2 Dit is een publicatie van de SEV. U kunt SEV-publicaties downloaden op SEV Postbus BW Rotterdam Telefoon sev@sev.nl De SEV ontwikkelt innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van wonen. Wij zijn onafhankelijk, maar kunnen niet zonder initiatiefrijke netwerkpartners. Samen met hen beproeven we ideeën voor innovaties in de praktijk. 2

3 Aanpak ernstig overlastgevende huurders VOORWOORD Twee jaar geleden is de SEV in nauwe samenwerking met de corporaties Portaal, Provides, Trudo en Volkshuisvesting Arnhem het project Anders Wonen gestart. De aanleiding voor dit project is de overlast die een (kleine) groep ernstig overlastgevende huurders veroorzaakt. Uit de Integrale Veiligheidsmonitor 2011 blijkt dat relatief veel bewoners in Nederland, vooral in de grote steden, met overlast te maken hebben. Overlast lijkt een onderschat fenomeen in Nederland. Het schenden van het ongestoord woongenot van buren kan niet serieus genoeg genomen worden. Woonoverlast kan terreur worden, die tot ernstige stress en ontregeling bij omwonenden kan leiden. Tegelijkertijd lijkt de gevoeligheid voor overlast - zo geven corporaties in dit project aan - toe te zijn genomen in de zin dat deviant gedrag van anderen steeds minder makkelijk wordt geaccepteerd. Dit leidt o.a. tot nimbygedrag (not in my backyard) ten aanzien van bijzondere groepen (dak- en thuislozen, verstandelijk gehandicapten, mensen met psychiatrische handicaps) die afhankelijk zijn van bijzondere woonvormen in gewone woonwijken. De opgave is om zeer alert te zijn op (eerste tekenen) van ernstige overlast, en tegelijkertijd tolerant te blijven en niet te overreageren op elke vorm van lichte overlast in de nabije omgeving. Zichtbaar is in ieder geval dat er in toenemende mate aandacht voor woonoverlast is, maar tegelijkertijd lijkt scherpte in de bestrijding en aanpak ervan in te veel gevallen te ontbreken, met desastreuze gevolgen voor de woonomgeving. Corporaties onderkennen deze overlast en zijn bij tal van projecten, programma s en initiatieven betrokken. Dit rapport maakt dat duidelijk. Maar ook blijkt uit een door AEF (Andersson Elffers Felix ) uitgevoerde enquête, dat woningcorporaties hun huidige instrumentarium om woonoverlast structureel aan te pakken tekort vinden schieten. Bij de start van dit project is voorzichtig voorgesteld om te gaan experimenteren met woonscholen nieuwe stijl. Deze benadering past in een tendens om meer dwingend en paternalistisch op te treden tegen groepen die niet goed voor zichzelf kunnen zorgen. Zie in dit verband de opkomst van praktijken van bemoeizorg in de geestelijke gezondheidszorg en de maatschappelijke opvang. Toch vinden de deelnemende corporaties een dergelijk voorstel een brug te ver. De geschiedenis van de onmaatschappelijkheidsbestrijding - waar de woonscholen deel van uitmaakten - laat zien dat deze interventies groepen blijvend gestigmatiseerd hebben met voor hen persoonlijk en hun kinderen ingrijpende gevolgen. De meest vergaande vorm van apart zetten in Nederland zijn projecten met Skaeve Huse. Daarbij gaat het om vrijstaande wooneenheden op een locatie buiten een woonwijk (dus in niemands backyard), meestal bewoond door alleenstaande mannen die gedijen met ruimte om zich heen en een geschiedenis hebben van ernstige overlast. Toch: groepen bij elkaar en apart zetten heeft risico s. Maar wat kunnen we dan wel doen? Dit rapport geeft een overzicht van de huidige kennis, ervaringen en het interventie-instrumentarium waarover we momenteel in Nederland beschikken. 3

4 De afgelopen periode is door AEF in nauwe samenwerking met de betrokken corporaties gewerkt aan deze handreiking. Overlastgevers zijn er in verschillende soorten en maten. Daarop zijn de verschillende interventies gericht. In de handleiding wordt daarom gedifferentieerd naar verschillende groepen overlastgevers. Succesvolle interventies blijken te stoelen op een scherpe analyse van de overlast (door wie en wat precies?) en op maatwerk. De interventies die u hier aantreft, functioneren al enige tijd, al worden ze zeker nog niet overal en op een passende wijze ingezet. Vernieuwing is op dit terrein blijkbaar of niet eenvoudig te realiseren of wordt niet nodig gevonden. Het structureel op de agenda houden van het thema overlast, het levend houden van een case, kritische reflectie op het eigen handelen, heldere en niet vrijblijvende afspraken met andere partijen, het vaststellen van het ambitieniveau (overlast oplossen of beheersen), dat blijken andere belangrijke randvoorwaarden voor succesvolle interventies. De huidige crisis geeft het fenomeen woonoverlast extra urgentie. Er wordt een groter beroep gedaan op ieders zelfredzaamheid, ook waar dat twijfelachtig is. Bovendien: de budgetten voor het ondersteunings- en begeleidingsaanbod van kwetsbare mensen en andere groepen huurders waarbij de kans op overlast groter is, zullen eerder afnemen dan toenemen. Daarnaast brengen maatschappelijke ontwikkelingen ook nieuwe risicogroepen in beeld, zoals migranten uit Oost-Europa die het spoor bijster raken. Daarom blijven meerdere corporaties zoeken naar effectieve strategieën om woonoverlast te voorkomen en aan te pakken. In de bijlagen van deze handreiking treft u van twee corporaties een interessante ontwerpexperimentbeschrijving aan. Woningcorporatie Trudo richt zich daarbij op het kwetsbare gezin met kinderen (steeds vaker een eenoudergezin), terwijl Portaal zich richt op een categorie huurders die steeds meer bij hen in beeld komt: de alleenstaanden met stille problematiek (veelal mannen). De nieuwe organisatie waar de SEV in opgegaan is, Platform31, zal met aandacht volgen of en hoe deze ontwerpen uitgevoerd gaan worden. Ook andere corporaties kunnen met deze ontwerpen aan de slag gaan, of zich erdoor laten inspireren. Dat geldt eveneens voor het instrumentarium dat in deze handreiking is vastgelegd. Platform31 en de betrokken corporaties blijven graag op de hoogte van de inspanningen van de verschillende corporaties bij het succesvol aanpakken van woonoverlast. Wij nodigen iedereen uit dat aan ons kenbaar te maken en ervaringen te delen. Met deze handreiking hopen wij te informeren en te inspireren. Het plan is om het komend jaar een bijeenkomst te organiseren, mits daar voldoende belangstelling voor is, om live kennis, vorderingen en ervaringen uit te wisselen. Radboud Engbersen (SEV) 4

5 Aanpak ernstig overlastgevende huurders INHOUDSOPGAVE Voorwoord Inleiding Waarom een handreiking? Visie op de aanpak van overlastgevende huurders Enquête Gebruik van de handreiking Instrumenten voor kwetsbare huurders Contract op maat Gedifferentieerd woningaanbod Proactief beheersen staat van de woning Huisvesting op basale voorwaarden (Housing First) Woningtoewijzing op maat Zorg- en omklapcontract Vroegtijdige interventie bij huurschuld Niet-willers Kansen bieden en sancties treffen Samenwerking van lokale organisaties Onrustige subculturen Consequent handhaven Fysieke ingreep Belemmeringen en kansen Woningbezit Interne organisatie Samenwerking Leidraad Bijlage I: Ontwerp woonexperiment Trudo Achtergrond Ambitie en doelstellingen Kenmerken woonexperiment Inrichting woonexperiment Bijlage II: Ontwerp woonexperiment Portaal Utrecht Achtergrond Ambitie en doelstellingen Kenmerken woonvorm Voorwaarden woonvorm Colofon

6 6

7 Aanpak ernstig overlastgevende huurders 1. INLEIDING 1.1 Waarom een handreiking? Voor u ligt een handreiking voor de aanpak van ernstig overlastgevende huurders. Woningcorporaties doen al veel om overlastgevende huurders aan te pakken. Waarom dan een handreiking? Woningcorporaties hebben allemaal te maken met een kleine groep ernstig overlastgevende huurders. Hoewel het meestal om een handjevol gevallen gaat is de uitstraling ervan op de omgeving groot. Het bestaand instrumentarium voor de aanpak van ernstige overlast is vaak onvoldoende. Daarvoor zijn de overlast en de overlastgevers te uitzonderlijk. Deze handreiking biedt woningcorporaties een handvat om de eigen benadering van het vraagstuk tegen het licht te houden en eventueel belemmeringen in de huidige aanpak weg te nemen of nieuwe oplossingsmogelijkheden te verkennen die in de praktijk van een andere corporatie beproefd zijn. Door kennisuitwisseling en -verspreiding van succesvolle methodes te stimuleren, kan de aanpak van overlastgevende huurders effectiever plaatsvinden. Vier woningcorporaties, Portaal, Provides, Trudo en Volkshuisvesting Arnhem - ondersteund door de SEV - leverden casuïstiek aan over succesvolle methodes voor ernstig overlastgevende huurders. Hieruit zijn succesfactoren gedestilleerd en de belemmeringen die een structurele oplossing in de weg staan. Deze bevindingen zijn getoetst bij de grotere woningcorporaties in dertig steden van Nederland. Dit is gedaan met behulp van een enquête. Woonexperimenten Voor twee specifieke doelgroepen willen Trudo en Portaal hun aanpak van overlast uitbreiden. Daarom starten zij ieder met het ontwerp van een woonexperiment Anders Wonen. In de bijlagen staan de contouren van de twee woonexperimenten beschreven. Hierin worden de specifieke doelgroep, de ambities en doelstellingen en de kenmerken en inrichting van het experiment beschreven, evenals de randvoorwaarden waaraan moet worden voldaan om het te laten kunnen slagen. Voor meer informatie over de experimenten en over opgedane ervaringen met de aanpak van overlast kunt u contact opnemen met de deelnemende corporaties. 7

8 1.2 Visie op de aanpak van overlastgevende huurders Overlastgevende huurders zijn niet altijd makkelijk te typeren en hun positie hangt samen met diverse soorten problematiek. Dit vraagt om verschillende wijzen van aanpak. Daarom is bij de inventarisatie gebruik gemaakt van de volgende categorisering 1 : Er zijn kwetsbare huishoudens. Hun gedrag hangt meestal samen met psychische of verslavingsproblemen, vaak in combinatie met maatschappelijke en economische problemen. Het gaat hierbij om eenlingen of gezinnen die het niet lukt om op een reguliere manier deel te nemen aan de maatschappij. Vanuit hun onaangepaste gedrag veroorzaken deze huishoudens overlast. Daarnaast zijn er niet-willers. Groepen voor wie betekenisvol maatschappelijk participeren een vergane droom is. Meestal plaatsen zij zichzelf buiten de samenleving vanuit boosheid of onmacht naar hun omgeving. Ze zijn niet bereid om zich aan te passen aan die omgeving waardoor ze vaak geen werk hebben en feitelijk buiten de maatschappij blijven staan. Hun gedrag wordt onder meer gekenmerkt door uitzichtloosheid, onverschilligheid en/of lethargie. Tenslotte zijn er onrustige subculturen die overlast veroorzaken vanwege baldadigheid en/of agressief groepsgedrag. Zij definiëren normaal fundamenteel anders dan hun buren en buurtgenoten. Hier gaat het om sommige woonwagenkampbewoners, een deel van de straatjeugd, zwervende huurders of bijvoorbeeld Sinti. Binnen de groep kwetsbare huishoudens en niet-willers leert de ervaring dat het laten versloffen van de situatie de overlastgevende situatie in stand houdt en vaak verergert. Alhoewel deze groepen huurders ernstige overlast veroorzaken, is het uiterste middel van ingrijpen (een huisuitzetting) een oplossing voor de omwonenden, maar niet voor de huurders zelf of voor de maatschappij. Deze huurders kunnen tenslotte niet op straat komen te staan. Er moet een maatschappelijke organisatie zijn die zich voor deze groep verantwoordelijk voelt. Zeker aangezien de zorgverlening ten aanzien van deze doelgroep ook vaak tekortschiet. Corporaties hebben dan ook een maatschappelijke rol bij het oplossen van dit probleem: enerzijds het bieden van ongestoord woongenot voor al hun huurders, anderzijds het kunnen huisvesten van zelfs de moeilijkste huurders. Dit brengt spanning met zich mee. Omdat er niet altijd evenveel begrip is voor dit tweede aspect is het belangrijk om te werken aan draagvlak hiervoor. Met het oog op de in gang gezette bezuinigingen bij de overheid en corporaties komt daar nog een extra urgentie bij: de groep overlastgevende huurders zal vermoedelijk groter worden, terwijl het ondersteunings- en begeleidingsaanbod voor hen juist afneemt. Vanwege hun maatschappelijke taak zullen woningcorporaties perspectief moeten bieden aan deze groepen huurders en tegelijkertijd de leefbaarheid van buurten en wijken moeten verbeteren. 1 De gehanteerde categorisering is geen sluitende, allesomvattende indeling van overlastgevende huurders. Er is gekeken naar onderliggende oorzaken van overlastgevende huurders die vervolgens zijn getypeerd. Er is voor deze indeling gekozen omdat de oorzaken van het overlastgevende gedrag handvatten bieden voor de aanpak. Daarnaast dient gezegd te worden dat natuurlijk lang niet alle leden van deze drie verschillende groepen ook daadwerkelijk overlast veroorzaken. 8

9 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Het gaat dan om: Het bieden van huisvesting aan overlastgevende huurders (en waar nodig met passend aanbod en begeleiding). Het garanderen van het woongenot van omwonenden en leefklimaat van buurten. Het werken aan draagvlak voor de (aanpak van) moeilijke doelgroepen. Het voorkomen van huisuitzettingen en dakloos raken. Het permanent blijven zoeken naar creatieve oplossingen op maat van deze problematiek. Met deze handreiking hopen we hieraan een bijdrage te leveren. Per instrument of aanpak komen de volgende aspecten aan bod: Een algemene beschrijving van het instrument of de aanpak. De succesfactoren. De opbrengsten. De randvoorwaarden. Een inspirerend voorbeeld ter illustratie. Oplossingen kunnen voor meerdere groepen effectief zijn. In onderstaande tabel staat schematische weergegeven op welke doelgroep de aanpak zich richt en uit welke belangrijke componenten die methode bestaat. 9

10 Schema 1: Doelgroep en aanpak Doelgroep en aanpak Belangrijkste componenten aanpak Kwetsbare huishoudens fysiek preventief structureel toezicht/ begeleiding/ samenwerking afspraken/ contract/ handhaven Contract op maat Gedifferentieerd woningaanbod Pro-actief beheersen staat woning verhuizen Housing first Toewijzing op maat Omklapcontract Vroegtijdige interventie bij huurschuld Niet-willers Kansen bieden en sancties treffen Samenwerking met organisaties Onrustige subculturen Consequent handhaven Fysieke ingreep 1.3 Enquête Om uitspraken te kunnen doen over de mate waarin de bevindingen van de vier onderzochte woningcorporaties te veralgemeniseren zijn is een enquête uitgezet. De bevindingen zijn getoetst bij corporaties met een bezit van meer dan woningen in de dertig grootste steden van Nederland. Hierbij is gekeken naar de herkenbaarheid van de aard en omvang van de overlast en naar het verwachte succes van de oplossing. De moeilijkste groep overlastgevers zijn alleenstaanden met psychische problemen en gezinnen die zich willens en wetens asociaal gedragen. De aanpak van overlast met een groot uitstralingseffect is urgent volgens 93% van de respondenten. Deze overlast wordt iets vaker veroorzaakt door en is iets zwaarder bij huishoudens zonder kinderen dan de groep huishoudens met kinderen. Corporaties streven ernaar het probleem structureel op te lossen, terwijl het probleem zich in driekwart van de gevallen juist herhaalt. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: Het niet langdurig kunnen beheersen van een sluimerende situatie. Het gebrek aan daadkracht en actiegerichtheid van samenwerkingspartners. Het gebrek aan geschiktere woningen om huurders naar toe te verhuizen. 10

11 Aanpak ernstig overlastgevende huurders De aanpak van casussen is maatwerk: medewerkers doen wat hen het beste lijkt. Slechts een zesde investeert hierbij in een nieuwe oplossing. Overigens is de directie zelden bij de te maken keuze betrokken. In de samenwerking met andere partners staat de eigen ambitie van de organisatie en die van het netwerk centraal. Dat leidt ertoe dat 70% meestal tevreden is over het resultaat van de samenwerking. De regie bij samenwerking ligt meestal bij de corporatie. Bijna alle corporaties durven in de meeste gevallen consequent te handelen, ook als dat betekent dat het consequenties heeft voor de huurder. Directies spreken ook de partners aan op hun verantwoordelijkheden en handelen. Meer dan de helft van de corporaties gebruikt evaluaties om te leren van de aanpak van eerdere casuïstiek. Ongeveer een kwart houdt zich niet gericht bezig met het verbeteren van de aanpak. Slechts een beperkte groep (17%) zegt steeds te investeren in nieuwe methoden om zware overlast aan te pakken. Bijna alle respondenten zien experimenten als een manier om naar vernieuwende vormen te zoeken om beter met overlastgevende huurders om te gaan. 1.4 Gebruik van de handreiking Elke ernstig overlastgevende huurder vraagt om maatwerk. De beschreven best practices in de handreiking leveren geen standaardaanpak, maar kunnen wel gebruikt worden om te leren. Wat is voor welke specifieke doelgroepen effectief gebleken? De handreiking sluit af met een beknopte leidraad voor de processtappen die bij elke aanpak doorlopen kan worden om een optimaal resultaat te bereiken. 11

