1 De recessie voorbij
|
|
- Franciscus van der Meer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Lesbrief De recessie voorbij 1 De recessie voorbij Volgens Jaap van Duijn, Chief Strategist van de beleggingsmaatschappij Robeco, is de recessie in Nederland voorbij. Hij deed deze uitspraak op 12 februari tijdens de Economendag Hij gebruikte daarbij enige indicatoren om aan te tonen dat de vlag er sinds het derde kwartaal van 2003 in Nederland weer beter bij hangt. Op dat moment bodemden volgens hem de Europese economieën. Beleggingsmaatschappijen behoren tot de institutionele beleggers. 1 Wat doet een beleggingsmaatschappij? Licht het antwoord toe. 2 Geef nog twee voorbeelden van institutionele beleggers. Een van de problemen bij de vraag of er sprake is van een recessie is dat er verschillende definities van een recessie bestaan. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is er sprake van een recessie als de Nederlandse economie gedurende twee opeenvolgende kwartalen niet groeit. Dit betekent eenvoudig gezegd dat het reëel nationaal inkomen gedurende twee opeenvolgende kwartalen daalt. Er is dan sprake van een negatieve economische groei. Men spreekt ook wel van krimp. 3 Wat is het nationaal inkomen? 4 Waarom wordt bij economische groei gekeken naar het reëel nationaal inkomen en niet naar het nominaal nationaal inkomen? 5 Welke omschrijving geeft je boek van een recessie? Verdiepingsopdracht 1 In Nederland bedroeg het nationaal inkomen in ,3 miljard en in ,6 miljard. In 2002 bedroeg de consumentenprijsindex 106,4 (2000 = 100). 6 Bereken in twee decimalen nauwkeurig de procentuele verandering van het reëel nationaal inkomen in 2002 ten opzichte van In ontwikkelingslanden wordt bij de economische groei vaak gekeken naar de procentuele verandering van het reëel nationaal inkomen per hoofd van de bevolking, omdat de bevolkingsgroei daar vaak groter is dan in westerse landen. Een groter reëel nationaal inkomen moet dan ook met veel meer mensen worden gedeeld. Voor Nederland kan ook een berekening worden gemaakt van de procentuele verandering van het reëel nationaal inkomen. In Nederland steeg de bevolking van personen in 2000 naar personen in Bereken in twee decimalen nauwkeurig de procentuele verandering van het reëel nationaal inkomen in 2002 ten opzichte van Vaak wordt opgemerkt dat de economische groei geen goede maatstaf is om de verandering van de welvaart te meten. 8 Geef hiervoor twee argumenten. Lesbrief De recessie voorbij 1
2 Veel economen gebruiken niet zozeer een omschrijving van een recessie maar letten op zogenoemde indicatoren. Hiermee bedoelen zij de toename of afname van de waarden van bepaalde economische grootheden. Een van die economische grootheden is het consumentenvertrouwen. 9 Noem nog vier economische grootheden die erop kunnen duiden dat de economie de recessie voorbij is. Geef van elke indicator aan of deze dan een stijgende of een dalende lijn moet vertonen. Verdiepingsopdracht 2 (ontleend aan vwo 2000 II) 10 Zoek op internet naar indicatoren om het consumentenvertrouwen en het producentenvertrouwen te meten en geef weer wat de huidige stand van zaken is ten opzichte van voorgaande perioden. Vat het geheel samen in een beschouwing van ongeveer 200 woorden. Het CBS meet het consumentenvertrouwen door aan een representatieve groep consumenten een aantal ja/nee-vragen over hun koopgedrag te stellen. Het saldo van het totale aantal positieve (= ja) en negatieve (= nee) antwoorden wordt gezien als een maatstaf voor het consumentenvertrouwen. Stel dat het CBS in het kader van een enquête naar het consumentenvertrouwen aan mensen elk 25 ja/nee-vragen stelt. Bij deze enquête is het saldo van het aantal positieve en negatieve antwoorden +15% van het totaal aantal antwoorden. 11 Bereken het totale aantal negatieve antwoorden dat is gegeven. In de volgende figuur is op de rechteras de ontwikkeling van het consumentenvertrouwen af te lezen. Op basis van de linkeras is de groei van de particuliere consumptie af te lezen. Lesbrief De recessie voorbij 2
3 12 Om welke reden wordt bij de consumptiegroei het tweede kwartaal van jaar 3 vergeleken met het tweede kwartaal van jaar 2 en niet met het eerste kwartaal van jaar 3? Licht het antwoord toe. 13 Bereken met behulp van de figuur hoeveel procent de consumptie in het eerste kwartaal van jaar 2 hoger is dan in het eerste kwartaal van jaar 0. Het CBS gebruikt het consumentenvertrouwen als een conjunctuurindicator. 14 Is het consumentenvertrouwen een voorbode of een gevolg van de conjunctuur? Verklaar het antwoord met behulp van de figuur. Bij een recessie is er sprake van een conjuncturele inzinking. Volgens de economische theorie wordt een conjuncturele inzinking veroorzaakt door een daling van de totale bestedingen (effectieve vraag). Voor de Nederlandse economie speelt de omvang van de wereldhandel hierbij een belangrijke rol. 15 Leg uit waarom een daling van de wereldhandel kan leiden tot een conjuncturele inzinking in Nederland. 16 Noem twee onderdelen van de totale bestedingen die door een daling van de wereldhandel ook af kunnen nemen. Verklaar het antwoord. Hoe zwaar een recessie is, hangt mede af van het beleid dat de overheid voert en het beleid dat de centrale bank voert. 17 Hoe heet het beleid dat de overheid kan voeren om een recessie te bestrijden? Leg ook uit hoe dit beleid werkt. 18 Op welke wijze kan de centrale bank een recessie bestrijden? Verklaar het antwoord. Ook structurele factoren hebben invloed op een recessie. Structurele zwakheden van de economie van een land kunnen een recessie verergeren of langer doen aanhouden. Zo wordt vaak gezegd dat de relatief hoge loonkosten per product in Nederland ervoor zorgen dat het economisch herstel in Nederland meer tijd vergt dan in andere landen. 19 Leg uit waarom relatief hoge loonkosten per product kunnen leiden tot structuurwerkloosheid en niet tot conjunctuurwerkloosheid. 20 Leg uit waarom conjunctureel herstel kan uitblijven door relatief hoge loonkosten per product. Tussen de conjuncturele ontwikkeling en de structurele ontwikkeling bestaan enkele verschillen. 21 Noem drie verschillen tussen de conjuncturele ontwikkeling en de structurele ontwikkeling. Verdiepingsopdracht 3 De overheid voert een conjunctuurbeleid en een structuurbeleid. Verzamel drie bronnen met meningen over de meest recente rijksbegroting. 22 Noteer ten minste drie beleidspunten die betrekking hebben op de conjunctuurpolitiek. Geef een toelichting bij elk beleidspunt. Lesbrief De recessie voorbij 3
