Peilbesluit Arkemheen. Toelichting

Transcriptie

1 Peilbesluit Arkemheen Toelichting Toelichting peilbesluit Arkemheen 2012

2 Peilbesluit Arkemheen Toelichting Toelichting peilbesluit Arkemheen 2012 status: Definitief versie: 1.0 datum: kernwoorden: peilbesluit, Arkemheen, inventarisatie, waterpeilen, belangen, afweging opdrachtgever: Krijn van den Herik projectgroep: Michiel Nieuwenhuis Almer Bolman Evert Jansen Matthijs van den Brink Henk Nobbe Versie Datum Doel oplevering Opgeleverd aan Definitieve versie D&H en AB Waterschap Vallei & Eem, Postbus 330, 3830 AL Leusden, internet:

3 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Doel en werkwijze Leeswijzer 7 2 Gebiedsbeschrijving Begrenzing Grondgebruik en eigendommen Bodem Hoogteligging en bodemdaling Recreatie en cultuurhistorie Ecologie Waterhuishoudkundige situatie Grondwater Waterkwaliteit 11 3 Uitgangspunten en belangen Uitgangspunten Belangen 15 4 Peilafweging Inleiding Nijkerkerpolder Putterpolder Instellen waterpeilen reservaten Gevolgen voor grondwaterstanden 29 5 Maatregelen 31 3

4 4

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Waterschap Vallei & Eem is verantwoordelijk voor het beheer van het water en de waterkeringen in de Gelderse Vallei en Eemland/Arkemheen. De Gelderse Vallei wordt geflankeerd door de Utrechtse Heuvelrug in het westen en de Veluwe in het oosten. Eemland/Arkemheen is het poldergebied tussen de Gelderse Vallei en de Veluwerandmeren. Dit gebied ligt beneden NAP en dit zijn dan ook de gebieden die voor de afwatering afhankelijk zijn van bemaling. Als beheerder van het oppervlaktewater is Waterschap Vallei & Eem volgens de Waterwet (artikel 5.2) verplicht peilbesluiten vast te stellen voor de daartoe aangewezen gebieden onder zijn beheer. De aangewezen gebieden zijn de gebieden waar normaliter het hele jaar het waterpeil gehandhaafd kan worden. Deze zijn opgenomen in de provinciale waterverordening Waterschap Vallei & Eem. Het gaat om de poldergebieden Eemland en Arkemheen. Hier kan namelijk zowel water worden afgevoerd via de gemalen als water worden ingelaten via de verschillende inlaatpunten. Hierdoor worden de waterpeilen in de polders gehandhaafd. Een goedgekeurd peilbesluit biedt aan belanghebbenden duidelijkheid en rechtszekerheid over de te handhaven peilen in het betreffende gebied. De peilbesluiten moeten elke 10 jaar worden herzien. In een peilbesluit stelt het waterschap de gewenste oppervlaktewaterpeilen vast voor het gebied waarvoor het besluit geldt. Dit gebied kan onderverdeeld zijn in meerdere peilgebieden, met voor elke peilgebied een ander peil. Het peilbesluit zelf geeft in ieder geval aan op welk gebied het besluit betrekking heeft, welke peilen daar gelden en de periode waarvoor de in het peilbesluit opgenomen waterstanden gelden. Het peilbesluit van Arkemheen is aan herziening toe. Voor het gebied van Arkemheen, bestaand uit de Nijkerkerpolder en Putterpolder, is het meest recente peilbesluit vastgesteld in Tegen de goedkeuring door de provincie van dit peilbesluit is beroep ingesteld bij de rechtbank, voor zover het de peilgebieden N2, N4 en N5 betrof (zie Figuur 1). De rechtbank heeft in 2003 de beroepen gegrond verklaard. In 2008 heeft de provincie haar goedkeuring formeel onthouden. Voor deze peilgebieden is nadien geen nieuw peilbesluit vastgesteld. De delen van het peilbesluit die wel zijn goedgekeurd, zijn aan herziening toe; op grond van de Waterverordening dient het peilbesluit eens in de 10 jaar te worden herzien. 5

6 Figuur 1 Overzichtskaart van het peilbesluit Arkemheen uit Doel en werkwijze Met de peilbesluiten voor Arkemheen legt Waterschap Vallei & Eem voor de komende tien jaar de na te streven waterpeilen in Arkemheen vast. In deze toelichting op de peilbesluiten wordt duidelijkheid gegeven hoe deze waterpeilen bepaald zijn en welke belangen en functies daarbij zijn afgewogen. In de peilbesluiten zijn de gebieden van Arkemheen opgenomen waar het waterschap normaliter het hele jaar het waterpeil kan handhaven. De nieuwe peilbesluiten ondersteunen de gebruiksfuncties in het gebied en zijn tot stand gekomen in overleg met de belanghebbenden in het gebied. Om tot een gedegen onderbouwing te komen voor het peilbesluit van Arkemheen zijn drie stappen doorlopen: 1. Gebiedsinventarisatie: de inventarisatie bestaat uit een gebiedsbeschrijving van de huidige situatie met aandacht voor landgebruik, hoogteligging, bodemopbouw etc. Daarnaast worden de huidige waterhuishoudkundige situatie en de geïnventariseerde wensen en knelpunten beschreven. 2. Gebiedsproces en belangenafweging: in overleg met de belanghebbenden in het gebied wordt een belangenafweging gemaakt. Op basis van deze belangenafweging worden de waterpeilen vastgesteld, met daarbij een beschrijving van de nieuwe situatie en benodigde maatregelen. 3. Vaststellen peilbesluit: na de inspraakperiode van het ontwerp-peilbesluit en het verwerken van de zienswijzen wordt het definitieve peilbesluit uiteindelijk vastgesteld door het Algemeen Bestuur van het waterschap. Het peilbesluit van Arkemheen is opgesteld door een projectgroep van het waterschap. Daarnaast zijn vertegenwoordigers van de belanghebbenden betrokken. De samenwerking met de verschillende partijen is belangrijk om tot een door het gebied gedragen peilbesluit te 6

7 komen. De vertegenwoordigers van de belanghebbenden vormen samen de klankbordgroep voor het peilbesluit. De klankbordgroep is op belangrijke momenten in het proces betrokken. 1.3 Leeswijzer In deze toelichting op het peilbesluit Arkemheen zijn de meest relevante onderdelen uit de achtergronddocumenten beschreven. Voor nadere informatie wordt dan ook verwezen naar de volgende achtergronddocumenten: - Inventarisatierapport: De eerste stap voor het vaststellen van het peilbesluit was het opstellen van een inventarisatierapport waarin de huidige situatie is beschreven, met daarin opgenomen de knelpunten en wensen van het gebied. - Rapport peilafweging: De tweede stap was het opstellen van een rapport waarin de verschillende belangen, de afweging daarvan, het peilenvoorstel en de onderbouwing daarbij zijn opgenomen. 7

