Voorwaarden voor Beleggingsadvies

Transcriptie

1 Voorwaarden voor Beleggingsadvies U belegt of wilt gaan beleggen bij Van Lanschot Bankiers waarbij wij u adviseren. Hiervoor hebt of sluit u met ons een Overeenkomst voor Beleggingsadvies. Bij deze overeenkomst horen afspraken. Deze afspraken noemen we voorwaarden. Deze vindt u in deze brochure Voorwaarden voor Beleggingsadvies. Hierin leest u alles over onze dienstverlening Beleggingsadvies, de beleggingen waarover wij adviseren en de beleggingsrisico s die hieraan verbonden zijn. Lees deze voorwaarden goed. Als u uw handtekening onder de Overeenkomst voor Beleggingsadvies zet, dan gelden vanaf dat moment deze voorwaarden. Van Lanschot Bankiers s-hertogenbosch, januari 2015

2 Voorwaarden voor Beleggingsadvies 2 Inhoudsopgave Hoe leest u deze brochure? 3 1. Algemene afspraken en afspraken over uw rekening 5 Inleiding 5 Algemene afspraken 5 Afspraken over uw rekeningen 6 2. Samen Beleggen: Beleggingsadvies bij Van Lanschot Bankiers 8 Inleiding 8 Beleggingsadvies 8 Serviceniveaus 9 Overig Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? 13 Inleiding 13 Onze risicoprofielen 13 Uw risicoprofiel 15 Gebruik van uw risicoprofiel Kosten 20 Inleiding 20 Algemeen 20 Vaste kosten 21 Variabele kosten 22 Andere variabele kosten 24 Overig Overige voorwaarden 27 Inleiding 27 Soorten beleggers 27 Bewaring en administratie 28 Geven en uitvoeren van opdrachten 29 Overige informatie 32 Voorwaarden voor bewaarneming F. van Lanschot Global Custody B.V Kenmerken en risico s van beleggen en de verschillende beleggingen 37 Inleiding 37 Kenmerken en risico s 37 Overig Beleidsstukken voor beleggen 47 Inleiding 47 Algemeen 47 Orderuitvoeringsbeleid 48 Belangenconflicten 50 Bijlage 1. Begrippenlijst 52 Bijlage 2. Afkortingen 53

3 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Hoe leest u deze brochure? 3 Hoe leest u deze brochure? In deze brochure staan de voorwaarden die horen bij de overeenkomst die u hebt of gaat sluiten met ons. Hebt u een specifieke vraag? Dan kijkt u in de inhoudsopgave of uw vraag erbij staat. U kunt dan rechtstreeks naar het antwoord gaan op de pagina die daarbij hoort. Ook kunt u via de inhoudsopgave bladeren of doorklikken naar het hoofdstuk dat u verder wilt lezen. Elk hoofdstuk begint met een korte toelichting op wat er in dat hoofdstuk staat beschreven. In de overeenkomst en deze voorwaarden gebruiken wij begrippen. In de tekst van de overeenkomst en deze voorwaarden staan deze begrippen schuingedrukt. Deze begrippen hebben we aan het eind van deze voorwaarden in een lijst opgenomen. Als u een begrip leest dat schuingedrukt is, kunt u in de begrippenlijst terugvinden wat dit begrip betekent. Hebt u nog vragen? Neemt u dan contact op met Van Lanschot Client Services, telefoon Deze afdeling kunt u op werkdagen bereiken van 8.30 uur tot uur. U kunt ook contact opnemen met uw beleggingsspecialist. 1. Welke informatie vindt u in de verschillende hoofdstukken in deze brochure? 1. Algemene afspraken en afspraken over uw rekening In dit hoofdstuk vindt u de afspraken die een aanvulling zijn op onze Algemene Voorwaarden F. van Lanschot Bankiers N.V. (Algemene Voorwaarden). Bijvoorbeeld wat u moet doen als u het niet met ons eens bent. 2. Beleggingsadvies bij Van Lanschot Bankiers Hier vindt u een uitleg over de verschillende serviceniveaus die wij hanteren voor Beleggingsadvies. 3. De werking van een risicoprofiel Hier leest u hoe wij samen met u een passend risicoprofiel overeenkomen. Ook leest u hoe wij risicoprofielen gebruiken om u goed te adviseren. 4. Kosten Hier leest u wat u moet betalen voor de dienstverlening Beleggingsadvies. 5. Overige voorwaarden In dit hoofdstuk vindt u de algemene afspraken die gelden als u via ons belegt. Bijvoorbeeld voorwaarden die de bewaring en de administratie van uw beleggingen regelen. 6. Kenmerken en risico s van beleggen en de verschillende beleggingen Hier leest u per type belegging welke risico s er zijn. 7. Beleidsstukken voor beleggen In dit hoofdstuk leest u waarom onze beleidsstukken belangrijk voor u zijn en wat ze regelen. Begrippenlijst In de Begrippenlijst (bijlage 1) vindt u een overzicht van betekenis van de schuingedrukte woorden uit deze voorwaarden en de overeenkomst. Afkortingen In de Afkortingen (bijlage 2) vindt u de betekenis van de afkortingen die wij gebruiken in onze rapportages en transactienota s. 2. Hoe werken deze voorwaarden en andere voorwaarden die horen bij beleggen? Leest u over hetzelfde onderwerp iets in de Algemene Voorwaarden en in andere voorwaarden wat tegenstrijdig is? Dan geldt de volgende rangorde. De voorwaarden die horen bij een product of dienst gaan vóór op de Algemene Voorwaarden. En deze voorwaarden gaan boven de Algemene Voorwaarden die u al hebt. Bijvoorbeeld als u via ons opties of futures koopt of verkoopt, dan gelden naast deze voorwaarden ook de voorwaarden in de optieovereenkomst of futureovereenkomst. Wijken deze voorwaarden af van de voorwaarden in de optieovereenkomst of futureovereenkomst? Dan gaan de voorwaarden in die overeenkomsten vóór. Koopt of verkoopt u special products of opties op buitenlandse beurzen? Dan gelden naast de voorwaarden in de optieovereenkomst ook de voorwaarden in de bijlagen bij die overeenkomst.

4 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Hoe leest u deze brochure? 4 3. Wie is Van Lanschot Bankiers? U sluit of hebt een overeenkomst met F. van Lanschot Bankiers N.V. We noemen ons ook Van Lanschot Bankiers. Wij zijn de oudste onafhankelijke bank in Nederland. Ons adres is: Hooge Steenweg JN s-hertogenbosch. U kunt ons ook bereiken via onze website, Ook kunt u bellen met Van Lanschot Client Services. Deze afdeling is bereikbaar op werkdagen van 8.30 uur tot uur, telefoon Wij zijn ingeschreven bij de Kamer van Koophandel s-hertogenbosch, nummer , btw-identificatienummer NL B.01. Wij zijn als bank geregistreerd in het register van de Wet op het financieel toezicht (wet). Daardoor staan wij onder toezicht van: De Nederlandsche Bank N.V. (DNB) Postbus AB Amsterdam en van de: Autoriteit Financiële Markten (AFM) Postbus GS Amsterdam Informatie over onze inschrijving in de registers kunt u vinden op de websites en 4. Welke beleggingsdiensten verlenen wij nog meer? Wij verlenen de volgende beleggingsdiensten. Laten Beleggen: Vermogensbeheer A la Carte en Evi Beheer Samen Beleggen: Beleggingsadvies en Evi Advies Zelf Beleggen: Van Lanschot Zelf Beleggen (execution only) Als wij u een beleggingsdienst verlenen, verlenen wij u vaak ook een of meer andere diensten die met uw beleggingen te maken hebben. Deze voorwaarden gelden ook voor die andere diensten. Daarbij kunt u bijvoorbeeld denken aan het wisselen van valuta voor het aankopen of verkopen van beleggingen of het bewaren en beheren van uw beleggingen. Dit noemen wij onze dienstverlening voor Beleggingsadvies. 5. Welke voorwaarden gelden er nog meer voor u? De Algemene Voorwaarden F. van Lanschot Bankiers NV gelden ook voor u. Dit zijn de algemene voorwaarden die gelden voor alle diensten en producten die u van ons afneemt. Onze Algemene Voorwaarden zijn door de Nederlandse Vereniging van Banken gedeponeerd ter griffie van de Arrondissementsrechtbank in Amsterdam. Wij gaan er vanuit dat u van de inhoud kennisneemt. Daarnaast kunnen er nog aanvullende voorwaarden gelden voor of kan er nog aanvullende informatie horen bij: bepaalde diensten die we u verlenen, de manier waarop wij contact met u hebben, bepaalde beleggingen waarin u belegt. Zo hoort bij sommige beleggingen een prospectus of Essentiële Beleggersinformatie (EBi). Als wij niet de opsteller van die voorwaarden of informatie zijn, zijn we voor de inhoud niet verantwoordelijk. Hoewel wij met u in het Nederlands contact hebben, kan de tekst van die voorwaarden of informatie in het Engels zijn. Als u de Engelse taal niet begrijpt, dan moet u dat bij ons aangeven. 6. Staat er een bepaling in deze voorwaarden die door een uitspraak van de rechter niet meer geldig is? Als er een bepaling in deze voorwaarden staat die door een uitspraak van de rechter niet meer geldig is, dan blijven alle andere afspraken in deze voorwaarden wel geldig.