4 23 Noteer ten minste drie beleidspunten die betrekking hebben op de structuurpolitiek. Geef een toelichting bij elk beleidspunt. 24 Overheerst in de rijksbegroting het voeren van een conjunctuurbeleid of het voeren van een structuurbeleid? Verklaar het antwoord. Lesbrief De recessie voorbij 4
5 2 De Amerikaanse economie In februari 2004 was ook de Amerikaanse economie de recessie voorbij. Officieel eindigde de recessie in de Verenigde Staten al in november De echte bodem viel pas rond april 2003, na de inval in Irak. In de aanloop naar de oorlog in Irak (begin 2003) stonden de internationale effectenbeurzen onder druk. Bij het uitbreken van de oorlog (april 2003) leefden de beurzen op. 1 Geef een verklaring voor dit gedrag van beleggers op de beurzen. In 2003 zijn de koersen van aandelen meer gestegen dan tot nu toe in De beurzen zijn vooruitgelopen op het herstel van Geef een verklaring voor dit gedrag. De Amerikaanse regering en de centrale bank van de Verenigde Staten hebben in de afgelopen jaren een ongekend stimulerend budgettair en monetair beleid gevoerd. Dit zorgde ervoor dat de Amerikaanse recessie zeer mild was. 3 Noem een maatregel die de centrale bank van de Verenigde Staten nam om de economie te stimuleren. 4 Noem een maatregel die de regering van de Verenigde Staten nam om de economie te stimuleren. 5 Welke beroemde economische denker bepleitte in het verleden een dergelijk beleid? 6 Waarom kan de Amerikaanse regering een dergelijk beleid gemakkelijker voeren dan de Nederlandse regering? In Amerika staan alle signalen op groen voor een economische opleving. Het consumentenvertrouwen stijgt. De volgende figuren geven aan dat het herstel van de Amerikaanse economie in volle gang is. Lesbrief De recessie voorbij 5
6 Lesbrief De recessie voorbij 6
7 Lesbrief De recessie voorbij 7
8 Het consumentenvertrouwen in de Amerikaanse economie nam toe. De productiesector (ISM-index) liet een krachtig herstel zien. De ISM-index meet het vertrouwen van Amerikaanse inkoopmanagers. De deelindexen voor productie, nieuwe orders, werkgelegenheid en prijsontwikkeling lieten een stijging zien gedurende de afgelopen maanden. Alleen de deelindex die de voorraadontwikkeling meet, daalde. De ISM-index handhaaft zich nu op het hoogste niveau in twintig jaar. Lesbrief De recessie voorbij 8
9 7 Waarom is het vertrouwen dat inkoopmanagers hebben, een belangrijke indicator voor economisch herstel? 8 Geef een verklaring waarom de deelindex van voorraadvorming achterblijft. 9 Uit welke andere onderdelen behalve winst bestaat het nationaal inkomen? De winsten zijn in 2003 sterk gestegen. De investeringen trekken aan. De investeringen in de IT (Informatie Technologie)- sector zijn hiervan een goede illustratie. Amerika is de leider in technologische innovatie. De werkloosheid daalt. In Amerika werkt 70% van de mensen die kunnen werken. De arbeidsparticipatie in de leeftijdscategorie jaar was in de Verenigde Staten in ,2%. In Nederland was dit in datzelfde jaar 38,9%. 10 Noem een voordeel van een hoge arbeidsparticipatie. Licht je antwoord toe. Verdiepingsopdracht 1 11 Zoek op internet recente informatie over de ontwikkeling van de Amerikaanse economie. Je kunt hiervoor naar gaan (en dan naar actueel bij Robeco ) of naar (vandaar kun je een groot aantal adressen kiezen). Je kunt natuurlijk via een zoekmachine werken, bijvoorbeeld Schrijf over je bevindingen een beschouwing van circa 150 woorden. Ook in 2004 blijft het Amerikaanse overheidsbeleid sterk stimulerend. In november 2004 zijn er in de Verenigde Staten presidentsverkiezingen. President Bush wil herkozen worden en zal er alles aan doen zo veel mogelijk economische groei te bewerkstelligen. Lesbrief De recessie voorbij 9
10 Ook dit jaar profiteren Amerikaanse consumenten nog van belastingverlaging. Fedvoorzitter Greenspan heeft aangekondigd dat de korte rente voorlopig nog laag zal blijven. 12 Welke middelen heeft de Fed om de rente laag te houden? Door de hoogblijvende groei in de Verenigde Staten en de lage groei elders is het handelstekort tot recordhoogte gestegen. Het handelstekort is nu ruim 5% van het BBP (= BNP + door niet-ingezetenen verdiend inkomen door ingezetenen in het buitenland verdiend inkomen). 13 Wat wordt hier verstaan onder het handelstekort? 14 Wat betekent de afkorting BNP en wat houdt dit in? De belastingverlaging, de oorlog tegen het terrorisme en de recessie hebben het begrotingstekort sterk omhooggedreven. De Democraten staan in het algemeen meer aan de linkerzijde van het politieke spectrum in de Verenigde Staten dan de Republikeinen. Lesbrief De recessie voorbij 10
11 15 Wanneer je het links-rechtsschema uit de Nederlandse economische politiek toepast op de Amerikaanse politiek, wat valt je dan op? De onevenwichtigheden van de twin deficits vormen de grootste bedreiging voor het mondiale herstel. 16 Wat wordt hier bedoeld met twin deficits? 17 Waarom vormen deze onevenwichtigheden de grootste bedreiging voor het mondiale herstel? Lesbrief De recessie voorbij 11