8 8

9 2 Gebiedsbeschrijving 2.1 Begrenzing Het peilbesluitgebied Arkemheen is gelegen in de provincie Gelderland en is in totaal ongeveer ha groot. Het gebied is omringd met een aantal stedelijke kernen: Amersfoort in het zuidwesten, Putten in het oosten, Spakenburg-Bunschoten in het westen en Nijkerk in het zuiden. Het gebied Arkemheen maakt deel uit van het grondgebied van de gemeenten Nijkerk, Putten en een heel klein gedeelte van Amersfoort. Het Waterschap Vallei & Eem is belast met de zorg voor zowel de waterkwantiteit als kwaliteit in het gebied Arkemheen. Arkemheen is gelegen in het noordoosten van het beheersgebied van het Waterschap Vallei & Eem. Aan de oostzijde grenst Arkemheen aan het beheersgebied van het Waterschap Veluwe. 2.2 Grondgebruik en eigendommen Het agrarisch grondgebruik in de Nijkerker- en Putterpolder bestaat voor het grootste gedeelte uit grasland. Hiervan is een klein gedeelte natuurlijk grasland. In het zuidwestelijke gedeelte van de Nijkerkerpolder is een aantal maïspercelen aanwezig op de hogere gronden. Er heeft geen grootschalige ruilverkaveling plaats gevonden in het gebied. Hierdoor zijn de percelen over het algemeen niet zo groot. Het grootste gedeelte van de percelen is in bezit van particulieren. In de Nijkerkerpolder is ten oosten en westen van De Wiel bij het gemaal een zogenaamd reservaatgebied aangewezen, veel percelen in dit gebied zijn aangekocht door Staatsbosbeheer. Daarnaast hebben Staatsbosbeheer en BBL ook buiten het reservaatgebied percelen in eigendom. Deze percelen zijn vooral bedoeld om in te brengen in het toekomstige kavelruilproces. Op dit moment worden de meeste percelen van Staatsbosbeheer en BBL verpacht aan particulieren. De aanwezige natuur in Arkemheen is voornamelijk open grasland, maar op een aantal plekken langs de hogere zuidrand van het gebied zijn bosjes aanwezig. Een deel van deze bosjes behoort tot het landgoed Oldenaller. Behalve een aantal boerderijen is vrijwel geen bebouwing in Arkemheen aanwezig. 2.3 Bodem De eerste 1.20 m beneden het maaiveld wordt gedefinieerd als de bovengrond. Deze laag is gekarteerd door de voormalige Stichting Bodemkartering (STIBOKA). De bodemopbouw 9

10 binnen de Nijkerker- en Putterpolder is volgens de STIBOKA-kartering globaal te verdelen in drie hoofdtypen te weten: zeekleigronden, veen- en moerige gronden en eerdgronden. 2.4 Hoogteligging en bodemdaling Het gebied kan opgesplitst worden in een lager gelegen poldergebied en een hoger gelegen vrij afwaterend gebied. De hoogteligging van het poldergebied van de Nijkerker- en Putterpolder varieert grotendeels van circa NAP m tot circa NAP m. Beide polders worden gekenmerkt door hun vlakke ligging, waarbij de Nijkerkerpolder iets lager ligt dan de Putterpolder. In het gebied komt maximaal een bodemdaling van ongeveer 15 cm voor over de periode Dit komt overeen met een gemiddelde bodemdaling van ongeveer 3 mm/jaar. De grootste bodemdaling heeft plaats gevonden in het westelijke gedeelte van de Nijkerkerpolder. De bodemdaling is het gevolg van de inklinking van de aanwezige veen- en kleigronden. In de rest van het gebied zijn vooral zandgronden aanwezig. Deze gebieden zijn niet gevoelig voor bodemdaling. 2.5 Recreatie en cultuurhistorie In Arkemheen zijn verschillende mogelijkheden voor recreatie aanwezig. Arkemheen is een belangrijk weidevogelgebied en daarom zijn de meeste recreatiemogelijkheden geconcentreerd langs de randen van de polders van Arkemheen. Fietsen, wandelen, het bezoeken van de stoomgemalen en het verblijven op camping Arlerstrand is wel mogelijk in Arkemheen zelf. Het landschap van de polders van Arkemheen heeft een hoge cultuurhistorische waarde en is dan ook samen met Eemland aangewezen als Nationaal Landschap. Dit is onder andere gebaseerd op de extreme openheid, aanwezige beken en de onregelmatige kavels. Daarnaast is in Arkemheen nog een aantal historische bouwkundige objecten aanwezig. De bekendste daarvan is het stoomgemaal Hertog Reijnout, een uniek rijksmonument. Het stoomgemaal is 100 jaar lang in bedrijf geweest, van 1883 tot 1983, om de Nijkerkerpolder droog te houden. Stoomgemaal Hertog Reijnout is het enige nog werkende gemaal met twee buitenschepraderen. Het stoomgemaal is te bezichtigen en tijdens maaldagen zelfs in werking. Ook in de Putterpolder is het stoomgemaal behouden gebleven. Het Putter Stoomgemaal is in juni 2006 heropend na een periode van 35 jaar stilstand. Het gemaal dateert uit 1885 en heeft tot 1971 het overtollige water uit de polder afgevoerd. Ook dit stoomgemaal is tijdens maaldagen te bezichtigen. 2.6 Ecologie Arkemheen is een zeer belangrijk weidevogelgebied voor Nederland en dat komt ook tot uitdrukking in de vele natuurbeleidsdoelen die rusten op het gebied. Arkemheen is aangewezen als Natura2000-gebied, onderdeel van de ecologische hoofdstructuur (EHS) en onderdeel van het nationaal landschap Arkemheen-Eemland. De Wiel en de Rassenbeek in de Nijkerkerpolder zijn aangewezen als KRW-lichaam. Er zijn in Arkemheen doelstellingen voor rust, openheid en ruimte en verschillende fauna: 10

