Toeristische promotie en marketing provincie Groningen Plan van aanpak. Inhoud: blz.

Transcriptie

1 Toeristische promotie en marketing provincie Groningen Plan van aanpak Inhoud: blz. 1. Inleiding 1 2. Doelstelling en beoogd resultaat Doelstelling Beoogd resultaat 3 3. Activiteiten Overbruggingsactiviteiten Marktonderzoek Ontwikkeling toeristisch imago Meerjarige promotie- en marketingactviteiten Mediacampagne De keuze voor Marketing Groningen als uitvoerende organisatie Tijdpad Besluitvormingstraject Communicatie Budget en kosten Beschikbaar budget Kostenraming activiteiten door derden en (voorgestelde) dekking Organisatie Inleiding Sinds medio 1999 was het Noord Nederlands Bureau voor Toerisme (NNBT) verantwoordelijk voor de toeristische promotie en marketing van de provincies Groningen, Drenthe en Fryslân. Het NNBT is ontstaan uit een fusie van de toenmalige provinciale VVV s Groningen en Drenthe en het Fries Bureau voor Toerisme. Jaarlijks werd door de drie noordelijke Provincies voor de uitvoering van de hierboven benoemde kerntaak een subsidie beschikbaar gesteld (voor 2003 was dat 3 x ). Naast promotie en marketing voerde het NNBT apart gefinancierde projecten en activiteiten uit. Deze betroffen andere toeristische aandachtsgebieden, zoals een vakantieboekingscentrale, recreatiewerk, kwaliteitsverbetering van het ondernemerschap en specifieke regionale productontwikkeling. Door diverse omstandigheden is het NNBT in juni 2003 failliet gegaan. Na het wegvallen van het NNBT hebben wij ons beraden op de ontstane situatie en overleg gevoerd met vertegenwoordigers van diverse belanghebbende en betrokken partijen. In augustus 2003 hebben wij in de discussienotitie Toeristische promotie en marketing: rol en opzet van het provinciaal beleid globaal aangegeven wat er in de nabije toekomst moet gebeuren op het gebied van provinciale toeristische promotie en marketing en wat de rol van de Provincie daarin is. Deze notitie is vervolgens in september 2003 voorgelegd aan Provinciale Staten. In de vergadering van de Statencommissie economie & mobiliteit d.d bleek bij de fracties een groot draagvlak te bestaan voor deze benadering. Wij hebben toegezegd om, op basis van de discussienotitie, een plan van aanpak op te stellen en dit toe te zenden aan Provinciale Staten. In bovengenoemde discussienotitie hebben wij de volgende hoofdlijn met daaraan gekoppelde constateringen uiteengezet: 1. Beeldvorming van Groningen als toeristisch gebied beïnvloeden en verbeteren. - marktonderzoek onder bestaande consumenten; - ontwikkelen toeristisch imago en uitwerken daarvan in een mediacampagne; - benutten van consumenten als ambassadeurs van de provincie Groningen. 2. Faciliteren keuzeproces: actieve marketing. 3. Inzichtelijk maken regionale en lokale mogelijkheden. - promotie locale en regionale mogelijkheden door VVV s;

2 - ondersteunen toeristisch bedrijfsleven promotie en marketing door VVV s. Voorlopige constateringen: 1. Er komt geen nieuwe organisatie op het gebied van toeristische promotie en marketing. Voor de uitvoering wordt aansluiting gezocht bij bestaande structuren. Dit kunnen per activiteit andere organisaties zijn. Er wordt gedacht in termen van producten, projecten en prestatiecontracten ( waar voor je geld ) en niet in termen van structurele (exploitatie -) subsidies. Daarmee wordt aangesloten op de visie van de sector dat er een tweedeling moet zijn: TRN (Toerisme en Recreatie Nederland; sinds kort Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen) en de regio VVV s. 2. Uit het voorgaande kan niet dwingend worden afgeleid dat opnieuw tot een noordelijke samenwerking op het terrein van toerisme moet worden gekomen. Mogelijk is op het terrein van internet samenwerking en afstemming nuttig. Het argument van het (ontbreken van een) toeristisch imago is aanleiding voor een specifiek Groningse inzet. 3. In deze opzet is sprake van een toekomstige uitvoerende rol van de regionale VVV s gericht op het lokaal en regionaal wegwijs maken van de toerist (receptieve taak). Bovendien kan de regionale VVV als loket fungeren om de promotie van het locale bedrijfsleven op een hoger plan te trekken. Wij merken hierbij op dat wij, wat betreft de hierboven genoemde hoofdlijn, nadrukkelijk prioriteit geven aan de onderdelen 1 (beeldvorming van Groningen als toeristisch gebied beïnvloeden) en 2 (faciliteren van het keuzeproces) boven de onder 3 aangegeven rol van de regionale VVV's. Sleutelorganisaties In de provincie Groningen is een aantal organisaties betrokken bij de sector toerisme en recreatie. Ten aanzien van toeristische promotie en marketing zijn de regionale VVV's, de brancheorganisaties en de ANWB de belangrijkste. Momenteel is sprake van twee door de landelijke koepel erkende regionale VVV's (Toeristisch Huis Oost-Groningen en Drents-Groningse Meren en Bossen). Voor de stad Groningen functioneert Marketing Groningen, de organisatie die sinds januari '03 actief is en waarin de stads-vvv Groningen is opgegaan. In het overige deel van de provincie werken lokale VVV's samen in achtereenvolgens de VVV Westerkwartier en de VVV Noord- en Midden Groningen. In het Lauwersland tracht men te komen tot de provinciegrensoverschrijdende regionale VVV Waddenkust/Lauwersland. Een deel van de VVV's heeft nog geen erkenning van de landelijke koepel van VVV's (de Stichting VVV Nederland), wat betekent dat het proces van regiovorming in onze provincie nog gaande is. De brancheorganisaties die betrokken zijn bij de toeristische ontwikkeling zijn de RECRON (recreatieondernemers) afd. Groningen/Drenthe, KHN (Koninklijke Horeca Nederland) afdeling Groningen en HISWA Vereniging afdeling Noord-Nederland (watersportondernemers). Buiten de provincie zijn van belang het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen te Leidschendam (tot voor kort TRN), met als taak o.a. Nederland te promoten in het buitenland en de koepelorganisatie van VVV's, de stichting VVV Nederland te Leersum (de voormalige ANVV). Belangrijk is te constateren dat het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen in de reguliere buitenlandpromotie (buiten de specifieke campagnes) vrijwel geen aandacht besteedt aan gebieden buiten de Noordzeekust en de grote steden. Net als in Groningen wordt in de buurprovincies Drenthe en Fryslân gewerkt aan een oplossing voor de leemte die is ontstaan na het wegvallen van het NNBT. Naar verwachting zal in de loop van 2004 sprake zijn van een specifiek Drentse c.q. Friese samenwerkingsvorm; ingezet wordt op respectievelijk een Drentse provinciale VVV en een Fries Bureau voor Toerisme. Overigens is ook in deze provincies het proces van schaalvergroting van de VVV's nog niet afgerond.