12 12

13 Aanpak ernstig overlastgevende huurders 2. INSTRUMENTEN VOOR KWETSBARE HUURDERS Voor kwetsbare huurders zijn specifieke factoren te onderscheiden die bijdragen aan een succesvolle aanpak. Instrumenten die specifiek aansluiten op de problematiek van de kwetsbare huurders zijn bijvoorbeeld het gebruik van een contract op maat en het benutten van een gedifferentieerd woningaanbod. In paragraaf 2.1 tot en met 2.6 worden deze instrumenten beschreven. 2.1 Contract op maat Algemene beschrijving Kwetsbare huurders hebben meestal problemen die bij de woningcorporatie vooraf al bekend (kunnen) zijn, zelfs nog voordat een woning aan de huurder wordt toegewezen. Deze problematiek kan zich uiten door overlast voor de woonomgeving, zoals wanneer het gaat om psychiatrische problemen of verwaarlozing. Met een contract op maat kan op individueel niveau gekeken worden naar de specifieke problemen waar de huurder mee te maken heeft. Met deze kennis kan de corporatie individuele afspraken maken met en voorwaarden stellen aan de huurder. In het geval van een huurder met psychische problemen kan bijvoorbeeld als voorwaarde in het contract worden opgenomen dat de huurder gedurende de huurperiode onder begeleiding blijft van een ggz-instelling. Dit vereist nauwe samenwerking tussen de zorginstelling en corporatie. Ook worden heldere afspraken gemaakt wat er gebeurt als een huurder zich niet houdt aan de afspraken. Een consequentie kan zijn dat de woningcorporatie juridische stappen onderneemt voor een huisuitzetting. Het contract op maat is daarmee voor de woningcorporatie een middel om op te treden tegen de huurder wanneer deze zich niet aan de afspraken houdt. Succesfactoren van de aanpak Het in kaart brengen van de specifieke problematiek van de huurder, bijvoorbeeld door te informeren bij de vorige woningcorporatie of huidige hulpverlenende instantie. Het vooraf maken van heldere afspraken met de huurder over de voorwaarden waaraan de huurder dient te voldoen. Het vooraf duidelijk communiceren over de consequenties als niet aan de voorwaarden wordt voldaan. Het in het contract opnemen van gemaakte individuele afspraken, voorwaarden en consequenties. Het consequent optreden door de woningcorporatie en consequenties daadwerkelijk uitvoeren wanneer een huurder zich niet aan de afspraken houdt. Wat levert het op? Handelingsruimte: de woningcorporatie heeft ruimte en manieren om tot actie over te gaan als een huurder zich niet aan de afspraken houdt. Duidelijkheid: het is voor alle partijen duidelijk welke afspraken gemaakt zijn en welke consequenties hier tegenover staan. 13

14 Eenduidig beleid: afspraken zijn met instemming gemaakt en liggen vast. Het contract met bijbehorend dossier is leidraad voor de aanpak van de woningcorporatie en draagt zorg voor een eenduidig beleid over meerdere jaren (zelfs bij personeelsverloop). Onderhoud van het bezit: schade door leefstijl van huurder blijft beperkt. Minder overlast voor de woonomgeving. Randvoorwaarden De woningcorporatie neemt reële voorwaarden en consequenties op maat op in het contract, zodat zowel huurder als verhuurder in staat zijn zich hieraan te houden. Indien sprake is van zorgverlening stemt de woningcorporatie de afspraken met de desbetreffende zorginstelling of hulpverlener af om te verzekeren dat afspraken realistisch zijn. Een goede vertrouwensbasis tussen deze partijen en erkenning van elkaars expertise zijn cruciaal voor het slagen van een begeleidingstraject. De huurder begrijpt wat is afgesproken en gaat hiermee akkoord. Afspraken worden doorgegeven aan betrokken hulpverleners, zodat zij de huurder waar nodig kunnen ondersteunen. De woningcorporatie houdt door periodiek contact vinger aan de pols over de situatie van de huurder: hoe gaat het met de huurder en houdt deze zich aan de afspraken? Dossieropbouw is een resultaat van het volgen of de huurder zich aan de afspraken houdt. Het kan tevens gebruikt worden als naslagwerk voor andere partners of nieuwe collega s en als onderbouwing bij het nemen van eventuele juridische stappen. Inspirerend voorbeeld Contract op maat, Provides Een mevrouw met psychische en verslavingsproblemen reageert op een woning van Provides. Omdat er op de verhuurdersverklaring enkele notities stonden over haar problematiek heeft de woningcorporatie een antecedentenonderzoek gedaan. In het contract worden op basis hiervan enkele voorwaarden opgenomen. Er wordt onder meer geëist dat ze hulpverlening accepteert en dat ze zich gedraagt als een normale huurder. Na verloop van tijd loopt, ondanks de afspraken, de situatie toch uit de hand. De bewoonster valt haar buren lastig met veel geschreeuw en getier. Gesprekken met de wijkbeheerder leveren niets op. Na een gedwongen opname in een instelling bezoekt de wijkbeheerder de woning en treft deze aan in een verwaarloosde staat: het is vervuild en basale voorzieningen ontbreken. Er zijn geen gordijnen, vloerbedekking én kachel en er is geen elektriciteit of energie. Provides stelt eisen aan een mogelijk terugkeer, zoals aan de inrichting van het huis en het accepteren van structurele begeleiding. Met behulp van haar casemanager en familie wordt uiteindelijk aan deze eisen voldaan. Hierdoor kan de bewoonster weer terugkeren naar de woning, blijft ze onder structurele begeleiding en keert de rust in de buurt weer terug. Neem voor meer informatie contact op met de leefbaarheidsconsulenten van Provides, Ingrid de Groot en Kyra Geertsema, via

15 Aanpak ernstig overlastgevende huurders 2.2 Gedifferentieerd woningaanbod Algemene beschrijving Wanneer huurders door hun gedrag overlast veroorzaken voor hun woonomgeving kan het toewijzen van een andere, geschiktere woning, woonvorm en/of woonomgeving een succesvolle interventie zijn. Voor huurders waarvan de kans groot is dat hun gedrag niet verandert, bijvoorbeeld wanneer zij zijn uitbehandeld in de psychiatrie of kampen met verslavingsproblematiek, kan dit soelaas bieden. De woonvorm waarvoor wordt gekozen dient aan specifieke eisen te voldoen, en dient aan te sluiten bij de problematiek van de huurder. Eisen ten aanzien van de woonvorm hebben betrekking op de locatie van de woning, de inrichting van de woning, de sociale omgeving en eventueel zorg voor begeleiding van of toezicht op de huurder. In die gevallen waarbij de problematiek structureel van aard is en er geen perspectief is op vermindering van de overlast, kan een woonvorm geschikt zijn die zich 'in de luwte' bevindt, zoals aan de rand van een woongebied. Isolatie kan een huurder ook rust brengen vanwege het ontbreken van prikkels die overlastgevend gedrag normaliter in de hand werken. Succesfactoren van de aanpak De te bereiken doelen voor deze specifieke groep kwetsbare huurders dienen vooraf te worden vastgesteld. Afhankelijk van het vooraf gewenste eindresultaat kan vervolgens worden bepaald welke woonvorm het meest geschikt is en aan welke voorwaarden dient te worden voldaan. De woonvorm voldoet aan eisen die voor de desbetreffende huurder(s) noodzakelijk of wenselijk zijn. Hierbij wordt gekeken naar de verschillende componenten van wonen, zoals de locatie, inrichting van de woning, de sociale omgeving en begeleiding of toezicht. De contractvorm. De zorginstelling huurt de woning van de woningcorporatie met als achterliggende reden dat met cliënten geen huurcontract wordt afgesloten. De huurder tekent geen huur-, maar een zorg- en begeleidingscontract. Op die manier kunnen huurders bij het verbreken van afspraken uit de woning worden gezet. Vooraf wordt onderling afgestemd hoe wordt omgegaan met mogelijke schade bij voortijdige beëindiging van de huurovereenkomst. Structurele ondersteuning door middel van hulpverlening is in de meeste gevallen noodzakelijk om de problematiek te beheersen. De mate van hulpverlening verschilt per huurder. Wat levert het op? Een woonvorm die past bij de huurder in combinatie met begeleiding op maat. Cliënten die in humane omstandigheden leven en wonen. Een eenduidige, gezamenlijke handelswijze van partners. Minder overlast voor de woonomgeving. Randvoorwaarden Een gevarieerd woningaanbod: voor verschillende typen huurders is een passende woonvorm beschikbaar. Gezamenlijk optrekken van partners: verschillende organisaties bieden specifieke hulp aan de huurder. Samenwerking is dan ook noodzakelijk om hulp en beleid op elkaar af te stemmen. 15

16 Intentie en toezegging tot samenwerking van ketenpartners; iedereen neemt positie vanuit zijn verantwoordelijkheid. Heldere rolverdeling over wie waarvoor verantwoordelijk is. Indien nodig kan politieke steun noodzakelijk zijn voor het realiseren van een nieuwe woonvorm. Huurders stemmen vooraf in met de gestelde leefregels en voorwaarden voor het huren van de desbetreffende woning. Inspirerend voorbeeld Anders Wonen, Volkshuisvesting Arnhem Voor het omgaan met kwetsbare huurders werkt Volkshuisvesting Arnhem met de aanpak Anders Wonen. Volkshuisvesting Arnhem heeft te maken met een groep huurders die lijdt aan een combinatie van psychiatrische en verslavingsproblematiek en die in inrichtingen uitbehandeld zijn. Ze zijn echter niet in staat om zichzelf staande te houden in de samenleving. Hun omgeving ervaart afwijkend gedrag als overlastgevend en bedreigend. De oplossing voor deze groep ligt in het bieden van onderdak en structurele ondersteuning, zodat ze in staat zijn een leven te leiden onder menswaardige omstandigheden. De woonvorm die hen wordt aangeboden zijn losstaande containerwoningen aan de rand van een woongebied, waar hun leefstijl anderen geen overlast bezorgt, zij niet teveel onnodige prikkels krijgen van hun omgeving en op maat ingerichte ondersteuning ontvangen. Neem voor meer informatie contact op met Ad van Arkel of Mia Peters van Volkshuisvesting Arnhem, via Proactief beheersen staat van de woning Algemene beschrijving Kwetsbare huurders kunnen niet altijd goed voor zichzelf zorgen of een huishouden runnen. Ze verwaarlozen zichzelf en de woning, meestal zonder dat ze er zelf hinder van ondervinden. Veelal ontstaat in dit soort gevallen overlast doordat de woning zichtbaar verloedert met stankoverlast voor de buurt tot gevolg. Daarnaast kan er schade aan de woning ontstaan wanneer er niet regelmatig wordt schoongemaakt of onvoldoende onderhoud wordt gepleegd. Voor dit type huurder is beheersing van de problematiek meestal het doel. In de gevallen waar gesprekken, waarschuwingen of hulpverlening geen effect hebben, kan het inzetten van een schoonmaakbedrijf door de woningcorporatie nuttig zijn zodat gegarandeerd wordt dat de woning bij tijd en wijle wordt schoongemaakt. De kosten worden vervolgens op de huurder verhaald en kunnen, eventueel met behulp van een betalingsregeling, worden terugbetaald. Op die manier blijft de schade aan de woning beperkt, en wordt de overlast richting de buurt teruggedrongen. Het kan tevens dienen als pressiemiddel voor bewoners, die na een periode hun huis weer ernstig vervuilen en weten dat ze voor de kosten van een schoonmaakbedrijf moeten betalen als zij zelf niets ondernemen. 16

17 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Succesfactoren van de aanpak De woningcorporatie bepaalt de grens wanneer een woning verwaarloosd of vervuild is en schakelt zelf een schoonmaakbedrijf in, in plaats van af te moeten wachten wanneer een huurder zelf aan de slag gaat. Er worden afspraken gemaakt met huurder en hulpverlening over het volgen van de situatie en het informeren over wanneer wordt ingegrepen. De zelfwerkzaamheid van de huurder wordt hierin meegenomen. Iemand houdt toezicht op de woonsituatie van de huurder en de vervuiling. Elke ontwikkeling wordt vastgelegd in een dossier. Eventueel vindt halfjaarlijks overleg plaats over de sluimergevallen. Kwetsbare huurders zijn meestal niet in staat om een bedrag voor de schoonmaak in één keer te betalen. Met behulp van een betalingsregeling kunnen ze alsnog voldoen aan de betaling, zonder dat zij hierdoor in financiële problemen komen. Wat levert het op? Handelingsruimte voor de woningcorporatie: wanneer andere acties geen resultaat hebben en de situatie niet verbetert, schakelt de woningcorporatie eigenhandig hulp in zodat de schoonmaak alsnog plaatsvindt. Beperken van de schade aan de woning door de vervuiling. Terugdringen van de stankoverlast en de zichtbare verloedering. Randvoorwaarden Haalbare afspraken met huurder en hulpverlening wanneer de vervuiling niet meer toelaatbaar is en een schoonmaakbedrijf wordt ingezet. Indien mogelijk worden criteria opgenomen in een contract. Medewerkers worden aangesproken wanneer de situatie verslechtert. Eventueel wordt doorgeschakeld naar bestuursniveau als de samenwerking of informatieuitwisseling stokt. Voorkomen moet worden dat de huurder enorme kosten maakt door de inzet van een schoonmaakbedrijf. Ondanks dat er een betalingsregeling wordt afgesproken, moeten de kosten voor de huurder beheersbaar blijven. Inspirerend voorbeeld Inzet schoonmaak met terugbetalingsregeling, Provides Een gezin huurt een benedenwoning van Provides. Er is sprake van ernstige vervuiling in het huis en in de tuin. Een belangrijke oorzaak hiervan is de aanwezigheid van honden, katten en reptielen die hun behoeften doen in de woning en een opeenstapeling van vuil. Dit geeft stankoverlast voor de woonomgeving wat resulteert in klachten aan het adres van de woningcorporatie. Het gezin ervaart het niet als probleem en is niet in staat het huis zelfstandig schoon te maken en te houden. Vanuit Provides is hulpverlening, psychische hulp en thuiszorg ingeschakeld voor dit gezin. Dit is gedaan om de oorzaak van het probleem aan te pakken en het gezin structureel te ondersteunen bij de schoonmaak van de woning. Daarnaast biedt Provides aan om de woning geheel schoon te laten maken. In de veronderstelling dat de hulpverlener de situatie volgt en de overlastklachten verminderen doet Provides een stap terug. Na enkele jaren blijkt tijdens een renovatietraject van Provides dat de woning weer extreem vervuild is, ondanks dat er nog een hulpverlener actief is. 17

18 De huurder heeft, onder voorwaarden van Provides, een andere woning gekregen en komt in een hulpprogramma waarbij ze structurele begeleiding blijft ontvangen. Provides heeft afgesproken met de hulpverlener dat zij geïnformeerd wordt als de situatie verslechtert. Wanneer de woning dusdanig vervuilt en de situatie ondanks waarschuwingen niet verbetert, schakelt de woningcorporatie een schoonmaakbedrijf in en verhaalt de kosten hiervan op de huurder. Op die manier blijft de schade aan de woning beperkt en blijft de (stank)overlast voor de buurt beheersbaar. Neem voor meer informatie contact op met de leefbaarheidsconsulenten van Provides, Ingrid de Groot en Kyra Geertsema, via Huisvesting op basale voorwaarden (Housing First) Algemene beschrijving Binnen de groep kwetsbaren is er een groep die zorg mijdt en geen baat heeft bij het reguliere aanbod. In de meeste gevallen gaat het om dak- en thuislozen met meervoudige problemen als gevolg van psychiatrische stoornissen (eventueel in combinatie met verslavingsproblematiek). Ze zijn niet geschikt voor begeleid wonen omdat ze niet goed functioneren in groepen en het liefst hun eigen gang gaan zodat ze kunnen leven volgens hun eigen regels. Meestal zijn ze echter wel gebaat bij een vorm van woonbegeleiding waardoor ze zich enigszins kunnen handhaven. Maar deze hulp wordt meestal niet geaccepteerd. Via Housing First krijgt deze groep een eigen woning aangeboden uit het reguliere woningsegment. Er wordt daarnaast woon- en budgetbegeleiding aangeboden. Uniek aan Housing First is dat behandeling geen voorwaarde is voor instroom in het project. Wel worden er strenge afspraken gemaakt over het voorkomen van overlastgevend gedrag in het huis en de omgeving en over betaling van de huur. Er wordt een aangepaste huurovereenkomst met de deelnemer gesloten met afspraken over de begeleiding. In het contract wordt opgenomen dat als een deelnemer zich niet aan de overeenkomst kan of wil houden, het contract en daarmee het bewonen van een eigen huis, beëindigd wordt. De nadruk bij deze aanpak ligt sterk op de eigen verantwoordelijkheid van de deelnemer. En van de begeleidende instelling, die bij overlast zelf actief ingrijpt. Housing First voorkomt dat deelnemers op straat blijven leven en overlast veroorzaken voor de directe omgeving door hun afwijkende gedrag. Uitgangspunt is wat de deelnemer kan, niet wat deze niet kan. Volgens de benadering van Housing First is wonen een eerste behoefte en daarmee een recht. Cliënten krijgen een woning aangeboden en zijn vrij in het accepteren van de aangeboden hulpverlening of behandeling. Er worden twee voorwaarden gesteld, namelijk dat de cliënt ambulante woonbegeleiding en budgetbeheer accepteert. Zo wordt er voor gezorgd dat de cliënt op tijd de huur betaalt en geen overlast veroorzaakt. Housing First biedt cliënten de mogelijkheid vertrouwen in de maatschappij en in zichzelf te herwinnen. Succesfactoren van de aanpak Minimale, maar strenge eisen ten aanzien van gedrag van de huurder in ruil voor een woning. 18