5 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Algemene afspraken en afspraken over uw rekening 5 1. Algemene afspraken en afspraken over uw rekening Inleiding Algemene afspraken 1. Wat doen wij met uw gegevens? 2. Bent u het niet eens met ons? 3. Hebt u een klacht? 4. Welke garantiestelsels zijn er? 5. Overige garanties Afspraken over uw rekeningen 6. Hoe kunt u geld overschrijven naar en opnemen van uw rekening? 7. Welke rente betalen wij u over het geld op uw rekening? 8. Wat gebeurt er als er te weinig geld op uw rekening staat? 9. Wat gebeurt er als u een rekening hebt samen met andere personen? 10. Hebt u vragen? Inleiding In dit hoofdstuk vindt u de afspraken die een aanvulling zijn op onze Algemene Voorwaarden die u al hebt ontvangen. Hierin spreken wij af hoe wij met elkaar omgaan. Algemene afspraken 1. Wat doen wij met uw gegevens? Wij behandelen uw gegevens zorgvuldig. Wanneer u uw handtekening zet onder de overeenkomst, dan geeft u ons toestemming om uw persoonlijke gegevens te verwerken. We mogen ze ook doorgeven aan dochterondernemingen van Van Lanschot Bankiers. En aan bedrijven waarvan Van Lanschot Bankiers mede-eigenaar is. We gebruiken persoonsgegevens om ons werk goed te kunnen doen. Wij hebben daarbij vooral de volgende doelen. Klanten en mogelijke klanten beoordelen en accepteren Advisering aan onze klanten Overeenkomsten sluiten en doen wat daarin staat Analyses maken voor statistische en wetenschappelijke doelen Reclame sturen naar u Wilt u weten welke gegevens we van u hebben? Dan kunt u dat bij ons opvragen. Als onze gegevens volgens u niet kloppen, dan kunt u ons vragen om ze aan te passen. U gaat ermee akkoord dat wij uw persoonsgegevens uit onze administratie verstrekken aan een derde, zoals een beurs, overheid of een toezichthouder, wanneer wij daartoe verplicht zijn. Het kan daarbij ook gaan om een buitenlandse overheid of toezichthouder. En het gaat ook om informatie die we moeten geven aan fiscale instanties van andere landen. Soms hebben we meer gegevens van u nodig die wij aan een overheid of een toezichthouder moeten geven dan we in onze administratie beschikbaar hebben. Als wij die gegevens bij u opvragen, moet u die informatie aan ons geven. En u moet zorgen dat die informatie klopt. Wij nemen telefoongesprekken met u meestal op. Dit doen we om uw opdrachten vast te leggen. En om de kwaliteit van ons werk te onderzoeken en te verbeteren. Wij hoeven u niet bij elk telefoongesprek te vertellen of wij het opnemen. Wij mogen de opnames bewaren. Na een jaar vernietigen we ze. Daar zijn uitzonderingen op mogelijk.

6 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Algemene afspraken en afspraken over uw rekening 6 2. Bent u het niet eens met ons? Bent u het niet eens met ons over iets wat te maken heeft met beleggingen die nog op uw rekening zijn geadministreerd? Dan bent u verplicht om de eventuele schade te beperken. U moet bijvoorbeeld uw posities verkopen of uw optieposities sluiten. Dat moet u ook doen als u op dat moment nog niet weet wat de uitkomst is van het geschil of als u nog niet weet of wij verantwoordelijk zijn voor de schade. 3. Hebt u een klacht? Als u een klacht hebt, dan kunt u dat aan ons laten weten. Wij hebben een klachtenprocedure. Die vindt u op onze website, U kunt uw klacht schriftelijk of mondeling indienen bij uw beleggingsspecialist. Een klacht moet worden ingediend binnen één jaar nadat het feit zich heeft voorgedaan of nadat u redelijkerwijs kennis hebt kunnen nemen van het feit. Vermeld in ieder geval uw naam, adres, postcode, woonplaats, telefoonnummer en adres. Geef een duidelijke omschrijving van uw klacht. Voeg eventueel de belangrijkste documenten toe om uw klacht te ondersteunen. Bent u niet tevreden? Of stuurt u uw klacht liever niet naar het kantoor waar u bankiert? Dan kunt u uw klacht voorleggen aan onze afdeling Klachtenmanagement. Stuurt u dan: een naar klachtenmanagement@vanlanschot.com of een brief naar: F. van Lanschot Bankiers N.V. Afdeling Klachtenmanagement Postbus HC s-hertogenbosch. Komt u er met ons niet uit? Dan kunt u (als u voldoet aan de criteria) uw klacht voorleggen aan het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (KiFiD), Postbus 93257, 2509 AG Den Haag. Dit moet u doen binnen drie maanden nadat u van ons reactie hebt gehad. Hoe u dit doet, leest u op U kunt ook eerst bellen met het KiFiD, telefoon Daarnaast kunt u ook naar de rechtbank in Amsterdam gaan. 4. Welke garantiestelsels zijn er? Als De Nederlandsche Bank constateert dat Van Lanschot Bankiers niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen, dan gelden het beleggerscompensatiestelsel en het depositogarantiestelsel zoals vastgesteld in de Wet op het financieel toezicht. Op grond hiervan kunnen klanten die voldoen aan bepaalde criteria worden gecompenseerd. Beide compensatie stelsels zijn uitdrukkelijk niet bedoeld voor de compensatie van verliezen die voortvloeien uit beleggingen. Meer informatie over de garantiestelsels vindt u op onze website, 5. Overige garanties Voor zover u Nederlandse beleggingen bij ons in bewaring hebt gegeven, wordt uw eigendom daarvan beschermd door de Wet giraal effectenverkeer. De bewaring van uw buitenlandse financiële instrumenten gebeurt door ons bewaarbedrijf F. van Lanschot Global Custody B.V. (Global Custody). Dit biedt u bescherming in geval van faillissement van Van Lanschot Bankiers. Global Custody beperkt haar activiteiten en daarmee haar risico s tot de bewaring van financiële instrumenten. F. van Lanschot Global Custody B.V. is geen dochter van Van Lanschot Bankiers. De aandelen van deze vennootschap zijn in het bezit van een stichting. De nakoming van de verplichtingen van de stichting is gegarandeerd door Van Lanschot Bankiers. In hoofdstuk 5 van deze brochure staan de voorwaarden waaraan Global Custody zich houdt bij de bewaring van uw beleggingen. Afspraken over uw rekeningen 6. Hoe kunt u geld overschrijven naar en opnemen van uw rekening? U kunt geld van en naar uw rekening alleen overschrijven via uw vaste tegenrekening bij ons. De tegenrekening is een betaalrekening in euro s die u bij ons aanhoudt. 7. Welke rente betalen wij u over het geld op uw rekening? Over het geld op uw effectenrekening betalen wij u een variabele rente. Dit betekent wat wij de rente altijd kunnen wijzigen. U ontvangt het rentebedrag aan het eind van elk kwartaal. De hoogte van het rentepercentage kunt u vinden op onze website, U kunt het ook opvragen bij uw beleggingsspecialist.