12 Verwacht moet worden dat de dollar in 2004 verder zal depreciëren. 18 Wat wordt verstaan onder depreciëren? 19 Waarom verwacht men een verdere depreciatie? 20 Wat is de koers van de dollar ten opzichte van de euro nu? Is er sprake van een dalende tendens, een stijgende of van stabilisatie? Verdiepingsopdracht 2 Verdeel de klas in drie groepen. Eén groep vormt de Republikeinen, één de Democraten en één bestaat uit de vertegenwoordigers van de media. In november zal de strijd om het Amerikaanse presidentschap gaan tussen de Republikein George Bush en de Democraat John Kerry. De Democraten veroordelen het economisch beleid van Bush. Zij vinden dat de belastingverlagingen te veel de rijkste Amerikanen ten goede komen, de overheidsfinanciën uit evenwicht zijn en dat er te weinig nieuwe banen bij gekomen zijn. Organiseer een debat tussen twee leerlingen die respectievelijk Bush en Kerry spelen. Onderwerp van het debat is het economisch beleid dat de kandidaten voorstaan. Bereid het debat in de groepen voor. Geef de kandidaten informatie om hun argumenten kracht bij te zetten. De vertegenwoordigers van de pers bedenken kritische vragen voor de kandidaten. Er worden drie journalisten aangewezen, die afwisselend de kandidaten vragen stellen. De andere kandidaat mag hierop ingaan. Er wordt ook een gespreksleider benoemd die de gang van zaken bewaakt, zodat beide kandidaten evenveel aan het woord komen. Voor het debat wordt er een stemming onder de toehoorders gehouden wie zij steunen. Na het debat wordt er weer een stemming gehouden om te zien of er een verandering in de voorkeuren is opgetreden. Let bij het toekennen van je stem in de tweede ronde op de kracht van de argumenten van de twee kandidaten. Lesbrief De recessie voorbij 12
13 3 De Europese Economie De laatste jaren neemt het handelsbalanstekort van de Verenigde Staten toe. In 2004 bedraagt het ruim 5% van het BBP (bruto binnenlands product) van de Verenigde Staten. 1 Duidt dit handelsbalanstekort van de Verenigde Staten op een grote groei in de Verenigde Staten en een lagere groei in bijvoorbeeld Europa of juist op een grote groei in Europa en een lagere groei in de Verenigde Staten? Licht het antwoord toe. 2 Wat is het gevolg van het handelsbalanstekort van de Verenigde Staten voor de koers van de euro uitgedrukt in dollars en wat zijn hiervan de gevolgen voor Europa? Bekijk de volgende tabellen. Lesbrief De recessie voorbij 13
14 3 Vergelijk de groei van het arbeidspotentieel van Europa met de rest van de wereld en geef je oordeel. 4 Noem een land dat naar jouw mening in het bijzonder verantwoordelijk is voor de groei van het arbeidspotentieel van de wereld in de jaren Welke conclusie kun je trekken uit de tabel over de arbeidsparticipatie in de leeftijdsgroep jaar in 2000 in de Verenigde Staten en Europa en welk beleid voert de Nederlandse regering ten aanzien hiervan? Lesbrief De recessie voorbij 14
15 6 Wat is jouw conclusie met betrekking tot het aantal uren dat een Europese arbeider werkt? De grondstofprijzen stijgen de laatste jaren sterk. 7 Wat is hiervan het gevolg voor de Europese industrie? Licht je antwoord toe. 8 Zijn de hiervoor gegeven ontwikkelingen indicatoren voor de conjuncturele situatie of voor de structurele situatie van Europa? Licht je antwoord toe. Verdiepingsopdracht Op 1 mei is de Europese Unie uitgebreid met tien lidstaten uit Oost-Europa. Verwerk in een beschouwing van 150 woorden een aantal conjuncturele en structurele gevolgen hiervan voor het bedrijfsleven voor landen als Nederland. Raadpleeg voor de beantwoording van deze vraag kranten, tijdschriften en internet. Lesbrief De recessie voorbij 15
16 4 Beurzen Voor de beantwoording van de vragen 2, 3, 4 en 6 heb je internet nodig. Terugkijkend op 2003 kunnen we vaststellen dat de eerste drie maanden uiterst beroerd waren voor de Europese aandelenmarkten, vooral de Nederlandse, maar dat daarna een herstelbeweging heeft plaatsgevonden die gedurende de rest van het jaar is doorgezet. Met name voor de Dow Jones Euro Stoxx 50-index zijn de vooruitzichten voor 2004 licht hoopgevend. De Dow Jones Euro Stoxx 50-index is een gewogen gemiddelde van de vijftig belangrijkste bedrijven in de Eurozone gemeten naar marktkapitaal en vrij verhandelbare aandelen. Het belang van deze Europese maatstaf of benchmark groeit terwijl voor beleggers lokale landenindices, zoals de Duitse Dax, Franse CAC-40, de Londense FTSE en de Nederlandse AEX, enigszins aan belang inboeten. 1 Leg uit waarom beleggers hun blik meer zullen gaan richten op een Europese index als de Dow Jones Euro Stoxx 50-index en minder op lokale landen-indices. 2 Zoek op internet tien grote Europese ondernemingen die deel uitmaken van de Dow Jones Euro Stoxx 50-index. In 2003 zijn de koersen van aandelen in de Verenigde Staten harder gestegen dan in Europa en Japan. De Nasdaq, de Amerikaanse index van technologiefondsen, deed het daarbij beter dan de Dow Jones, de index van de 30 belangrijkste Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven. Terwijl het conjuncturele herstel in Europa nu pas wordt verwacht, is in de Verenigde Staten al twee jaar sprake van een krachtige opleving. De Amerikaanse economie heeft zich eerder en beter hersteld van de op de (internet)zeepbel volgende inzinking in 2001 en 2002 dan het eurogebied, waar groei moeizaam was of zoals in Nederland afwezig bleef. Terwijl in Amerika het economisch herstel al goeddeels in de aandelenkoersen verwerkt zit, is dat in Europa (nog) niet het geval. De kans bestaat dat de Europese beurzen, zoals Euronext en de London Stock Exchange, dit jaar gaan vooruitlopen op aankomend herstel in de eurolanden. Als de belegger oordeelt dat de Europese Unie klaar is om tien nieuwe leden naar behoren op te vangen en tevens van mening is dat die nieuwe lidstaten klaar zijn voor toetreding, hoeft herstel op de Europese beurzen niet langer op zich te laten wachten. 