19 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Een aangepaste huurovereenkomst waarbij de begeleidende instelling (in Utrecht Stichting De Tussenvoorziening) een woning huurt van de woningcorporatie. Zij verhuren de woning aan de deelnemer middels een aangepast huur-/ begeleidingscontract. Hierdoor kan de overeenkomst worden beëindigd wanneer de huurder zich niet aan de afspraken houdt. De instelling zorgt dan zelf (tijdelijk) voor een woonoplossing. Er wordt ondersteuning/begeleiding op maat aangeboden aan de huurder. Omdat behandeling geen voorwaarde is voor deelname, wordt vraaggerichte hulp geboden, op maat gemaakt voor de deelnemer. Er wordt gekeken naar de potentie van de deelnemer en een beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de huurder. Er wordt aangesloten op wat een huurder kan en wil. In plaats van ingewikkelde procedures en voorwaarden aan deelname is het concept van Housing First simpel: overlast veroorzaken en/of huur niet betalen betekent beëindiging van de overeenkomst. Wat levert het op? Voorkomen en/of beëindigen van (woon)overlast van deelnemers voor hun leefomgeving. Een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor zowel de huurder/klant als de omgeving en afspraken over hoe te handelen bij onverhoopte problemen. Goede woonomstandigheden voor deelnemers die anders op straat zouden leven. Randvoorwaarden Instemming van de deelnemer. Een samenwerkingsovereenkomst tussen de begeleidende instelling (De Tussenvoorziening) en de woningcorporatie. De begeleidende instelling schat in welke dak- of thuislozen geschikt zijn voor het project. Zij benaderen de deelnemers, maken afspraken over begeleiding en voeren deze uit. De woningcorporatie levert de huurwoning en verhuurt deze aan de begeleidende instelling. De instelling verhuurt de woning met een passend begeleidingscontract aan de deelnemer. Inspirerend voorbeeld Housing First, Portaal In navolging van Discus in Amsterdam werkt Portaal Utrecht sinds anderhalf jaar samen met stichting de Tussenvoorziening (een organisatie voor maatschappelijke opvang) in het project Housing First Utrecht. HFU richt zich op dak- en thuislozen uit Utrecht met meervoudige problematiek als gevolg van psychiatrische stoornissen, al dan niet in combinatie met een verslaving. Deze groep mensen kan vaak moeilijk terecht in andere voorzieningen, omdat ze niet kunnen of willen voldoen aan de voorwaarden van bijvoorbeeld behandeling en hulpverlening, of moeilijk kunnen wonen in een groepsvoorziening. Berend leeft vanaf zijn dertiende op straat. Hij raakte verslaafd aan alcohol en speed en zat regelmatig in de gevangenis. Na tien jaar zwerven in alle hoeken van Nederland kreeg Berend een vriendin. Het zwerversleven ging voor even in de ijskast toen hun dochter werd geboren. Al snel liep de relatie echter stuk en raakte Berend weer dakloos. Berend wilde dat niet en schreef zich in Utrecht is als woningzoekende. Dat leverde echter niet direct een woning op. 19

20 Toen hij na zes jaar nog geen woning had gekregen en bovendien zijn tentje in een stadspark - waar hij al twee jaar woonde - ongevraagd werd opgeruimd door de plantsoenendienst, werd hij doorverwezen naar HFU. Via HFU huurt Berend nu al ruim een jaar een flatje van Portaal. Hij is blij met zijn eigen plek. Zijn dagelijks leven speelt zich voor een deel op straat af. Berend drinkt nog steeds veel en voelt zich daar op dit moment goed bij. Berends huis geeft hem rust. De samenwerking met HFU verloopt goed. Berend werkt regelmatig bij bureau Dagloon om iets nuttigs te doen en een extraatje te verdienen, naast zijn uitkering. En hij krijgt een nieuw gebit. Op een enkele (ongegronde) klacht over geluidsoverlast na hebben zijn buren geen last van hem. Zijn uitkering wordt beheerd door Stadsgeldbeheer, waardoor zijn vaste lasten op tijd worden betaald. Hij krijgt wekelijks leefgeld. Berend is heel blij om weer onderdak te hebben. Uiteindelijk wil hij dat weer zonder begeleiding gaan doen en heeft hij als grote wens ooit te verhuizen naar een woning met een tuintje. Neem voor meer informatie contact op met de sociaal beheerders van Portaal: Erik de Lange, Maurice Wouters of Erik Patist, via Woningtoewijzing op maat Algemene beschrijving Kwetsbare huurders hebben meestal moeite om vanuit een hulpverleningsinstantie of opvang weer op zichzelf te wonen. De overgang van toezicht en ondersteuning naar een grotere mate van zelfstandigheid vraagt veel van een dergelijke huurder. Naast een goede begeleiding en nazorg zijn de kenmerken van de woning en de woonomgeving bepalend voor het welslagen van een goede overgang naar een normale woonsituatie. Eerst wordt een nieuwe huurder vanuit een instelling aangemeld bij een woningcorporatie. Vervolgens wordt, in samenspraak met de zorginstelling, aan de hand van verschillende persoonlijke kenmerken en problemen van de huurder, de best mogelijke huurwoning gezocht. De ervaring leert dat het op maat toewijzen van woningen overlastgevende situaties voorkomt. Succesfactoren van de aanpak Het kennen en kunnen formuleren van de specifieke kenmerken van de nieuwe huurder. Welke problemen heeft deze en hoe kunnen deze worden vertaald naar kenmerken van een potentiële woning? Er wordt op basis van deze analyse gekeken naar verschillende elementen van een woning: - toegang tot de woning; - gehorigheid; - inrichting van de woning; - kwaliteit van de buurt; - de draagkracht van de omgeving. Goede afstemming en wederzijdse vertrouwen tussen de woningcorporatie en de instelling waar de nieuwe huurder uit afkomstig is, is bepalend. Waar voorheen de woningcorporatie geen bemoeienis had met de achtergrond van de huurder is dit nu een cruciale succesfactor. Wat levert het op? Het voorkomen van (woon)overlast voor andere huurders. 20

21 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Een goede overgang van een zorg/-behandelinstelling naar een eigen woning, zodat deze huurders onder goede leefomstandigheden zelfstandig kunnen wonen. Hierbij is het alternatief een leven in een instelling of op straat. Een betere samenwerking tussen een woningcorporatie en instelling en meer gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor het woongenot van huurder én buren. Randvoorwaarden Goede samenwerking en afstemming tussen de voormalige zorg-/opvanginstelling en de woningcorporatie. Voldoende vrijheid voor de woningcorporatie om een passende woning bij een specifieke kandidaat te zoeken (buiten de reguliere woonruimteverdeling om). Voldoende kennis bij de woningcorporatie van persoonskenmerken van de huurder en de vertaling naar de wooneisen. Inspirerende voorbeelden Woningtoewijzing op maat, Portaal Marcel heeft TBS wegens een ernstig geweldsmisdrijf. Hij heeft nog steeds moeite met het beheersen van zijn agressie en is daarvoor onder behandeling bij een kliniek. Daarnaast heeft hij nog flink wat schulden uit zijn bestaan voor de gevangenis. In 2009 vindt de kliniek dat Marcel de stap zou kunnen maken naar zelfstandig wonen. Omdat er nogal wat onzekerheden zijn - kan Marcel zijn agressie beheersbaar houden in een vrije omgeving, kan hij zijn eigen financiën op orde houden - wordt Marcel in overleg met de begeleiding een woning met omklapcontract aangeboden. Er wordt voor Marcel een passende woning en omgeving gezocht. De woning ligt op de bovenste verdieping van een hoge flat. Het is redelijk anoniem, het gebouw is alleen toegankelijk voor bewoners en op de bovenste verdieping heeft hij verder weinig drukte om zich heen die zou kunnen leiden tot spanningen. Na drie maanden is er een eerste gesprek hoe het gaat: de begeleiding is nog vrij intensief: twee keer in de week huisbezoek en daarnaast diverse trainingen in de kliniek. Maar Marcel heeft het aardig naar zijn zin. In juni 2011 vindt het eindgesprek plaats. Marcel woont inmiddels samen, het huis ziet er prima uit. Marcel is aan het werk en de begeleiding is vrijwel gestopt. Al met al is hier een gevaarlijke gek veranderd in een modelburger. Het omklapcontract, op naam van de kliniek kan dan ook zonder problemen worden omgezet in een reguliere huurovereenkomst op naam van Marcel. Neem voor meer informatie contact op met de sociaal beheerders van Portaal: Erik de Lange, Maurice Wouters of Erik Patist, via

22 De leefbaarheid van de buurt bevorderen door inplaatsing van huurders die een maatschappelijke bijdrage aan hun buurt leveren, Trudo Woensel West staat bekend als een gezellige volkswijk. Dat neemt niet weg dat de wijk een concentratie van problemen kent. Trudo verhuurt in deze wijk circa 800 woningen. Om de instroom van nieuwe probleemhuurders een halt toe te roepen en de leefbaarheid van de wijk te verbeteren, is Trudo in 2009 gestart met een nieuw toewijzingssysteem. Woningen die vrijkomen worden alleen toegewezen aan huurders die op een of andere manier een maatschappelijke bijdrage willen leveren aan hun wijk. Nieuwe huurders worden daarop geselecteerd en krijgen pas na een intakegesprek een woning toegewezen. In de speciale huurovereenkomsten is vastgelegd dat de bewoners in ruil voor huurkorting een bepaald aantal uren per maand bezig zullen zijn met een zinvolle activiteit die bijdraagt aan de leefbaarheid van de buurt. Trudo richt zich daarbij op huurders die actief willen inzetten. Een moeder zonder betaalde baan bijvoorbeeld, die voor kinderopvang wil zorgen. Iemand die in staat en bereid is startende allochtone ondernemers te begeleiden. Of studerende huurders die enkele uren per maand de handen uit de mouwen willen steken voor bewoners van hun wijk, bijvoorbeeld in de vorm van huiswerkbegeleiding, taallessen aan allochtonen, hulp bij het invullen van formulieren, computerlessen, voorlezen aan kinderen, sportactiviteiten en andere vormen van vrijwilligerswerk. Een jaar na de start was de conclusie al: goed voor de buurt, het werkt! De nieuwe bewoners zijn vooral jonge mensen tussen 20 en 25 jaar die overdag werken of studeren. Ze betalen keurig op tijd hun huur, veroorzaken geen overlast en het zijn prima buren waar de wijk daadwerkelijk iets aan heeft. Neem voor meer informatie contact op met Trudo, Bettina de Jong, via Zorg- en omklapcontract Algemene beschrijving Voor mensen met een psychische stoornis, een verstandelijke beperking of een verslaving is zelfstandig wonen vaak een probleem. Maar al te vaak belanden ze op straat door woonoverlast of huurschuld. Van de straat komen ze, met enig geluk, in de opvang. Vanuit de opvang wordt door de hulpverlening weer toegewerkt naar zelfstandig wonen. Om de stap naar zelfstandig wonen te kunnen maken is in Utrecht het traject Wonen met Zorg ontwikkeld. Kandidaten krijgen met voorrang een eigen woning onder voorwaarde dat woonbegeleiding en eventueel specialistische hulp wordt geaccepteerd. Na twee jaar wordt gekeken of de woonbegeleiding en hulp kunnen worden gestopt. Is dat het geval, dan wordt het woonzorg-contract omgezet in een reguliere huurovereenkomst. Uiteindelijk wordt zo n 90% van de contracten na twee jaar omgezet in een reguliere huurovereenkomst. 22

23 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Succesfactoren van de aanpak Er wordt geval voor geval naar de mogelijkheden van de huurder gekeken. Pas wanneer de huurder heeft laten zien dat deze zich aan afspraken kan houden, geen overlast veroorzaakt en in goede omstandigheden kan leven wordt het contract omgezet in een reguliere huurovereenkomst. Er wordt op verschillende evaluatiemomenten gekeken naar de ontwikkeling van de huurder. De beoordeling van de capaciteiten van de huurder vindt niet op één moment plaats, maar op meerdere, waardoor de ontwikkeling van de huurder wordt meegenomen in de beoordeling. Wat levert het op? Het voorkomen van (woon)overlast voor de leefomgeving van de huurder. Een goede overgang van begeleid wonen naar zelfstandiger wonen. Een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor het woongenot van huurder én woonomgeving. Randvoorwaarden Vaste contactpersoon die gedurende een langere periode de begeleiding doet. Huurovereenkomst met woonzorgcontract. Dat contract wordt, wanneer de begeleiding niet meer nodig is, omgezet in een regulier huurcontract. Goede samenwerking en afspraken tussen huurder, zorgaanbieder en woningcorporatie. Inspirerende voorbeelden Wonen met zorgcontract, Portaal Elsemiek is een kwetsbare jonge meid met een vervelende jeugd achter zich. Op haar veertiende is ze uit huis geplaatst. Na een tijdje in een jeugdtehuis is ze in een kamertrainingsproject gekomen. Eerst intern, later extern. De laatste stap naar zelfstandigheid, een eigen huis, zou riskant zijn zonder dat ze daarin goed zou worden begeleid. Daarom droeg de begeleidende instelling haar voor Wonen met Zorg voor. Onder de voorwaarde dat ze zich de eerste twee jaar zou laten begeleiden heeft ze van Portaal een eigen woning gekregen met een Wonen met Zorg-contract. Bij zo n contract zijn er drie momenten in die twee jaar waarop wordt gekeken of het zelfstandig wonen goed gaat. Bij de eerste evaluatie leek het allemaal prima te gaan. Haar relatie liep echter stuk en bij de tweede evaluatie was de situatie minder rooskleurig: een kleine huurachterstand, een wat rommelig huis en een Elsemiek die het allemaal niet meer zag zitten. De begeleiding is daarna geïntensiveerd om Elsemiek er weer bovenop te helpen. Bij de derde (eind)evaluatie is Elsemiek er weer helemaal bovenop. Ze heeft haar huis en de huurbetalingen prima op orde en een goed contact met de buren. Voor Portaal reden om de voorwaardelijke Wonen met Zorgovereenkomst om te zetten in een huurcontract voor onbepaalde tijd. Inmiddels zijn we weer een jaar verder: de huurbetalingen zijn nog steeds op orde en Elsemiek is zelfs lid geworden van de bewonerscommissie. Wonen met zorg- en omklapcontract In sommige gevallen is een wonen met zorg -contract nog een stap te ver voor iemand die uit de maatschappelijke opvang of een andere institutionele woonvorm komt: het risico dat ze opnieuw in de problemen komen is te groot om hen een contract op hun eigen naam te geven. 23

24 In dat geval wordt de overeenkomst op naam van de begeleidende instelling gezet. Op die manier is het juridisch eenvoudiger om een huurovereenkomst te ontbinden op het moment dat het verkeerd gaat met de cliënt: de instelling zegt de huur op en de cliënt is gedwongen terug te gaan naar de opvang. Als alles goed gaat en de situatie stabiel is, wordt het contract op naam van de huurder gezet. In dit geval wordt gesproken van een omklapcontract. De werkwijze is dezelfde als bij wonen met zorg, alleen staat het contract hier eerst op naam van de instelling. Neem voor meer informatie contact op met de sociaal beheerders van Portaal: Erik de Lange, Maurice Wouters of Erik Patist, via Interne samenwerking in case-overleg, Trudo Onder haar huurders komt Trudo regelmatig mensen tegen die buiten de boot dreigen te vallen. Mensen met huurschulden waarvoor uitzetting dreigt bijvoorbeeld. Of huurders met psychische of verslavingsproblemen die dreigen vast te lopen. Huurders, die het niet zomaar lukt om zonder problemen goed samen te leven met andere buurtbewoners. Een aanzienlijk deel van deze groep veroorzaakt flinke overlast voor hun buren. Voor deze groep zijn er binnen Trudo twee aparte teams actief: team Bijzondere Klanten en team Emancipatie. Het team Trudowinkel (frontoffice) dat deze huurders signaleert, draagt ze aan het team Bijzondere Klanten over zodra er structureel intensieve ondersteuning nodig is. Voor die huurders binnen deze groep die vooruit willen in het leven, zet het team Emancipatie zich in: bewoners die de ambitie hebben om te stijgen op de sociale en maatschappelijke ladder, worden door dit team ondersteund. Niet alleen op het gebied van wonen, maar ook op het gebied van werk en inkomen, onderwijs, vrije tijd en recreatie, gezondheid en welzijn. Trudo heeft een intern case-overleg georganiseerd om deze onderlinge overdracht goed te laten verlopen. Daarin worden huurders besproken die voor overdracht in aanmerking komen en wordt de vervolgaanpak besproken. Ook de overdracht van huurders die weer zelfstandig en regulier kunnen wonen en dus weer overgedragen kunnen worden aan de Trudowinkel worden in dit case-overleg besproken. Doel van deze interne samenwerking is om klanten onder te brengen bij de afdeling waar ze op dat moment horen om zo de begeleiding te kunnen leveren die is afgestemd op de behoefte van de huurder en tegelijk ook de woonsituatie voor omwonenden leefbaar te houden. Neem voor meer informatie contact op met Trudo, Bettina de Jong, via Vroegtijdige interventie bij huurschuld Algemene beschrijving Veel kwetsbare huurders van woningcorporaties kampen met financiële problemen. Corporaties merken dat als een huurder de huur niet betaalt. Vaak betalen huurders als eerste de rekening van hun woning. Dit betekent dat wanneer een huurschuld bij een woningcorporatie ontstaat er meestal sprake is van een topje van de ijsberg. Wanneer een huurder van een uitkering leeft, is het vrijwel onmogelijk om eigenhandig een opgebouwde huurachterstand in te halen. 24