7 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Algemene afspraken en afspraken over uw rekening 7 8. Wat gebeurt er als er te weinig geld op uw rekening staat? U spreekt met ons af of u op uw rekening rood mag staan en hoeveel. Als u rood staat, hanteren wij een rente percentage en betaalt u ons een rentebedrag. U mag niet méér rood staan dan we hebben afgesproken. U mag niet rood staan, als wij dat niet hebben afgesproken. Gebeurt dit toch, dan moet u een hoger rentebedrag aan ons betalen. Wij bepalen het rentepercentage. We mogen dit rentepercentage altijd aanpassen. U betaalt het rentebedrag aan het eind van elk kwartaal. De hoogte van het rentepercentage kunt u vinden op onze website, Ook kunt u het actuele rentepercentage opvragen bij uw beleggingsspecialist. 9. Wat gebeurt er als u een rekening hebt samen met andere personen? U kunt samen met andere personen een rekening bij ons hebben. U bepaalt dan samen wat er gebeurt met het geld en uw beleggingen op de rekening. Hebt u een en/of-rekening? Dan mag u ook ieder apart bepalen wat er gebeurt met het geld en de beleggingen op de rekening. We kunnen hierover een andere afspraak maken. Wanneer we een bericht sturen naar één van u, dan gaan we er vanuit dat we dit bericht hebben gestuurd aan u allemaal. Behalve als we hierover iets anders hebben afgesproken met u. Geeft een van u aan ons een opdracht of deelt een van u ons iets mee? Dan gaan wij ervan uit dat deze persoon dit doet namens u allen. U en de andere personen geven elkaar toestemming om ieder apart het geld en beleggingen van de rekening af te halen. U kunt de rekening alleen beëindigen met toestemming van de andere personen van wie de rekening is. Wil één van u dat u niet meer ieder apart kunt bepalen wat er gebeurt met het geld en de beleggingen op de rekening? Dan kan deze persoon dit in een brief aan ons vragen. U mag vanaf dan alleen nog samen bepalen wat er gebeurt met het geld en de beleggingen op de rekening. Soms mogen wij beslissen dat u niet meer ieder apart kunt bepalen wat er gebeurt met het geld en de beleggingen op de rekening. Bijvoorbeeld als u van plan bent te scheiden van uw partner en u hebt samen bij ons een rekening. Wij sturen ieder van u dan zo snel mogelijk een brief hierover. Staat u rood op uw rekening terwijl dat niet mag? Of staat u meer rood dan mag? Dan bent u ieder apart ervoor verantwoordelijk dat u het tekort zo snel mogelijk weer terugbetaalt. Ieder van u is verantwoordelijk om het hele bedrag terug te betalen. Als één van u overlijdt, dan mogen de andere personen ieder apart de rekening blijven gebruiken op de manier zoals wij met u hebben afgesproken in de overeenkomst. 10. Hebt u vragen? Hebt u vragen of zoekt u andere informatie? Ga dan naar onze website, of bel met uw beleggingsspecialist. U kunt ook bellen met Van Lanschot Client Services, telefoon Deze afdeling kunt u op werkdagen bereiken van 8.30 uur tot uur.

8 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Samen Beleggen: Beleggingsadvies 8 2. Samen Beleggen: Beleggingsadvies Inleiding Beleggingsadvies 1. Wat is Beleggingsadvies? 2. Op welke manier kunt u Beleggingsadvies krijgen? 3. Wanneer is de dienstverlening voor Beleggingsadvies passend voor u? Serviceniveaus 4. Welke serviceniveaus kennen wij bij Beleggingsadvies? 5. Wanneer kunt u het beste kiezen voor serviceniveau Basis? 6. Wanneer kunt u het beste kiezen voor serviceniveaus Actief en Actief Plus? 7. Wanneer kunt u het beste kiezen voor serviceniveau Intensief? 8. Wanneer kunt u het beste kiezen voor serviceniveau Profielfondsen en Index Garantie Beleggen? 9. Hoe kunt u bij ons gebruikmaken van Periodiek Beleggen? 10. Hoe kiest u een serviceniveau? 11. Wat moet u doen als u uw serviceniveau wilt wijzigen? Overig 12. Wat moet u doen als u wilt overstappen naar een andere dienstverlening of een ander soort beleggingsdienst bij ons? 13. Wanneer eindigt de overeenkomst? 14. Wat gebeurt er als u overlijdt? 15. Wat gebeurt er als u onder bewind of curatele wordt gesteld? 16. Wat gebeurt er als u naar de Verenigde Staten van Amerika verhuist? Inleiding In dit hoofdstuk leggen we uit wat de dienstverlening Beleggingsadvies bij ons inhoudt. Daarnaast leggen we uit welke serviceniveaus we bij Beleggingsadvies kennen. We geven per serviceniveau aan wat u van ons kunt verwachten en wat wij van u verwachten. U kunt deze uitleg gebruiken om de, voor u, meest passende vorm van dienstverlening te kiezen. Als laatste geven we aan wat u moet doen als u van serviceniveau of dienstverlening wilt wijzigen. Beleggingsadvies 1. Wat is beleggingsadvies? U krijgt van ons advies over uw beleggingen. Hierbij houden wij rekening met uw persoonlijke wensen en doelstellingen. De uiteindelijk aan- en verkoopbeslissingen neemt u zelf. Wij doen uit eigen beweging geen transacties voor uw rekening en risico. Een beleggingsspecialist begeleidt u. Aan de basis van ons beleggingsadvies liggen uw beleggingsdoelstellingen en uitgangspunten, uw kennis en ervaring met beleggen en uw financiële situatie. Na de inventarisatie van deze onderdelen bepalen wij samen met u welk risicoprofiel passend is voor u. Dit overeengekomen risicoprofiel vormt de basis voor ons advies aan u. De beleggingsadviezen die wij u geven, zijn nooit een garantie voor een positief resultaat. Bij ons beleggingsadvies maken we gebruik van onze eigen inschatting en verwachting van de manier waarop uw beleggingen zich zullen ontwikkelen. Het zijn inschattingen en verwachtingen, daarom mag u er niet van uitgaan dat ze zeker uitkomen. Hebt u schade doordat u een besluit hebt genomen op basis van ons advies? Of hebt u schade doordat de opbrengst van uw beleggingen niet overeenkomt met onze inschatting of verwachting? Dan zijn wij niet aansprakelijk voor deze schade. Behalve als we het beleggingsadvies redelijkerwijs niet hadden mogen geven. Voor ons beleggings advies gebruiken wij beleggingsinformatie van andere organisaties die we zorgvuldig hebben uitgekozen. Toch zijn wij er niet aansprakelijk voor als de informatie van deze partijen niet juist of onvolledig is.