11 Tabel 1 doelstellingen voor fauna in Arkemheen Natura 2000 EHS Kleine Zwaan Grutto Smient Tureluur Bittervoorn Watersnip Veldleeuwerik Slobeend Zomertaling 2.7 Waterhuishoudkundige situatie Voor het grootste deel van het gebied zijn de huidige waterpeilen vastgelegd in het peilbesluit uit Voor drie peilgebieden (N2, N4 en N5) in de Nijkerkerpolder is dit niet het geval, omdat de goedkeuring van het peilbesluit uit 2000 voor deze gebieden is onthouden. Voor het peilgebied N2 worden de waterpeilen uit het peilbesluit van 1991 gehanteerd en voor de peilgebieden N4 en N5 is er geen peilbesluit. Ten aanzien van het vigerend peilbesluit zijn er twee opvallende verschillen: - In de Nijkerkerpolder is het hoogste waterpeil in De Wiel 10 cm hoger dan vermeld in het vigerend peilbesluit. - In de Putterpolder is het peilgebied P3-gestuwd in de praktijk geen apart peilgebied. Een gedeelte van het peilgebied wordt op het lagere waterpeil van het peilgebied P3-polder gehouden, omdat hier de hogere peilen niet gewenst zijn. Het andere deel van P3- gestuwd staat in open verbinding met peilgebied P4 en heeft daarom dezelfde peilen als P4. Het verschil van 5 cm is geen reden geweest om de verbinding tussen beide gebieden aan te passen. 2.8 Grondwater Binnen Arkemheen is er een behoorlijke variatie in de grondwaterstanden (ten opzichte van het maaiveld). Deze variatie is vooral zichtbaar richting de zuidoost-rand van het gebied waar de overgang naar hogere zandgronden plaatsvindt. Het is vooral de GLG en de GVG die behoorlijk wegzakken, of eigenlijk blijven de grondwaterstanden hier gelijk bij een oplopend maaiveld. De GHG zakt wat minder ver weg en is hier maximaal 70 cm. In de lagere en vlakkere delen is de grondwaterstand wat minder variabel. De laagste grondwaterstanden zakken hier maximaal cm weg. Uiteraard zijn de GVG en GHG hoger. Op sommige plekken komt de GHG zelfs tot 10 cm onder het maaiveld. Dit zijn echt natte plekken in de polder. De drooglegging in het venige gebied in het zuidwesten van de Nijkerkerpolder is met centimeter groot in vergelijking met de andere peilgebieden. In de praktijk wordt naar verluid toch meer differentiatie gehanteerd en worden de peilen in de oostelijke helft van dit peilgebied hoger gehouden. In het weidevogelgebied in de Putterpolder is de drooglegging ook aan de hoge kant. 2.9 Waterkwaliteit In de zomer wordt veel water ingelaten en blauwalgenbloei in de randmeren komt veel voor. Bij bloei van blauwalgen moet in principe de voor- en nadelen van inlaat worden afgewogen. Voor de overige kwaliteitsparameters is er geen inlaatbeperking. Echter de bloei van 11

12 blauwalgen is gedurende zomermaanden min of meer permanent. Derhalve is tijdelijk geen water inlaten en het peil wat laten wegzakken geen reële optie. Het op dit moment gehanteerde beleid ten aanzien van blauwalgenbloei is inlaten, tenzij er duidelijke drijflagen bij het inlaatpunt aanwezig zijn. Soms is het dan mogelijk om een ander inlaatpunt te gebruiken. Drijflagen op het inlaatpunt zijn afhankelijk van windrichting en overige weersomstandigheden, zodat daar in de praktijk goed rekening mee kan worden gehouden. Beoordeling ervan gebeurt op grond van een visuele waarneming. 12

13 3 Uitgangspunten en belangen 3.1 Uitgangspunten In dit hoofdstuk zijn de belangrijkste beleidskaders opgenomen, waar rekening mee is gehouden bij de peilafweging. Hieronder is een samenvatting op hoofdlijnen weergegeven van uitgangspunten vanuit wetgeving en beleid. Als laatste zijn in deze paragraaf de in het provinciaal waterplan onderscheiden functies in Arkemheen beschreven. Vanuit wetgeving Wetten en verordeningen zijn instrumenten voor overheden om bepaalde doelen te halen. De relevante wetten en verordeningen voor deze studie zijn de volgende: - In de Waterwet is bepaald dat de waterbeheerder verplicht is peilbesluiten vast te stellen voor de daartoe aangewezen gebieden onder zijn beheer; - In de Waterverordening van Waterschap Vallei & Eem is bepaald dat voor de poldergebieden Eemland en Arkemheen een peilbesluit moet worden opgesteld. In de verordening is ook bepaald dat het peilbesluit moet bestaan uit een tabel en kaart, en een geschreven toelichting hierop; - De bescherming van onder andere de Natura 2000 gebieden (zoals een deel van Arkemheen) is geregeld in de Natuurbeschermingswet. Het peilbesluit dient rekening te houden met deze bescherming. - De Flora- en Faunawet regelt de bescherming van inheemse planten- en diersoorten. Het peilbesluit van Arkemheen mag niet leiden tot verstoring van deze soorten. Vanuit beleid In het beleid zijn de doelen van overheden verwoord. Het kan worden ingedeeld in de verschillende overheidsniveaus, van Europees tot gemeentelijk beleid. - In de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is de waterkwaliteitsdoelstelling voor Europese wateren vastgelegd. Het peilbesluit mag geen verslechtering van de waterkwaliteit van deze waterlichamen opleveren. - In de Vogel- en Habitatrichtlijn zijn gebieden aangewezen waar natuurgebieden worden ontwikkeld ten behoeve van beschermde vogelsoorten die zijn vastgesteld in de Floraen Faunawet. - In het Verdrag van Malta is de bescherming en het behoud van archeologische waarden vastgelegd. - In de Nota Ruimte is de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) opgenomen, Arkemheen is daarin gedeeltelijk aangewezen als EHS-gebied. Verder zijn in de Nota Ruimte de volgende voor Arkemheen relevante punten met betrekking tot waterbeheer en peilbesluiten genoemd: o Het creëren van meer mogelijkheden voor waterberging om watertekort en overlast te voorkomen. 13