3 Plan van aanpak In dit plan van aanpak geven wij aan welke maatregelen ons inziens genomen (moeten) worden om, nu het NNBT is weggevallen, de Groningse toeristische promotie en marketing vorm te geven. Daarbij gaan wij uit van het geformuleerde in onze hierboven genoemde notitie van augustus Dit plan van aanpak vervangt hoofdstuk 11 (promotie en organisatie) van de provinciale toeristische beleidsnota 'Toeristisch Groningen, een karaktervol perspectief'. Achtereenvolgens gaan wij in op: - de doelstelling en het beoogde resultaat (par. 2); - de uit te voeren activiteiten en het bijbehorende tijdpad (par. 3); - het besluitvormings- (par. 4) en communicatieproces (par. 5); - het beschikbare budget en een raming van de kosten (par. 6); - de organisatie (par. 7). 2. Doelstelling en beoogde resultaat 2.1. Doelstelling Hoofddoel is het toerisme in Groningen (stad en regio) een nieuwe impuls te geven, waardoor het aantal dag- en meerdaagse bezoeken, de toeristisch-recreatieve bestedingen en daarmee het aantal arbeidsplaatsen in de toeristische sector, zullen toenemen. De subdoelen kunnen als volgt worden geformuleerd: - het leveren van een bijdrage aan het verbeteren van het algemene imago van de provincie Groningen; - het leveren van een bijdrage aan het instandhouden, c.q. verbeteren van de leefbaarheid. Het is in meerdere opzichten van belang om zo snel mogelijk maatregelen te nemen. Nu het NNBT is weggevallen wordt geen uitvoering meer gegeven aan de toeristische promotie en marketing van de provincie Groningen. Weliswaar is sprake van productontwikkeling in en promotie van deelgebieden en deelthema s door regionale instanties en particuliere instellingen (regionale VVV s, Marketing Groningen, Stichting Erfgoed Logies Nederland, toeristisch-recreatieve ondernemers), maar een gecoördineerde, eenduidige toeristische provinciale promotie en marketing, gebaseerd op een gedefinieerde toeristische identiteit en imago ontbreekt. Door uitvoering van dit plan van aanpak wordt de provincie Groningen (stad en regio) in één geheel als toeristisch gebied en merkartikel 'in de markt' gezet Beoogd resultaat Om bovenstaande doelstelling te bereiken is het noodzakelijk om, voorafgaande aan de daadwerkelijke uitvoering van de Groningse promotie en marketing, een aantal stappen te zetten. Allereerst wordt (nader) inzicht verkregen in het profiel van de consument die getoond heeft geïnteresseerd te zijn in Groningen. Bovendien wordt onderzocht wat het huidige imago van toeristisch Groningen is. Vervolgens wordt op basis van de specifieke toeristische identiteit een toeristisch imago/beeld voor Groningen ontwikkeld. Dit imago wordt uitgedragen door middel van een gerichte mediacampagne, waarmee het beeld dat de consument van het toeristisch product Groningen heeft positief wordt beïnvloed. De mediacampagne is gericht op de doelgroepen binnen Nederland die in de vigerende provinciale toeristische beleidsnota zijn benoemd ('de in rust, natuur en cultuur geïnteresseerde toerist en recreant'), zo nodig bijgesteld/aangevuld met de resultaten van het hierboven genoemde marktonderzoek. En last but not least : de Groningse toeristische promotie - en marketing voor de periode 2004 t/m 2006 krijgt daadwerkelijk, dus ook in uitvoerende zin, gestalte. Uitvoerende instanties zullen daartoe promotie- en marketingtaken opgedragen krijgen. De in dit kader uit te voeren activiteiten zullen in hoofdzaak gericht zijn op Nederlanders die gekozen hebben voor een vakantie in eigen land of dat overwegen.

4 3. Activiteiten 3.1. Overbruggingsactiviteiten Om bovenstaande doelstelling en resultaten te bereiken worden diverse activiteiten uitgevoerd. Om de provinciale toeristische promotie en marketing na het wegvallen van het NNBT zo goed als mogelijk te continueren hebben wij, vooruitlopend op de effectuering van de besluitvorming over dit plan van aanpak, in december 03 alvast een aantal overbruggingsmaatregelen getroffen. Wij hebben u daarover bij brief van 19 december '03 geïnformeerd. Het betreft besluiten om: a. bureau Vandertuuk aanvullend marktonderzoek naar de huidige waardering en beeldvorming van toeristisch Groningen te laten doen (zie par. 3.2); b. Marketing Groningen opdracht te geven een nieuw uit te dragen toeristisch imago voor Groningen (stad en regio) te ontwikkelen (zie par. 3.3); c. de website beleefgroningen.nl van het voormalige NNBT tot 1 juni 04 in de lucht te houden; het streven is erop gericht dat vanaf die datum een nieuwe website operationeel is (zie par. 3.4); d. twee initiatieven van de gezamenlijke Regionale VVV s (de uitgave van de VVV-gids 2004 en een programma voor beurspresentaties in 2004) financieel te ondersteunen (zie par. 3.4); e. Marketing Groningen opdracht te geven tot het instellen van een voorlopig provinciaal toeristisch aanspreek- en informatiepunt (zie par. 3.4). Hieronder (par. 3.2 t/m 3.5) geven wij een overzicht van alle activiteiten die in het kader van de nieuwe wijze van provinciale toeristische promotie en marketing naar onze mening moeten worden uitgevoerd. Ook de eerder genoemde tussentijdse maatregelen zijn daarin opgenomen Marktonderzoek Om een toeristisch imago/beeld te kunnen ontwikkelen en effectieve promotie - en marketingactiviteiten te ontplooien wordt (aanvullend) marktonderzoek gedaan onder Nederlandse toeristen die al eerder voor Groningen hebben gekozen en onder toeristen die Groningen (nog) niet hebben bezocht. Dit onderzoek moet duidelijkheid geven over: - het beeld dat de consument had over de provincie Groningen voorafgaand aan het verblijf; - de motivatie om te kiezen voor Groningen; - activiteiten tijdens het verblijf; - het beeld over de provincie Groningen na afloop van het verblijf; - het algemene huidige toeristische imago van Groningen; - persoonskenmerken (profiel) van de bezoeker aan Groningen. Er is een onderzoeksbureau geselecteerd (bureau Vandertuuk) dat in december '03 opdracht heeft gekregen om: a. in beeld te brengen welke recente en relevante onderzoeksresultaten voorhanden zijn; b. vast te stellen welk aanvullend onderzoek noodzakelijk is; c. aanvullend marktonderzoek uit te voeren; d. antwoord te geven op bovenstaande vragen Ontwikkeling toeristisch imago In december '03 heeft Marketing Groningen van ons opdracht gekregen om een toeristisch imago c.q. een toeristisch profiel voor de provincie Groningen te ontwikkelen dat vervolgens de basis zal vormen voor de meerjarige promotie- en marketingactiviteiten en de mediacampagne. Uitgangspunten daarbij zijn: - Groningen is uniek, onderscheidend en authentiek; - Aansluiten bij campagne 'Er gaat niets boven Groningen'.