9 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Samen Beleggen: Beleggingsadvies 9 Bij onze advisering maken we gebruik van onze eigen ervaring en deskundigheid en die van onze dochter onderneming Kempen Capital Management N.V. (Kempen). Jaarlijks stellen de specialisten van Kempen voor elk risicoprofiel een strategische vermogensverdeling samen. Dit doen zij op basis van hun verwachtingen voor de lange termijn. Gedurende het jaar toetsen zij hun visie aan ontwikkelingen in de markt. Op die manier kunnen zij inspelen op de actuele economische marktomstandigheden (tactische aanpassingen in de vermogensverdeling). Daarnaast maken we gebruik van onderzoek van Kempen en van derde partijen naar aandelen, obligaties, beleggings fondsen en andere soorten beleggingen. Dit onderzoek noemen wij research. Deze research gebruiken we om een mening (opinie) te vormen over beleggingen. Op basis daarvan geven wij u dan advies over die beleggingen. 2. Op welke manier kunt u beleggingsadvies krijgen? Wij kennen twee soorten beleggingsadvies. 1. Beleggingsadvies: advies door een beleggingsspecialist (offline dienstverlening). In de brochure die u nu leest, geven we verder alleen uitleg over deze manier van beleggingsadvies. 2. Evi Advies: advies via internet, minimuminleg ,- (online dienstverlening). Vragen over Evi Advies kunt u stellen aan uw beleggingsspecialist. Meer informatie en een uitgebreide demo vindt u op de website van Evi, 3. Wanneer is de dienstverlening beleggingsadvies passend voor u? Of beleggingsadvies passend is voor u, kunt u het beste bespreken met uw beleggingsspecialist. In het algemeen is beleggingsadvies passend voor klanten die graag zelf de aan- en verkoopbeslissingen willen nemen maar daarbij wel ondersteuning wensen. Klanten die zelf de beslissingen nemen: zijn op de hoogte van de economische ontwikkelingen, hebben interesse in en ervaring met beleggen, begrijpen de risico s en kunnen de risico s financieel en emotioneel dragen, willen door ons op de hoogte gehouden worden van onze beleggingsvisie. U moet bij de keuze rekening houden met het minimumbedrag aan vaste kosten van een serviceniveau in relatie tot de omvang van uw vermogen en de verwachte rendementen. Als deze in verhouding zijn en als u zich grotendeels herkent in dit algemene profiel, dan is beleggingsadvies meestal passend. Beleggingsadvies kan bijvoorbeeld niet passend zijn. Bij voorbeeld als u een serviceniveau kiest met een hoog minimumbedrag aan vaste kosten als uw vermogen relatief klein is. Serviceniveaus 4. Welke serviceniveaus kennen wij bij Beleggingsadvies? U kunt bij Beleggingsadvies kiezen uit vijf serviceniveaus. De serviceniveaus onderscheiden zich onder andere in de beleggingen die wij u adviseren, hoe vaak wij contact met u hebben en ook in de kosten die u ons betaalt. Door u deze keuze te geven, willen we de dienstverlening passend maken voor u. Hierna leest u meer over de verschillen tussen de serviceniveaus. De kosten van de verschillende serviceniveaus vindt u in hoofdstuk 4 van deze brochure. 1. Basis 2. Actief 3. Actief Plus 4. Intensief 5. Profielfondsen en Index Garantie Beleggen Alle serviceniveaus bieden dezelfde basisdienstverlening. Aanhouden van een rekening Administreren en bewaren van uw beleggingen Opstellen van een financieel jaaroverzicht Toegang tot de belangrijkste informatie en overzichten van uw portefeuille via Van Lanschot Online Bankieren Verstrekken van periodieke portefeuilleoverzichten Toegang tot dagelijks beleggingsnieuws, factsheets, prospectussen en Essentiële Beleggersinformatie (EBi) via de website Van Lanschot Beleggingsinformatie en via de dagelijkse nieuwsbrief Van Lanschot Beleggingsinformatie Portefeuillebewaking waarbij wij uw portefeuille controleren op voldoende spreiding en op afwijkingen tussen uw actuele en overeengekomen risicoprofiel

10 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Samen Beleggen: Beleggingsadvies 10 We hebben een aantal belangrijke beleggingsovertuigingen die wij gebruiken bij onze beleggingsdienstverlening. We hebben daarom heldere en expliciete beleggingsovertuigingen die onze leidraad vormen in het beheren en adviseren van beleggingsportefeuilles. De beleggingsovertuigingen leiden tot een gedegen beleggingsproces met een hoog risicobewustzijn. 1. We houden koers. Een langetermijnfocus voegt waarde toe in een wereld die wordt gedomineerd door op korte termijn gerichte beleggers. 2. We spreiden. Dit geeft de grootste kans dat we uw doelen bereiken, ook in onrustige tijden. 3. We zijn pro-actief. We anticiperen voortijdig op veranderende marktomstandigheden. Hiermee zorgen we ervoor dat u op termijn voldoende wordt beloond voor het risico. 4. We zijn selectief. We selecteren voor u specialistische beleggingsfondsen na grondig onderzoek. 5. We ondernemen verantwoord. De geselecteerde beleggingsfondsen nemen hun sociaal-ethische verantwoordelijk heid voor hun beleggingen. 5. Wanneer kunt u het beste kiezen voor serviceniveau Basis? U kunt het beste kiezen voor serviceniveau Basis als u een goed gespreide portefeuille wilt opbouwen door uw vermogen te beleggen in beleggingsfondsen en indextrackers. Het serviceniveau Basis biedt de volgende dienstverlening. Een centraal adviesteam van specialisten dat u adviseert. U krijgt advies over individuele aandelen, obligaties, beleggingsfondsen, indextrackers en gestructureerde producten. Wij verzorgen een zorgvuldige inventarisatie en analyse van uw financiële positie, uw inkomensdoelstelling, uw vermogensdoelstelling, uw bereidheid tot acceptatie van risico s en uw kennis en ervaring op beleggingsgebied. Aan de hand van deze toets komt u met ons een risicoprofiel overeen. U hebt gedurende het jaar contact met een beleggingsspecialist. De frequentie is afhankelijk van de marktomstandigheden en de research op de beleggingen, maar minimaal tweemaal per jaar. U kunt uiteraard ook zelf contact opnemen met uw beleggingsspecialist. Wij toetsen jaarlijks de afspraken en de uitgangspunten. U krijgt advies over een gedegen portefeuilleopbouw als afgeleide van het overeengekomen risicoprofiel. 6. Wanneer kunt u het beste kiezen voor de serviceniveaus Actief en Actief Plus? Serviceniveau Actief en Actief Plus kunt u het beste kiezen als u zelf actief met uw beleggingen bezig wilt zijn. De dienstverleningen van Actief en Actief Plus zijn hetzelfde, alleen de vaste en variabele kosten verschillen. Bent u een actieve belegger en doet u veel transacties? Dan is het serviceniveau Actief Plus mogelijk passend voor u. Doet u minder transacties? Dan is Actief mogelijk het passende serviceniveau voor u. Beide serviceniveaus bieden de volgende dienstverlening. U krijgt een beleggingspecialist als vaste aanspreekpunt. De beleggingsspecialist is onderdeel van een team en bedient een beperkt aantal klanten. Dit zorgt voor focus en proactieve advisering. U krijgt advies over een breed scala aan beleggingsinstrumenten zoals aandelen, obligaties, opties, beleggingsfondsen, gestructureerde producten en alternatieve beleggingen. U ontvangt beleggingsvoorstellen en een jaarlijks beleggingsplan. Wij toetsen jaarlijks de afspraken en de uitgangspunten in een persoonlijk gesprek. U hebt gedurende het jaar frequent contact met uw beleggingsspecialist. De frequentie is afhankelijk van de marktomstandigheden en de research op de beleggingen, maar minimaal viermaal per jaar. U kunt uiteraard ook zelf contact opnemen met uw beleggingsspecialist. U krijgt advies over een gedegen portefeuilleopbouw als afgeleide van het overeengekomen risicoprofiel. 7. Wanneer kunt u het beste kiezen voor serviceniveau Intensief? Serviceniveau Intensief kunt u het beste kiezen als u een (zeer) actieve belegger bent. Ook als u afwijkende beleggingswensen hebt, kan serviceniveau Intensief passend voor u zijn. Trading en Speciale mandaten zijn mogelijk. Wij leggen hieronder uit wat wij met beide begrippen bedoelen.