14 o Het hanteren van een drietrapsstrategie voor de waterkwaliteit: voorkomen (van vervuiling), scheiden (van schone en vuile waterstromen) en zuiveren. o Ruimtelijke besluiten en peilverlagingen mogen niet leiden tot bodemdaling in gebieden met een veen. o Het waterbeheer dient te worden afgestemd op de aangewezen EHSgebieden. Peilverlagingen in omringende gebieden mogen het waterpeil in deze ecologische gebieden niet beïnvloeden. o Waar mogelijk moeten combinaties worden gezocht van waterbeheer met andere functies om de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren. - In het NBW (Nationaal Bestuursakkoord Water) is vastgelegd dat de waterschappen de komende jaren GGOR s gaan opstellen voor hun beheersgebied. Dit moet leiden tot een duurzaam ingericht watersysteem waarin de toegekende functies voldoende worden ondersteund. - Het Nationaal Waterplan is een eerste uitwerking van het Deltaprogramma, dat als doel heeft een duurzame waterveiligheid en zoetwatervoorziening te realiseren. Binnen het plangebied geldt dit voor de Zeedijk langs de Randmeren en de inlaatvoorzieningen in de polders. - De provinciale structuurvisie is een uitwerking van de Nota Ruimte op provinciaal niveau. Het Waterplan Gelderland heeft de status van provinciale structuurvisie gekregen en hierin zijn onder andere een functiekaart en de bijbehorende functiebeschrijvingen opgenomen. Deze vormen voor het peilbesluit een belangrijk vertrekpunt voor de afweging van de waterpeilen. - In het Natura2000 beheerplan voor Arkemheen is beschreven welke activiteiten wel en niet zijn toegestaan in het beschermde Natura2000 gebied. Daarnaast zijn de eisen en randvoorwaarden beschreven waaraan de nieuw in te stellen peilen moeten voldoen, dit met het oog op de functies natuur (weidevogeldoelstelling) en landbouw. - In het Waterbeheersplan beschrijft het waterschap hoe het zijn drie kerntaken gaat vervullen: veiligheid, optimale waterstanden en schoon water. Belangrijke onderdelen voor de peilbesluiten zijn: o Verschil tussen zomer- en winterpeil wordt zoveel mogelijk teruggebracht; o In natuurgebieden wordt een natuurlijk waterpeil ingesteld (hoog in de winter en laag in de zomer); o In toekomstige natuurgebieden die momenteel nog landbouwgrond zijn, stemmen we de waterbeheersing af op de natuur wanneer het gebied grotendeels (> 80 procent) van landbouwgrond is omgezet in natuur. - In het Waterbeheersplan is beschreven dat bij het opstellen van peilbesluiten gebruik wordt gemaakt van de GGOR-methodiek. Dit betekent dat voor de verschillende functies wordt gezocht naar de optimale waterstanden. Voor landbouw is dit vooral een economische afweging, waarin opbrengst van gewassen centraal staat. Voor natuur wordt een koppeling gemaakt met natuurbeheerplannen. - In de beleidsregels behorende bij de keur van het waterschap is opgenomen dat in poldergebieden in principe geen onderbemalingen worden toegestaan. Functies in Arkemheen De functies natuurbeheer en landbouw worden in een groot gedeelte van Arkemheen gecombineerd. Dit komt ook tot uitdrukking in het Waterplan Gelderland waar voor Arkemheen zowel de functie Landbouw als de functie Waardevol weidevogelgebied is aangewezen (zie kaart 17 in het achtergrondrapport met de peilafweging). In zowel de Nijkerkerpolder als de Putterpolder heeft een deel van het gebied de functie Natte 14

15 Landnatuur (evt. verweven met landbouw) met daar omheen de functie Beschermingszone Natte Landnatuur. Dit zijn de toekomstige reservaten. Het terrein van pompstation Holk is aangewezen als Grondwaterbeschermingsgebied, voor dit gebied wordt echter geen peilbesluit genomen. Deze functie heeft dan ook geen invloed op het peilbesluit. 3.2 Belangen In deze paragraaf zijn de verschillende belangen in Arkemheen beschreven. De belangen zijn onder te verdelen in belangen vanuit het watersysteem (wateraan- en afvoer, waterberging, waterkwaliteit en ecologie) en belangen vanuit gebruiksfuncties (landbouw, natuur/weidevogels, landschap, recreatie, cultuurhistorie, kavelruil). Vanuit watersysteem Wateraan- en afvoer: robuuste peilgebieden en open afvoerroutes Om de wateraanvoer en afvoer in de polder op een goede manier te kunnen regelen is het wenselijk om robuuste peilgebieden te creëren. Robuuste peilgebieden zijn gebieden van een aanzienlijke omvang en waarbinnen het water in open verbinding staat en zich vrij kan bewegen. Meerdere locaties om water aan en af te voeren zijn gewenst om bij lokale knelpunten in te kunnen grijpen. Op deze manier kan het waterpeil goed gehandhaafd worden. De afvoerroutes in het gebied en naar het gemaal moeten open blijven. Lokale knelpunten in de waterafvoer door te hoge duikers of aanwezige dammen zijn niet gewenst. Hierdoor kan te veel opstuwing ontstaan waardoor de vastgelegde waterpeilen niet gehandhaafd kunnen worden. Waterberging: hanteren van een bandbreedte rondom het waterpeil Voor de waterberging is het wenselijk om te werken met een minimum en maximum waterpeil die enigszins uit elkaar liggen. Het hanteren van een vast strak waterpeil betekent namelijk dat veel water moet worden afgevoerd, maar ook dat veel water moet worden aangevoerd. Met een bandbreedte rondom het waterpeil kan worden ingespeeld op het te verwachten weer. Bij hevige neerslag kan vast worden voorgemalen en wanneer droogte wordt verwacht kan nog extra water worden vastgehouden. Op deze manier wordt op een duurzame manier met het watersysteem omgegaan. Waterkwaliteit: droogval voorkomen en goed inlaatbeheer Het peilbeheer is een belangrijke factor waarmee de waterkwaliteit wordt gestuurd, daarom zal in de peilbesluiten rekening gehouden moeten worden met de KRW doelen. Er zijn vooral twee aspecten van belang: het voorkomen van droogval en een goed inlaatbeheer. Sloten kunnen droogvallen in de winter omdat het winterpeil te laag is, of omdat er een laag bagger aanwezig is. Droogval in de winter is slecht voor de waterkwaliteit, zowel chemisch als biologisch. Door oxidatie van organisch materiaal of veen in de drooggevallen slibbodem kan veel fosfaat vrijkomen. Wanneer het waterpeil weer stijgt zullen hoge fosfaatconcentraties voorkomen in het oppervlaktewater. Bij droogval zullen tevens veel planten en diersoorten de winter niet overleven. Daarnaast geldt dat hoe dieper het water is, hoe groter de kans is dat er diepe delen zijn die niet geheel kunnen bevriezen, zodat 15