3 Zoek op internet de ondernemingen die deel uitmaken van de Dow Jones. 4 Zoek op internet de namen van vijf ondernemingen die deel uitmaken van de Nasdaq. 5 Geef een reden waarom een Nederlandse belegger meer voordeel zou kunnen zien in het kopen van Europese aandelen dan van Amerikaanse aandelen. Wanneer beleggers nadenken over waar ze in 2004 met hun geld heen moeten, is er niettemin een goede kans dat het antwoord Amerika is. De Amerikaanse productiviteit neemt sterk toe, de Europese niet. Voor het eerst sinds drie jaar nam in maart 2004 het aantal banen in de Verenigde Staten toe. De Amerikaanse beurzen schoten omhoog, aangezien het ontbreken van groei van de werkgelegenheid zo ongeveer het enige was dat aan het herstel van de Amerikaanse economie ontbrak. 6 Wat was de reden dat tot voor kort in de Verenigde Staten sprake was van economische groei zonder dat de werkgelegenheid toenam? Lesbrief De recessie voorbij 16
17 De angst voor een te zwakke Amerikaanse economie is nu omgeslagen in angst voor een te snel herstel. Waar de markt zich eerder druk maakte over de vraag of de arbeidsmarkt in de Verenigde Staten voldoende zou aantrekken om de Amerikaan zorgeloos te laten doorwinkelen, maken beleggers zich nu juist weer zorgen over de positieve macro-economische cijfers van de afgelopen weken. Het moet wel goed gaan maar niet te goed, want dan neemt het inflatiegevaar toe en wordt de Amerikaanse centrale bank gedwongen de rente te verhogen. Die rente bedraagt nu 1%, het laagste tarief sinds veertig jaar. En renteverhogingen zijn doorgaans slecht voor de aandelenkoersen, al was het alleen maar omdat daarmee de contante waarde van de toekomstige winstuitkeringen lager uitkomen. Stel dat iemand de komende tien jaar 5% jaarlijks dividend verwacht over ,- aandelen. Het bedrag dat hij nu zou krijgen als die reeks ontvangsten in één keer op dit moment zouden plaatsvinden, is 7.721,-. Bij 3% inflatie per jaar, is de reële waarde slechts 6.710,-. Naast deze onzekerheden over de economie wordt de onzekerheid op de financiële markten ook gevoed door de terreurdreiging die na de aanslag in Madrid in maart weer terug is in de hoofden van de beleggers. 7 Leg uit dat een uitbundige en maandenlang blijvende groei van de Amerikaanse werkgelegenheid bron van zorg is voor beleggers in de Verenigde Staten. 8 Noem vijf macro-economische cijfers die het koersverloop op de beurzen in de Verenigde Staten mede bepalen. 9 Leg uit dat de contante waarde van toekomstige winstuitkeringen lager uitkomt als de rente verhoogd wordt. 10 Leg uit waarom, afgezien van een lagere contante waarde van toekomstig dividend, een renteverhoging door Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, meestal slecht uitpakt voor de aandelenkoersen. Verdiepingsopdracht Doordat de beleggers in Amerika juist meer rekening zijn gaan houden met een renteverhoging door de centrale bank, loopt de rentestand op staatsobligaties op, hetgeen automatisch doorwerkt in de rentetarieven die het bedrijfsleven moet betalen. Een hoger rendement op Amerikaanse staatsleningen kan aandelen op de wat langere termijn weer minder aantrekkelijk maken, maar het niveau van nu is met 4,15% nog laag. De markt voor Amerikaanse bedrijfsobligaties kan in 2004 verder omhoogklimmen zonder een bedreiging te gaan vormen voor de aandelenkoersen. Het rendement op bedrijfsobligaties kan verder omhooggaan door de sanering die de afgelopen twee jaar heeft plaatsgevonden, toen beleggers massaal afscheid namen van obligaties (schuldpapieren) van bedrijven wier balansen verslechterd waren door het uiteenspatten van de zeepbel op de aandelenmarkt. 11 Leg uit wat er na een renteverhoging met de vraag naar oude obligaties gebeurt als er nieuwe obligaties op de markt komen. Obligatiebeleggers zowel in Amerika als in Europa hebben slechte herinneringen aan de fusie- en overnameactiviteiten aan het einde van de jaren negentig van de vorige eeuw. Toen de beurshype voorbij was en de lucht uit de aandelenkoersen liep, keken zij tegen bedrijven aan met sterk verslechterde balansen en dito kredietwaardigheid. Fallen Angels zijn bedrijven die de voorbije tijd op de ladder Lesbrief De recessie voorbij 17
18 van de kredietbeoordelingen door Amerikaanse zakenbanken als Merill Lynch en JP Morgan van de bovenste treden zijn getuimeld, het predikaat investment grade zijn kwijtgeraakt en daardoor uit de portefeuille van institutionele beleggers zijn gegooid. JP Morgan voorspelt dat de verhouding tussen de nettoschulden en de beurswaarde van het gemiddelde bedrijf aan het einde van 2004 terug is op het niveau van 2001 (22%). Bij een eerder dieptepunt kwam de verhouding op 32% uit. Een afbouw van schulden door het bedrijfsleven, die zowel in Amerika als in Europa heeft plaatsgevonden, maakt Rising Stars weer mogelijk. Rising Stars zijn bedrijven die omhoog klimmen op de ladder van kredietbeoordeling, nadat ze de afgelopen jaren naar beneden zijn getuimeld. De Rising Stars zijn het spiegelbeeld van de Fallen Angels. Nu de kans toeneemt dat kredietbeoordelaars een aantal bedrijven weer toelaat in de hoogste kredietklasse, staan de obligaties van deze ondernemingen een koersstijging te wachten. 12 Leg uit wat de fusie- en overnamegolf aan het einde van de jaren negentig heeft betekend voor aandelen en bedrijfsobligaties. 13 Wat is de bedrijfseconomische benaming voor de verhouding tussen eigen vermogen en vreemd vermogen? 14 Waarom zijn kredietbeoordelaars als Meryll Lynch en JP Morgan belangrijk voor de beurs? 15 Leg uit dat de verwachte stijging van sommige Amerikaanse bedrijfsobligaties geen bedreiging vormt voor de aandelenkoersen van diezelfde bedrijven. De leidende beurs van 2003, Nasdaq, heeft een goede maand januari 2004 achter de rug, maar de waarderingen van sommige IT-aandelen zijn erg hoog. 16 Zoek op internet uit welk fonds, dat deel uitmaakt van de Nasdaq, de afgelopen tien jaar werkelijk uitblonk in rendement. Lesbrief De recessie voorbij 18