5 Uit onderstaande tekst blijkt op welke wijze Marketing Groningen de ontwikkeling van dit nieuw uit te dragen toeristische imago aanpakt. Op basis van recentelijk (verzameld) onderzoek, waarbij aandacht is voor het imago van de provincie onder bezoekers en niet bezoekers (zie par. 3.2), wordt een positioneringsproces doorlopen. Dit proces heeft een zeer concreet doel, namelijk het positioneren van de provincie als toeristisch gebied tussen overige toeristische gebieden in Nederland. Op basis van de kennis die de onderzoeksresultaten bieden betreffende de wensen van toeristen en op basis van het profiel dat we als provincie kunnen bieden zal een gewenst toeristisch imago worden vormgegeven. In het kort: hoe moet Groningen bij de toerist op het netvlies komen te staan; wat is de reden dat men Groningen gaat bezoeken; waar zetten we op in? Dit betekent dat er in dit traject keuzes moeten worden gemaakt voor een helder communiceerbaar profiel, waar de juiste doelgroepen door worden aangetrokken. De volgende zaken worden in kaart gebracht: De eigen identiteit van Groningen: waardoor zijn we zoals we zijn? Het concurrentieveld: met welke gebieden concurreert Groningen, wat maakt Groningen anders? De doelgroepen: op welke groepen willen we ons richten? Wat zijn hun (latente) behoeftes? Hoe kunnen we relevant zijn voor deze groepen? Scenario-ontwikkeling: op basis van de verkregen input worden twee of drie positioneringscenario s ontwikkeld. Elk scenario is gebaseerd op een ander inhoudelijk thema (denk ter illustratie aan cultuur, ontspanning, mentaliteit, prijsniveau, natuurvoorzieningen, etc.). Besluitvormende plenaire werksessie: met de belangrijkste betrokkenen wordt tijdens een werksessie een keuze voor een positioneringsrichting gemaakt. Vervolgens wordt het definitieve scenario uitgewerkt tot een compact en helder merkdocument, dat als basis geldt voor verdere communicatie Meerjarige promotie - en marketing activiteiten Uitgaande van de resultaten van het marktonderzoek (par. 3.2) en het nieuw ontwikkelde toeristische imago/beeld (par. 3.3) moet uitvoering worden gegeven aan een aantal kernactiviteiten op het gebied van provinciale toeristische promotie en marketing. In aansluiting op de 'overbruggingsactiviteiten' (zie par. 3.1), waarover wij in december '03 een besluit hebben genomen, wordt in de periode maart december 2006 een toeristisch promotie - en marketingplan uitgevoerd. Het is de bedoeling dat wij hiervoor opdracht geven aan Marketing Groningen. Deze instantie heeft op ons verzoek hiervoor een plan met kostenraming opgesteld, waarbij het gaat om de structurele ontsluiting van informatie over toeristisch Groningen. Van het door Marketing Groningen opgestelde activiteitenplan willen wij de volgende onderdelen uit laten voeren: Informatieve provinciale toeristische website. Het opzetten, onderhouden en exploiteren van de toeristische site Groningen. Op deze site staan de toeristische bedrijven, toeristische tips, gebiedsbeschrijvingen, routes, accommodaties, de belangrijkste evenementen en uiteraard doorverwijzingen naar informatiepunten. Verder kunnen via deze site bezoekers zich aanmelden voor de maandelijkse digitale toeristische nieuwsbrief. Onder de site hangt een statistische database om zo bezoekgegevens te kunnen analyseren. De site is gebouwd rondom de actualiteit zodat elk bezoek nieuwe informatie op de homepage oplevert. De site wordt grotendeels vertaald in het Duits en het Engels. Tevens zal deze site als toeristische portal gaan functioneren voor stad en regio. Hierdoor zullen beide toeristische producten elkaar versterken. Immers stadsbezoekers worden geconfronteerd met de mogelijkheden in de provincie en provinciebezoekers zien de mogelijkheden van een bezoekje aan de stad. Deze combinatie en het verder uitbouwen hiervan zal moeten leiden tot een langer verblijf in onze regio. Bij het