16 voldoende vis kan overwinteren. Voldoende waterdiepte draagt daarmee dus bij aan een betere ecologie. Het peilbeheer bepaaldt hoeveel inlaatwater er nodig is. Een vast waterpeil met een kleine bandbreedte betekent dat er regelmatig water moet worden ingelaten om het uitzakken van het waterpeil te voorkomen. Wanneer het waterpeil wat meer mag fluctueren dan hoeft er minder water te worden ingelaten. De kwaliteit van het water in het gebied wordt beïnvloed door de hoeveelheid water die moet worden ingelaten en uiteraard ook door de kwaliteit van het inlaatwater. Een belangrijk aandachtspunt voor Arkemheen is de aanwezigheid van blauwalgen op de randmeren. Wanneer er blauwalgen aanwezig zijn moet er een afweging worden gemaakt tussen het inlaten van blauwalgen en het handhaven van het waterpeil. In beide polders van Arkemheen zijn meerdere inlaatpunten aanwezig, hierdoor kan er beter geanticipeerd worden op de kwaliteit van het inlaatwater. Daarnaast wordt in de Nijkerkerpolder vooral het water van de Brede beek benut als inlaatwater, omdat dit water de beste kwaliteit heeft. Ecologie: natuurlijk peilbeheer en aangepast maaibeheer Een natuurlijk peilbeheer - hogere peilen in de winter en minder verschil tussen zomer en winterpeil is goed voor de ecologische kwaliteit. KRW-doelen kunnen gehaald worden door aanpassing van het maaibeheer in weteringen. Om de vishabitats te verbeteren is meer vegetatie gewenst. Dit heeft echter een negatief effect op de afvoer van een watergang omdat het verhang toeneemt. Vanuit gebruikersfuncties Landbouw: voldoende drooglegging In Arkemheen komt voornamelijk grasland voor. Een groot gedeelte van het grasland kent een gecombineerde landbouw- en weidevogelfunctie. Deze twee functies hebben vergelijkbare belangen wat betreft de waterpeilen. Voldoende drooglegging is nodig om het gras te laten groeien. Dit komt neer op een drooglegging tussen 40 tot 80 cm-mv. De landbouw is gebaat bij een lager waterpeil in de winter en het vroege voorjaar dan in de zomer. Een goede waterkwaliteit is van belang voor de gezondheid van grazend vee. Daarnaast kunnen watervoerende sloten als veekering gebruikt worden. Behalve grasland wordt er ook maïs verbouwd in Arkemheen. Dit gebeurt vooral in de hogere delen zoals bijvoorbeeld de Achterhoek in de Nijkerkerpolder. Het waterpeil in de polders van Arkemheen wordt echter niet afgestemd op maïsteelt. Door het natuurlijke verloop van het maaiveld in de polders zal het toch mogelijk blijven om op de hogere delen maïs te verbouwen. Natuur: weidevogels en beschermde soorten Arkemheen is een zeer belangrijk weidevogelgebied. In het gebied worden twee natuurdoelen voor weidevogels onderscheiden die allebei eigen randvoorwaarden stellen aan de te hanteren waterpeilen: Tabel 2 Natuurdoelen voor weidevogels en randvoorwaarden Natuurdoeltype Gem. Voorjaarsgrondwaterstand Watersnip (kritische Tussen 0 en 40 cm-mv weidevogel) Grutto (minder kritische tussen 20 en 80 cm-mv weidevogel) Gem. Laagste grondwaterstand ondieper dan cm-mv ondieper dan cm-mv 16

17 De Flora- en faunawet beschermt de in het wild voorkomende planten en dieren. Voor het peilbesluit betekent dit dat de belangen en de mogelijke effecten van peilwijzigingen op (beschermde) flora en fauna meegenomen moeten worden. De volgende aspecten zijn van belang voor het peilbesluit: - Het aantal peilgebieden. Voor de aanwezige beschermde vissen is het van belang dat de migratiemogelijkheden niet verminderen. Deze kunnen verminderen doordat de peilgebiedbegrenzing wijzigt of doordat het aantal peilgebieden wijzigt. - Natuurlijk peilbeheer. Voor de meeste beschermde soorten is het met name van belang dat de vegetatieontwikkeling en mogelijkheden tot verlanding worden gestimuleerd. Soorten als Kleine en Grote Modderkruiper en Bittervoorn zijn bijvoorbeeld afhankelijk van een goed ontwikkelde vegetatie of verlanding. Waterpeilen hebben invloed op de ontwikkeling hiervan. Een natuurlijk peilbeheer beïnvloedt de vegetatieontwikkeling positief. - Peilwijzingen. Abrupte stijgingen en verlagingen van de waterpeilen dienen zoveel mogelijk vermeden te worden. In het broedseizoen kunnen hierdoor bijvoorbeeld vogelnesten verdrinken, ook kunnen onnatuurlijke stijgingen en verlagingen de ontwikkeling van vegetatie (leefgebied van beschermde soorten) negatief beïnvloeden. - Beheer. Extensief beheer van de watergangen is over het algemeen goed voor de aanwezige beschermde soorten. De Waterspitsmuis heeft bijvoorbeeld voldoende rietvegetatie nodig. Mogelijkheden om het beheer extensiever uit te voeren dienen bij de peilafweging te worden onderzocht en zoveel mogelijk benut te worden. - Inlaatwater. Het inlaten van gebiedsvreemd water kan exoten met zich meebrengen die invloed kunnen hebben op de bestaande flora en fauna. Daarnaast heeft de kwaliteit van het inlaatwater invloed op de aanwezige flora en fauna. Landschap: openheid en verkaveling Arkemheen heeft hoge natuur- en landschappelijke waarden. De aantrekkelijkheid van het gebied ligt in het open karakter van het landschap en de historische verkaveling. Er heeft in het gebied nog nooit een grootschalige ruilverkaveling plaatsgevonden. In het gebied is zeer weinig bebouwing en zijn de wegen niet druk of zelfs verkeersluw gemaakt. Recreatie: zwemwater De aanwezige recreatievormen in Arkemheen stellen zelf vrijwel geen eisen aan het te hanteren waterpeil. Zoals hierboven staat beschreven is het bewaren van de openheid en oorspronkelijke verkaveling ook voor de recreatie van belang. In de Putterpolder is een locatie aanwezig die is aangewezen als zwemwater, het Arlerstrand. De kwaliteit van dit water moet voldoende zijn om als zwemwater in gebruik te blijven. Cultuurhistorie Vanuit cultuurhistorie en archeologie is er geen direct belang bij bepaalde waterpeilen. De belangen liggen hier voornamelijk bij keuzes in ruimtelijke ordening. Kavelruil In het gebied van Arkemheen is al geruime tijd een proces bezig voor kavelruil. Het peilbeheer in Arkemheen is afhankelijk van de kavelruil, omdat de reservaten die zijn aangewezen voor kritische weidevogels pas ingericht kunnen worden als de aanwezige landbouwpercelen zijn omgezet naar natuur. Nadat de kavels zijn vrijgeruild kunnen de definitieve waterpeilen ingesteld worden om een plas-drassituatie te creëren. 17

18 De kavelruil heeft zelf geen belang bij bepaalde waterpeilen, maar wel bij het moment waarop de waterpeilen worden ingesteld voor natuur. In het peilbesluit uit 2000 was opgenomen dat de definitieve waterpeilen worden ingesteld wanneer alle percelen vrijgeruild zijn en omgezet naar natuur. Om het proces van de kavelruil te stimuleren kunnen in het nieuwe peilbesluit andere voorwaarden worden opgenomen voor het moment waarop de definitieve waterpeilen worden ingesteld. 18