19 17 Welke rol speelt de koers-winstverhouding bij het kopen van een aandeel? De Amsterdamse AEX presteerde van alle belangrijke aandelenbeurzen in 2003 het slechtst. De Nederlandse aandelenbeurs is sinds het voorjaar van 2000 sluipend ingestort. Plotseling waren de reserves van pensioenfondsen verdampt en moesten de pensioenpremies fors verhoogd worden. Gezinnen zagen de waarde van hun Nederlandse beleggingen ruimschoots halveren. Ineens bleken veel multinationals zich verslikt te hebben in hun buitenlandse avonturen: Getronics, Buhrmann, Lesbrief De recessie voorbij 19
20 Numico, Hagemeyer, KPN en, de moeder van alle teleurstellingen, Ahold. Vergeleken met buitenlandse bedrijven hebben Nederlandse multinationals in de tweede helft van de jaren negentig veel geïnvesteerd in de Verenigde Staten. De schade van teleurstellende overnames is daardoor verhoudingsgewijs hoog in Nederland. Ook tal van minder bekende bedrijven ontdekten eveneens dat zij te veel geïnvesteerd hadden in nieuwe productiemiddelen en personeel. Met enige vertraging zijn pijnlijke maatregelen genomen: afbouwen van schulden op de balans, reorganisaties, ontslagen en verplaatsing van productie uit Nederland. 18 Noem twee ontwikkelingen in de economie die de Nederlandse aandelen sinds het voorjaar van 2000 hebben doen kelderen. Dit alles heeft het vertrouwen van de belegger geschokt. Maar nog altijd grijpen Nederlandse ondernemingen waarvan de koersen sterk zijn teruggevallen, kansen met het oog op de toekomst. En die toekomst biedt, ook in het zwaarste weer, lichtpunten en mogelijkheden. In de nieuwe strategie van veel ondernemingen wordt rendement belangrijker dan omzetgroei. Aanwezigheid op nieuwe groeimarkten, zoals China, en het uitbesteden van productie naar lagelonenlanden, als Polen, Tsjechië en China, bieden menig AEX-aandeel op langere termijn weer het nodige perspectief. Sinds het dieptepunt van de AEX op 12 maart 2003, is de AEX tweederde gestegen. Op 19 februari 2004 was het hoogste niveau bereikt: 364,80 (maar de rek was er inmiddels wel uit). 19 In hoeverre kan de koers van aandelen van Nederlandse multinationale ondernemingen stijgen door de verdergaande globalisering? Lesbrief De recessie voorbij 20
10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017
In onze tweede nieuwsbrief nieuwe stijl blikken wij terug op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor het komende kwartaal.
Nadere informatieVan Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters
In onze eerste nieuwsbrief nieuwe stijl willen wij terugblikken op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en uiteraard geven wij onze visie op de financiële markten. Terugblik
Nadere informatieVan Lieshout & Partners Nieuwsbrief 1 e kwartaal 2019
In deze nieuwsbrief blikken wij terug op het afgelopen jaar, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor de komende periode. Terugblik 2018 Voordat
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.30 uur
Economische wetenschappen I en recht Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 2 juni 3.3 6.3 uur 2 Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel
Nadere informatieInterpolis Obligaties 3e kwartaal 2012
Interpolis Obligaties 3e kwartaal 2012 De obligatiemarkten werden in het derde kwartaal vooral beïnvloed door de ingrepen van de Europese Centrale Bank (ECB). Aan het begin van het kwartaal bleven aanvankelijk
Nadere informatieExamen HAVO. Economie 1
Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatieEindexamen havo economie oud programma 2012 - I
Opgave 1 Beleggingen leiden tot inkomensverschillen Aangetrokken door voorspoedige ontwikkelingen op de effectenbeurs, zijn in een land de mensen steeds meer gaan beleggen in aandelen en obligaties. Mede
Nadere informatieExamen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Samenvatting: dalende euro en dalende rente Nominale dekkingsgraad gedaald van 117,4% naar 115,1%
Nadere informatieIn deze nieuwsbrief voor Q2 2014
In deze nieuwsbrief voor Q2 2014 Werkloosheid Verenigde Staten - Fed blijft op toneel Rusland eist rol op, p.1. - Aandelen meest kansrijk in 2014, p.2. - Obligaties winnen in Q1 - weinig potentie, p.2.
Nadere informatieTerugblik. Maandbericht maart 2018
Maandbericht maart 2018 Terugblik Aandelenbeurzen onder druk, veilige havens worden gezocht De economie draait op volle toeren, maar beleggers zijn terughoudend. De ontwikkelingen in het handelsconflict
Nadere informatieInterpolis Obligaties 4e kwartaal 2012
Interpolis Obligaties 4e kwartaal 2012 Op de financiële markten keerde de rust enigszins terug in het vierde kwartaal. In de VS hield de zogenoemde fiscal cliff de beleggers nog wel geruime tijd in haar
Nadere informatieHet 1 e kwartaal van 2015.
1 Het 1 e kwartaal van 2015. Achteraf bezien was het eerste kwartaal van 2015, vooral in Europa, uiterst vriendelijk voor beleggers. Hoewel door Invest4You, ondanks de jubelverhalen in de pers een zekere
Nadere informatieBlijvende onrust op de beurs: hoe nu verder?