25 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Daarom is het effectief om in een vroegtijdig stadium dit probleem te signaleren en vervolgens ondersteuning en begeleiding te bieden om het ontstaan van een nog grotere huurschuld tegen te gaan. Niet alleen de huurder is hierbij gebaat, ook de corporatie voorkomt in veel gevallen het kostbare maar uiterste middel, een huisuitzetting. Succesfactoren van de aanpak Vroegtijdige signalering waardoor verergering van het schuldenprobleem wordt voorkomen. Het actief benaderen van bewoners die zelf geen hulp zouden inroepen, ofwel uit schaamte, ofwel omdat zij de weg naar de juiste hulp niet kennen. Het bieden van begeleiding naast een betalingsregeling. Op die manier wordt het probleem structureel aangepakt. Wat levert het op? Voorkomen van huisuitzetting: doordat vroegtijdig wordt ingegrepen kan escalatie worden voorkomen. Preventie van grotere problemen: voorkomen dat de schulden van de huurder blijven groeien. Voor de woningcorporatie betekent dit het voorkomen van zeer kostbare huisuitzettingen. Binnen maximaal drie jaar, na afronding van het traject, zijn de schulden van een huurder opgelost. Randvoorwaarden De medewerking van de huurder is noodzakelijk. Voorkomen dient te worden dat er een klimaat ontstaat waarbij de problemen van de huurder door de corporatie worden opgelost, zonder dat de huurder zelf de capaciteiten heeft om herhaling te voorkomen. Inspirerend voorbeeld Vroegtijdig signaleren, ingrijpen en ondersteunen bij huurschuld, Portaal Portaal Utrecht heeft twee trajecten om mensen met huurschuld te helpen: het Laatste Kansbeleid (LKB) huurschuld en het project Voorkom Huisuitzetting (VHU). Het eerste traject wordt gekozen als er sprake is van een combinatie met overlast. Bij het LKB wordt zo n 70-80% uiteindelijk succesvol afgerond, bij VHU ligt het slagingspercentage rond de 60%. Portaal Utrecht hanteert in samenwerking met de gemeente een actief signaleringsbeleid ten aanzien van huurschulden. Volgens het afgesproken protocol neemt Portaal bij zes weken uitblijven van de huurbetaling contact op met de huurder. Er wordt minstens drie keer contact gezocht. Wanneer de huurder is bereikt en de problematiek in kaart is gebracht wordt een betalingsregeling getroffen. Waar nodig wordt een begeleidingstraject aangeboden. Van deze begeleidingskosten (+/ euro) neemt Portaal een derde voor haar rekening. Hier staan enkele voorwaarden tegenover. De schulden moeten worden bevroren, binnen drie jaar moeten de schulden gesaneerd worden en de huurder moet medewerking verlenen aan het traject. Omdat de corporatie ingrijpt wanneer de huurschuld nog beheersbaar is, wordt escalatie voorkomen en worden huisuitzettingen voorkomen. In de drie jaar dat Portaal volgens dit protocol handelt, is het aantal huisuitzettingen teruggebracht met ruim 50%. Alhoewel deze aanpak de woningcorporatie per saldo niet veel kosten bespaart lopen die ook niet verder op en is de maatschappelijke winst groot. 25

26 Vier jaar geleden is door de deurwaarder een ontruimingsvonnis gehaald voor een gezin dat bijna een jaar huurachterstand had, ondanks diverse pogingen om het gezin (vader, moeder, drie kleine kinderen) eerder te bereiken, was dit niet gelukt. Uiteindelijk bleek het vonnis genoeg druk te geven om toch hulp te accepteren. De totale schuld bedroeg meer dan een ton. Op het moment van vonnis was net de WSNP (Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen) voor meneer en mevrouw afgesloten. Naar aanleiding van het vonnis is het gezin aangemeld voor het Laatste Kansbeleid Huurschuld. Dit omdat er ook klachten waren over het (agressieve) woongedrag van het gezin. Meneer en mevrouw accepteerden het LKB maar stonden in eerste instantie erg wantrouwend tegenover de hulpverlening: het WSNP-traject was geen prettige ervaring geweest. Het eerste jaar waren er erg veel problemen: het stel legde zich niet neer bij adviezen van hulpverlening en probeerde het budgetbeheer te omzeilen. Uiteindelijk, na diverse gesprekken en door veel geduld van de woonbegeleider, werd toch het vertrouwen gewonnen. Meneer is een programma agressiebeheersing gaan doen en heeft een opleiding tot buschauffeur gevolgd. De Kredietbank heeft kunnen bewerkstelligen dat de belastingschuld is kwijtgescholden en heeft met de overige schuldeisers een minnelijke schuldsanering bereikt. Het gezin functioneert door inzet van de woonbegeleider nu een stuk beter en de financiële ellende kan over een paar jaar, als het saneringstraject is afgerond, achter de rug zijn. Neem voor meer informatie contact op met de sociaal beheerders van Portaal: Erik de Lange, Maurice Wouters of Erik Patist, via

27 Aanpak ernstig overlastgevende huurders 3. NIET-WILLERS De groep niet-willers heeft te maken met een andere problematiek en dat vraagt om een andere aanpak dan die we besproken hebben bij de groep kwetsbare huurders. In dit hoofdstuk worden best practices beschreven die specifiek voor de niet-willers effectief zijn gebleken. 3.1 Kansen bieden en sancties treffen Algemene beschrijving Het bieden van kansen aan ex-huurders die in het verleden ernstige problemen hebben veroorzaakt, is een goede manier om overlastgevende huurders de mogelijkheid te bieden hun gedrag te verbeteren. Tegelijkertijd staan er consequenties tegenover wanneer bewoners de kans niet grijpen of zich niet houden aan afspraken. Het is voor zowel woningcorporatie als huurder duidelijk welk gedrag beloond wordt en bij welk gedrag sancties worden geheven. Hiermee ligt de verantwoordelijkheid bij de huurder en heeft hij invloed op zijn eigen toekomst. Wanneer alle woningcorporaties in de regio werken met dit systeem is dit instrument het meest effectief. Er wordt tussen de organisaties één lijn getrokken waardoor een overlastgevende huurder niet na een huisuitzetting weer met een schone lei bij een andere woningcorporatie kan beginnen zonder voorafgaande beoordeling. Succesfactoren van de aanpak Duidelijkheid over welk gedrag van huurders niet wordt getolereerd tot sancties leidt (zoals beëindiging van de huurovereenkomst). Bekendheid bij ex-huurders en instanties van de mogelijke kansen om weer opnieuw voor huisvesting in aanmerking te komen. Goede beoordeling welke aanvullende afspraken en begeleiding nodig zijn bij het aangaan van een nieuwe huurovereenkomst. Voorafgaande instemming van beide partijen met deze afspraken middels een contract. Consequent handhaven van regels, ofwel door woningcorporatie zelf, of in samenwerking met andere partijen. Eventueel: samenwerken met andere woningcorporaties, zodat binnen een gemeente een eenduidig aanpak wordt gehanteerd. Wat levert het op? De ex-huurder krijgt nieuwe kansen en de ruimte om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen toekomst. Het stelt een huurder in staat zijn gedrag te verbeteren en daarvoor ook beloond te worden. Preventieve werking: overlastgevende huurders weten vooraf tot wat voor sancties voortzetting van hun gedrag kan leiden. 27

28 Eenduidige aanpak van woningcorporaties: verhinderen van de mogelijkheid dat huurders, na een huisuitzetting, bij een andere woningcorporatie een nieuwe woning krijgen aangeboden. Minder overlastgevend gedrag. Randvoorwaarden Duidelijke criteria en consequenties welk gedrag niet getolereerd wordt, wanneer het leidt tot sancties en waar deze sancties uit bestaan. Duidelijke criteria bij welk gedrag de sancties worden opgeheven. Naleven van afspraken door woningcorporatie. Samenwerking tussen woningcorporaties in de regio. Dossieropbouw is nodig om eventueel te gebruiken bij het nemen van sancties. Inspirerende voorbeelden Platform Eindhovense Corporaties (Trudo, Domein, Woonbedrijf en Wooninc.) Voortdurend krijgen Eindhovense corporaties en hun huurders te maken met de gevolgen van zogenoemde moeilijk plaatsbare huurders. Om in wijken een goed leefklimaat te kunnen bevorderen en handhaven, omwonenden zoveel mogelijk te vrijwaren van inbreuken op hun woongenot, nieuwe schadeposten te vermijden, maar tegelijk ook moeilijk plaatsbare huurders nieuwe kansen te bieden, is door de corporaties gekeken naar stedelijke samenwerking en instrumenten die daarbij kunnen worden ingezet. Eén van deze maatregelen is het vastleggen van de persoonsgegevens van ex- huurders van wie overlastgevend gedrag, door hen veroorzaakte huurachterstand of andere schade, heeft geleid tot benadeling van de corporaties en hun huurders. De persoonsgegevens van deze voormalige huurders worden vastgelegd in een gezamenlijke lijst. Deze zogeheten Sancties & Kansenlijst wordt door de corporatie geraadpleegd om te kijken of er een nieuwe huurovereenkomst kan worden aangegaan met de betrokken ex-huurders of dat daar voorwaarden aan worden verbonden. Voor het gebruik van deze lijst hebben de corporaties een protocol gemaakt. Daarin staat exact omschreven wanneer een ex-huurder op de lijst geplaatst wordt, wanneer hij hiervan verwijderd moet worden en wat de consequenties zijn van plaatsing op de lijst. Na afloop van de sanctietermijn begint de huurder weer met een schone lei. Met deze aanpak willen de corporaties het leefklimaat in buurten verbeteren en (nieuwe) schadeposten voorkomen. Bovendien wordt zo geprobeerd het woongenot van andere huurders te beschermen. Daarnaast heeft de Sancties & Kansenlijst tot doel om een eenduidig systeem te bieden aan huurders die in het verleden problemen hebben veroorzaakt. De corporaties willen ex-huurders duidelijkheid bieden, gelijk behandelen en voorkomen dat ze voorgoed buiten de boot vallen. Want tegelijkertijd kunnen probleemhuurders de kans krijgen om via een woonbegeleidingstraject toch in aanmerking te komen voor een huurwoning. 28

29 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Door de invoering van de Sancties & Kansenlijst worden risico s bij het aangaan van een nieuwe huurovereenkomst tijdig gesignaleerd en eventuele negatieve gevolgen voor corporaties én hun huurders voorkomen. Neem voor meer informatie contact op met Trudo, Bettina de Jong, via Laatste Kans beleid, Provides Een alleenstaande vrouw met twee tieners krijgt een nieuwe huurwoning van Provides aangewezen en komt naast een alleenstaande man te wonen. De vrouw kampt met psychische problemen. Haar zoon komt regelmatig in aanraking met de politie vanwege ernstige delicten. De buurman heeft een alcoholverslaving. Direct na de woningtoewijzing kunnen de buren het goed met elkaar vinden. Later slaat dit echter om in een conflictueuze relatie. Er is sprake van bedreigingen over en weer. Er vinden criminele activiteiten plaats waardoor enkele aanhoudingen worden verricht. De buren in de omgeving ondervinden veel last van de burenruzies. Er is, in overleg met de gemeente, gekozen voor een Laatste Kansbeleid voor beide partijen. Hiervoor is Het vierde huis ingeschakeld dat bemiddelt bij woningtoewijzing. Omdat de situatie sinds de verhuizing van het gezin overlastgevend is, is ervoor gekozen om het gezin een andere woning aan te bieden. Voor de nieuwe woning wordt een aangepast contract gebruikt waarin duidelijke afspraken zijn vastgelegd met bewoners en hulpverlener. Het betreft contractafspraken over woonbegeleiding, huurbetaling, het overlastgevende gedrag en afspraken over de verantwoordelijkheid voor de kinderen. Het Laatste Kansbeleid is een succesvolle interventie gebleken. Na de verhuizing van het gezin is de rust in de buurt teruggekeerd. Neem voor meer informatie contact op met de leefbaarheidsconsulenten van Provides, Ingrid de Groot en Kyra Geertsema, via Samenwerking van lokale organisaties Algemene beschrijving Professionele samenwerking van verschillende partijen bouwt voort op hun eigen expertise en verantwoordelijkheid van de deelnemer. Betrokken partijen kunnen met hun expertise aanvullend zijn op elkaar. Belangrijk hierbij is dan dat de zorgpartijen elkaars expertise op verschillende terreinen erkennen en samen kiezen voor de beste behandeling of begeleiding. Uitwisseling van informatie en afstemming van een aanpak voor een huishouden vindt dan structureel op wijkniveau plaats. Op basis van nieuwe ontwikkelingen in de gezinssituatie kunnen andere partijen hun plannen aanpassen en op elkaar afstemmen. De situatie rond een huurder blijft hierdoor goed in beeld. Succesfactoren van de aanpak Er zijn verschillende factoren die relevant zijn voor succesvolle samenwerking: Een goede analyse van de situatie en de eigen mogelijkheden daarin: - wat is het probleem? 29

30 - waar ga ik als woningcorporatie zelf over? - welke expertise heb ik nodig, wie kan er meedoen? - als er niemand meedoet, wat doe ik dan zelf? Iemand heeft de leiding en is verantwoordelijk voor de coördinatie. Gedeelde waarden. Bereidheid om onderling informatie uit te wisselen. Partners brengen hun eigen verantwoordelijkheid en expertise in. Wat levert het op? Duidelijkheid voor zowel huurders als professionals door afgestemde plannen. Er zijn geen mazen in het net waar huurders van kunnen profiteren. Efficiënte manier van werken: er wordt niet langs elkaar heen gewerkt, er wordt geen dubbel werk gedaan, er wordt optimaal gebruik gemaakt van elkaars expertise. Afname overlastgevend gedrag van huurders. Randvoorwaarden Gedeelde ambitie over het te bereiken resultaat. Betrokkenheid van professionals. Structurele manier van werken. Overleg als middel, niet als doel: voorkomen van bureaucratie en onnodige overlegmomenten die de kans vergroten dat professionals afhaken. Acties staan centraal. Inspirerend voorbeeld Overlast Zorg Overleg (OZO), Volkshuisvesting Arnhem In de wijk Broek in Arnhem heeft Volkshuisvesting Arnhem te maken met een groot aantal gezinnen dat kampt met een sociaal-economische achterstand. In veel gevallen gaat deze sociale achterstand gepaard met overlastgevend gedrag dat een negatieve stempel drukt op de buurt. Het betreffende gezin veroorzaakt hoofdzakelijk geluidsoverlast voor de buurt door luidruchtige ruzies tussen ouders. Vader mishandelt moeder op regelmatige basis. Moeder vertrekt menigmaal met haar kind, maar keert na enige tijd altijd weer naar vader terug. Naast de geluidsoverlast komen er geregeld bezoekers over de vloer die bekend zijn in het drugscircuit. Verschillende benaderingen, zoals gesprekken met de gebiedsagent en de woningcorporatie hebben geen verbetering teweeggebracht. Door afstemming en overleg in het OZO is de thuissituatie goed in beeld gebracht. Dit is mogelijk geweest omdat in het OZO alle betrokken partijen om tafel zitten en input leveren en hulpverlening op elkaar afstemmen. In samenspraak met de betrokkenen van het OZO is het gezin kansen geboden om de situatie te verbeteren, zoals het vinden van een dagbesteding. Nadat deze kansen niet zijn benut is in het OZO besloten maatregelen te stellen en in te grijpen. Bureau Jeugdzorg heeft bewerkstelligd dat als moeder terugkeert naar vader, het kind uit huis wordt geplaatst. Volkshuisvesting Arnhem heeft het initiatief genomen om te starten met een gerechtelijke procedure voor huisuitzetting. 30

31 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Hiervoor is dossieropbouw nodig, waar verschillende partijen aan hebben bijdragen. Door deze maatregelen is de rust enigszins teruggekeerd. Het lijkt echter een tijdelijke oplossing. Er is in dit geval behoefte aan een structurele oplossing van het probleem. Neem voor meer informatie contact op met Ad van Arkel of Mia Peters van Volkshuisvesting Arnhem, via

32 32

33 Aanpak ernstig overlastgevende huurders 4. ONRUSTIGE SUBCULTUREN Eerder beschreven aanpakken kunnen ook zeer effectief zijn bij de aanpak van de categorie onrustige subculturen. In hoofdstuk vier wordt de aanpak beschreven die voor deze groep succesvol is gebleken, namelijk het consequent handhaven en het fysiek ingrijpen in een gehorige woning. 4.1 Consequent handhaven Algemene beschrijving Consequent handhaven bestaat uit het stellen van regels, het volgen van de naleving en vervolgens het handhaven. Vooral voor de categorie onrustige subculturen is deze aanpak effectief gebleken. Kenmerkend voor de onrustige groepen is het stelselmatig overtreden van regels. Talloze redenen kunnen hiervan de oorzaak zijn, maar voornamelijk is dit te wijten aan het feit dat het om afgeschreven groepen gaat voor wie er geen werk (meer) is, voor wie betekenisvol maatschappelijk participeren een verloren gegane droom is. Hun gedrag wordt onder meer gekenmerkt door uitzichtloosheid, onverschilligheid en uit zich in baldadigheid, agressief groepsgedrag of het ondernemen van criminele activiteiten. Daar komt bij dat deze groepen jarenlang, in sommige gevallen zelfs generatie op generatie niet zijn aangesproken op dit gedrag en geen prikkels hebben ervaren om hun gedrag te verbeteren. Bij de aanpak van het consequent handhaven wordt deze levenswijze doorbroken en de huurder gedwongen zijn gedrag aan te passen. Succesfactoren van de aanpak Vooraf duidelijkheid scheppen over welke regels er zijn en wat de consequenties zijn van het overtreden van de regels. Het consequent en structureel nakomen van de aangekondigde maatregelen. Harde maatregelen niet schuwen. Volgen van de situatie zodat deze goed in beeld blijft. Samenwerking met politie indien er sprake is van criminele activiteiten. Wat levert het op? Doorbreken van een leefwijze waarin (wettelijke) regels stelselmatig worden genegeerd, zoals het (voorheen niet) betalen van huur. Geloofwaardigheid van woningcorporatie neemt toe wanneer consequent wordt gehandhaafd. Verbetering van de uitstraling van de buurt. Afname van het overlastgevend (en eventueel crimineel) gedrag. Randvoorwaarden Vooraf helderheid verschaffen over de regels en consequenties. 33