19 4 Peilafweging 4.1 Inleiding Flexibel peilbeheer (maximum en minimum waterpeil) In het peilbesluit voor de polders van Arkemheen is opgenomen dat er een flexibel peilbeheer wordt toegepast. Het flexibel peilbeheer wordt als middel ingezet om met de oppervlakte- en grondwaterstanden de aanwezige functies in het gebied zo goed mogelijk te ondersteunen. Dit komt overeen met het peilbesluit uit 2000 waarin dit ook was opgenomen. Daarom zijn in het peilbesluit maximum- en minimum-waterpeilen opgenomen, De definitie van een flexibel waterpeil is in onderstaand kader opgenomen. Het flexibel peilbeheer betekent dat er geen vaste periodes zijn met een hoger of lager waterpeil, zoals in het verleden het geval was met een zomer- en winterpeil. Het waterpeil wordt namelijk afgestemd op de weersomstandigheden en de grondwaterstanden in het gebied. Het waterpeil in de polders zal daarbij variëren tussen het maximum en minimum waterpeil. Over het algemeen zullen de waterpeilen in de polder in droge perioden hoger zijn en in natte perioden lager. Dit laatste geldt echter niet in de reservaten waar overgegaan wordt naar een meer natuurlijk waterpeil. Flexibel waterpeil: een peilbeheer waarbij het waterpeil varieert tussen een boven- en een ondergrens. Het waterpeil is daarbij afhankelijk van de weersomstandigheden en de grondwaterstanden om de functies in het gebied zo goed mogelijk te ondersteunen. Peilbeheer in de reservaten In de reservaten is het de bedoeling om zoveel mogelijk een natuurlijk peilbeheer te voeren afgestemd op de kritische weidevogels. Het beheer is er op gericht dat het hoogste waterpeil vanaf januari/februari tot april/mei wordt ingesteld. Daarna kan het waterpeil gedurende de zomer op een natuurlijke wijze uitzakken naar het laagste waterpeil. Het verder uitzakken van het waterpeil wordt voorkomen door water in te laten als dat nodig mocht blijken te zijn. Natura 2000 gebied Bij de afweging van de waterpeilen in de polders is rekening gehouden met het feit dat het gebied grotendeels is aangewezen als Natura 2000 gebied. Dit is als volgt gedaan: - Het aantal peilgebieden is zoveel mogelijk gelijk gehouden om de migratiemogelijkheden niet te verminderen. Alleen in de Nijkerkerpolder is een extra peilgebied geïntroduceerd. De onderbouwing hiervan volgt bij peilgebied N1c. - In de reservaten wordt overgegaan op een natuurlijk peilbeheer, waardoor de vegetatieontwikkeling en verlanding worden gestimuleerd. - In alle peilgebieden met uitzondering van de reservaten wordt een flexibel peilbeheer toegepast om abrupte stijgingen en verlagingen te voorkomen en om de hoeveelheid inlaatwater te beperken. 19

20 Het peilbeheer en de waterpeilen worden voor alle peilgebieden afgestemd op weidevogels. In de reservaten zijn de waterpeilen meer specifiek afgestemd op de kritische weidevogels (Watersnip). Hoe hier rekening mee gehouden is, wordt beschreven bij de afweging per peilgebied in de volgende paragrafen. In de peilgebieden die niet binnen de reservaten vallen worden de waterpeilen afgestemd op de minder kritische weidevogels (Grutto). De waterpeilen worden hier zodanig ingesteld dat de agrarische functie mogelijk blijft. De agrarische activiteiten zijn namelijk heel belangrijk om voldoende eiwitrijke graslanden in het gebied te hebben. Gecombineerd met mozaïekbeheer worden goede omstandigheden voor de weidevogels gerealiseerd. 4.2 Nijkerkerpolder Nijkerkerpolder N1a In het peilgebied N1a wordt als maximaal waterpeil -0,35 mnap gehanteerd en als minimum waterpeil -0,55 mnap. Dit zijn dezelfde waterpeilen als in het vigerende peilbesluit uit De waterpeilen dienen op basis van het provinciaal Waterplan afgestemd te zijn op de functies Natte natuur en Landbouw met natte natuur. Op basis van het Natura2000 Beheerplan wordt dit gebied ingericht voor Natte Natuur en meer specifiek voor kritische weidevogels. Dit betekent dat het gebied zeer hoge waterpeilen dient te krijgen (plasdras) en landbouw niet meer mogelijk is in dit peilgebied. Om deze reden kunnen de genoemde waterpeilen pas ingesteld worden nadat het landbouwkundig gebruik van alle of bijna alle percelen is beëindigd. Tot dat moment wordt een interim waterpeil gehanteerd dat hetzelfde is als in peilgebied N2b. In de paragraaf Instellen waterpeilen reservaten wordt verder ingegaan op het moment waarop overgegaan wordt van het huidige waterpeil naar het nieuwe waterpeil. De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt bij het maximaal waterpeil 10 cm en bij het minimum waterpeil 30 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Nijkerkerpolder N1b In het peilgebied N1b wordt als maximaal waterpeil -0,35 mnap gehanteerd en als minimum waterpeil -0,55 mnap. Dit zijn dezelfde waterpeilen als in het vigerende peilbesluit uit De waterpeilen dienen op basis van het provinciaal Waterplan afgestemd te zijn op de functies Natte natuur en Landbouw met natte natuur. Op basis van het Natura2000 Beheerplan wordt dit gebied ingericht voor Natte Natuur en meer specifiek voor kritische weidevogels. Dit betekent dat het gebied zeer hoge waterpeilen dient te krijgen (plasdras) en landbouw niet meer mogelijk is in dit peilgebied. Om deze reden kunnen de genoemde waterpeilen pas ingesteld worden nadat het landbouwkundig gebruik van alle of bijna alle percelen is beëindigd. Tot dat moment wordt een interim waterpeil gehanteerd dat hetzelfde is als in peilgebied N2a. In de paragraaf Instellen waterpeilen reservaten wordt verder ingegaan op het moment waarop overgegaan wordt van het huidige waterpeil naar het nieuwe waterpeil. 20