Blijvende onrust op de beurs: hoe nu verder? Zoals u waarschijnlijk weet, is de beurs nog steeds bijzonder nerveus en vooral negatief. De directe aanleiding is de tegenvallende groei in China waar wij
Nadere informatieExamen VWO. economie 1. tijdvak 1 vrijdag 25 mei 13.30-16.30 uur
Examen VWO 2007 tijdvak 1 vrijdag 25 mei 13.30-16.30 uur economie 1 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 60 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een
Nadere informatieEindexamen economie havo II
Opgave 1 Buitenland en overheid in de kringloop In de economische wetenschap wordt gebruikgemaakt van modellen. Een kringloopschema is een model waarmee een vereenvoudigd beeld van de economie van een
Nadere informatieVan Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2018
In deze nieuwsbrief blikken wij terug op de afgelopen kwartalen, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor de komende periode. Terugblik afgelopen
Nadere informatieHet waren weekjes weer wel: 38 en 39
aug. okt. dec. feb. april juni aug. aug. okt. dec. feb. april juni aug. aug. okt. dec. feb. april juni aug. Het waren weekjes weer wel: 38 en 39. De nieuwe macrocijfers.5..5. -.5 -. -.5 -. -.5 % -.6 -.6.
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2001-I
Opgave 1 Hoge druk op de arbeidsmarkt Gedurende een aantal jaren groeide de economie in Nederland snel waardoor de druk op de arbeidsmarkt steeds groter werd. Het toenemende personeelstekort deed de vrees
Nadere informatieOktober 2015. Macro & Markten. 1. Rente en conjunctuur :
Oktober 2015 Macro & Markten 1. Rente en conjunctuur : VS Zoals al aangegeven in ons vorig bulletin heeft de Amerikaanse centrale bank FED de beleidsrente niet verhoogd. Maar goed ook, want naderhand werden
Nadere informatieDe gegevens van Hewitt Associates zijn: Hewitt Associates Outsourcing B.V. Beukenlaan 143 Postbus 80040 5600 JP Eindhoven
Philips Pensioenfonds heeft de uitvoering van het Philips flex pensioen uitbesteed aan Hewitt Associates Outsourcing B.V. U kunt bij Hewitt Associates terecht met al uw pensioenvragen. De gegevens van
Nadere informatieVoorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's
IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor
Nadere informatieTwaalf grafieken over de ernst van de crisis
Twaalf grafieken over de ernst van de crisis 1 Frank Knopers 26-04-2012 1x aanbevolen Voeg toe aan leesplank We hebben een aantal grafieken verzameld die duidelijk maken hoe ernstig de huidige crisis is.
Nadere informatieExamen VWO. Economie 1 (nieuwe stijl)
Economie 1 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Donderdag 17 mei 13.30 16.30 uur 20 01 Voor dit examen zijn maximaal 65 punten te behalen; het examen bestaat uit
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2006-II
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: kosten van politie-inzet
Nadere informatieBeursdagboek 24 Mei 2013.
Beursdagboek 24 Mei 2013. Loopt Abenomics nu al op zijn laatste benen! Tijd 10:30 uur. Het was afgelopen nacht in Japan een angstige sessie voor de handelaren. Na eerst een winst van drie procent vlogen
Nadere informatieCPB Notitie. Economierapportage maart De wereldeconomie. Datum : 27 maart 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : 27 maart 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage maart 2003 1 De Nederlandse economie blijft ondermaats presteren. Dit geldt zelfs indien door een voorspoedig
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Een van de slechtste kwartalen in 50 jaar. Obligaties en vastgoed geven positief rendement
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-135 2 juli 2002 9.30 uur Aandelen hard onderuit in tweede kwartaal De koersen van Nederlandse aandelen zijn hard onderuit gegaan in het tweede kwartaal
Nadere informatieStatistisch Magazine Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012
Internationale economische ontwikkelingen in de periode 2010 tot en met 2012 Inleiding Lorette Ford De economische ontwikkeling van een land kan door middel van drie belangrijke economische indicatoren
Nadere informatieGroei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2
Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Als je moet kiezen welk plaatje je op je cijferlijst zou willen hebben,
Nadere informatieGoede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen
Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte
Nadere informatieExamen HAVO. economie. tijdvak 1 dinsdag 25 mei 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2010 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 26 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 56
Nadere informatieExamen HAVO - Compex. economie 1
economie 1 Examen HAVO - Compex Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 23 mei totale examentijd 2,5 uur 20 05 Vragen 1 tot en met 19 In dit deel staan de vragen waarbij de computer niet
Nadere informatieInterpolis Obligaties 4e kwartaal 2013
Interpolis Obligaties 4e kwartaal 2013 Gedurende het slotkwartaal van 2013 heeft de ECB ervoor gekozen om het monetaire beleid verder te verruimen. De reden hiervoor was onder meer een verrassend lage
Nadere informatieTerugblik. Maandbericht april 2018
Maandbericht april 2018 Terugblik Aandelenbeurzen lopen in april groot deel van verlies in De keuzes die we voor u maakten in de portefeuilles - we zijn overwogen in aandelen en vastgoed ten koste van
Nadere informatieWederom onrust op de beurs: hoe nu verder?
Wederom onrust op de beurs: hoe nu verder? Net als we vorig jaar meerdere keren hebben gezien, zijn de beurzen wederom bijzonder nerveus en vooral negatief. Op het moment van schrijven noteert de AEX 393
Nadere informatieVoorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur
Economische wetenschappen 1 en recht Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 26 mei 13.30 16.30 uur 19 99 Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2017 t/m 31 maart Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 105,7% naar 110,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieExamen HAVO. economie. tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen HAVO 2012 tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-16.00 uur oud programma economie Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 28 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 60 punten te behalen.
Nadere informatieDatum : 4 december 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : december Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage december De wereldeconomie is het afgelopen kwartaal sterk opgeveerd en de verwachting is dat het herstel zal doorzetten.