6 opzetten voor deze site zal maximaal gebruik worden gemaakt van de bestaande infrastructuren van de Beleefgroningen site en de VVVGroningen site. Onderliggende databases zullen derhalve niet opnieuw gebouwd hoeven te worden. Wij zullen Marketing Groningen opdragen de nieuwe website zoveel mogelijk te voorzien van doorverwijsfuncties naar andere (nog te ontwikkelen) Groninger sites, die een directe of indirecte relatie hebben met toerisme en recreatie. De kosten van de eenmalige ontwikkeling van deze site zullen voor 50% door stad Groningen en voor 50% door de Provincie worden gedragen. Raming provinciaal aandeel in de kosten: in 2004, in 2005 en in Evenementen- en uitgaans-website; de Groningen-Uit site. De provinciale evenementen en uitgaansinformatie zijn te vinden op de site van het Groninger Uitburo. Het concept is ontwikkeld door het Amsterdams Uitburo en wordt nu in meerdere steden en gebieden gebruikt nu het wordt aangeboden door het Nederlands Uitburo. Met dit concept kan men zoeken op plaats, genre, artiest of datum en zodoende een overzicht op maat krijgen van wat te doen is in een bepaald gebied of op een bepaald terrein. Dit zal een positieve bijdrage leveren aan activiteiten die niet direct op de route liggen of die zelf over weinig promotionele middelen beschikken. Deze site zal ook via het Nederlands Uitburo landelijk worden gepromoot. Op dit terrein is Marketing Groningen momenteel bezig een samenwerking met de Hazewinkelpers op te zetten. Bovenstaande sites zijn met elkaar verbonden en werken alleen om praktische redenen met gescheiden databases. Het concept wordt tegen een jaarlijkse vergoeding beschikbaar gesteld. In dit voorstel draagt de Provincie 50% bij en de stad Groningen ook 50% in deze jaarlijkse kosten. Wij onderzoeken momenteel of hiervoor rijksmiddelen ter beschikking gesteld kunnen worden. Vooralsnog gaan wij echter uit van een provinc iaal aandeel in de kosten van in 2004, in 2005 en in Aanspreek- en informatiepunt. Voor het geven van toeristische informatie wordt een centraal 0900 nummer ingericht. Naast telefonische afhandeling wordt door dit aanspreekpunt ook afgehandeld. Verder zullen vanuit dit aanspreekpunt pr-activiteiten worden ondernomen (free publicity) en is er derhalve een beperkt activiteitenbudget voor publiciteit gereserveerd. Te denken valt aan het opzetten, in samenwerking met verschillende media, van lezersaanbiedingen, het uitnodigen van journalisten en het informeren van de media bij toeristisch aantrekkelijk nieuws. Raming provinciaal aandeel in de kosten: in 2004, in 2005 en in VVV-gidsen. Uitgave en coördinatie van de provinciale VVV-gidsen 2005 en 2006 (de gids 2004 is opgenomen in de overbruggingsactviteiten). De gidsen worden in het Nederlands (oplage ), Engels (oplage 2.000) en Duits (oplage 3.000) uitgegeven. Distributie vindt plaats via de VVV kantoren en ANWB vestigingen in heel Nederland, op aanvraag en via beurzen. Raming provinciaal aandeel in de kosten: in 2005 en in Beurspresentaties. Het opstellen van een beursplan voor de jaren 2005 en 2006 (het beurzenplan 2004 is opgenomen in de overbruggingsactiviteiten); coördinatie van deze activiteit, afstemming met de betrokken regio s en coördinatie van de standbezetting. Het is de bedoeling om in Nederland op de Vakantiebeurs in Utrecht en de Op Pad beurs een beursstand in te richten en aanvullend op de informatiemarkt voor intermediairs zoals touroperators, met het doel deze belangrijke partijen te bewegen de provincie Groningen in hun programma op te nemen. Gezien de kosten/opbrengstenverhouding bij beursdeelname is het voorstel om Groningen alleen nog op de twee belangrijkste toeristische consumentenbeurzen te presenteren. De ervaringen zijn zodanig dat beursdeelname vaak als vanzelfsprekend wordt gezien, maar bij evaluatie doorgaans weinig effectief blijkt te zijn. Vandaar de keuze voor een beperkt, maar

7 kwalitatief goed programma. Voor de Vakantiebeurs (Utrecht) is gekozen omdat deze beurs verreweg de grootste in zijn soort is en een breed publiek trekt. De Op Pad beurs is een kleinere beurs, die met name bezocht wordt door geïnteresseerden in een sportieve en/of een natuurgerichte vakantie. Raming provinciaal aandeel in de kosten: in 2005 en in Management en kantoorkosten. Voor de uitvoering van bovenstaande, door de Provincie op te dragen, taken brengt Marketing Groningen kosten in rekening ten behoeve van de aansturing door de directie en de projectmanager, alsmede een opslagpercentage van de bureaukosten. Deze kosten zijn: in 2004, in 2005 en in Mediacampagne Mede op basis van de resultaten van het (aanvullende) marktonderzoek en de ontwikkeling van het toeristische imago/beeld wordt een mediacampagne opgezet en uitgevoerd die de provincie Groningen als toeristisch product 'in de markt zet'. Het nieuw ontwikkelde toeristische imago/beeld wordt uitgedragen. Deze toeristische campagne zal aansluiten bij de lopende campagne Er gaat niets boven Groningen. Marketing Groningen heeft op ons verzoek in beeld gebracht op welke wijze een dergelijke toeristische mediacampagne zou kunnen worden opgezet. Er zijn twee scenario's beschreven, die wij hieronder beide voorleggen. Op basis van nadere inhoudelijke ontwikkelingen en overleg met derden wordt gewerkt aan een meer concreet plan met bijbehorend financieringsvoorstel. Het jaarlijkse provinciale budget, bestemd voor toeristische promotie en marketing, is niet toereikend om een multimediacampagne te financieren. Daarom wordt naar externe cofinanciering (zoals sponsoring) gezocht. De mediacampagne: hoe halen we de toerist naar Groningen? Met de nieuwe eenduidige positionering wordt een koers ingezet naar een aantrekkelijk en herkenbaar imago. Dit imago moet zorgvuldig en bovenal consequent opgebouwd worden. Hiervoor is een mediacampagne van belang die de nadruk legt op de verbeelding. Naarmate de media-activiteiten worden geïntensiveerd, zal ook de bekendheid met het nieuwe imago/profiel toenemen, alsmede het bezoek aan de website en tenslotte het bezoek aan de provincie zelf. Dit is een natuurlijke causaliteit. Dit betekent dus ook dat met zeer beperkte middelen geen wonderen kunnen worden verwacht. Wordt er meerdere jaren een substantieel budget voor campagnevoering vrijgemaakt dat zal dit zeker tot verandering van het toeristische imago leiden. Met het onderstaande mediaplan wordt een mediaresultaat verwezenlijkt die als gemiddeld zal worden ervaren. De nadruk van de campagne zal in het voorjaar liggen om zo goed mogelijk aan te sluiten bij het beslissingproces van de toerist. Het snelste resultaat wordt geboekt via het medium televisie. Een dergelijke campagne bereikt in korte tijd veel mensen, heeft een hoge kwalitatieve uitstraling en spreekt de consument het meest op emotie aan. Dat laatste is in dit geval bijzonder relevant, omdat de toerist sterk beslist vanuit zachte criteria als sfeer en een 'goed gevoel. Een ander voordeel van een tv-campagne is de meetbaarheid en het specifieke doelgroepbeleid. Men kan zeer selectief zendtijd inkopen. Nadeel van televisie is dat productiekosten relatief hoog zijn. In het eerste mediaplan wordt tv in combinatie met een licht ondersteunende printcampagne opgevoerd. Tv zet spraakmakend de boodschap neer en print herhaalt deze en communiceert met nadruk de website. Uiteraard is dit eerste plan duurder dan het tweede plan waarin de kern wordt gevormd door een printcampagne. Deze campagne zal alleen in kwalitatieve magazines, full colour, worden opgevoerd. Dit is een bewuste keuze omdat beeld in de campagne centraal staat, immers dat is wat er nu ontbreekt. Dit betekent dat het beeld dat nu bij de consumenten moet worden opgeroepen van hoge