11 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Samen Beleggen: Beleggingsadvies 11 Het serviceniveau biedt de volgende dienstverlening. Een team van specialisten adviseert proactief een zeer beperkt aantal klanten. U krijgt ruime bewegingsvrijheid en vrijwel geen beperkingen in beleggingsmogelijkheden. U ontvangt op verzoek opinies van fundamentele en technische analisten ook van derden. U krijgt advies over een breed scala aan beleggingsinstrumenten zoals derivaten, opties, futures en turbo s. U krijgt advies over een gedegen portefeuilleopbouw als afgeleide van het overeengekomen risicoprofiel. U krijgt automatisch toegang tot een netwerk van actieve beleggers (kennis vanuit ervaringen van andere klanten). Hoe vaak u contact met ons wilt stemmen we af op uw wensen. Trading Is uw risicobereidheid hoog en bedraagt uw totaal belegbaar vermogen bij ons ten minste 1 miljoen euro? Dan kunt u gebruik maken van trading. Dit betekent dat u actief kunt inspelen op marktbewegingen op de korte termijn. U hebt daarbij intensief contact met een team van proactieve specialisten. Zij maken gebruik van een state-of-the-art technische analyse. Speciale mandaten Speciale mandaten zijn een mogelijkheid als: uw totaal belegbaar vermogen bij ons ten minste 2 miljoen euro bedraagt en u afwijkende beleggingswensen heeft ten opzichte van het door Van Lanschot gevoerde beleid, of u bijvoorbeeld op het gebied van communicatie andere wensen hebt. U wordt hierbij actief geïnformeerd en begeleid, eventueel buiten ons universum van beleggingen om. De contactfrequentie sluit naadloos aan op uw behoefte. U krijgt van ons afwijkende en creatieve beleggingsideeën. En u hebt toegang tot een breed spectrum aan research van ons en van derden. 8. Wanneer kunt u het beste kiezen voor serviceniveau Profielfondsen en Index Garantie Beleggen? Wilt u op zeer overzichtelijke wijze goed gespreid beleggen? Dan is serviceniveau Profielfondsen en Index Garantie Beleggen passend voor u. U belegt dan eventueel via Periodiek Beleggen in onze profielfondsen, de Kempen profielfondsen. Deze profielfondsen bieden een eenvoudige manier om wereldwijd te beleggen in overeenstemming met uw risicoprofiel. Uw risicoprofiel bepaalt u samen met uw beleggingsspecialist. U mag gebruikmaken van het serviceniveau Profielfondsen en Index Garantie Beleggen als u op uw rekening alleen de Kempen Profielfondsen aanhoudt en/of als u gebruikmaakt van Periodiek Beleggen. Ook als u hebt gekozen voor Index Garantie Beleggen dan maakt u gebruik van serviceniveau Profielfondsen en Index Garantie Beleggen. Met Index Garantie Beleggen: bestaat uw portefeuille alleen uit 100% Van Lanschot Index Garantie Notes (IGN), belegt u risicomijdend, maar hebt u bij opgaande beursbewegingen wel rendementskansen, belegt u in IGN s met een vaste structuur waarbij de hoofdsom op einddatum 100% gegarandeerd is. Bij Periodiek Beleggen kunt u: eenvoudig en automatisch beleggen, periodiek uw portefeuille opbouwen met vaste bedragen, beleggen in overeenstemming met uw risicoprofiel, zelf bepalen hoe vaak en hoeveel u op uw rekening wilt storten. 9. Hoe kunt u bij ons gebruikmaken van Periodiek Beleggen? Dit kunt u doen via een reguliere rekening, maar ook via een rekening die een specifiek doel heeft. Dit is een rekening die u aanhoudt in het kader van bijvoorbeeld: een BeursHypotheek of een VermogensHypotheek, een LevensloopBeleggenrekening, een GeneratieRekening. 10. Hoe kiest u een serviceniveau? Het serviceniveau kiest u in overleg met uw beleggingsspecialist. Dit doet u op het moment dat u hebt besloten uw vermogen bij ons in Beleggingsadvies onder te brengen. 11. Wat moet u doen als u uw serviceniveau wilt aanpassen? U kunt het serviceniveau één keer per jaar, aan het einde van een kwartaal aanpassen. Hierop zijn uitzonderingen mogelijk. Dit kan het geval zijn bij grote veranderingen in uw persoonlijke en financiële situatie.

12 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Samen Beleggen: Beleggingsadvies 12 Voor het aanpassen van uw serviceniveau neemt u contact op met uw beleggingsspecialist. Deze laat de aanpassing administratief verwerken. U krijgt een bevestiging van de nieuwe afspraken. Deze moet u bewaren bij uw overeenkomst. In de bevestiging nemen wij op per wanneer de dienstverlening en de kosten van het nieuwe serviceniveau ingaan. Overig 12. Wat moet u doen als u wilt overstappen naar een andere dienstverlening of een ander soort beleggingsdienst bij ons? U neemt daarvoor contact op met uw beleggingsspecialist. Deze laat u weten op welke manier u kunt overstappen naar Evi, Laten Beleggen of Van Lanschot Zelf Beleggen. 13. Wanneer eindigt de overeenkomst? Zowel u als wij kunnen de overeenkomst opzeggen door de ander een ondertekende brief te sturen. U stuurt deze naar het kantooradres van uw banker. Ook kunt u uw banker een sturen. In sommige gevallen (bijvoorbeeld bij een en/of rekening) kunnen wij u vragen ons alsnog een ondertekende brief te sturen. In de volgende situaties eindigt onze relatie per direct en geheel, zonder dat wij u een brief moeten sturen. U bent failliet, valt onder een wettelijke regeling voor schuldsanering of vraagt surséance van betaling aan. U houdt zich niet aan de afspraken die in de voorwaarden staan. U verhuist naar de Verenigde Staten van Amerika. In uw brief of moet u aangeven wat u met uw beleggingen en geld wilt doen. U kunt ons bijvoorbeeld opdracht geven uw beleggingen en geld te verkopen of over te boeken naar een andere rekening bij ons of bij een andere partij. Voor het verkopen of overboeken van uw beleggingen betaalt u kosten. Deze kosten vindt u in hoofdstuk 4 van deze voorwaarden. Geeft u in uw brief of niet aan wat u met uw beleggingen wilt doen? Of is het ons niet duidelijk wat u bedoelt? Dan kunnen we de overeenkomst niet beëindigen. Wij nemen dan contact met u op om te vragen wat uw bedoeling is. Zodra al uw opdrachten zijn verwerkt en wij de rekening kunnen opheffen, ontvangt u van ons een bevestiging van uw opzegging en de datum waarop de overeenkomst is beëindigd. U kunt in hoofdstuk 4 lezen welke kosten u tot beëindiging nog moet betalen. 14. Wat gebeurt er als u overlijdt? Zoals met u afgesproken in de overeenkomst treden uw erfgenamen tijdelijk in uw plaats als partij bij deze overeenkomst. Wij geven geen beleggingsadvies zolang uw erfgenamen niet formeel bij ons bekend zijn. Wij weten pas formeel wie uw erfgenamen zijn, nadat wij een verklaring van erfrecht ontvangen. Daarna geven wij de erfgenamen beleggingsadvies totdat de nalatenschap is verdeeld. Het kan zijn dat na verdeling van de nalatenschap de erfgenaam de rekening wenst aan te houden. Dan sluiten wij een nieuwe Overeenkomst voor Beleggingsadvies met die erfgenaam. 15. Wat gebeurt er als u onder bewind of curatele wordt gesteld? Als u onder bewind of curatele wordt gesteld, treedt uw bewindvoerder of curator in uw plaats als partij bij deze overeenkomst. Wij geven geen beleggingsadvies zolang de bewindvoerder of curator niet formeel bij ons bekend is. Ook moeten wij eerst met de bewindvoerder of curator een nieuw risicoprofiel overeenkomen zoals beschreven in hoofdstuk 3 van deze brochure. Wij weten pas formeel wie de bewindvoerder of curator is, nadat wij de benoeming door de rechtbank hebben ontvangen. Zolang u de rekening aanhoudt, schrijven wij de kosten automatisch van de rekening af. Hebben wij gedurende een periode van zes maanden na uw onderbewind- of curatelestelling niet kunnen vaststellen wie formeel uw bewindvoerder of curator is? Of zijn wij binnen deze periode nog geen nieuw risicoprofiel overeengekomen met de bewindvoerder of curator? Dan mogen wij alle beleggingen op uw rekening verkopen. De opbrengst houden we aan op uw rekening. 16. Wat gebeurt er als u naar de Verenigde Staten verhuist? Wij kunnen u dan niet meer adviseren. Wel kunt u gebruikmaken van Van Lanschot Zelf Beleggen. Wij nemen contact met u op om een omzetting naar Van Lanschot Zelf Beleggen te bespreken.