Nadere informatieEindexamen economie havo I
Opgave 1 Verdienen ministers te weinig? Een commissie stelt dat een minister meer zou moeten verdienen dan zijn topambtenaren. Uit onderzoek van de commissie blijkt echter dat in 2005 het salaris van een
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015 Samenvatting: dalende euro en dalende rente door monetair beleid De beleidsdekkingsgraad is gedaald
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Op de gegevens voor de top 10% van 1999
Nadere informatieModule 8 havo 5. Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging
Module 8 havo 5 Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. laagconjunctuur Reëel binnenlands product groeit
Nadere informatie5,8. Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december 2007 5,8 10 keer beoordeeld Vak Economie Conjunctuur Deze praktische opdracht gaat over conjunctuur. Ik beantwoord een aantal vragen in mijn
Nadere informatieEconomische vooruitgang
#EURoad2Sibiu Economische vooruitgang Mei 219 NAAR EEN MEER VERENIGDE, STERKERE EN DEMOCRATISCHERE UNIE De ambitieuze EU-agenda voor banen, groei en investeringen en de versterking van de eengemaakte markt
Nadere informatieUpdate april 2015 Beleggen
Update april 2015 Beleggen Laag, lager, laagst In mijn vorige column schreef ik over de actie van de ECB, die 22 januari jongstleden werd aangekondigd, om maandelijks 60 miljard Euro aan obligaties op
Nadere informatieBeleggingen institutionele beleggers 1,5 biljoen euro in 2010
11 Beleggingen institutionele beleggers 1,5 biljoen euro in John Gebraad Publicatiedatum CBS-website: 3-11-211 Den Haag/Heerlen Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader
Nadere informatieMACRO-VRAAG EN MACRO-AANBOD
pdf18 MACRO-VRAAG EN MACRO-AANBOD De macro-vraaglijn of geaggregeerde vraaglijn geeft het verband weer tussen het algemeen prijspeil en de gevraagde hoeveelheid binnenlands product. De macro-vraaglijn
Nadere informatieTerugblik. Maandbericht mei 2018
Maandbericht mei 2018 Terugblik Crisis Italië had weinig vat op aandelen in mei, veilige havens floreren Ondanks de politieke onrust in Italië zijn alle modelportefeuilles met een positief rendement geëindigd
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gestegen van 105,7% naar 115,4%. Dit komt
Nadere informatieSterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier. Grafiek 1 - Nederlandse aankopen buitenlandse effecten
Sterke toename van beleggingen in Duits en Frans schuldpapier Nederlandse beleggers hebben in 21 per saldo voor bijna EUR 12 miljard buitenlandse effecten verkocht. Voor EUR 1 miljard betrof dit buitenlands
Nadere informatieDatum : 3 juli 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : juli Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage juli De Nederlandse economie blijft ondermaats presteren. Na de oorlog in Irak zijn de internationale spanningen afgenomen
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2001-II
Opgave 1 CAO-overleg: loon of werk? Bij de CAO-onderhandelingen voor een komend jaar in de industrie wordt uitgegaan van de volgende prognose: inflatie 2,3% stijging arbeidsproductiviteit in de industrie
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal oktober 2013 t/m 31 december Samenvatting: stijgende aandelen
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2013-1 oktober 2013 t/m 31 december 2013 Samenvatting: stijgende aandelen Nominale dekkingsgraad gestegen van 120,6% naar 123,0% Reële
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieVisie op 2010 Hoop op herstel
Visie op 21 Hoop op herstel Dr. A.E. (Annelies) Hogenbirk 15 december 29 Rabobank Economisch Onderzoek Agenda Terugblik op de recessie Mondiale economische ontwikkelingen Groene loten Waar zit de groei?
Nadere informatieConjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland
Conjunctuur enquête Technologische Industrie Nederland Gunstig beeld met internationale onzekerheden Het CBS kopt donderdag 16 februari dat het ondernemersvertrouwen in Nederland nog nooit op zo n hoog
Nadere informatieUIT De Phillips curve in het kort
Phillips ontdekt een verband (korte termijn). De econoom Phillips zag in de gegevens van eind jaren 50 tot eind jaren 60 een duidelijk (negatief) verband tussen werkloosheid en inflatie. Phillips stelde
Nadere informatieDomein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M)
1) Geef de omschrijving van trendmatige groei. 2) Wat houdt conjunctuurgolf in? 3) Noem 5 conjunctuurindicatoren. 4) Leg uit waarom bij hoogconjunctuur de bedrijfswinsten zullen stijgen. 5) Leg uit waarom
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 1 Bijlage II Onderdeel Economische groei Inflatie Producentenvertrouwen Consumptie Omzet detailhandel Consumentenvertrouwen Hypotheken Hypotheek- en kapitaalmarktrente
Nadere informatieHoofdstuk 14 Conjunctuur
Hoofdstuk 14 Conjunctuur Open vragen 14.1 CPB: groei Nederlandse economie valt terug naar 1% in 2005 In 2005 zal de economische groei in Nederland licht terugvallen naar 1% ten opzichte van een groei van
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2016 t/m 30 juni Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2016-1 april 2016 t/m 30 juni 2016 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gedaald van 98,1% naar 97,9%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatiePraktische opdracht Economie De kredietcrisis en verder
Praktische opdracht Economie De kredietcrisis en verder Praktische-opdracht door 1859 woorden 2 juni 2014 5 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Opdracht 1: D. E. Met de term economische groei wordt
Nadere informatie20.1 Wat is economische groei?!
20.1 Wat is economische groei? Om te beoordelen of er geproduceerd is, moet het BBP worden gecorrigeerd voor de inflatie. BBP is de totale product door binnenlandse sectoren. We vinden dan de toename van
Nadere informatieEindexamen economie 1 havo 2000-I
Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014. Samenvatting: stijgende aandelen
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014 Samenvatting: stijgende aandelen Nominale dekkingsgraad gestegen van 123,0% naar 123,6% Reële dekkingsgraad
Nadere informatieBron: Reuters, Shiller, MSCI, IBIS. Bron: Reuters, Shiller, S&P, IBIS
In deze nieuwsbrief gaan wij in op de extra risico s die de afgelopen maanden naar voren zijn gekomen. Wij zullen vooral stilstaan bij de wensen die de nieuwe Italiaanse regering heeft en op de handelsbelemmeringen
Nadere informatieHoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model
Hoofdstuk 2: Het Taylor-Romer model 1. Opbouw van de AV-lijn A. Relatie tussen reële bbp en rente Fragment: Belgische glansprestatie (Tijd, 31/12/2004) Bestedingen De consumptie van de gezinnen groeide
Nadere informatieSlechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)!