34 Samenwerking met politie bij strafbare activiteiten, zoals illegale hennepkweek en bij het ontruimen van een woning of een gerechtelijke huisuitzetting. Consequent handhaven. Het overlastgevende of criminele gedrag zal niet onmiddellijk afnemen, maar zal na meerdere ingrepen zichtbaar verminderen. Goed getrainde professionals, die zich tegen weerstand en bedreiging van huurders durven te verweren. Inspirerend voorbeeld Zeggen wat je doet, en doen wat je zegt, Volkshuisvesting Arnhem Woonwagenbewoners wonen op een terrein waar jaren achtereen door de gemeente niet is opgetreden tegen overtredingen en onregelmatigheden. Bewoners betaalden geen huur en er heerste wetteloosheid. Doordat de verantwoordelijkheid voor de bewoning op de aangewezen standplaatsen van de gemeente is overgeheveld naar de woningcorporaties, kon de woningcorporatie gaan handhaven volgens haar eigen voorwaarden. Volkshuisvesting Arnhem treedt op tegen overtredingen en houdt, ondanks weerstand en ernstige bedreigingen, consequent vast aan deze handhavende activiteiten. Wanneer men bijvoorbeeld structureel geen huur betaalt, wordt men uit de woonwagen gezet en wordt de woonwagen verwijderd. Door consequent optreden van Volkshuisvesting Arnhem passen de bewoners van het woonwagenkamp langzamerhand hun gedrag aan en houden zij zich beter aan de gestelde regels. Gevolg is dat het overlastgevende gedrag is afgenomen. Neem voor meer informatie contact op met Ad van Arkel of Mia Peters van Volkshuisvesting Arnhem, via Fysieke ingreep Algemene beschrijving De levensstijl van huurders verschilt van elkaar. Bewoners kunnen overlast ervaren van anderen wanneer deze levensstijl afwijkt, bijvoorbeeld door culturele verschillen, en wanneer buren niet gewend zijn aan de desbetreffende levensstijl. De overlast wordt versterkt wanneer de woning gehorig is. De ervaren overlast kan een enorme inbreuk zijn op het wooncomfort van omwonenden. In plaats van het oplossen van problematiek die de geluidsoverlast veroorzaakt of in stand houdt, kan ook gekeken worden naar oplossingen die zich richten op het verminderen van het effect. Wanneer een belangrijke oorzaak van overlast gelegen is in het feit dat de woning zeer gehorig is, kan deze laatstgenoemde oplossingrichting gebruikt worden. Hierbij wordt gedacht aan fysieke ingrepen aan de woning, zoals het plaatsen van een geluidwerende vloer of isolatiemateriaal aan muren of plafonds. In sommige gevallen is het al voldoende om de woning zodanig aan te kleden dat de akoestiek verbetert en geluid wordt geabsorbeerd, zoals het ophangen van gordijnen, leggen van vloerbedekking en plaatsen van meubels in de woning. Afhankelijk van het aandeel van de overlast veroorzaakt door het gedrag van de huurders kan bekeken worden wie uiteindelijk opdraait voor de kosten. Alhoewel het niet de onderliggende problematiek aanpakt kan dit type ingrepen zeer snel worden ingezet en heeft het een direct positief effect op de ervaren overlast. 34

35 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Succesfactoren van de aanpak Realiseren van een snelle, fysieke ingreep die de overlast vermindert. Gebruik maken van een terugbetalingsregeling zodat de ingreep direct kan worden toegepast en niet hoeft te worden gewacht tot de huurder het bedrag zelf bij elkaar gespaard heeft. De corporatie is niet afhankelijk van andere organisaties om de overlast effectief aan te pakken. Wat levert het op? Snelle oplossing. Afname van de ervaren overlast. Randvoorwaarden De fysieke ingreep moet natuurlijk wel effect hebben. Wanneer de overlast niet (mede) te wijten is aan een fysieke oorzaak heeft een dergelijke ingreep geen zin. Inspirerend voorbeeld Aankoop geluidwerende vloer met terugbetalingsregeling, Provides Een Oost-Europees gezin met vier kinderen veroorzaakt geluidsoverlast voor de directe woonomgeving. Deze overlast wordt veroorzaakt door luidruchtige ruzies, gegil en geschreeuw en hard gepraat. Er komen veel bezoekers over de vloer die door hun aanwezigheid ook voor overlast zorgen. De woning is bovendien erg gehorig. Door meldingen van overlast staat de politie vaak op de stoep. Naast de overlast is er sprake van opvoedingsproblematiek. Na veel individuele en afzonderlijk acties van betrokken partijen (buurtbemiddeling, psychische casemanagement, Provides en gemeente) is door het instellen van een netwerkbespreking geprobeerd om een integrale oplossing te vinden voor de problematiek. Hieraan nemen verschillende partners deel, waaronder de woningcorporatie, een welzijnsorganisatie en een allochtonenconsulent. Dit overleg was niet succesvol. In de eerste plaats omdat niemand zich verantwoordelijk voelde voor het nemen van de regie. De overlast werd mede veroorzaakt door de kwaliteit van de woning. Provides heeft vanwege de beperkte resultaten van het netwerkoverleg gezocht naar een oplossing binnen het eigen (fysieke) domein. De woningcorporatie heeft uiteindelijk gezorgd voor een geluidswerende (onder)vloer. Vanwege de hoge kosten heeft de woningcorporatie de vloer vooruit betaald en betaalt het gezin de vloer in termijnen terug. Het plaatsen van de geluidwerende vloer heeft de overlastproblematiek voor een groot deel opgelost. Het is zeer effectief gebleken in het verminderen van de ervaren overlast. Neem voor meer informatie contact op met de leefbaarheidsconsulenten van Provides, Ingrid de Groot en Kyra Geertsema, via

36 36

37 Aanpak ernstig overlastgevende huurders 5. BELEMMERINGEN EN KANSEN Woningcorporaties doen van alles om ernstige overlast van huurders te beperken of terug te dringen. De ene aanpak is succesvoller dan de andere. Een aanpak kan in het ene geval succesvol zijn terwijl deze in het andere geval niet werkt. Dit kan samenhangen met de individuele problematiek, de context van de huurder of van de samenwerking met anderen. Er zijn zeven belemmeringen die een structurele oplossing voor overlast in de weg staan en die herkenbaar zijn in verschillende aanpakken. Het is echter de kunst van een belemmering een kans te maken. 5.1 Woningbezit Gebrek aan differentiatie woningaanbod Zoals uit de goede voorbeelden blijkt, kan het nuttig zijn om sommige huurders een woning toe te wijzen die aan eisen voldoet die voor de desbetreffende problematiek passend is. Het kan voor grote woningcorporaties dan ook zinvol zijn om hun woningaanbod kritisch tegen het licht te houden en te kijken welk type ontbreekt. In het aan- en verkoopbeleid van de woningbouwcorporatie kan hiermee rekening worden gehouden. Voor kleinere woningcorporaties kan het interessant zijn om allianties met corporaties in de regio aan te gaan en gebruik te maken van elkaars woningaanbod en indien nodig huurders uit te wisselen. Kans Bestuurders en medewerkers binnen woningcorporaties buigen zich, samen met woon- of leefbaarheidsconsulenten over het woningbezit. Er wordt gekeken hoe in het aan- en verkoopbeleid gestuurd kan worden op differentiatie in het bezit, afgestemd op overlastgevende huurders. Indien woningdifferentiatie om een nieuwe woonvorm vraagt, is medewerking nodig van meerdere partijen, zoals de gemeente voor het aanwijzen van een locatie en het afgeven van de benodigde vergunningen. Samenwerking met zorgaanbieders is nodig indien de woonvorm bestaat uit zorgverlening en toezicht. 5.2 Interne organisatie Geen intern beleid Omdat de groep ernstig overlastgevende huurders niet groot en zeer divers is, blijkt er binnen de meeste woningbouwcorporaties geen beleid op gemaakt te zijn. Dit betekent dat wanneer een overlastgevende situatie zich voordoet, niet vooraf is bepaald wanneer de grens van de overlast bereikt is en wanneer tot actie wordt overgegaan. Welke doelen heeft de woningcorporatie ten aanzien van de huurder, bijvoorbeeld beheersing van het probleem, isolatie of emancipatie van de huurder; welk beleid wordt gevolgd en welke stappen worden daarbij doorlopen. 37

38 Kans Bestuurder, medewerkers beleid en (teamleiders van) woon- of leefbaarheidsconsulenten maken beleid. Geen structurele aanpak Veel overlastgevende huurders hebben met meervoudige problematiek te kampen die structureel van aard is. Dit betekent dan ook dat hulpverlening of beleid ten aanzien van deze huurders structureel moet zijn. Het eenmalig interveniëren is meestal kort effectief. De vraag die hieruit volgt luidt: Hoe beheers je een structureel en sluimerend probleem?. Hierbij is het structureel volgen van de situatie een vereiste. Er dienen afspraken te worden gemaakt wie volgt, en hoe betrokkenen worden geïnformeerd worden over de voortgang. Kans Een manager wonen verlangt een structurele aanpak én spreekt af met de betrokken medewerkers dat hij op gezette tijden hierover wordt geïnformeerd. Geen handhaving en/of daadkracht Wanneer er door een woningcorporatie regels zijn opgesteld en een huurder houdt zich daar niet aan, dan ontbreekt het nogal al eens aan het handhaven van de regels en aan daadkrachtig optreden. Juridische procedures zijn meestal een belemmerende factor, omdat sommige klachten over overlast nu eenmaal moeilijk te bewijzen zijn. Voor het nemen van juridische stappen zijn echter wel bewijzen nodig, die door dossiervorming of getuigenissen van bewoners tot stand kunnen komen. Wanneer een woningcorporatie echter in de gevallen waar dat juridisch wel mogelijk is ook niet optreedt, komt de geloofwaardigheid in het gedrang en zullen bewoners geen reden zien hun gedrag te veranderen. Uit goede voorbeelden blijkt echter dat dreigen met het nemen van juridische stappen al effectief kan zijn. Kans De woonconsulent spreekt intern af dat gestelde regels worden nageleefd en dat hier ook naar wordt gehandeld. Hiervoor kan een stappenplan worden opgesteld met een beschrijving hoe deze stappen kunnen worden doorlopen, zoals duidelijke communicatie van de regels en consequenties daarvan bij nalatigheid van bewoners. De directie steunt deze aanpak. Geen reflectie en/of evaluatie Gedurende of na een interventie of aanpak wordt deze maar in beperkte mate tegen het licht gehouden en gekeken naar wat effectief is, of naar wat in het vervolg beter kan. Het blijkt lastig te zijn om, door de realiteit van de dagelijkse gang, momenten in te bouwen om te evalueren. Regelmatige evaluatie kan een effectieve aanpak van zaken ten goede komen. Kans De manager wonen evalueert periodiek de aanpak van overlast met de woonconsulenten: welke overlast is aangepakt? Zijn de overlastklachten opgehouden of verminderd? Hoe kan deze aanpak bij andere soorten overlast gebruikt worden? Wat is er nodig om deze overlast structureel af te laten nemen? Wie in de organisatie draagt daaraan bij? Wat is er nodig in de aansturing om dat goed te doen? 38

39 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Geen bestuurlijke of politieke steun Oplossingsrichtingen zijn soms niet haalbaar of het ontbreekt aan draagvlak van het bestuur of de politiek. Hierdoor kan het zijn dat oplossingen niet van de grond komen. Bij het ontwikkelen van een aanpak is het dan ook van belang om politiek en bestuurlijk draagvlak te creëren. Kans Indien externe betrokkenheid van bestuurders nodig is om voldoende draagvlak te krijgen voor de aanpak van overlast, wordt de directie in het spel betrokken. Samen met de directie worden afspraken gemaakt voor het verwerven van interne en externe steun voor de aanpak van overlast. 5.3 Samenwerking Gebrekkige samenwerking Gebrekkige samenwerking is een belemmering voor een effectieve aanpak van overlast. In veel gevallen gaat het om huurders met meervoudige problemen en zijn er dus ook meerdere hulpverlenende partijen bij betrokken. Problemen die een effectieve aanpak in de weg staan zijn: Wel afstemming en overleg, maar geen acties die daaruit volgen. Onduidelijke verdeling van verantwoordelijkheden waardoor uiteindelijk dubbel werk wordt verricht of juist niemand zich verantwoordelijk voelt. Onduidelijke probleemdefinitie. De situatie is niet goed in beeld, omdat er niet voldoende informatie wordt uitgewisseld. Kans De hulpverlenende partijen stellen gezamenlijk doelen om de overlast aan te pakken. Daarbij benoemen ze acties en maken ze een van de organisaties verantwoordelijk voor de uitvoering. Als het niet mogelijk is om gezamenlijke doelen en bijbehorende acties te formuleren, dan is samenwerking erg lastig. Elke organisatie zorgt dan voor een goede uitvoering van haar eigen taak. 39

40 40

41 Aanpak ernstig overlastgevende huurders 6. LEIDRAAD Geen enkele eerder beschreven best practice kan letterlijk worden overgenomen voor een overlastgevende situatie die zich aandient. Elke vorm van ernstige overlast vraagt om maatwerk. Dit hoofdstuk biedt een beknopte leidraad van stappen die bij elke aanpak essentieel zijn, ongeacht het type overlast, de aanpak waarvoor wordt gekozen of voor welke doelgroep deze bestemd is. Doelen vaststellen Vooraf wordt vastgesteld wat het gewenste eindresultaat is voor de huurder (sociale stijging of beheersing, een structurele of tijdelijke interventie, isoleren of middenin de samenleving houden). Dit is zowel binnen de woningcorporatie nodig, als met externe betrokken partijen. Ontwerpen maatwerk bij aanpak Met de overlastgevende huurder worden individuele afspraken gemaakt, afgestemd op zijn specifieke problematiek. Deze afspraken moeten niet alleen voor huurder én verhuurder realistisch zijn, maar bovenal te handhaven zijn. Indien mogelijk worden deze afspraken en voorwaarden opgenomen in een op maat gemaakt (huur)contract. Structureel managen Het waarborgen van structurele aandacht voor het overlastgevende probleem kan op de volgende manieren: inbedden in regulier beleid; het plan van aanpak ontwerpen voor de lange termijn; afspraken maken over volgen van de ontwikkelingen en dossieropbouw; afspraken maken over verantwoordelijkheidsverdeling en informatieuitwisseling Handhaven Afspraken worden gemaakt om na te komen. Indien huurder, of samenwerkingspartners, zich niet aan de afspraken houden, worden zij hierop aangesproken. Of volgen sancties. Samenwerken (waar nodig) Indien meerdere partijen betrokken zijn bij een huurder moet worden samengewerkt. Belangrijk is dat er altijd één partij coördineert en dat er overeenstemming is over de doelen en de benadering die wordt gevolgd. (Eva)l(u)eren Leren van andere benaderingen is cruciaal. Juist omdat er lokaal zo weinig casuïstiek is. Van eigen interacties wordt systematisch geleerd. 41

42 42

43 Aanpak ernstig overlastgevende huurders BIJLAGE I: ONTWERP WOONEXPERIMENT TRUDO 1. Achtergrond Bij de keuze voor de doelgroep van het woonexperiment is gekeken naar enerzijds wat er al is aan instrumentarium voor een specifieke groep huurders en anderzijds naar de ambitie van Trudo. Voor de groep maatschappelijk onrendabelen (hufters) zijn er landelijk reeds verschillende succesvolle instrumenten of woonvormen ontwikkeld, zoals de Skaeve Huse. Daarnaast staan er bij verschillende corporaties woonexperimenten voor deze doelgroep op de agenda. Trudo heeft er daarom voor gekozen om het woonexperiment te ontwerpen voor kwetsbare gezinnen waarbij kinderen in het spel zijn. Belangrijkste drijfveer is de ambitie van Trudo om kinderen van kwetsbare gezinnen een perspectief in de samenleving te kunnen bieden. Met de huidige middelen is Trudo niet in staat om deze ambitie waar te maken. Het woonexperiment is er daarom op gericht om te zoeken naar een alternatieve woonvorm die geschikt is voor deze kwetsbare gezinnen en hun kinderen. In deze notitie is het experimentvoorstel van Trudo uitgewerkt. Het experiment is opgebouwd rondom een case van een kwetsbaar gezin met kinderen. In de volgende paragrafen staan de ambitie en doelstellingen, de belangrijkste uitgangspunten en de concrete invulling beschreven. 2. Ambitie en doelstellingen Voor wie? Het woonexperiment is gericht op de categorie kwetsbare huishoudens, zoals deze hierboven is beschreven. Het gaat om een groep huurders die niet in staat is goed voor zichzelf te zorgen, vaak door psychische of verslavingsproblematiek, en eenvoudigweg niet de capaciteiten heeft om hun leven goed te organiseren. Hun onaangepaste gedrag zorgt meestal voor overlast voor hun woonomgeving. Deze overlast kan zich in verschillende vormen manifesteren. Van belang is het feit dat er zich kinderen bevinden in dit huishouden. Dit gegeven heeft consequenties voor de oplossingen waar naar kan worden gezocht. Trudo heeft voor deze groep huurders momenteel niet de geschikte middelen om de overlast tegen te gaan en perspectief te bieden. Om deze groep een gezicht te geven is hieronder een casus beschreven die als uitgangspunt dient voor het woonexperiment. Korte casusbeschrijving Een gezin met drie kinderen vertoont onaangepast en onacceptabel gedrag en zorgt voor vervuiling in en om het huis. Het afwijkende gedrag van de ouders en de vervuiling zorgen voor overlast in de buurt. Vader heeft psychische problemen, moeder een verstandelijke beperking. Zij kunnen niet goed voor hun kinderen zorgen. Het gezin heeft al langer problemen. Deze zijn bekend bij de corporatie vanaf het moment dat het gezin is verhuisd en de nieuwe buren klachten indienden bij de woningcorporatie. 43