13 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? Inleiding Onze risicoprofielen 1. Wat is een risicoprofiel? 2. Wat zijn vermogenscategorieën? 3. Welke risicoprofielen gebruiken wij? Uw risicoprofiel 4. Hoe komen wij met u een passend risicoprofiel overeen? 5. Waarom zijn verwachte risico s en rendementen belangrijk om een passend risicoprofiel overeen te kunnen komen? 6. Hoe groot is het risico op koersdalingen en de kans op koersstijgingen op de korte termijn? 7. Hoe berekenen wij de verwachte risico s en rendementen? 8. Welke gevolgen heeft het opnemen van geld uit uw belegde vermogen? 9. Alternatieve beleggingen Gebruik van uw risicoprofiel 10. Uw risicoprofiel als basis voor de advisering 11. Hoe gebruiken wij uw risicoprofiel voor de bewaking van uw portefeuille? 12. Waar ziet u het actuele risicoprofiel van uw portefeuille? 13. Wat moet u doen als het actuele risicoprofiel van uw portefeuille afwijkt van het overeengekomen risicoprofiel? 14. Wat moet u doen als uw persoonlijke situatie verandert? Inleiding In dit hoofdstuk leest u wat een risicoprofiel is en welke risicoprofielen wij gebruiken. Ook leest u hoe wij met u een passend risicoprofiel overeenkomen. Wij laten u per risicoprofiel de kenmerken zien, zodat u kunt bepalen of u zich voldoende herkent in het overeengekomen risicoprofiel. Ook laten wij voor de verschillende risicoprofielen de rendementen en risico s zien die wij verwachten. Vervolgens informeren wij u hoe wij uw risicoprofiel gebruiken bij onze advisering en bij bewaking van de risico s in uw portefeuille. Ten slotte leest u hoe u ervoor kunt zorgen dat uw portefeuille blijft passen bij uw risicoprofiel. Onze risicoprofielen 1. Wat is een risicoprofiel? Een risicoprofiel geeft een indicatie van het risico dat u met uw beleggingen loopt. Het geeft ook een indicatie van het rendement dat u met uw beleggingen kunt behalen. De grootste invloed op het risico en het rendement van de portefeuille zijn de verhoudingen tussen de verschillende vermogenscategorieën binnen uw portefeuille. Voordat u uw portefeuille gaat invullen, bepalen wij samen met u het risicoprofiel dat het beste bij u past. Gaat u beleggen volgens dit risicoprofiel? Dan wordt de kans kleiner dat eventuele tegenvallende beleggingsresultaten onaanvaardbare gevolgen hebben voor uw persoonlijke omstandigheden. 2. Wat zijn vermogenscategorieën? De beleggingen in uw portefeuille delen wij in vermogenscategorieën in. De risicodragende beleggingen zijn onderverdeeld in de vermogenscategorieën obligaties high yield, aandelen, onroerend goed, grondstoffen en de meeste alternatieve beleggingen. De risicomijdende beleggingen zijn onderverdeeld in de vermogenscategorieën liquiditeiten en obligaties investment grade. Deze vermogenscategorieën leggen we verder uit in hoofdstuk 6 van deze brochure. Hebt u geld staan op een spaarrekening of deposito? Dan kunt u met uw beleggingsspecialist afspreken of u dat geld deel wilt laten uitmaken van uw belegd vermogen.

14 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? 14 Vermogenscategorieën kunnen verschillend en soms tegengesteld reageren op economische bewegingen. Spreiding over verschillende vermogenscategorieën is daarom een krachtig middel om risico s te verminderen. Zo kan bij voorbeeld het toevoegen van één risicodragende vermogenscategorie aan een portefeuille die uitsluitend bestaat uit risicomijdende vermogenscategorieën, het risico van deze portefeuille juist verlagen. Elk risicoprofiel kent een eigen samenstelling van vermogenscategorieën. Bandbreedtes per vermogenscategorie per risicoprofiel met alternatieve beleggingen Liquiditeiten + Obligaties Investment Grade Obligaties High Yield Aandelen Onroerend goed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Inkomensgericht 60%-100% 0%-10% 0%-20% 0%-5% 0%-5% 0%-15% Defensief 40%-80% 0%-15% 10%-40% 0%-10% 0%-10% 0%-20% Neutraal 25%-65% 0%-15% 20%-55% 0%-10% 0%-10% 0%-20% Groeigericht 10%-40% 0%-20% 30%-75% 0%-15% 0%-15% 0%-25% Offensief 0%-25% 0%-20% 40%-90% 0%-15% 0%-15% 0%-25% Bandbreedtes per vermogenscategorie per risicoprofiel zonder alternatieve beleggingen Liquiditeiten + Obligaties Investment Grade Obligaties High Yield Aandelen Onroerend goed Grondstoffen Inkomensgericht 60%-100% 0%-10% 0%-20% 0%-5% 0%-5% Defensief 40%-80% 0%-15% 10%-40% 0%-10% 0%-10% Neutraal 25%-65% 0%-15% 20%-55% 0%-10% 0%-10% Groeigericht 10%-40% 0%-20% 30%-75% 0%-15% 0%-15% Offensief 0%-25% 0%-20% 40%-90% 0%-15% 0%-15% 3. Welke risicoprofielen gebruiken wij? Wij gebruiken vijf risicoprofielen. Van elk risicoprofiel vindt u een beschrijving van de gemiddelde belegger voor wie dat risicoprofiel geschikt is. Met behulp van deze beschrijving kunt u controleren of uw keuze bij u past. Niet alle kenmerken hoeven op uw persoonlijke situatie van toepassing te zijn. Inkomensgericht profiel Het belangrijkste uitgangspunt bij dit risicoprofiel is het zo veel mogelijk in stand houden van de waarde van uw vermogen over een relatief korte periode. U accepteert een gering negatief rendement op uw vermogen. Uw vermogen blijft in stand, ondanks inflatie en belastingen. Defensief profiel Het belangrijkste uitgangspunt bij dit risicoprofiel is een relatief stabiele ontwikkeling van uw vermogen met als doel groei van uw vermogen, ondanks inflatie en belastingen. Deze groei vindt bij voorkeur plaats zonder hevige waardeschommelingen, maar u accepteert het risico op een beperkt negatief rendement op uw vermogen. Neutraal profiel Het belangrijkste uitgangspunt bij dit risicoprofiel is groei van uw vermogen waarbij de kans op zeer heftige waardeschommelingen beperkt blijft. Uw vermogen kan wel groeien als gevolg van de ontwikkelingen op de aandelenbeurzen. U accepteert daarbij het risico op een negatief rendement op uw vermogen. Groeigericht profiel Het belangrijkste uitgangspunt bij dit risicoprofiel is groei van uw vermogen. Deze groei volgt grotendeels de aandelenmarkten waarbij de ergste waardeschommelingen iets worden verminderd. U accepteert het risico op een aanzienlijke waardedaling in een slecht beleggingsjaar.

15 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? 15 Offensief profiel Het belangrijkste uitgangspunt bij dit risicoprofiel is het streven naar een rendement dat minstens zo hoog is als dat van de aandelenmarkt. Bij dit streven naar een zo hoog mogelijk rendement bent u bereid tot het nemen van alle risico s die met beleggen in aandelen te maken hebben. U neemt bewust een groot risico om daarmee op de langere termijn een hoog rendement te kunnen behalen. U accepteert het risico op een aanzienlijke waardedaling in een slecht beleggingsjaar. Behalve deze vijf risicoprofielen bestaat er nog een zesde risicoprofiel: high risk. Het risicoprofiel van uw portefeuille kan high risk worden door een debetstand op uw rekening of door een marginverplichting (hierover leest u meer bij punt 5 in hoofdstuk 6). In onze dienstverlening Beleggingsadvies voeren wij een behoudend beleid. Dit betekent onder meer dat wij het risicoprofiel high risk niet adviseren. Hieronder staan de kenmerken van een belegger met een high risk profiel. High Risk profiel U belegt regelmatig met geleend geld en/of u belegt door middel van het schrijven van putopties en u houdt regelmatig een marginverplichting aan. U bent zich bewust van de extra risico s (zoals hefboomwerking) die verbonden zijn aan het beleggen met geleend geld en/of het schrijven van putopties. U accepteert dat de neerwaartse risico s zeer groot kunnen zijn en dat u een restschuld kunt houden. U volgt de aandelenmarkt intensief en u bent een zeer ervaren belegger. Uw risicoprofiel 4. Hoe komen wij met u een passend risicoprofiel overeen? Wij komen met u een passend risicoprofiel overeen op basis van een zorgvuldige inventarisatie en analyse van uw financiële positie, uw doelstelling ten aanzien van inkomen en onttrekkingen, uw vermogensdoelstelling, uw bereidheid om risico s te accepteren en uw kennis van en ervaring met beleggen. Deze inventarisatie noemen wij ook wel de geschiktheidstoets. Aan de hand van deze toets komen wij samen met u tot het risicoprofiel dat het beste bij u past. Dit noemen wij het overeengekomen risicoprofiel. Houdt u voor verschillende doeleinden portefeuilles aan? Dan komen wij voor iedere portefeuille een passend risicoprofiel met u overeen. Soms lukt het niet om een risicoprofiel met u overeen te komen. Bijvoorbeeld omdat wij over onvoldoende gegevens van u beschikken. Als dit voor u het geval is, dan kunt u ons alsnog van de benodigde informatie voorzien. Zonder overeengekomen risicoprofiel kunnen wij u niet adviseren. U kunt dan wel kiezen voor Van Lanschot Zelf Beleggen. Daarbij belegt u volledig zelfstandig en krijgt u van ons geen beleggingsadvies. 5. Waarom zijn verwachte risico s en rendementen belangrijk om een passend risicoprofiel overeen te kunnen komen? Inzicht in de verwachte risico s en rendementen kan u helpen bij het bepalen welk risicoprofiel het beste bij u past. U moet daarbij een afweging maken tussen de beleggingsrisico s en uw financiële doelstellingen. Bij deze afweging zijn de volgende vragen belangrijk. Hoe ervaart u het risico op koersdalingen op korte termijn? En koersdalingen op langere termijn? Hoe verhouden deze zich tot de kans op het halen van uw financiële doelstellingen op de lange(re) termijn? Om u bij deze afweging te helpen vindt u bij punt 6 in dit hoofdstuk een grafiek die een beeld geeft van de mogelijke omvang van koersdalingen en de mogelijke omvang van koersstijgingen op korte termijn. Rendementen kunnen zowel positief als negatief zijn. Het rendement dat u daadwerkelijk behaalt, kan sterk afwijken van het verwachte rendement dat wij hebben berekend. Deze berekening is namelijk gebaseerd op onze huidige verwachtingen voor de lange termijn. Daarom voeren wij op basis van een aantal veronderstellingen scenarioanalyses uit. Met deze scenario analyses krijgt u een beeld van de te verwachte rendementen per risicoprofiel, maar ook van mogelijke afwijkingen hierin. Als u conclusies wilt verbinden aan de verwachte rendementen, moet u ook rekening houden met het volgende. Wij gaan er vanuit dat portefeuilles gespreid zijn over de vermogenscategorieën en de beleggingen die wij u adviseren. Als uw eigen portefeuille niet volgens die verdeling gespreid is, kunnen de rendementen aanzienlijk afwijken. Wij houden bij onze rendementsverwachtingen geen rekening met uw fiscale situatie en met de kosten die wij u in rekening brengen. De fiscale gevolgen van beleggen zijn afhankelijk van uw persoonlijke situatie. Wij adviseren u hierover een deskundige te raadplegen. Ook de inflatie is niet meegenomen in onze rendementsverwachtingen. De doelstelling van de Europese Centrale Bank is de inflatie in de eurozone te beperken tot een niveau van 2%.