Slechts 1 antwoord is juist, alle andere zijn fout (en bevatten heel vaak onzin)! Vragen aangeduid met een * toetsen in het bijzonder het inzicht en toepassingsvermogen. Deze vragenreeksen zijn vrij beschikbaar.
Nadere informatieQE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak?
QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak? Komt er QE in de eurozone? Sinds enige maanden wordt er op de financiële markten gezinspeeld op het opkopen van staatsobligaties door de Europese
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2000-II
Opgave 1 Uit een krant: Uitzendbranche blijft groeien Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat de uitzendbranche in het eerste kwartaal van 1998 flink is gegroeid. In vergelijking
Nadere informatieMarktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).
Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2014 129,5%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 31 maart 2014. Over de eerste zes maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad
Nadere informatieEindexamen economie havo II
Opgave 1 Leren en werken Steeds meer jongeren in Nederland studeren en ze studeren bovendien steeds langer. Was het vroeger een uitzondering dat iemand op 24-jarige leeftijd nog voltijd studeerde, tegenwoordig
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal 2017-1 oktober 2017 t/m 31 december 2017 Samenvatting: De (12 maands)beleidsdekkingsgraad is gestegen van 112,7% eind september 2017 naar 115,3%
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 8 Overall conclusie De kredietcrisis zorgt voor een terugval van de economische bedrijvigheid in Nederland die sinds het begin van de jaren tachtig niet is voorgekomen.
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement
Nadere informatieEindexamen economie pilot havo 2009 - I
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 ja Een voorbeeld van een juiste
Nadere informatieMacro-economisch scorebord 2015K4
Macro-economisch scorebord 2015K4 Saldo lopende rekening als % bbp Netto extern vermogen als % bbp Reële effectieve wisselkoers (36 handelspartners) 3-jaars voortschrijdend gemiddelde 3-jaars mutatie in
Nadere informatieEconomieeenInleiding. 1: Wereldreis. o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht
EconomieeenInleiding 1: Wereldreis o Voorbeelden: VS, EU, Japan 2: Overzicht o Wat is macro-economie? o Concepten, variabelen o Overzicht boek = structuur cursus en lessen #1 1 Op wereldreis Inleiding
Nadere informatiePersbericht. Huishoudens verliezen koopkracht in Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB04-112 15 juli 2004 9.30 uur Huishoudens verliezen koopkracht in 2003 In 2003 is het reëel beschikbaar inkomen van huishoudens voor het eerst in tien jaar
Nadere informatieDOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN
DOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN DECEMBER 2014 1. Economie VS blijg anker Het IMF verwacht een wereldwijde economische groei van 3,8% in 2015 Met een verwachte economische
Nadere informatieUIT groei en conjunctuur
Economische groei. Economische groei drukken we uit in de procentuele groei van het BBP op jaarbasis. De groei van het BBP heeft twee oorzaken. Het BBP kan groeien omdat de prijzen van producten stijgen
Nadere informatiePerscommuniqué. Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de Belgische economie
Federaal Planbureau Economische analyses en vooruitzichten Perscommuniqué Brussel, 15 september 2000 Het Federaal Planbureau evalueert de gevolgen van de duurdere dollar en de hogere olieprijzen voor de
Nadere informatieHAAGSE MONITOR RECESSIECIJFERS januari 2010
Pagina // Bijlage HAAGSE MONITOR RECESSIECIJFERS uari Deze monitor geeft zowel prognoses als gerealiseerde cijfers weer. Het vaststellen van gerealiseerde cijfers kost tijd, maar worden, zodra deze bekend
Nadere informatiePersconferentie: De Nederlandse conjunctuur in 2008, d.d. 13 februari 2009.
Persconferentie: De Nederlandse conjunctuur in 2008, d.d. 13 februari 2009. Sheet 1: Opening Het CBS publiceert vandaag het eerste cijfer van de economische groei over het vierde kwartaal en de voorlopige
Nadere informatieAEGON Equity Fund. vierde kwartaal 2006
Profiel Het AEGON Equity Fund is een besloten fonds voor gemene rekening, waarin verzekeringsrelaties van AEGON kunnen participeren. Het AEGON Equity Fund belegt wereldwijd in aandelen met de nadruk op
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal juli 2017 t/m 30 september Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 113,6% naar 116,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieBeleggingen institutionele beleggers in 2004 met 8,1 procent omhoog
Publicatiedatum CBS-website Centraal Bureau voor de Statistiek 9 december 25 Beleggingen institutionele beleggers in 24 met 8,1 procent omhoog drs. J.L. Gebraad Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen,
Nadere informatieRapportage 2e kwartaal 2016
Rapportage 2e kwartaal 2016 Economische ontwikkelingen Inleiding Markten worden geregeerd door de uitkomst van het referendum in Groot Brittannië (VK) eind juni. De keuze om de Europese Unie te verlaten
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Rente op kapitaalmarkt naar laagterecord. Slechtste eerste kwartaal op Damrak voor aandelen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB03-063 2 april 2003 9.30 uur Rente op kapitaalmarkt naar laagterecord In het eerste kwartaal van 2003 is de rente op de kapitaalmarkt gedaald tot het laagste
Nadere informatieAls de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.
Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie
Nadere informatieEindexamen economie havo 2011 - I
Opgave 1 AWBZ-zorgen Havo-leerling Dick besluit voor economie een profielwerkstuk te maken over de stijgende uitgaven van de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten). Hieronder staan drie delen van
Nadere informatieDatum : 2 april 2002 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : 2 april 2002 Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage april 2002 1 De internationale conjunctuur lijkt door het dieptepunt heen. In de Verenigde Staten en Zuidoost-Azië
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2014-1 april 2014 t/m 30 juni 2014. Samenvatting: dalende rente
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2014-1 april 2014 t/m 30 juni 2014 Samenvatting: dalende rente Nominale dekkingsgraad gestegen van 123,6% naar 123,7% Reële dekkingsgraad
Nadere informatieMichiel Verbeek, januari 2013
Michiel Verbeek, januari 2013 1 2 Eens of oneens? De bankiers zijn schuldig aan de kredietcrisis. De huidige economische crisis is het gevolg van de kredietcrisis van 2008. Als een beurshandelaar voor
Nadere informatie