8 aantrekkelijke kwaliteit moet zijn. De campagne zal bestaan uit een advertentiestramien dat eventueel ook door derden binnen de provincie gebruikt kan worden. Een groep ondernemers in een bepaalde regio die bijvoorbeeld watersport in hun gebied willen promoten zouden dan van hetzelfde stramien gebruik kunnen maken zodat alle uitingen elkaar versterken. Samenvatting scenario's multimediacampagne Doelstelling Primair: themacampagne gericht op de kernboodschap van de toeristische provincie. Dus communicatie over de vraag: Wat is de reden voor het afleggen van een bezoek? Secundair: het genereren van bezoek aan de website en respons. De website is bij uitstek de plek voor aanvullende informatie en aanzetten tot actie (boekingen). Doelgroep Mede afhankelijk van nader marktonderzoek (par. 3.2), maar zeer waarschijnlijk: A B1 (leeftijd 25-64), cultuur- en natuurliefhebbers, met een nadruk op de oudere leeftijdscategorie waarvan de kinderen het huis uit zijn, de zgn. empty nesters. Een mobiele en actieve doelgroep met veel vrije tijd en een hoog bestedingsniveau. Daarnaast zal de traditionele en grote groep gezinnen met kinderen veel aandacht krijgen. Timing Twee campagneperiodes: voorjaar (belangrijke periode voor de wat langere vakantie boekingen en het najaar (de zgn. shoulderseasons), traditioneel belangrijke periode voor korte vakanties. Daarbij grootste mediadruk in het voorjaar. Mediatypen Bij het vaststellen van de meest geschikte campagne moet de keus tussen budget en effectiviteit en media worden gemaakt. Ieder medium heeft zijn eigen karakteristiek. Afhankelijk van het doel van de campagne bepaalt men de ideale mix van media. In dit geval is het doel zeer helder: een beeldvormende campagne neerzetten die invloed heeft op de associaties van de toeschouwer bij de provincie Groningen. Er moet een herkenbaar en eenduidig beeld ontstaan over de provincie Groningen die aanzetten tot een verkennend bezoek. Tijdschriften Tijdschriften bieden de mogelijkheid beeldend te communiceren. Bovendien zijn tijdschriften doelgroepefficiënt. Het nadeel is echter dat er weinig emotie wordt opgeroepen, de verleiding is minder dan bijvoorbeeld bij bewegende beelden. Dagbladen De zaterdagmagazines van Volkskrant, NRC en AD bieden mogelijkheid om snel bereik op te bouwen (grote oplage) en hebben toch zelfde communicatiekracht als tijdschriften. Minder doelgroepefficiënt. Deze magazines bieden ook zeker kwalitatieve uitstraling. Televisie Commercial van 40 sec. met verwijzing naar internet. Duurst, maar ook meest geschikt voor de doelstelling. Doelgroepefficiënt en snelle bereiksopbouw mogelijk: daardoor kostenefficiënt. Televisie roept discussie en emotie op. Beelden zijn indringender en hebben daardoor veel invloed op beeldvorming omtrent provincie. Indien budgettair haalbaar de eerste keus. Blijft noodzakelijk om een dergelijk campagne met een (beperkte) print campagne te ondersteunen om de boodschap te laten beklijven en internetbezoek te vergroten.

9 Radio Is vooral geschikt voor actiematige communicatie. Radio is een vluchtig medium en niet geschikt voor het neerzetten van een imago. Om deze redenen wordt radio niet in het uiteindelijke plan opgenomen. Campagnevoorstel 1: TV + tijdschriften Zendtijd TV (2 korte effectieve campagnes van dagen, 80 GRP s*) Plaatsingskosten tijdschriften (1/1 full colour in selectie van titels o.b.v. doelgroep. Frequentie naar schatting 5 a 6 keer) Productiekosten TV-commercial Productiekosten print (3 verschillende uitingen) Begeleidingskosten (5% van de campagnekostprijs ) p.m. Totaal * Een GRP is een Gross Rating Point, Dit betekent een opgebouwd percentage binnen de vereiste doelgroep. 80 GRP s geldt als een redelijk bereik voor je boodschap. Er wordt in een dergelijk geval 80 maal 1 procent van de bedoelde doelgroep bereikt. Dit betekent niet dat je 80% van de doelgroep bereikt omdat er steeds weer overlap plaatsvindt. Hoe meer GRP hoe beter maar dat heeft dan ook weer een ander prijskaartje. Campagnevoorstel 2: dagbladmagazines Plaatsingskosten magazines dagbladen (1/1 full colour, 3 plaatsingen x 3 titels) Plaatsingskosten tijdschriften (1/1/ full colour in selectie van titels o.b.v. doelgroep) Productiekosten print (3 verschillende uitingen) Begeleidingskosten 5% van de campagnekostprijs p.m Totaal De keuze voor Marketing Groningen als uitvoerende organisatie In onze notitie van augustus 03 (zie par. 1) is gesteld dat er geen nieuwe organisatie op het gebied van toeristische promotie en marketing van de provincie Groningen in het leven moet worden geroepen. Er is gekozen voor de aansluiting bij bestaande structuren. Uitgaande van die keuze en van de resultaten van diverse overleggen en contacten tussen Provincie en vertegenwoordigers van toeristische organisaties en instellingen wordt voorgesteld de Stichting Marketing Groningen opdracht te geven om, op projectbasis, voor de periode maart december 2006 een aantal specifieke toeristische promotie- en marketingactiviteiten uit te voeren. Er zullen duidelijke subsidievoorwaarden gesteld worden, die ingaan op (tussentijdse) inhoudelijke en financiële rapportages over geleverde prestaties en bevoorschotting (zie ook par. 4). Marketing Groningen kan de beoogde taken ons inziens goed uitvoeren. Het is een zelfstandige, relatief kleine organisatie. Marketing Groningen heeft aangegeven voor de nieuwe taken geen nieuw vast personeel aan te nemen, maar om, waar nodig, medewerkers op projectbasis in te huren. De gemeente Groningen heeft te kennen gegeven dat naar haar idee de mogelijk door de Provincie op te dragen nieuwe activiteiten goed passen bij de uitgangspunten en opzet van Marketing Groningen. Zoals hierboven aangegeven is het de bedoeling dat de Provincie voor de genoemde periode een subsidierelatie aangaat met Marketing Groningen. Het betreft een relatie opdrachtgever - opdrachtnemer. Wij hebben niet de ambitie vertegenwoordigd te zijn in het bestuur van Marketing Groningen. Wel zal de Raad van Advies (zie onder) in nader overleg met ons worden samengesteld.