16 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? 16 Wij benadrukken hierbij dat in alle getoonde tabellen en grafieken sprake is van verwachtingen. Verwachtingen vormen geen betrouwbare indicator voor toekomstige resultaten. 6. Wat zijn de rendementsverwachtingen van uw overeengekomen risicoprofiel? In de grafieken hierna ziet u per risicoprofiel het gemiddeld jaarrendement dat wij verwachten voor de komende 10 jaar en de mogelijke rendementen die u kunt verwachten na één jaar. Rendementsverwachtingen per risicoprofiel zonder alternatieve beleggingen 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% 40,5% 33,4% 27,3% 19,4% 12,5% 1,9% 3,1% 3,9% 4,6% 5,1% -10,0% -14,7% -18,7% -22,6% -27,5% Inkomensgericht Defensief Neutraal Groeigericht Offensief Bron: Kempen Capital Management, november 2014 Rendementsverwachtingen per risicoprofiel met alternatieve beleggingen 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% 31,2% 25,5% 18,9% 12,2% 2,1% 3,3% 4,1% 4,8% -9,7% -13,6% -17,2% -20,7% Inkomensgericht Defensief Neutraal Groeigericht 37,0% -24,7% Offensief 5,4% Bron: Kempen Capital Management, november 2014 In de grafieken tonen we prognoses. Prognoses vormen geen betrouwbare indicator voor toekomstige resultaten. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. In de prognose is rekening gehouden met de invloed van kosten (wij hebben hiervoor een kostenpercentage van 0,67% op jaarbasis gebruikt). De werkelijke kosten kunnen afwijken en hangen onder andere af van het gekozen serviceniveau voor beleggingsadvies en met het aantal transacties. Er is geen rekening gehouden met de invloed van inflatie, belastingen, stortingen en onttrekkingen. U ziet in de grafieken dat er op korte termijn grote fluctuaties kunnen optreden in het rendement. De mogelijke resultaten komen voort uit verschillende economische scenario s. De grafieken geven de bandbreedtes weer van de vermogensontwikkeling na één jaar op basis van 95% waarschijnlijkheid. Dit wil zeggen dat onder normale omstandigheden in 95% van de scenario s de waardeontwikkeling binnen de vermelde bandbreedtes uitkomt. Er kunnen zich dus nog slechtere of betere vermogensontwikkelingen voordoen. De kans dat de vermogensontwikkeling buiten de vermelde bandbreedtes uitkomt, is 5% (ofwel 50 van de scenario s).

17 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? Hoe berekenen wij de verwachte risico s en rendementen? Het verwachte gemiddelde jaarrendement berekenen wij met behulp van de rendementen die Kempen Capital Management voor de lange termijn (10 jaar) verwacht voor de verschillende vermogenscategorieën. Het verwachte rendement is gebaseerd op de strategische vermogensverdeling die geldt voor het risicoprofiel. De verwachte rendementen van Kempen dienen als input voor de scenarioanalyses. Voor de uitvoering van de scenarioanalyse maken wij gebruik van het systeem OPAL Wealth Planner van Ortec Finance. Dit systeem helpt ons om u inzicht te geven in de verhouding tussen het verwachte rendement en het mogelijke risico bij beleggen en sparen. Ook tonen wij de haalbaarheid van uw financiële doelstellingen op de lange termijn. 8. Welke gevolgen heeft het onttrekken van geld uit uw belegde vermogen? Als u regelmatig geld onttrekt uit uw belegde vermogen, heeft dit grote invloed op de kans op het behalen van uw doelstellingen. En daarmee ook op uw keuze van het risicoprofiel. Vaak wordt de invloed van deze onttrekkingen onderschat. De invloed van onttrekkingen verschilt per risicoprofiel. Bent u van plan om periodiek bedragen aan uw portefeuille te onttrekken? Bespreekt u dit dan met uw beleggingsspecialist, zodat u samen de juiste keuze voor uw risicoprofiel kunt maken. Met Opal Wealthplanner, zoals toegelicht bij punt 7, houden wij rekening met de invloed van vooraf besproken onttrekkingen van geld uit uw belegde vermogen op de haalbaarheid van uw doelstellingen. 9. Alternatieve beleggingen Bij de berekening van het verwachte rendement en de verwachte waardeontwikkeling lieten wij ook een grafiek zien met de verwachte waardeontwikkeling van een portefeuille inclusief alternatieve beleggingen. Tot deze categorie rekenen wij onder meer hedgefondsen, private equity en gestructureerde producten. In hoofdstuk 6 van deze brochure leggen wij u de kenmerken en risico s van deze beleggingen uit. Alternatieve beleggingen onderscheiden zich onder meer van de andere vermogenscategorieën door de beperkte mate van verhandelbaarheid op de korte termijn. Zo kan het bij het verkopen van hedgefondsen een aantal maanden duren voordat de opbrengsten voor u beschikbaar komen. Tussen het geven van de verkoopopdracht en het bepalen van de verkoopopbrengst blijft u onverminderd de bij het fonds behorende beleggingsrisico s lopen. Bij private equity kan het geïnvesteerde vermogen zelfs een aantal jaren geblokkeerd zijn. Alternatieve beleggingen zijn daardoor per definitie niet geschikt voor beleggers die op elk gewenst moment hun belegging moeten of willen verkopen. Als de beperkte verhandelbaarheid geen probleem is, biedt het opnemen van alternatieve beleggingen in de portefeuille een gewenste aanvulling. Doordat de koersontwikkeling van deze categorie in grote mate onafhankelijk is van de andere vermogenscategorieën, vergroot u hiermee de spreiding binnen uw portefeuille. Over het algemeen en over een langere termijn zien wij dat alternatieve beleggingen het rendement van portefeuilles kunnen verhogen en risico s van portefeuilles als geheel kunnen verlagen. Maar omdat alternatieve beleggingen complexe beleggingen zijn, is het belangrijk dat u, voordat u hierin gaat beleggen, weet wat de kenmerken en de verwachte risico s zijn. Er bestaan veel verschillende alternatieve beleggingen. Er zijn alternatieve beleggingen die zeer risicodragend zijn, maar er zijn er ook die zeer risicomijdend zijn. Wij voeren altijd een grondig onderzoek uit naar fondsen in de vermogencategorie alternatieve beleggingen. Alleen fondsen die onze toetsing doorstaan, nemen wij mee in onze advisering. Of het voor u wenselijk is om in deze categorie te beleggen, kunt u bespreken met uw beleggingsspecialist.