21 De grens van het peilgebied is aangepast ten opzichte van het peilbesluit uit Het peilgebied is kleiner geworden doordat het oostelijke gedeelte buiten het reservaatgebied wordt gelaten. Dit heeft te maken met de relatief hoge ligging van de gronden, waardoor ze minder geschikt zijn voor plas-dras situatie en juist meer geschikt voor landbouw. Bovendien is een groot gedeelte van de percelen in eigendom van of in gebruik bij een agrariër die op een goede manier rekening houdt met de natuurwaarden en vooral de weidevogels. Staatsbosbeheer is tevreden over deze samenwerking en wil die doorzetten. Een plas-dras situatie is op die plekken dan ook niet gewenst. De afname van het areaal van het reservaatgebied wordt gecompenseerd in het peilgebied N2b. Hier zullen particuliere reservaten ingericht worden. De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt bij het maximaal waterpeil 3 cm en bij het minimum waterpeil 23 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Nijkerkerpolder N1c In het peilgebied N1c wordt een vast waterpeil gehanteerd van -0,65 mnap. Dit komt overeen met de huidige situatie. Het gebied van het peilgebied heeft in het waterplan van de provincie Gelderland vooral de functie Landbouw met natte natuur. De natte natuur betreft hier weidevogels, meer specifiek de minder kritische soorten (grutto, tureluur). Deze soorten zijn afhankelijk van agrarisch beheer, zodat ook landbouw (met beperkingen) in dit peilgebied mogelijk moet blijven. Door de splitsing van peilgebied N1b en N1c komt er een extra peilgebied in de Nijkerkerpolder. De splitsing wordt zodanig uitgevoerd dat dit geen negatieve gevolgen heeft voor de migratiemogelijkheden van vis in de polder. Dit betekent dat een eventueel te plaatsen stuw of ander kunstwerk vispasseerbaar uitgevoerd gaat worden. Bij de uitwerking van deze maatregel zal een vergunningsprocedure doorlopen worden, zodat rekening wordt gehouden met de instandhoudingsdoelstellingen vanuit Natura 2000 voor de Bittervoorn in het gebied. De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt 48 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Nijkerkerpolder N2a In het peilgebied N2a wordt een vast waterpeil gehanteerd van -0,70 mnap. Het vigerende peilbesluit in dit peilgebied is het peilbesluit uit Hierin was een vast waterpeil van -0,65 mnap vastgelegd De waterpeilen zijn vooral afgestemd op de functie Landbouw gecombineerd met Waardevolle Weidevogelgebieden en meer specifiek de minder kritische weidevogels. De noordelijke rand van het peilgebied heeft daarnaast ook de functie Beschermingszone natte landnatuur. Het peilgebied N2a valt binnen de grenzen van het waardevolle weidevogelgebied in Arkemheen en een klein gedeelte is veenweidegebied (zie Figuur 3). Dit betekent dat de drooglegging niet vergroot mag worden. 21

22 Onderzoek heeft uitgewezen dat de bodemdaling sinds 1991 in dit peilgebied ongeveer 5 cm bedraagt. Om ook landbouw in dit peilgebied mogelijk te houden wordt de maaivelddaling van 5 cm gevolgd, waardoor de drooglegging ten opzichte van de situatie in 1991 (het vigerende peilbesluit) niet groter wordt. In het achtergrondrapport met de peilafweging zijn de resultaten beschreven van berekeningen naar de te verwachten grondwaterstanden. Op basis van deze resultaten blijkt geen negatieve invloed van de peilverlaging in N2a op de natuurdoelen voor peilgebied N1b. Dit betekent dat de peilverlaging geen negatieve invloed heeft op de functie Beschermingszone natte landnatuur in het noordelijke gedeelte van het peilgebied. De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt 50 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Nijkerkerpolder N2b In het peilgebied N2b wordt een vast waterpeil gehanteerd van -0,70 mnap. Het vigerende peilbesluit in dit peilgebied is het peilbesluit uit Hierin was een vast waterpeil van -0,65 mnap vastgelegd De waterpeilen zijn vooral afgestemd op de functie Landbouw gecombineerd met Waardevolle Weidevogelgebieden en meer specifiek de minder kritische weidevogels. De noordelijke rand van het peilgebied heeft daarnaast ook de functie Beschermingszone natte landnatuur. Het peilgebied N2b valt binnen de grenzen van het waardevolle weidevogelgebied in Arkemheen en een gedeelte is veenweidegebied (zie Figuur 3). Dit betekent dat de drooglegging niet vergroot mag worden. Onderzoek heeft uitgewezen dat de bodemdaling sinds 1991 in dit peilgebied ongeveer 5 cm bedraagt. Om ook landbouw in dit peilgebied mogelijk te houden wordt de maaivelddaling van 5 cm gevolgd, waardoor de drooglegging ten opzichte van de situatie in 1991 (het vigerende peilbesluit) niet groter wordt. In het achtergrondrapport met de peilafweging zijn de resultaten beschreven van berekeningen naar de te verwachten grondwaterstanden. Op basis van deze resultaten blijkt geen negatieve invloed van de peilverlaging in N2a op de natuurdoelen voor peilgebied N1a. Dit betekent dat de peilverlaging geen negatieve invloed heeft op de functie Beschermingszone natte landnatuur in het noordelijke gedeelte van het peilgebied. Zoals ook bij peilgebied N1c is beschreven zullen er in dit peilgebied particuliere reservaten worden gerealiseerd. Deze particuliere reservaten worden ingericht voor kritische weidevogels met plas-dras situaties. De vernatting in deze reservaten wordt gerealiseerd door middel van lokale maatregelen, zoals het afdammen van greppels. Zoals ook hierboven staat beschreven worden de waterpeilen voor het gehele peilgebied echter afgestemd op de functie Landbouw gecombineerd met Waardevolle Weidevogelgebieden, met andere woorden de minder-kritische weidevogels. Dit komt overeen met de afspraken die hierover zijn gemaakt tussen waterschap en de provincie (vastgelegd in een brief van de provincie op 30 juni 2011). 22