10 Voor Marketing Groningen is ook een belangrijke rol weggelegd ten aanzien van de samenwerking en de afstemming binnen de provincie. Marketing Groningen is doordrongen van het feit dat afstemming met de regio s en ondernemers in deze van groot belang is. Het traject met het oog op de positionering wordt besproken met het GPO (waarbinnen Marketing Groningen ook zelf is vertegenwoordigd). Hoewel het GPO zich bezig houdt met promotie in brede zin is het van belang de toeristische promotie waar zinvol en mogelijk te laten aansluiten op de rest van de campagnes, die vanuit het GPO worden geïnitieerd. Voor de meer structurele taak is ook momenteel al nauwe samenwerking tussen Marketing Groningen en de regio VVV s een feit. Zo wordt nu -en zal ook in de toekomst- het beurzenplan in gezamenlijkheid worden vastgesteld; Marketing Groningen zal daar vanaf 2005 een eerste voorstel voor maken. Daarnaast wordt ook de inhoud de provinciale VVV-gids samen bepaald en krijgt iedere regio inspraak in de tekstuele beschrijving van zijn regio. De regio s blijven ook in de nieuwe situatie het primaire aanspreekpunt voor hun ondernemers, omdat zij van nature dichter op hun werkveld zitten. Waar mogelijk zal gebruik worden gemaakt van gezamenlijke databases, zodat die kennis maar één keer hoeft te worden opgebouwd. Daarnaast zal Marketing Groningen deze coördinerende rol verder uitbouwen om te zorgen dat de verschillende communicatie -uitingen binnen de provincie beter op elkaar worden afgestemd. Hiervoor zal ook betrokkenheid van de subsidiegevers vereist zijn. Als (vrijwel) alle media in inhoud en uiterlijk op elkaar zijn afgestemd zal de som der delen relatief groter worden omdat eenduidigheid nu eenmaal de boodschap versterkt. Dit is overigens een traject dat niet binnen een jaar te realiseren is, maar een langere adem vergt. Voor de volledigheid wordt hieronder ingegaan op de achtergronden en structuur van Marketing Groningen (MG). MG is een stichting die begin 2003 op initiatief van de gemeente Groningen is opgericht. Sinds begin 2003 is MG operationeel. De Stichting MG kent een bestuur en (binnenkort) een Raad van Advies. Het bestuur van de stichting is formeel eindverantwoordelijk voor alle inhoudelijke, organisatorische en financiële aspecten van MG. Het bestuur bestaat momenteel uit 6 personen; er is één vacature. Samenstelling bestuur: H. Schildkamp, Amicon (vz.); H. Rappa, IB-groep; A. Bouma; G. Groote, Meeus; J. Wolters, Hanze Vastgoed; B. v.d. Haar, ABN-Amro). De gemeente Groningen is niet vertegenwoordigd in het bestuur. De taken van het bestuur zijn o.a.: het vaststellen van het meerjarenbeleidsplan, het accorderen van prestatie - en subsidieafspraken tussen MG en de gemeente, het accorderen van convenanten die door MG worden afgesloten, het vaststellen van de jaarlijkse exploitatiebegroting en de jaarrekening. Het is de bedoeling binnenkort een Raad van Advies in het leven te roepen die zal bestaande uit vertegenwoordigers van organisaties en branches die een relatie hebben met de toeristische marketing. Deze raad geeft de directeur gevraagd en ongevraagd advies. Met de subsidie die de gemeente Groningen jaarlijks ter beschikking stelt aan MG is de gemeente de belangrijkste financier. De gemeente stuurt MG aan door middel van een convenant dat door de twee partijen wordt afgesloten. In het convenant worden zo meetbaar mogelijke resultaten benoemd die MG per jaar dient te behalen in ruil voor het toegekende subsidiebedrag. Het uitvoerend bureau van MG wordt geleid door een directeur. Deze legt voor het beleid, de organisatie, de huisvesting en de financiën verantwoording af aan het bestuur van de stichting. MG kent de volgende functies: directeur (1 fte), marketing manager (1 fte), promotiemedewerkers (3 fte's), evenementencoördinator (1 fte's), office manager (1 fte), medewerkers secretariaat en voorraadbeheer (2 fte's), medewerkers administratie en systeembeheer (2,5 fte's), medewerkers VVV's (7 fte's); totaal 18,5 fte's. MG was tot voor kort gehuisvest in het kantoor van de voormalige VVV Stad Groningen aan het Gedempte Kattendiep in Groningen. Kort geleden heeft MG een pand aan de Herebinnensingel in Groningen betrokken. In hetzelfde pand is het Groningen Congres Bureau gehuisvest. MG ontwikkelt en voert de toeristische marketing van de stad Groningen uit. De VVV Stad Groningen is inmiddels opgegaan in MG. MG werkt nauw samen met het Groningen Congres Bureau; de twee organisaties blijven wel twee aparte rechtspersonen. Naast de taken die voorheen door de VVV werden uitgevoerd (verzamelen, bewerken en verstrekken van toeristische en culturele informatie, reserveringen en boekingen, in- en verkopen van toeristische