18 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? 18 Gebruik van uw risicoprofiel 10. Uw risicoprofiel als basis voor de advisering Voor een optimale invulling van uw portefeuille zijn expertise en maatwerk essentieel. Op basis van uw risicoprofiel adviseren wij u over de verdeling van uw portefeuille over de verschillende vermogenscategorieën en beleggingen. Wij houden hierbij rekening met de bandbreedtes per vermogenscategorie per risicoprofiel. En binnen de bandbreedtes spelen de strategische en tactische keuzes een rol bij de invulling van uw portefeuille. 11. Hoe gebruiken wij uw risicoprofiel voor de bewaking van uw portefeuille? De samenstelling en de waarde van de beleggingen in uw portefeuille kunnen veranderen. Dit kan gebeuren doordat u transacties hebt gedaan. Maar ook omdat de financiële markten voortdurend in beweging zijn en koersen schommelen. Deze veranderingen zijn van invloed op het actuele risicoprofiel van uw portefeuille. Wij controleren daarom periodiek of de samenstelling van uw portefeuille wat risico betreft nog aansluit bij uw risicoprofiel. Met het overeengekomen risicoprofiel als uitgangspunt hebben wij minimum- en maximumgrenzen vastgesteld voor de risicodragende beleggingen in portefeuilles. Deze zogenoemde bandbreedtes geven u voldoende ruimte om in te spelen op gewijzigde omstandigheden op de financiële markten. Tegelijkertijd zorgen zij ervoor dat u niet meer risico neemt dan past bij uw risicoprofiel. In onderstaande tabel ziet u per risicoprofiel welke bandbreedtes wij hebben vastgesteld. Wij adviseren het risicoprofiel high risk niet. Daarom hebben wij hiervoor geen bandbreedte vastgesteld. Bandbreedtes voor risicodragende beleggingen per risicoprofiel Risicoprofiel Bandbreedtes voor risicodragende beleggingen Inkomensgericht 0% - 25% Defensief 25% - 45% Neutraal 45% - 65% Groeigericht 65% - 85% Offensief 85% - 100% 12. Wat is het actuele risicoprofiel van uw portefeuille? Het actuele risicoprofiel van uw portefeuille geeft weer hoe de verdeling van uw beleggingen over de verschillende vermogenscategorieën op enig moment is. Blijft de waarde van de risicodragende beleggingen tussen de vast gestelde bandbreedtes? Dan sluit de samenstelling van uw portefeuille nog aan bij het met u overeengekomen risicoprofiel. Via Online Bankieren kunt u het actuele risicoprofiel van uw portefeuille inzien. U ziet dit risicoprofiel ook terug op het portefeuilleoverzicht dat u periodiek van ons ontvangt. Natuurlijk kunt u ook altijd aan uw beleggingsspecialist vragen wat uw actuele risicoprofiel is. 13. Wat moet u doen als het actuele risicoprofiel van uw portefeuille afwijkt van het overeengekomen risicoprofiel? Het kan zijn dat het actuele risicoprofiel van uw portefeuille afwijkt van het risicoprofiel dat wij met u zijn overeengekomen. Als dit gedurende langere tijd het geval is, adviseren wij u om samen met uw beleggingsspecialist afspraken te maken over vervolgstappen. Past een ander risicoprofiel beter bij u? Dan wijzen wij u op de consequenties daarvan en komen met u een nieuw risicoprofiel overeen. Dit leggen we vast in onze administratie. Vanzelfsprekend zorgen wij voor de bewaking van uw portefeuille daarna volgens het nieuwe overeengekomen risicoprofiel.

19 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Wat is een risicoprofiel en hoe werkt het? 19 In de praktijk zijn er drie situaties mogelijk. 1. Het actuele risicoprofiel van uw portefeuille en uw overeengekomen risicoprofiel zijn hetzelfde. Dit betekent dat de vermogensverdeling van uw portefeuille past binnen het overeengekomen profiel. 2. Met het actuele risicoprofiel van uw portefeuille loopt u minder risico dan met uw overeengekomen risicoprofiel. Dit betekent dat uw portefeuille minder risicovol is ingericht dan wij met u zijn overeengekomen. Maar u moet mogelijk ook genoegen nemen met een lager rendement dan verwacht. Hierdoor neemt het risico toe dat u uw financiële doelstellingen niet haalt. In deze situatie adviseren wij u het belang in risicodragende beleggingen te verhogen en/of het belang in risicomijdende beleggingen te verlagen. Op die manier komt uw portefeuille uit op een samenstelling die past bij het overeengekomen risicoprofiel. 3. Met het actuele risicoprofiel van uw portefeuille loopt u meer risico dan met uw overeengekomen risicoprofiel. Dit betekent dat uw portefeuille risicovoller is ingericht dan wij met u zijn overeengekomen. Hierdoor hebt u meer kans op positieve rendementen, maar loopt u ook meer risico op negatieve rendementen. In deze situatie adviseren wij u het belang in risicodragende beleggingen te verlagen ten gunste van risicomijdende beleggingen. De samenstelling van uw portefeuille past dan weer bij het overeengekomen risicoprofiel. 14. Wat moet u doen als uw persoonlijke situatie verandert? Verandert er iets in uw financiële of persoonlijke situatie? Dan moet u dit meteen doorgeven aan uw beleggingsspecialist. Een verandering in uw situatie kan invloed hebben op de manier waarop u belegt of op het doel waarmee u belegt. U kunt bij een verandering denken aan bijvoorbeeld een echtscheiding, ontslag, verhuizing naar de Verenigde Staten van Amerika. Als u ons niets laat weten over een verandering in uw situatie, dan kan het zijn dat wij u een advies geven dat niet bij u past. Zolang u ons geen informatie geeft over een verandering in uw situatie, gaan wij ervan uit dat de manier waarop u belegt en het doel waarmee u belegt nog steeds onveranderd zijn.

20 Voorwaarden voor Beleggingsadvies Kosten Kosten Inleiding Algemeen 1. Welke kosten betaalt u voor Beleggingsadvies? Vaste kosten 2. Hoe berekenen wij de vaste kosten die u moet betalen? 3. Welke beleggingen nemen wij in de berekening niet mee als belegd vermogen? 4. Hoe ziet u welke vaste kosten u moet betalen? 5. Welke kosten zijn onderdeel van de vaste kosten? Variabele kosten 6. Wat zijn de kosten voor aan- en verkooptransacties? 7. Hoe berekenen wij de waarde van een transactie? 8. Wat zijn variabele kosten bij emissies? 9. Wat zijn de variabele kosten bij reguliere optietransacties? 10. Wat zijn de variabele kosten bij overige opties, zoals valutaopties, indexopties of special products? 11. Wat zijn de variabele kosten bij futuretransacties? 12. Waar kunt u zien hoeveel variabele kosten u aan ons moet betalen? Andere variabele kosten 13. Welke andere variabele kosten moet u ons nog meer betalen? 14. Wat zijn de belastinggerelateerde kosten? 15. Wat zijn handelskosten? 16. Welke kosten moet u betalen om uw portefeuille bij ons over te boeken naar een andere bank? 17. Welke kosten betaalt u bij transacties in een vreemde muntsoort? Overig 18. Wat zijn retrocessies en hoe gaan wij hiermee om? 19. Welke kosten rekent een fondsbeheerder van een beleggingsfonds? 20. Welke btw-regels gelden er voor beleggingsdienstverlening? 21. Wat gebeurt er als wij kosten aanpassen? 22. Wat moet u nog betalen als de overeenkomst eindigt? Inleiding In dit hoofdstuk leest u alles over de kosten die wij u in rekening brengen als u kiest voor onze dienstverlening Beleggings advies. De belangrijkste kosten zijn de vaste kosten en de variabele kosten voor transacties. Daarnaast kan het voorkomen dat u nog andere variabele kosten moet betalen. Algemeen 1. Welke kosten betaalt u voor Beleggingsadvies? U maakt gebruik of gaat gebruik maken van Beleggingsadvies. Dat betekent dat wij u (gaan) adviseren over beleggingen. Voor deze dienstverlening brengen wij u kosten in rekening. Hierna ziet u een tabel met onze belangrijkste kosten. Dit zijn de vaste kosten en de variabele kosten voor transacties. Daarna geven wij een beschrijving van deze en andere variabele kosten.