23 Desondanks is toch met een aantal theoretische berekeningen gekeken naar het effect van de peilverlaging (zie achtergrondrapport met de peilafweging). Hieruit blijkt dat de invloed van de peilverlaging niet significant is en dat de peilverlaging het inrichten van de particuliere reservaten voor kritische weidevogels niet frustreert. De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt 41 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Nijkerkerpolder N3 In het peilgebied N3 wordt als maximaal waterpeil -0,45 mnap gehanteerd en als minimum waterpeil -0,65 mnap. Dit zijn dezelfde waterpeilen als in het vigerende peilbesluit uit De waterpeilen zijn vooral afgestemd op de functie Landbouw gecombineerd met Waardevolle Weidevogelgebieden en meer specifiek de minder kritische weidevogels. De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt bij het maximaal waterpeil 49 cm en bij het minimum waterpeil 69 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Nijkerkerpolder N4 (inclusief De Wiel) In het peilgebied N4 wordt als maximaal waterpeil -0,75 mnap gehanteerd en als minimum waterpeil -0,90 mnap. Het peilbesluit uit 2000 is voor het peilgebied N4 niet goedgekeurd, hierdoor moet voor De Wiel worden teruggevallen op het peilbesluit uit 1991 en voor de rest van het gebied is er formeel geen peilbesluit. In 1991 is voor De Wiel als maximum waterpeil -0,80 mnap en als minimum waterpeil -0,90 mnap vastgesteld. Ten opzichte van de situatie in 1991 wordt het maximum waterpeil met 5 cm verhoogd. In de praktijk wordt echter al geruime tijd een maximum waterpeil van -0,70 mnap aangehouden. Ten opzichte van de praktijksituatie zal het maximum waterpeil 5 cm worden verlaagd. De waterpeilen zijn vooral afgestemd op de functie Landbouw gecombineerd met Waardevolle Weidevogelgebieden en meer specifiek de minder kritische weidevogels. Het peilgebied N4 heeft een belangrijk afvoerfunctie voor de Nijkerkerpolder. Vanwege de afvoerfunctie wordt het maximum waterpeil met 5 cm verlaagd. Hierdoor kunnen de peilgebieden N2a en N2b hun overtollige water blijven afvoeren. De verlaging van 5 cm ten opzichte van de praktijk situatie betekent niet dat de drooglegging in het gebied wordt vergroot. De verlaging is namelijk vergelijkbaar met de bodemdaling in het peilgebied N4. De begrenzing van peilgebied N4 is ten opzichte van het vorige peilbesluit aangepast. Het zuidwestelijke deel langs de Laak is nu niet meer opgenomen in peilgebied N4. In dit gebied is het namelijk niet mogelijk om het hele jaar door een waterpeil te handhaven. Dit heeft te maken met het hellende karakter van het gebied en aanwezige obstakels zoals duikers en bruggen. Het maaiveld en de daardoor ook de watergangen en sloten in het gebied lopen naar het zuiden op. Een deel van de watergangen en sloten valt daardoor een gedeelte van het jaar droog (zie Figuur 2). De obstakels en de oplopende watergangen veroorzaken opstuwing waardoor in dit gebied niet hetzelfde waterpeil kan worden gehandhaafd als in De Wiel. 23

24 Figuur 2 watergangen in zuidwestelijke gedeelte, links een watergang die droog valt en rechts een watergang waarvan de waterdiepte zo klein is dat er opstuwing ontstaat (zichtbaar als ribbels in het wateroppervlak). De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt bij het maximaal waterpeil 65 cm en bij het minimum waterpeil 80 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Een deel van het peilgebied N4 is door de provincie aangewezen als veenweidegebied (zie Figuur 3). Voor veenweidegebieden geldt dat het waterpeil niet verlaagd mag worden ten opzichte van het maaiveld (wel het volgen van maaivelddaling). De maximale drooglegging in veenweidegebieden is 60 cm onder maaiveld. Deze richtlijn heeft als doel om een structurele bodemdaling te voorkomen, omdat veenweidegebieden het meest gevoelig zijn voor zetting als gevolg van verlaging van de grondwaterstand. Figuur 3 - Veenweidegebieden in Arkemheen (bron: Waterplan Gelderland ) 24

25 Op basis van de gedetailleerde versie van de bodemkaart is de gemiddelde hoogteligging van de veengronden bepaald. De gemiddelde hoogteligging van de veengronden is -0,24 mnap. De gemiddelde drooglegging van de veengronden is bij het laagste waterpeil 66 cm en bij het hoogste waterpeil is dat 51 cm. Dit betekent dat met de voorgestelde waterpeilen lokaal niet wordt voldaan de richtlijn van de provincie. Er zijn een aantal redenen aan te geven waarom niet wordt voldaan de richtlijnen voor veenweidegebieden. De eerste reden is dat er geen sprake is van een typisch veenweidegebied, waar over het algemeen de polders in het westen van Nederland mee worden bedoeld. In deze polders is een veenpakket van vele meters in de ondergrond aanwezig. Het veen in de ondergrond van Arkemheen heeft een beperkte omvang. De veenlaag is maximaal 1 meter dik. Dit betekent dat de bodemdaling in het gebied beperkt en eindig is op een locatie die op dit moment een van de hoogste plekken in Arkemheen is. De verwachting is dat er door de beperkte bodemdaling geen extra wateroverlast zal ontstaan. Een tweede reden is dat de voorgestelde waterpeilen aansluiten op alle andere belangen en functies in het gebied. Het laagste waterpeil wordt al vele jaren in de polder gehanteerd zonder dat daar knelpunten bij optreden. Om tegemoet te komen aan de richtlijn van de provincie wordt een voorwaarde opgenomen dat de toekomstige waterpeilen pas mogen meezakken met de bodemdaling nadat wordt voldaan aan de richtlijn voor veenweidegebieden. Dit betekent concreet dat de eerste 6 cm aan bodemdaling in het gebied niet zal worden gecompenseerd met lagere waterpeilen. In de toekomst zal daarmee de drooglegging gaan voldoen aan de richtlijn voor veenweidegebieden zonder dat de waterpeilen abrupt verhoogd worden. Nijkerkerpolder N4a Het peilgebied N4a heeft betrekking op het gebied dat bemalen wordt door gemaal De Veenhuis. In het peilgebied N4a wordt een vast waterpeil gehanteerd van -0,90 mnap. Het peilgebied N4a heeft formeel geen peilbesluit, maar het gebied wordt sinds 1968 apart bemalen door De Veenhuis. Er zijn bij dit waterpeil geen knelpunten geconstateerd en door verschillende belanghebbenden is aangegeven dat het vaste waterpeil van -0,90 mnap zeer gewenst is. Daarom wordt het waterpeil niet aangepast. De waterpeilen zijn vooral afgestemd op de functie Landbouw gecombineerd met Waardevolle Weidevogelgebieden en meer specifiek de minder kritische weidevogels. De gemiddelde drooglegging in het peilgebied wordt 108 cm. Uiteraard varieert de drooglegging in het gebied door verschillen in de maaiveldhoogte. De drooglegging bij het minimum en maximum waterpeil is weergegeven op kaart 19a en 19b (opgenomen in het achtergrondrapport met de peilafweging). Een gedeelte van peilgebied N4a is aangewezen als veenweidegebied door de provincie (zie Figuur 3). Deze aanwijzing als veenweidegebied is voornamelijk gebaseerd op de bodemkaart van Alterra. Voor Arkemheen is echter een meer gedetailleerde bodemkaart (1:10.000) beschikbaar, zie kaart 4 uit het inventarisatierapport. In de detailkaart is duidelijk te zien dat de gronden in peilgebied N4a geen veengronden zijn. Er zijn vooral moerige zandgronden aanwezig, dit zijn zandgronden met een hoog organisch stof gehalte. De waterpeilen worden daarom niet aangepast aan de richtlijnen van de provincie voor veenweidegebieden. 25