11 producten en diensten) bestaat het takenpakket sinds begin 2003 uit: * het uitwerken en uitvoeren van de toeristische marketingstrategie van de stad Groningen; * het ontwikkelen en (doen) uitvoeren van het (topsport)evenementenbeleid; * het initiëren en (doen) uitvoeren van onderzoek en monitoring; * het adviseren van de gemeente en andere partijen; * het stimuleren en verwerven van sponsoring. De begroting van Marketing Groningen (excl. opdrachten van de Provincie) voor 2004 ziet er globaal als volgt uit: personeel: huisvesting, bureaukosten, afschrijving: incidentele kosten totaal: De financiering hiervan wordt voor het grootste deel door de gemeente verzorgd in de vorm van een subsidie. De structurele jaarlijkse bijdrage van de gemeente Groningen aan MG bedraagt ca (exclusief extra incidentele uitgaven). Voor de periode 2003/2004 beschikt MG bovendien over een Kompas-subsidie ten bedrage van ( per jaar). Deze subsidie moet aangewend worden t.b.v. de nieuwe taken van MG: nieuwe marketing, evenementen- en topsportcoördinatie, integrale publiciteit en campagnes, opzetten huisstijl, opzetten AO, stichtingkosten, internetsite, ontwikkelen marketing tools (database voor direct marketing, reële en virtuele ticketshop) Tijdpad Zoals eerder aangegeven is met de uitvoering van de genoemde overbruggingsactiviteiten in december 03 alvast een start gemaakt. Voor de meerjarige activiteiten en vervolgens de mediacampagne moet nog opdracht worden gegeven. De planning is als volgt: Uitvoeren marktonderzoek: december februari 2004 Ontwikkelen toeristisch imago: januari maart 2004 Uitvoeren promotie- en marketingactiviteiten: april december 2006 Uitvoeren mediacampagne: nader te bepalen 4. Besluitvormingstraject Zoals hierboven aangegeven (par. 3) hebben wij in december 03 een aantal overbruggingsmaatregelen getroffen teneinde de continuïteit van de toeristische promotie- en marketing zo goed mogelijk te waarborgen. Wij willen voor de promotie- en marketingactiviteiten in de periode april 04 december 06 (excl. de mediacampagne), zoals hierboven beschreven, opdracht verlenen aan Marketing Groningen. Deze opdracht beslaat in principe bovengenoemde periode, maar als voorwaarde wordt opgenomen dat, bij eventueel niet goed presteren door Marketing Groningen, de opdrachtverlening kan worden gewijzigd. De bevoorschotting zal als volgt plaatsvinden: 80 % van het jaarbudget in januari (in 2004: april) en 20 % in oktober van het lopende jaar. De laatste 20 % over 2006 wordt na goedkeuring van de eindrapportage uitbetaald. In februari '05, '06 en '07 legt Marketing Groningen een inhoudelijk en een financieel verslag over het voorafgaande jaar voor. Afhankelijk van de jaarlijkse voortgangsrapportages zal het vervolg van het activiteitenprogramma al of niet worden bijgesteld. In paragraaf 3 hebben wij aangegeven dat voor het opzetten en uitvoeren van een multimediacampagne een fors budget nodig is. Er zijn twee scenario's voorgelegd (zie par. 3.5), waarvan de kosten verschillen. De door de Provincie gereserveerde jaarlijkse budgetten zijn ontoereikend om zowel de reguliere promotie -activiteiten als een mediacampagne te kunnen financieren. Er wordt derhalve gezocht naar externe meefinanciering van de campagne. Na bespreking

12 door Provinciale Staten van dit plan van aanpak zullen wij een nader voorstel met financiële dekking uitwerken. Zodra wij beschikken over de resultaten van achtereenvolgens het marktonderzoek, de ontwikkeling van een toeristisch imago, de jaarlijkse promotie - en marketingactiviteiten en de mediacampagne zullen wij deze aan PS voorleggen. Overzicht besluitvormingstraject dec. 03 GS-besluit t.a.v. overbruggingsmaatregelen begin febr. 04 GS-besluit t.a.v. plan van aanpak begin febr. 04 GS stuurt plan van aanpak naar PS febr. '04 bespreking plan van aanpak door statencommissie E&M febr. '04 resultaat marktonderzoek? GS/PS maart '04 resultaat ontwikkeling toeristisch imago? GS/PS maart '04 bespreking plan van aanpak door PS nader te bepalen besluit GS/PS t.a.v. mediacampagne febr. '05 verslag promotie en marketing 04? GS/PS febr. '06 verslag promotie en marketing 05? GS/PS febr. '07 eindverslag en financiële afrekening promotie en marketing 04-06? GS/PS 5. Communicatie Externe communicatie juli 03 - januari '04 Sinds het wegvallen van het NNBT is de nieuwe wijze van provincia le toeristische promotie en marketing in de, met name regionale, media een regelmatig terugkerend onderwerp geweest. Dit onder andere naar aanleiding van door ons verstuurde persberichten. In augustus 03 hebben Provinciale Staten een hoorzitting georganiseerd, waarbij alle relevante organisaties de mogelijkheid geboden werd hun visie op het onderwerp te geven en toe te lichten. In september 03 is op de maandelijkse provinciale pagina in alle Groninger huis-aan-huis bladen aandacht gevestigd op de visie van de Provincie ten aanzien van de nieuwe wijze van provinciale toeristische promotie en marketing. Ook is veelvuldig rechtstreeks overleg gevoerd tussen de verantwoordelijke gedeputeerde en vertegenwoordigers van diverse organisaties en instellingen. Onderdeel daarvan is het regelmatig terugkerende overleg tussen de gedeputeerde met een klankbordgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van brancheorganisaties en overig toeristisch bedrijfsleven (zie ook par. 7). In november 03 heeft de gedeputeerde over het concept plan van aanpak overleg gevoerd met het toeristisch platform Groningen. In januari 04 is een aantal direct betrokkenen uit ondermeer het Groninger toeristisch bedrijfsleven en VVV s direct door ons per geïnformeerd over de stand van zaken omtrent de voorbereiding van het plan van aanpak en de getroffen overbruggingsmaatregelen. Externe communicatie vanaf februari 04 Na besluitvorming over het plan van aanpak en (in een later stadium) over de mediacampagne zullen persberichten verstuurd worden. Bovendien zullen persberichten opgesteld worden na presentatie van het resultaat van het marktonderzoek en de ontwikkeling van het toeristisch imago. Het tweemaandelijkse overleg tussen de gedeputeerde en de klankbordgroep zal worden voortgezet. Deze klankbordgroep zal worden uitgebreid (zie par. 7). Bovendien zal een Raad van Advies worden ingesteld, die Marketing Groningen zal adviseren over de uitvoering van de promotie - en marketingactiviteiten (zie par. 7). In maart 2004 zullen wij een drietal openbare themabijeenkomsten organiseren. Deze bijeenkomsten