44 Naast de overlast kwamen toen ook problemen rondom de vervuiling van het huis en met de zorg voor de kinderen aan het licht. Er zijn verschillende hulpverleningsinstanties betrokken bij dit gezin, waaronder Bureau Jeugdzorg, thuiszorg en de GGZ. Een aantal kinderen is uit huis geplaatst en komt af en toe thuis via een bezoekregeling. Kenmerken van de huurder waarvoor dit experiment wordt ontworpen: Er is sprake van een kwetsbaar huishouden met kinderen. Overlast komt voort uit de psychische en verstandelijke problematiek van de bewoners; er is geen sprake van bewust hufterig en overlastgevend gedrag. De buurt ervaart overlast van deze bewoners. De huurder vertoont slecht huurderschap. Ambitie en doelstellingen Trudo heeft de ambitie om huurders een perspectiefvol bestaan te bieden in de samenleving. Vooral het bieden van perspectief voor kinderen in deze gezinnen heeft hierbij de hoogste prioriteit. Dat betekent dat gezinnen zo lang mogelijk bij elkaar blijven wonen in een huurhuis in een buurt. Dat gezinnen zodanige ondersteuning (zorg en begeleid wonen) krijgen dat ze invulling kunnen geven aan een perspectiefvol bestaan. En dat de buurt geen last heeft van dit gezin, sterker nog, dat de buurt bijdraagt aan een perspectiefvol bestaan van dit gezin. Perspectiefvol betekent dat een gezin meedoet in de samenleving door te werken, sociale activiteiten, naar school te gaan, tot op het niveau dat voor hen hanteerbaar is. Het aanbieden van een alternatieve woonvorm is in sommige gevallen zinvol. Overlastgevende huurders starten met een schone lei, in een nieuwe woning, in een nieuwe buurt met nieuwe afspraken en een nieuw perspectief. Dit is nodig als de huurders in hun huidige buurt zodanige prikkels ervaren dat ze zich niet meer normaal kunnen gedragen en overlast veroorzaken voor anderen. De woningen liggen op een rustiger plek, zonder dat ze echt afgezonderd zijn 2. Trudo gebruikt hiervoor een experiment, omdat: Ze voor verschillende groepen al succesvolle instrumenten of woonvormen heeft ontwikkeld, maar nog geen goede aanpak heeft voor dit type gezin en dat wel prioriteit wil geven. Ze haar ambitie ten aanzien van deze gezinnen nu niet kan waarmaken. De nieuwe aanpak zich nog niet bewezen heeft. Ze het effect van deze aanpak wil monitoren. Ze met het experiment ruimte krijgt om gedurende de aanpak te leren en te verbeteren. Het voor deze aanpak nodig is dat organisaties over hun eigen grenzen en verantwoordelijkheden heen kijken. Het voor deze aanpak nodig is dat organisaties gezamenlijk willen leren. 2 Het is niet de bedoeling een no-go area te creëren of een gezin met kinderen te isoleren. Daarnaast moet voorkomen worden dat het probleem slechts wordt verplaatst naar een andere buurt. 44

45 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Voorwaarden voor succes Om dit experiment te laten slagen zijn twee voorwaarden voor succes cruciaal. Ten eerste de voorwaarde dat de corporatie structureel ambieert om huurders een perspectiefvol bestaan te bieden. Ten tweede de voorwaarde dat de huurder zich aan de vooraf gestelde inspanningsverplichting houdt. Structurele ambitie van de corporatie De corporatie heeft met dit experiment tot doel om de huurder voor de rest van zijn huurtijd een perspectiefvol bestaan te bieden. Er wordt dus geen tijdslimiet aan een dergelijke woonvorm van het woonexperiment verbonden en er wordt geen verplichte eindsituatie bepleit. Het is onmogelijk om vooraf in te schatten wat de groeicapaciteiten van een gezin zijn wanneer een bepaalde levenswijze gerealiseerd is, en of die zelfstandig in stand kan blijven. Het uitgangspunt is dat wordt gestuurd op doorstroming, zonder dat hier een termijn aan wordt verbonden. Inspanningsverplichting Aan de hand van aantal criteria wordt bepaald of een gezin in aanmerking komt voor deze woonvorm. Als dat zo is, dan wordt met elk gezin een aantal basisafspraken gemaakt waaraan het zich dient te houden. Het gaat hierbij altijd om maatwerk. Wanneer het gezin zich hier niet aan houdt, moet het juridisch mogelijk zijn om het gezin alsnog uit de woning te kunnen zetten. 3. Kenmerken woonexperiment Het experiment bestaat uit drie pijlers die in hier meer in detail worden ingevuld. Wonen Het bieden van een dak boven een hoofd is een van de belangrijkste primaire levensbehoefte. Trudo draagt hiervoor een verantwoordelijkheid. De locatie van het huis voor een gezin moet niet geïsoleerd zijn maar ook niet middenin een woonwijk liggen. In een buurt met een hoge tolerantiegrens. Daarnaast hoort dit gezin niet bij gelijksoortige huurders te worden geplaatst. Het risico op stigmatisering wordt dan te groot. Stigmatisering beperkt de mogelijkheid om tot een andere, beter passende levensstijl te komen. Dit druist in tegen de ambitie om dit type gezin mee te laten draaien in de maatschappij en perspectief te bieden. Voorzieningen dienen in de buurt van de woning te zijn of zeer goed bereikbaar. De aanwezigheid van een school, speelvoorzieningen en een sportvereniging hebben hierbij prioriteit. Kinderen in het gezin ondervinden hierdoor zo min mogelijk hinder van het wonen in de luwte in hun dagelijks leven. Daginrichting & begeleiding Bij een perspectiefvol bestaan, horen ook mogelijkheden om van betekenis te zijn. Bijvoorbeeld door scholing, werk en bijdrage of deelname aan sociale activiteiten in de buurt. Wat dat precies inhoudt, hangt per huurder af van zijn mogelijkheden en situatie. De mogelijkheid om dit bestaan op te bouwen, begint met een goede basis van een gestructureerde daginrichting. 45

46 Waar nodig wordt zorg of begeleiding ingezet om de situatie beheersbaar te maken en te houden. Dit experiment voorziet daarom in een koppeling met hulpverlening. Zorg en begeleiding op maat zorgt dat bovenstaande gefaciliteerd wordt en dat de huurders hun contractafspraken kunnen nakomen. De begeleiding handelt streng maar rechtvaardig, zodat voor huurders duidelijk is wat van hen wordt verwacht en wat de consequenties zijn van het niet houden aan afspraken. Organisatie van de begeleiding Meerdere organisaties zorgen gezamenlijk voor het realiseren van bovenbeschreven aanbod. Het organiseren van de benodigde ondersteuning over langere tijd vraagt om een goede structuur. Een structuur die flexibel genoeg is om benodigde zorg en ondersteuning tijdig naar een hoger niveau te tillen of af te bouwen. Aandachtspunten bij de organisatie zijn: Zorgen voor een spiegel voor de hulpverlening om te zorgen dat de situatie op het goede niveau beheerst wordt. Een manier om de buurt bij de huurders te betrekken. Inbedding in de buurt zorgt voor versteviging van sociale structuren en de mogelijkheid om zelf bij te dragen. Dat vergroot de kans op succes. 4. Inrichting woonexperiment Zoals eerder beschreven is het woonexperiment gebaseerd op drie pijlers. Vervolgens borduren we hierop voort door de basiseisen, de randvoorwaarden en volgende stappen te beschrijven. Basiseisen Wonen Er is een aantal fysieke eisen en inrichtingseisen waaraan de woning en de woonomgeving idealiter voldoen. Overlastgevende huurders verschillen van aard en de overlastgevende kenmerken verschillen. Een deel van de inrichtingskeuzes van woningen voor deze groep is generiek. Per huishouden zal bekeken moeten worden aan welke precieze criteria de woning moet voldoen. Het is belangrijk om de eisen zo beperkt mogelijk te houden en de ruimte voor eigen inrichting zo groot mogelijk, omdat de ambitie is gericht op persoonlijke ontwikkeling en participatie in de maatschappij. Woning Woning Er zijn enkele algemene voorwaarden waar de woning aan dient te voldoen. Het gaat hierbij om: Goede isolatie. Onderhoud- en schoonmaakvriendelijk. Simpele inrichting. Voldoende opbergruimte (zoals vaste kasten). Specifieke kenmerken van de woning: De woning is groot genoeg voor alle gezinsleden, zodat ook kinderen een eigen kamer hebben. 46

47 Aanpak ernstig overlastgevende huurders De vloer is voorzien van een harde vloerbedekking, zoals linoleum. Er is een dichte keuken, zodat er een duidelijke scheiding is met de woonkamer. Energietoelevering: voldoende groepen elektriciteit (minimaal drie), een vast onderhoudscontract, geen open verbrandingstoestellen. Een brandalarm. Bij eerdere geluidsoverlast wordt daar bij de keuze van de woning rekening mee gehouden. Tuin Voorwaarden ten aanzien van de tuin: Een kleine tuin, om te voorkomen dat deze als opslagplaats wordt gebruikt. Betegelde grond, zodat er geen wildgroei kan ontstaan aan onkruid. Een kleine berging, die gebruikt kan worden voor opslag en een plek specifiek bestemd voor afvalverzameling. Een duidelijke erfafscheiding voorkomt problemen met buren over grondgebied. Geen voortuin. Directe woonomgeving. Een hoekwoning, waardoor overlast slechts naar één kant toe mogelijk is. Tegelijkertijd biedt dit een mogelijkheid voor sociale controle. Om te voorkomen dat huurders zich openbare ruimte toe eigenen worden afspraken met de gemeente en/of politie voor handhaving. Woonomgeving Voorzieningen Zoals eerder is beschreven dienen voorzieningen in de buurt van de woning (fietsafstand) te zijn. De aanwezigheid van een school, speelgelegenheid en een sportvereniging zijn het belangrijkst voor een zo normaal mogelijk leven. De wijk Eisen aan de buurt: - Actieve bewoners en een circle of support Een buurt met actieve bewoners is een belangrijk kenmerk van een geschikte woonomgeving. Er kan een officiële circle of support worden gecreëerd, die het gezin ondersteunt bij het bereiken van hun doelen of het inrichten van hun leven. De circle of support bestaat uit vrienden, familie of mensen uit de directe woonomgeving die, vanuit een interne motivatie, bereid zijn het gezin bij te staan. En daarin waar nodig praktische afspraken afstemmen met de aanbieders van begeleiding en zorg. Actieve bewoners kunnen veel betekenen op het gebied van sociale verbinding, het bieden van een sociale structuur, en bovendien faciliteren in activiteiten voor kinderen. Contact met bewoners kan daarnaast bijdragen aan een vaste dagelijkse structuur. 47

48 - Demografische samenstelling Qua allocatie dient rekening te worden gehouden met een buurt waarbij leefstijlen en bevolkingssamenstelling niet botsen. Idealiter is dat een buurt met gelijkgestemden waarbij tolerantie hoog in het vaandel staat. Kenmerken van buurtbewoners waar rekening mee wordt gehouden zijn vergelijkbare leeftijdsopbouw, aanwezigheid van kinderen en betrokkenheid bij de buurt. Begeleiding en zorg Begeleiding en zorg is gericht op drie domeinen: 1) het aanbrengen van een dagstructuur, waaronder het runnen van een huishouden, 2) het ondersteunen bij de opvoeding en 3) op sociale participatie. Dagstructuur Een van de belangrijkste componenten waar de zorg zich op richt is het aanbrengen van een dagstructuur voor het gezin, zoals op tijd opstaan, eten en naar bed gaan. Daarnaast richt de hulp zich op het organiseren van het huishouden, zoals voeding, persoonlijke verzorging en de (financiële) administratie. Opvoeding Opvoedingsondersteuning richt zich op de vaardigheden van ouders zodat hun kinderen in staat zijn zich op een gezonde en veilige manier te ontwikkelen. Hierbij gaat het om het aanleren van een normale dagstructuur voor alle gezinsleden, persoonlijke verzorging en opvoedingsondersteuning, zoals regels stellen en er consequent naar handelen. Participatie Omdat het van belang is dat de huurder participeert in de maatschappij, richt begeleiding zich ook op het verbinden van de huurder met de leefomgeving. Gestimuleerd wordt dat kinderen deelnemen aan sociale activiteiten en ouders eventueel naar werk worden toegeleid. Randvoorwaarden Om aan deze eisen te voldoen zijn er twee randvoorwaarden: het ontwerpen van een goede beheerstructuur en het organiseren van de samenwerking tussen woningcorporatie en hulpverleners. Beheerstructuur De beheerstructuur is ingericht vanuit een gedwongen kader waarin het contract tussen de instelling voor begeleid wonen en de huurder het uitgangspunt is. Trudo verhuurt de woning aan een instantie voor begeleid wonen. Deze instantie verhuurt de woning aan de huurder op basis van een zorg- en begeleidingsovereenkomst. Trudo laat voorwaarden voor de verhuur van de woning opnemen in het contract met deze instantie. Trudo kan het contract met deze instantie opzeggen als de cliënt zich niet aan zijn afspraken houdt. Trudo stelt in haar contract de voorwaarde dat zij instemt met de afspraken in de zorg- en begeleidingsovereenkomst. Wanneer bewoners zich niet aan de afspraken houden die zijn overeengekomen in de zorg- en begeleidingsovereenkomst, dan kan de huurder uit de woning worden geplaatst. 48

49 Aanpak ernstig overlastgevende huurders Figuur 1: Beheerstructuur Contract Gezien de problematiek van de doelgroep wordt geen standaardovereenkomst gesloten, maar wordt een contract-op-maat gemaakt dat is gebaseerd op de bekende problematiek. Juristen zullen zich hierover moeten buigen. De zogenoemde driehoekscontracten vormen de basis. Voorwaarde is dat hierin afspraken worden opgenomen waar elke partij zich aan kan houden, omdat het onder haar verantwoordelijkheid valt. Zo kan een woningcorporatie bij een wietplantage wel ingrijpen, maar niet wanneer er sprake blijkt te zijn van mishandeling of een ernstige drugsverslaving. De afspraken sluiten aan bij het programma van eisen voor de toe te zeggen woning en de dagelijkse ondersteuning. Samenwerking Goede samenwerking tussen betrokken partners omvat het afstemmen van taken en verantwoordelijkheden en het informeren van elkaar. Deze paragraaf beschrijft partners en hun verantwoordelijkheden. Trudo Trudo is verantwoordelijk voor de huisvesting van de overlastgevende huurder. Door langdurig een huurwoning beschikbaar te stellen, voldoet Trudo aan deze verantwoordelijkheid. Trudo stelt de woning onder voorwaarden beschikbaar aan de instantie voor begeleid wonen. Trudo is verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van de woning en de tuin. Trudo handelt in dit woonexperiment als initiatiefnemer. Begeleid Wonen in combinatie met gezinscoach Deze instantie is de officiële huurder van de woning bij Trudo. Het contract tussen de bewoners en de instantie voor Begeleid Wonen kan worden opgezegd wanneer de bewoner zich niet aan de afspraken houdt. Het contract tussen Trudo en Begeleid Wonen kan worden opgezegd als de instantie zich niet houdt aan de afspraken uit het huurcontract. Omdat hulpverlening versnipperd is, is het belangrijk dat er iemand is die het geheel overziet en coördineert. 49

Inspirerende voorbeelden van aanpak bij problematische huurders

Inspirerende voorbeelden van aanpak bij problematische huurders Inspirerende voorbeelden van aanpak bij problematische huurders Inspirerende voorbeelden van geslaagde samenwerking tussen woningcorporaties en welzijnswerkers c.q. hulpverleners die begeleidende ondersteuning

Nadere informatie

Wat zijn Skaeve Huse. Over de omgeving

Wat zijn Skaeve Huse. Over de omgeving Wat zijn Skaeve Huse - Waarom Skaeve Huse? - Hoe zien Skaeve Huse eruit? - Waarom deze rare naam? - Wat is woonoverlast en waar komt het voor? - Wat lost Skaeve Huse op? - Wat doet de gemeente nog meer

Nadere informatie

Begeleid Wonen. www.st-neos.nl. Maatschappelijke opvang en aanpak huiselijk geweld

Begeleid Wonen. www.st-neos.nl. Maatschappelijke opvang en aanpak huiselijk geweld Begeleid Wonen www.st-neos.nl Maatschappelijke opvang en aanpak huiselijk geweld De stichting Neos is een organisatie voor maatschappelijke opvang en aanpak huiselijk geweld. De organisatie richt zich

Nadere informatie

Housing First: eerst een huis, dan de zorg. Een nieuw thuis na een zwervend bestaan

Housing First: eerst een huis, dan de zorg. Een nieuw thuis na een zwervend bestaan Housing First: eerst een huis, dan de zorg Een nieuw thuis na een zwervend bestaan Iedereen heeft recht op een eigen plek om te wonen. Dat is het idee achter Housing First. Een eigen (huur)woning geeft

Nadere informatie

Veel voorkomende interventiemogelijkheden Meldpunt Zorg en Woonoverlast

Veel voorkomende interventiemogelijkheden Meldpunt Zorg en Woonoverlast Veel voorkomende interventiemogelijkheden Meldpunt Zorg en Woonoverlast Buurtbemiddeling Bij beginnende overlastsituaties blijken niet-juridische middelen vaak tot goede resultaten te leiden. Het is van

Nadere informatie

Bijlage 1. Afwegingskader ZRM Wonen en zorg

Bijlage 1. Afwegingskader ZRM Wonen en zorg Bijlage 1. Afwegingskader ZRM Wonen en zorg De zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) (Bron: GGD Amsterdam) bevat onder andere het domein huisvesting. Het afwegingskader in deze bijlage is afgeleid van deze zelfredzaamheidsmatrix.