13 zijn voor alle belanghebbenden en belangstellenden toegankelijk. Er volgt een aankondiging in februari '04 op de provinciale pagina in de huis-aan-huis bladen. De vertegenwoordigers van toeristische organisaties en toeristische ondernemers in de provincie ontvangen een persoonlijke uitnodiging. Tijdens deze bijeenkomsten zullen wij, met ondersteuning van de in de arm genomen externe bureaus, de resultaten van het marktonderzoek en de ontwikkeling van het toeristisch imago, het meerjarige activiteitenplan en de ideeën over de mediacampagne uiteenzetten. Doel van de bijeenkomst is om alle betrokkenen te informeren en om draagvlak te creëren. Op- en aanmerkingen, suggesties e.d. zullen zoveel mogelijk worden benut bij de uitvoering van de geplande activiteiten. Overzicht communicatietraject aug. 03 persbericht GS-visie op provinciale rol tweemaandelijks overleg gedeputeerde - klankbordgroep 26 aug. 03 hoorzitting PS 24 sept. 03 artikel op provinciale pagina in Groninger huis-aan-huis bladen 27 nov. 03 overleg gedeputeerde - toeristisch platform Groningen 16 dec. 03 persbericht overbruggingsmaatregelen GS jan. 04 stand van zaken aan betrokken in- en externen febr. '04 persbericht (incl. aan in- en externen) besluit GS m.b.t. plan van aanpak febr. '04 persbericht (incl. aan in- en externen) resultaat marktonderzoek febr. '04 aankondiging thema-avonden op provinciale pagina huis-aan-huis bladen maart '04 persbericht (incl. aan in- en externen) resultaat ontwikkeling toer. imago 11, 25 en 31 mrt. 04 openbare thema-bijeenkomsten nader te bepalen persbericht (incl. aan in- en externen) opdrachtverlening mediacampagne nader te bepalen persbericht lancering mediacampagne febr. '05 persbericht (incl. aan in- en externen) verslag promotie en marketing 04 febr. '06 persbericht (incl. aan in- en externen) verslag promotie en marketing 05 febr. '07 persbericht (incl. aan in- en externen) verslag promotie en marketing Budget en kosten 6.1. Beschikbaar budget In de begroting 2003 was voor toeristische promotie en marketing (NNBT) een bedrag van gereserveerd. Daarop is in 2003 een bedrag van aan het NNBT uitbetaald. Na het faillissement van het NNBT hebben wij daarvan een bedrag van teruggevorderd bij de curator van het NNBT. Nadat wij bericht van de curator hebben ontvangen zullen wij de financiële gevolgen voor de Provincie Groningen van het faillissement van het NNBT in beeld brengen en u daarover vervolgens informeren. In de begroting 2004 is een bedrag opgenomen van ten behoeve van toeristische promotie en marketing. De (geïndexeerde) budgetten voor 2005 en 2006 zijn respectievelijk en Kostenraming activiteiten door derden en (voorgestelde) dekking a. Overbruggingsactiviteiten (zie par. 3.1) kosten: excl. btw (besluitvorming dec. '03) dekking: budget toer. prom. en marketing 2004

14 b. Marktonderzoek (zie par. 3.2) kosten bureau Vandertuuk: excl. btw (besluitvorming dec. '03) dekking: budget toer. prom. en marketing 2004 c. Ontwikkeling toeristisch imago (zie par. 3.3) kosten Marketing Groningen: excl. btw (besluitvorming dec. '03) dekking: budget toer. prom. en marketing 2004 d. Meerjarige promotie- en marketing (zie par. 3.4) kosten Marketing Groningen (raming) 2004: excl. btw 2005: excl. btw 2006: excl. btw voorgestelde dekking: budget toer. prom. en marketing 2004, 2005 en 2006 e. Mediacampagne (zie par. 3.5) kosten Marketing Groningen (raming): à excl. btw voorgestelde dekking: nader te bepalen f. Drie openbare thema-avonden maart '04 (zie par. 5) kosten (raming) 3 x = excl. btw dekking: krediet toerisme en recreatie 2004 In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het gereserveerde provinciale budget 2004 t/m 2006 ten behoeve van toeristische promotie en marketing en van de kosten per jaar die in ons voorstel ten laste van die budgetten gebracht worden. Daarbij is nog geen rekening gehouden met de kosten van de mediacampagne. provinciaal budget kosten promotie en marketingactiviteiten nog te besteden excl. mediacampagne 2004: (beschikt 19/12/'03) = : : Organisatie Ambtelijk wordt het plan van aanpak onder regie van de afdeling EZ, cluster toerisme en recreatie, uitgevoerd. Opdrachtgever is het hoofd van de afdeling EZ. Een medewerker van de cluster toerisme en recreatie is belast met de projectleiding, dat wil zeggen de voortgang, de coördinatie en het besluitvormingsproces. Alle activiteiten worden (voor)besproken door een projectgroep die bestaat uit twee medewerkers van de afdeling EZ, cluster toerisme en recreatie, de communicatieadviseur EZ van de afd. CK en een medewerker van de werkgroep GPO (Groningen Promotie Overleg). Met een klankbordgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, voert de gedeputeerde toerisme en recreatie regelmatig (tweemaandelijks) overleg over de stand van zaken ten aanzien van de uitvoering van het plan van aanpak en worden ideeën en suggesties vanuit deze groep besproken. Doel hiervan is meningen en adviezen vanuit de sector zoveel mogelijk te betrekken bij de (uitvoering) van de plannen en om draagvlak te creëren bij de sector. De klankbordgroep bestond van augustus 03 tot maart 04 uit vertegenwoordigers van de regionale afdelingen van de brancheorganisaties RECRON, HISWA en KHN, alsmede van MKB-Noord en de Kamer van Koophandel. In maart 04 wordt de klankbordgroep uitgebreid met vertegenwoordigers van regionale

15 VVV s, ANWB, de VEKABO (vereniging kampeerboeren) en gemeentelijke samenwerkingsverbanden. Bovendien maken het hoofd van de afd. EZ, een communicatieadviseur van de afd. CK en een medewerker van de afd. EZ, cluster toerisme en recreatie deel uit van de klankbordgroep. Met de start van de meerjarige werkzaamheden van Marketing Groningen voor de Provincie zal een Raad van Advies in het leven worden geroepen die de directeur van Marketing Groningen zal adviseren over de uitvoering van de geplande activiteiten. Oorspronkelijk was het de bedoeling van de gemeente Groningen en Marketing Groningen een Raad van Advies samen te stellen, bestaande uit vertegenwoordigers van de toeristische sector in de stad Groningen. Nu Marketing Groningen aanvullende taken voor de Provincie gaat uitvoeren zal de Raad van Advies provinciebreed worden samengesteld AW/EZ 0104