Nadere informatie

Drs. Joyce Langenacker wethouder Werk, Economische Zaken, Sociale Zaken (Participatiewet), Wonen, Coördinatie Sociaal Domein

Drs. Joyce Langenacker wethouder Werk, Economische Zaken, Sociale Zaken (Participatiewet), Wonen, Coördinatie Sociaal Domein Gemeente Haarlem Drs. Joyce Langenacker wethouder Werk, Economische Zaken, Sociale Zaken (Participatiewet), Wonen, Coördinatie Sociaal Domein Retouradres Postbus 511 2003 PB Haarlem Aan de leden van de

Nadere informatie

Sociaal Vangnet Apeldoorn. Preventieve aanpak van (multi) problemen

Sociaal Vangnet Apeldoorn. Preventieve aanpak van (multi) problemen Sociaal Vangnet Apeldoorn Preventieve aanpak van (multi) problemen 1 Wim ter Beek Coördinator VSW Lieneke Postema Teamleider Mens en Buurt, De Goede Woning Huurt u van een woningcorporatie? U heeft recht

Nadere informatie

Woningcorporaties: oplosser of veroorzaker van zorg- en veiligheidsproblemen? Sander Koomen (Aedes) Simone van Raak (Zayaz)

Woningcorporaties: oplosser of veroorzaker van zorg- en veiligheidsproblemen? Sander Koomen (Aedes) Simone van Raak (Zayaz) Woningcorporaties: oplosser of veroorzaker van zorg- en veiligheidsproblemen? Sander Koomen (Aedes) Simone van Raak (Zayaz) Agenda De sector Taak en rol corporaties Zorg en veiligheid > actuele vraagstukken

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 34 601 Initiatiefnota van de leden Berckmoes-Duindam en Van der Linde over beschermd wonen Nr. 2 INITIATIEFNOTA 1. Inleiding Veel mensen die zich

Nadere informatie

Skaeve Huse Tilburg. Presentatie 18 april 2013 Carin Turi Accountmanager Wonen, Welzijn, Zorg WonenBreburg

Skaeve Huse Tilburg. Presentatie 18 april 2013 Carin Turi Accountmanager Wonen, Welzijn, Zorg WonenBreburg Skaeve Huse Tilburg Presentatie 18 april 2013 Carin Turi Accountmanager Wonen, Welzijn, Zorg WonenBreburg Onderwerpen presentatie Hoe geeft Tilburg vorm aan Skaeve Huse? Aanleiding Doelstelling Participanten

Nadere informatie

Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...7

Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...7 20151020 NETQ verwarde personen/ggz Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...7 i Beginpagina Beste heer, mevrouw, Aedes krijgt van leden regelmatig signalen over overlast en andere

Nadere informatie

14 Juli 20 U zoekt een woning

14 Juli 20 U zoekt een woning U zoekt een woning U zoekt een huurwoning in Noordoost-Groningen? Dan kunt u terecht bij Acantus. Wij verhuren zo n 13.000 sociale huurwoningen. Van eengezinswoningen tot seniorenappartementen, in verschillende

Nadere informatie

Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...8

Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...8 20170602 NETQ verwarde personen Inhoudsopgave Beginpagina...1 Vragenlijst...2 Afsluitende pagina...8 i Beginpagina Beste heer, mevrouw, Aedes krijgt van leden regelmatig signalen over overlast en andere

Nadere informatie

De Kracht van de Aanpak Extreme Woonoverlast. Positionering Aanpak Extreme Woonoverlast binnen het Utrechtse Model

De Kracht van de Aanpak Extreme Woonoverlast. Positionering Aanpak Extreme Woonoverlast binnen het Utrechtse Model De Kracht van de Aanpak Extreme Woonoverlast Positionering Aanpak Extreme Woonoverlast binnen het Utrechtse Model De Piramide van Overlast in Utrecht Buurtbemiddeling in het kort De belangrijkste doelstellingen

Nadere informatie

20 januari BBPZ/MNor/RBos/ Koningin Julianaplein AA Den Haag Postbus AC Den Haag

20 januari BBPZ/MNor/RBos/ Koningin Julianaplein AA Den Haag Postbus AC Den Haag Datum 20 januari 2017 Kenmerk BBPZ/MNor/RBos/17-003 Aan Tweede Kamer der Staten-Generaal Commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport Koningin Julianaplein 10 2595 AA Den Haag Postbus 93121 2509 AC

Nadere informatie

Bijdrage van woningcorporaties aan leefbare buurten in Amsterdam

Bijdrage van woningcorporaties aan leefbare buurten in Amsterdam Pagina 1 / 6 Bijdrage van woningcorporaties aan leefbare buurten in Amsterdam Veel gehoord en gelezen is dat inzet op leefbaarheid geen verantwoordelijkheid en kerntaak meer is van woningcorporaties. Handen

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF BURGERPANEL OVERSCHIE

NIEUWSBRIEF BURGERPANEL OVERSCHIE NIEUWSBRIEF BURGERPANEL OVERSCHIE Woonoverlast en Skaeve Huse November 2015 1. Inleiding 1.1 Respons en weging Deze nieuwsbrief beschrijft de resultaten van een peiling over woonoverlast en Skaeve Huse

Nadere informatie

Innovatiebudget Sociaal Domein gemeente Arnhem

Innovatiebudget Sociaal Domein gemeente Arnhem Innovatiebudget Sociaal Domein gemeente Arnhem Eind juli is de eerste ronde afgerond voor de besteding van het regionale Innovatiebudget Sociaal Domein. In deze ronde is niet het volledige beschikbare

Nadere informatie

Samenvatting. Meerjarenvisie Intermaris, voor jou(w) thuis

Samenvatting. Meerjarenvisie Intermaris, voor jou(w) thuis Samenvatting Meerjarenvisie 2019-2022 Intermaris, voor jou(w) thuis Meerjarenvisie 2019-2022 Samenvatting Intermaris, voor jou(w) thuis De bewoner is onze basis Iedereen is gelijk, maar niemand hetzelfde

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag

Nadere informatie

Voorkomen van huurachterstand & huisuitzettingen

Voorkomen van huurachterstand & huisuitzettingen Voorkomen van huurachterstand & huisuitzettingen Onderzoeksteam: Marieke Holl, Dorieke Wewerinke, Sara Al Shamma, Linda van den Dries en Judith Wolf 29 oktober 2013 Studie naar huisuitzetting (Omz ZonMw)

Nadere informatie

Presentatie RBO Aanpak woonoverlast/inzet Wet Woonoverlast

Presentatie RBO Aanpak woonoverlast/inzet Wet Woonoverlast Presentatie RBO 12-10-2017 Aanpak woonoverlast/inzet Wet Woonoverlast Een succesvolle aanpak van woonoverlast: 1. kenmerkt zich door een integrale aanpak, waarbij naast gemeente ook politie, corporaties

Nadere informatie

MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE

MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE ONZE AGENDA VOOR 2016-2020 NA INSPRAAK Sommige mensen hebben zo weinig grip op hun dagelijks leven, dat ze niet zelfstandig kunnen wonen.

Nadere informatie

Corpovenista project student en stadsbuurt: projectevaluatie

Corpovenista project student en stadsbuurt: projectevaluatie Inplaatsing, Woensel West, Eindhoven Titel project Inplaatsing, Woensel West, Eindhoven Locatie stadsbuurt/stad Woensel West, Eindhoven Doorlooptijd Inmiddels 2 jaar Organisatie Woningcorporatie Trudo

Nadere informatie

Betaalbaar en passend

Betaalbaar en passend 3 Betaalbaar en passend 28 3.1 Huurbeleid Vanaf 2016 wordt er passend toegewezen. Ons huurbeleid is daarop ingericht. Bij nieuwe verhuringen is de nieuwe huurprijs afgestemd op de aftoppingsgrenzen. Hierdoor

Nadere informatie

Bemoeizorg Parkstad. Volwassenen

Bemoeizorg Parkstad. Volwassenen Bemoeizorg Parkstad Volwassenen Bemoeizorg Parkstad 7 1 2 3 4 8 5 9 10 6 Wat is bemoeizorg? Bemoeizorg is de ongevraagde bemoeienis van hulpverleners met mensen die hulp nodig hebben, maar daar zelf niet

Nadere informatie

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN (050)

De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN (050) Skaeve Huse R.J.G. Hokwerda De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN (050) 367 62 65-6591218 - Geachte heer, mevrouw, In december 2016 (kenmerk: 6069980) hebben wij u geïnformeerd over

Nadere informatie

De krachtgerichte methodiek

De krachtgerichte methodiek Het Centrum Voor Dienstverlening is u graag van dienst met: De krachtgerichte methodiek Informatie voor samenwerkingspartners van het CVD Waar kunnen we u mee van dienst zijn? Centrum Voor Dienstverlening

Nadere informatie

Achtergrondinformatie Groen Verbindt

Achtergrondinformatie Groen Verbindt Achtergrondinformatie Groen Verbindt Inleiding Groene buurtinitiatieven laten vele mooie resultaten zien, juist ook op sociaal gebied: er vindt ontmoeting plaats, mensen komen uit een isolement, ze voelen

Nadere informatie

Een stap verder in forensische en intensieve zorg

Een stap verder in forensische en intensieve zorg Een stap verder in forensische en intensieve zorg Palier bundelt intensieve en forensische zorg. Het is zorg die net een stapje verder gaat. Dat vraagt om een intensieve aanpak. Want onze doelgroep kampt

Nadere informatie

Bijlage 4: Protocol Zorgweigering en zorgbeëindiging Versie d.d

Bijlage 4: Protocol Zorgweigering en zorgbeëindiging Versie d.d Bijlage 4: Protocol Zorgweigering en zorgbeëindiging Versie d.d. 6-1-2014 1. Doel van het protocol Zorgweigering of eenzijdige zorgbeëindiging zijn ongewenste en uitzonderlijke situaties die kunnen voorkomen

Nadere informatie

B en W. nr d.d Onderwerp Brief aan de raad over ontwikkelingen in de huisvesting Maatschappelijke opvang 2012

B en W. nr d.d Onderwerp Brief aan de raad over ontwikkelingen in de huisvesting Maatschappelijke opvang 2012 B en W. nr. 12.0685 d.d. 3-7-2012 Onderwerp Brief aan de raad over ontwikkelingen in de huisvesting Maatschappelijke opvang 2012 Besluiten:Behoudens advies van de commissie 1. bijgaande brief aan de raad

Nadere informatie

Advies. Bewoners Advies Groep. Klantrelaties Nijestee - Huurders / kopers. De klant is koning

Advies. Bewoners Advies Groep. Klantrelaties Nijestee - Huurders / kopers. De klant is koning Bewoners Groep Klantrelaties Nijestee - Huurders / kopers De klant is koning Januari 2014 In november 2013 zijn tijdens de BinnensteBuitendag van Nijestee een drietal Bewoners Groepen (BAG s) van start

Nadere informatie

Vooruit naar de oorsprong

Vooruit naar de oorsprong Vooruit naar de oorsprong strategisch kader 2014-2016 1 Strategisch kader in 12 puntjes 1 We zien goed en plezierig wonen als basis van bestaan 2 We bieden mensen met lagere inkomens goede, passende woonruimte

Nadere informatie

GEZAMENLIJKE PRESTATIEAFSPRAKEN WONEN KRIMPENERWAARD

GEZAMENLIJKE PRESTATIEAFSPRAKEN WONEN KRIMPENERWAARD GEZAMENLIJKE PRESTATIEAFSPRAKEN WONEN KRIMPENERWAARD 2022 In dit document zijn de gezamenlijke prestatieafspraken vastgelegd die de Huurdersorganisaties, de gemeente en de Federatie van woningcorporaties

Nadere informatie

Klantreis Terugval dakloosheid. Disgover

Klantreis Terugval dakloosheid. Disgover Klantreis Terugval dakloosheid Disgover PERSONA S Persona - Mark Netwerk/milieu Eigenwijs Sociaal Beïnvloedbaar Kort lontje Mark is 52 jaar, heeft geen contact meer met zijn familie. Door een slechte jeugd

Nadere informatie

Bemoeizorg Parkstad. Wat is bemoeizorg? Bemoeizorg Parkstad

Bemoeizorg Parkstad. Wat is bemoeizorg? Bemoeizorg Parkstad Volwassenen Bemoeizorg Parkstad 5 8 10 2 6 4 9 1 3 7 Wat is bemoeizorg? Bemoeizorg is de ongevraagde bemoeienis van hulpverleners met mensen die hulp nodig hebben, maar daar zelf niet om vragen of deze

Nadere informatie

Innovatiebudget Sociaal Domein regio Arnhem

Innovatiebudget Sociaal Domein regio Arnhem Innovatiebudget Sociaal Domein regio Arnhem Eind juli is de eerste ronde afgerond voor de besteding van het regionale Innovatiebudget Sociaal Domein. In deze ronde is niet het volledige beschikbare budget

Nadere informatie

Ambitie: de doelgroep maatschappelijke zorg woont passend en zo zelfstandig mogelijk, heeft passende ondersteuning en participeert naar vermogen.

Ambitie: de doelgroep maatschappelijke zorg woont passend en zo zelfstandig mogelijk, heeft passende ondersteuning en participeert naar vermogen. Ambitie: de doelgroep maatschappelijke zorg woont passend en zo zelfstandig mogelijk, heeft passende ondersteuning en participeert naar vermogen. Om deze ambitie te realiseren, zetten we in op maatregelen

Nadere informatie

Rogier Goes. 15 september 2015

Rogier Goes. 15 september 2015 Rogier Goes 15 september 2015 Standvast Wonen Een man die woensdag uit zijn huurappartement aan de Muntweg in Nijmegen zou worden gezet op last van de rechter, stichtte dinsdagavond brand in zijn benedenwoning.

Nadere informatie

Voorlichtingsbijeenkomst Beschermd Wonen Beijum

Voorlichtingsbijeenkomst Beschermd Wonen Beijum Voorlichtingsbijeenkomst Beschermd Wonen Beijum 14 september 2015 Op 14 september 2015 vond er voor de wijkbewoners een voorlichtingsbijeenkomst plaats in De Bron in Beijum over de ontwikkelingen bij de

Nadere informatie

Evaluatie Housing First. Titel van de presentatie

Evaluatie Housing First. Titel van de presentatie Evaluatie Housing First Titel van de presentatie Toelichting Housing First Uitgangspunt is: iedereen heeft recht op een eigen plek om te wonen. HF biedt dak- en thuisloze mensen met meervoudige complexe

Nadere informatie

3. Minder tevreden over het wonen

3. Minder tevreden over het wonen 3. Minder tevreden over het wonen zijn minder tevreden over hun woning en hun woonomgeving dan autochtonen. Zij wonen in kwalitatief minder goede woningen en moeten met meer mensen de beschikbare ruimte

Nadere informatie

Gemeente Oss. Pilot Duurzame Financiële Dienstverlening

Gemeente Oss. Pilot Duurzame Financiële Dienstverlening Gemeente Oss Pilot Duurzame Financiële Dienstverlening Robert Peters Neeltje van Haandel 3 december 2017 Duurzame Financiële Dienstverlening voor de inwoners van Oss 1. Aanleiding: de kosten en kwaliteit

Nadere informatie

17 i 20 Januar U zoekt een woning

17 i 20 Januar U zoekt een woning U zoekt een woning U zoekt een huurwoning in Noordoost-Groningen? Dan kunt u terecht bij Acantus. Wij verhuren zo n 13.000 sociale huurwoningen. Van eengezinswoningen tot seniorenappartementen, in verschillende

Nadere informatie

gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst

gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst De basis van In voor zorg! Door een gebrek aan aansluitende zorg vielen voorheen veel jongeren tussen wal en schip. Dit verkleinde hun kans op een goede terugkeer

Nadere informatie

Bijlage veelgestelde vragen Passend Toewijzen

Bijlage veelgestelde vragen Passend Toewijzen Bijlage veelgestelde vragen Passend Toewijzen A) WONINGWET: ALGEMEEN 1. Wat is de nieuwe Woningwet? De nieuwe Woningwet geeft nieuwe regels voor de sociale huursector. Met de herziening wil de overheid

Nadere informatie

Echt thuis. Ondernemingsplan 2011-2015

Echt thuis. Ondernemingsplan 2011-2015 Echt thuis Ondernemingsplan 2011-2015 2 INLEIDING Mooiland is een woningcorporatie met circa 27.000 woningen verspreid over ruim 150 gemeenten in heel Nederland. Daarmee zijn wij een van de twintig grootste

Nadere informatie

Team Bemoeizorg Wageningen. Tientallen hulpvragen, twee organisaties, één meldpunt

Team Bemoeizorg Wageningen. Tientallen hulpvragen, twee organisaties, één meldpunt Team Bemoeizorg Wageningen Tientallen hulpvragen, twee organisaties, één meldpunt Team Bemoeizorg Wageningen Tientallen hulpvragen, twee organisaties, één meldpunt We willen allemaal wel hulp bieden aan

Nadere informatie

veiligheid door samenwerken woonoverlast Aan de slag met de aanpak van woonoverlast

veiligheid door samenwerken woonoverlast Aan de slag met de aanpak van woonoverlast veiligheid door samenwerken woonoverlast Aan de slag met de aanpak van woonoverlast www.hetccv.nl/woonoverlast Woonoverlast komt in heel Nederland voor. Denk aan geluidsoverlast, overlast door huisdieren,

Nadere informatie

Veel gestelde vragen locatie Aalbersestraat

Veel gestelde vragen locatie Aalbersestraat Veel gestelde vragen locatie Aalbersestraat 1. Wanneer komen de eerste bewoners? De eerste bewoners wonen vanaf 4 april op de Aalbersestraat. Zij stromen geleidelijk in. Naar verwachting zijn in juni 2016

Nadere informatie

gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst

gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst gewoon meedoen! Ketenzorg met toekomst De basis van In voor zorg! Voor wie is JeugdzorgPlus? Door een gebrek aan aansluitende zorg vielen voorheen veel jongeren tussen wal en schip. Dit verkleinde hun

Nadere informatie

Uitgevoerd door Dimensus Huishoudelijke Hulp gemeente Oosterhout 2016

Uitgevoerd door Dimensus Huishoudelijke Hulp gemeente Oosterhout 2016 Uitgevoerd door Dimensus Huishoudelijke Hulp gemeente Oosterhout 2016 Inleiding Met de transities in het sociale domein in 2015 zijn de voorwaarden en criteria voor het verkrijgen van huishoudelijke hulp

Nadere informatie

Inwoners met een ernstig psychiatrische aandoening in de wijk

Inwoners met een ernstig psychiatrische aandoening in de wijk Inwoners met een ernstig psychiatrische aandoening in de wijk Vanuit Taskforce EPA Utrecht: Gerard de Valk, Leidinggevende Altrecht F-ACT Projectleider proeftuinen Taskforce EPA MWU Marga Vink, beleidsmedewerker

Nadere informatie

BETREFT ZRM METING EN ANALYSE en METING MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT

BETREFT ZRM METING EN ANALYSE en METING MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT Bijlage 4 BETREFT ZRM METING EN ANALYSE en METING MAATSCHAPPELIJK RENDEMENT Voor een deel van de verantwoording voor het eerste halfjaar van 2016 is gebruik gemaakt van de ZelfRedzaamheid Matrix. Hieronder

Nadere informatie

Beschermd thuis wonen en opvang in de regio Utrecht

Beschermd thuis wonen en opvang in de regio Utrecht Beschermd thuis wonen en opvang in de regio Utrecht Samenvatting van de Regionale koers maatschappelijke opvang en beschermd wonen U16 Tijdelijke woonplek Regionale opvang en beschermd wonen Financiële

Nadere informatie

De Rode en Blauwe Loper Utrecht

De Rode en Blauwe Loper Utrecht De Rode en Blauwe Loper Utrecht Korte karakteristiek De Rode en Blauwe Loper bieden laagdrempelige ontmoeting aan bewoners in Overvecht met verschillende achtergronden. Voor de groep mensen met een psychische

Nadere informatie

Intensieve Ondersteuning Gezin en begeleiding

Intensieve Ondersteuning Gezin en begeleiding Advanced Therapy Intensieve Ondersteuning Gezin en begeleiding Ibtisam Rizkallah 06-44464540 026-3891964 info@advancedtherapy.nl Inhoud 1 Intensieve Ondersteuning Gezin (IOG)... 2 1.1 Inhoud en doelgroep...

Nadere informatie

Er zijn als het moet. Visie van de William Schrikker Groep op gespecialiseerde jeugdzorg aan kinderen (van ouders) met een beperking

Er zijn als het moet. Visie van de William Schrikker Groep op gespecialiseerde jeugdzorg aan kinderen (van ouders) met een beperking Er zijn als het moet Visie van de William Schrikker Groep op gespecialiseerde jeugdzorg aan kinderen (van ouders) met een beperking Onze cliënten Jeugdzorg is er in soorten en maten. De William Schrikker

Nadere informatie

vitale buren maken vitale buurten DE STRATEGISCHE KOERS VAN DE VOORZORG

vitale buren maken vitale buurten DE STRATEGISCHE KOERS VAN DE VOORZORG vitale buren maken vitale buurten DE STRATEGISCHE KOERS VAN DE VOORZORG 2018-2028 oktober 2017 1 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ONZE VISIE ONZE MISSIE p. 3 p. 5 p. 7 ONZE KERNWAARDEN p. 7 EEN ECHTE HEERLENSE

Nadere informatie

Overleven doe je in je eentje, dingen verwezenlijken doe je samen!

Overleven doe je in je eentje, dingen verwezenlijken doe je samen! Overleven doe je in je eentje, dingen verwezenlijken doe je samen! Samenvatting ondernemingsplan Samenvatting ondernemingsplan Overleven doe je in je eentje, dingen verwezenlijken doe je samen! Dat is

Nadere informatie

SAM TREFDAG UITHUISZETTING. Workshop - Meldpunt voorkomen uithuiszetting

SAM TREFDAG UITHUISZETTING. Workshop - Meldpunt voorkomen uithuiszetting SAM TREFDAG UITHUISZETTING Workshop - Meldpunt voorkomen uithuiszetting Chantal Cailloux 1 juni 2018 Verloop: 1. Ontstaan meldpunt 2. Het aanbod 3. Focus 4. Cijfers / private huur sociale huur 5. Evaluatie

Nadere informatie

beleid: juli 2006, versie: 2014

beleid: juli 2006, versie: 2014 Zorgeloos huren beleid: juli 2006, versie: 2014 Waterweg Wonen verhuurt circa 12.000 woningen in Vlaardingen. Een aanzienlijk deel van die woningen is bereikbaar voor huishoudens met lage inkomens die

Nadere informatie

Samenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013

Samenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013 Samenvatting Klanttevredenheidsonderzoek Wmo en de Benchmarks Wmo resultaten over 2013 Klanttevredenheidsonderzoek Het KTO is een wettelijke verplichting wat betreft de verantwoording naar de Gemeenteraad

Nadere informatie

1. Betrokkene is bij gerechtelijk vonnis veroordeeld tot ontruiming van het gehuurde vanwege overlast.

1. Betrokkene is bij gerechtelijk vonnis veroordeeld tot ontruiming van het gehuurde vanwege overlast. Cat. Omschrijving Formele criteria voor opname Verwijdering van de persoonsgegevens van de betreffende voormalige Betrokkene uit het klachten & Kansenregister vindt plaats (punt 1): W.1 Bestemd voor Betrokkene

Nadere informatie

ondernemingsplan in het kort.

ondernemingsplan in het kort. leefbaarheid ondernemingsplan in het kort. samenwerking 2012 2016 betaalbaarheid zorg intro intro staat in verbinding met mensen in haar omgeving. De wereld om ons heen verandert snel. gaat in die verandering

Nadere informatie

MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE

MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN IN DE REGIO OOST-VELUWE ONZE AGENDA VOOR 2016-2020 Sommige mensen hebben zo weinig grip op hun dagelijks leven, dat ze niet zelfstandig kunnen wonen. Dit komt

Nadere informatie

De kortste lijn naar herstel

De kortste lijn naar herstel De kortste lijn naar herstel met ggz 1 met Met 450 mensen werken we hard aan de ggz van Noord- en Midden-Limburg. Waarom doen we dat? elkaar 2 4 5 Onze missie Met ggz biedt de kortste lijn naar herstel

Nadere informatie

Raadsinformatiebrief Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang. Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang Lekstroom. Uitgave nr.

Raadsinformatiebrief Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang. Beschermd Wonen en Maatschappelijke Opvang Lekstroom. Uitgave nr. Gemeente IJsselstein postadres Postbus 26, 3400 AA IJsselstein De raad van gemeente IJsselstein Postbus 26 3400 AA IJsselstein bezoekadres Overtoom 1 3401 BK IJsselstein t 14 030 f 030 6884350 e info@ijsselstein.nl

Nadere informatie

Raadsinformatiebrief Nr. :

Raadsinformatiebrief Nr. : Raadsinformatiebrief Nr. : Onderwerp: De huisvesting van potentiële hostel bewoners. Reg.nr. : 124339 B&W verg. : : 1) Status In het licht van de actieve informatieplicht informeren wij U over de stand

Nadere informatie

Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan (ASP) Publieksversie 2018

Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan (ASP) Publieksversie 2018 Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan (ASP) Publieksversie 2018 Het Utrechts Participatie Model & Algemeen Sociaal Plan Groot onderhoud, renovatie of sloop? Wat gaat er gebeuren met uw

Nadere informatie

Een bewonerscommissie opzetten, iets voor u?

Een bewonerscommissie opzetten, iets voor u? Een bewonerscommissie opzetten, iets voor u? Meedenken en meedoen Portaal wil graag dat u tevreden bent over uw woning en woonomgeving. Om dit goed te organiseren, is informatie over uw woonomgeving erg

Nadere informatie

Wmo beleidsplan 2013 INLEIDING

Wmo beleidsplan 2013 INLEIDING December 2012 INLEIDING Het beleidsplan Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) 2008-2011 heeft een wettelijk bepaalde werkingsduur van vier jaren. In 2012 is besloten dit beleidsplan met één jaar te

Nadere informatie

Toelichting van het gewijzigde hulpverleningsaanbod sinds 2015.

Toelichting van het gewijzigde hulpverleningsaanbod sinds 2015. Toelichting van het gewijzigde hulpverleningsaanbod sinds 2015. 5/2/2017 Tot 2015 Noodopvang: opvang van dakloze gezinnen met begeleiding ifv doorstroom naar de gewone huurmarkt voor 2 X 6 maanden. Begeleide

Nadere informatie

Welkom. Presentatie wijkteams in de gemeente Leeuwarden en hoe zij de financiële hulpverlening hebben ingericht

Welkom. Presentatie wijkteams in de gemeente Leeuwarden en hoe zij de financiële hulpverlening hebben ingericht Welkom Presentatie wijkteams in de gemeente Leeuwarden en hoe zij de financiële hulpverlening hebben ingericht Inhoud Inrichting werkwijze wijkteams Leeuwarden Verdieping in schuldhulpverlening Verdieping

Nadere informatie

Mentrum SAMEN WERKEN AAN HERSTEL EN EEN WAARDEVOL LEVEN. Onderdeel van Arkin

Mentrum SAMEN WERKEN AAN HERSTEL EN EEN WAARDEVOL LEVEN. Onderdeel van Arkin Mentrum SAMEN WERKEN AAN HERSTEL EN EEN WAARDEVOL LEVEN Onderdeel van Arkin Ieder mens is waardevol. Mentrum behandelt mensen met langerdurende ernstige problemen op het gebied van psychiatrie en/of verslaving.

Nadere informatie

Beleidsplan Regionaal Bureau Leerplicht

Beleidsplan Regionaal Bureau Leerplicht Beleidsplan Regionaal Bureau Leerplicht 2018-2022 Taken Regionaal Bureau Leerplicht Het Regionaal Bureau Leerplicht (RBL) voert voor de gemeenten in de Duin & Bollenstreek en de Leidse Regio de leerplichtfunctie

Nadere informatie

Trainingen in omgaan met agressie

Trainingen in omgaan met agressie Omgaan met agressieve klanten is onderdeel van het werken bij een woningcorporatie. Uw medewerkers hebben vast al eerder agressietrainingen gevolgd. Toch blijft dit een punt van aandacht. Het verschil

Nadere informatie

Blaarthem. Activiteit/project Wat gaan we doen Wat willen we bereiken Wanneer Wie. Thema: EEN SCHONE EN HELE WIJK

Blaarthem. Activiteit/project Wat gaan we doen Wat willen we bereiken Wanneer Wie. Thema: EEN SCHONE EN HELE WIJK Thema: EEN SCHONE EN HELE WIJK Activiteit/project Wat gaan we doen Wat willen we bereiken Wanneer Wie Opschoondag Offenbachlaan Inzet buurtconciërges bij beheer openbare ruimte Verbeteren van de beeldkwaliteit

Nadere informatie

tijdelijke en betaalbare woonruimte voor mensen met een urgente woonvraag

tijdelijke en betaalbare woonruimte voor mensen met een urgente woonvraag tijdelijke en betaalbare woonruimte voor mensen met een urgente woonvraag 02 Visie Er is in Noord-Limburg nauwelijks geschikte tijdelijke en betaalbare woonruimte voor mensen met een urgente woonvraag.

Nadere informatie

Aanpak: Bemoeizorg. Beschrijving

Aanpak: Bemoeizorg. Beschrijving Aanpak: Bemoeizorg De gemeente heeft de vragenlijst betreffende deze aanpak ingevuld en relevante documentatie toegestuurd. Een beperktere vragenlijst over deze aanpak is ingevuld door: GGD West-Brabant

Nadere informatie

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord

Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt platform woningcorporaties noord-holland noord Voorwoord Op 15 december 2011 is door ruim 20 corporaties uit de subregio s Noordkop, West-Friesland,

Nadere informatie

Wat doet Thuisbegeleiding? Informatie over Thuisbegeleiding

Wat doet Thuisbegeleiding? Informatie over Thuisbegeleiding Wat doet Thuisbegeleiding? Informatie over Thuisbegeleiding Informatie over Thuisbegeleiding Thuisbegeleiding biedt hulp aan multiproblemgezinnen en risicogezinnen, en aan volwassenen met psychiatrische

Nadere informatie

Handreiking voorkoming huisuitzettingen 2018

Handreiking voorkoming huisuitzettingen 2018 Handreiking voorkoming huisuitzettingen 2018 Laatst bijgewerkt: 1 april 2019 Het proces van betalingsachterstanden tot huisuitzetting verloopt in fasen. In elke fase heb je nog mogelijkheden om huisuitzetting

Nadere informatie

BELEID WIJKGERICHTE BIJDRAGE 2016

BELEID WIJKGERICHTE BIJDRAGE 2016 BELEID WIJKGERICHTE BIJDRAGE 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 1.1 Aanleiding... 2 1.2 Kernwaarden... 2 2. Beleid Wijkgerichte bijdrage... 3 3. Leefbaarheidsfonds... 5 Bijlage 1: Aanvraagformulier Leefbaarheidsfonds...

Nadere informatie

Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017

Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017 Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017 1 Inhoudsopgave Pagina 1. Voorwoord 3 2. Missie, visie en uitgangspunten van de Adviesraad Wmo 2.1 De Verordening adviesraad Wmo 4 2.2 Missie 4 2.3 Visie 4 2.4 Uitgangspunten

Nadere informatie

WIJ ZIJN ACTIUM EN DIT IS ONZE KOERS STRATEGISCHE KOERS

WIJ ZIJN ACTIUM EN DIT IS ONZE KOERS STRATEGISCHE KOERS WIJ ZIJN ACTIUM EN DIT IS ONZE KOERS STRATEGISCHE KOERS 2018-2021 Dit is onze strategische koers, dé leidraad bij ons denken en ons doen. Het is ons kompas, dat richting geeft aan de keuzes die we maken

Nadere informatie

Scherp aan de wind! ons ondernemingsplan

Scherp aan de wind! ons ondernemingsplan Scherp aan de wind! ons ondernemingsplan 2017-2020 Inhoudsopgave: 1. Voorwoord 2. Hier staan we voor 3. Woningbezit 4. Huurders 5. Vitale wijken en buurten 6. Financiën 7. Organisatie Voorwoord samen werken

Nadere informatie

Op weg naar 2020: Transformatie van de maatschappelijke zorg

Op weg naar 2020: Transformatie van de maatschappelijke zorg Op weg naar 2020: Transformatie van de maatschappelijke zorg Paul Maatschappelijke zorg (Wolf, 2015) Maatschappelijke zorg richt zich op mensen met meerdere complexe problemen om: sociale uitsluiting te

Nadere informatie

VAN BESCHERMD WONEN NAAR EEN BESCHERMD THUIS IN OOST-VELUWE

VAN BESCHERMD WONEN NAAR EEN BESCHERMD THUIS IN OOST-VELUWE VAN BESCHERMD WONEN NAAR EEN BESCHERMD THUIS IN OOST-VELUWE In het najaar van 2015 heeft de commissie Dannenberg een advies geschreven over beschermd wonen. In hun advies geven ze de gemeenten in Nederland

Nadere informatie

Passie voor jongeren. Goede jeugdzorg is een must Lenie Scholten wethouder jeugd

Passie voor jongeren. Goede jeugdzorg is een must Lenie Scholten wethouder jeugd Passie voor jongeren Goede jeugdzorg is een must Lenie Scholten wethouder jeugd Jongeren in Nijmegen 19.064 18 tot 23 jaar 9.543 12 t/m 17 jaar 3.107 10 en 11 jarigen 9.537 4 t/m 9 jaar 6.468 0 t/m 3 jaar

Nadere informatie

ONDERWERP Huisvestingsverordening Zuid-Kennemerland/IJmond: Heemstede 2017

ONDERWERP Huisvestingsverordening Zuid-Kennemerland/IJmond: Heemstede 2017 ONDERWERP Huisvestingsverordening Zuid-Kennemerland/IJmond: 2017 SAMENVATTING De Huisvestingsverordening Zuid-Kennemerland/IJmond: 2015 stelt regels voor rechtvaardige en evenredige verdeling van schaarse

Nadere informatie

Weer thuis in de wijk in Almelo

Weer thuis in de wijk in Almelo Weer thuis in de wijk in Almelo Hoe voorkom je dat veel tijd en energie gaat zitten in vastgelopen casussen? 18 januari 2018 Susan Haafkes, Astrid Camerik, Erwin Derksen Workshopdoel Handreiking voor Almelose

Nadere informatie

De Maatschappelijke zorg dichterbij. Op weg naar 2021: Transformatie van de maatschappelijke zorg

De Maatschappelijke zorg dichterbij. Op weg naar 2021: Transformatie van de maatschappelijke zorg De Maatschappelijke zorg dichterbij Op weg naar 2021: Transformatie van de maatschappelijke zorg Aanleiding WMO 2015: gemeenten worden verantwoordelijk voor maatschappelijke ondersteuning van burgers met

Nadere informatie

Gezondheidsachterstanden. Gelijke kansen voor iedereen

Gezondheidsachterstanden. Gelijke kansen voor iedereen Gezondheidsachterstanden Gelijke kansen voor iedereen Goede gezondheid: niet voor iedereen Een goede gezondheid is een groot goed, voor de individuele burger én voor de samenleving als geheel. We worden

Nadere informatie

Beleidsnotitie over maatschappelijke indicaties ten behoeve van zelfstandig wonen (2014)

Beleidsnotitie over maatschappelijke indicaties ten behoeve van zelfstandig wonen (2014) Beleidsnotitie over maatschappelijke indicaties ten behoeve van zelfstandig wonen (2014) Gemeente Houten Vastgesteld door College van B&W op 1 april 2014 Inleiding In Houten zijn een aantal instellingen

Nadere informatie

BETAALBAARHEID VAN HUURWONINGEN

BETAALBAARHEID VAN HUURWONINGEN BETAALBAARHEID VAN HUURWONINGEN Peiling Huurderspanel Woonwaard Maart 2015 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) 282555 www.ioresearch.nl Rapportnummer

Nadere informatie

Netwerkdossier Gemeente Valkenswaard Signaleringsoverleg 2013

Netwerkdossier Gemeente Valkenswaard Signaleringsoverleg 2013 Lumens 6 Valkenswaard Netwerkdossier Gemeente Valkenswaard Signaleringsoverleg 03 Inleiding Vanaf mei 0 is het Woonoverlastteam en het Verbeterteam samengevoegd tot het Breed Signaleringsoverleg. In 03

Nadere informatie

Meer info over Prisma en WMO?

Meer info over Prisma en WMO? Meer info over Prisma en WMO? wmo@prismanet.nl www.prismanet.nl Plan een bezoekje! U kunt het Prisma-aanbod pas echt ervaren als u het ook met eigen ogen gezien heeft. Prisma heet u van harte welkom voor

Nadere informatie