Chronische middenoorontsteking

Transcriptie

1 Chronische middenoorontsteking cholesteatoom In deze folder staat meer informatie over chronische middenoorontsteking. De medische term voor deze middenoorontsteking is cholesteatoom. Wat is een cholesteatoom? De medische term voor chronische middenoorontsteking is cholesteatoom. Dit is een agressieve vorm van middenoorontsteking die lastig te behandelen is. Cholesteatoom ontstaat vaak tijdens de kinderjaren, maar kan ook op volwassen leeftijd ontstaan. Het komt zelden voor dat cholesteatoom aangeboren is. Meestal komt cholesteatoom slechts aan één kant voor, maar aan twee kanten is ook mogelijk. Een cholesteatoom ontstaat door intrekking of ingroei van de huid van het trommelvlies naar het middenoor, waarin zich de gehoorbeentjes bevinden. De gehoorbeentjes zijn hamer, aambeeld en stijgbeugel (in medische termen: malleus, incus en stapes). De huid van de gehoorgang wordt steeds vernieuwd. Dode huidresten (hoorn of keratine genoemd) worden door de gehoorgang afgevoerd naar buiten verdwijnen dan met het droge oorsmeer (cerumen). Hoe ontstaat cholesteatoom? Een cholesteatoom begint met een beperkte intrekking van het trommelvlies naar binnen toe. Als die intrekking te diep wordt, verliest de huid haar zelfreinigend vermogen en beginnen zich dode huidresten op te stapelen aan de binnenzijde van het trommelvlies. Dit gaat gepaard met ontsteking van het omliggende weefsel (slijmvlies of mucosa). De ontstekingscellen produceren schadelijke, stoffen, die botweefsel kunnen aantasten en zo beetje bij beetje de structuren van het middenoor vernietigen. Wat zijn de gevolgen van en cholesteatoom? Gehoorverlies De gehoorbeentjes raken meestal als eerste beschadigd. Hierdoor wordt de Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten B.V. is een dochteronderneming van

2 continuïteit van de gehoorbeenketen onderbroken en ontstaat er gehoorverlies. Deze vorm van gehoorverlies wordt geleidingsgehoorverlies genoemd. In een later stadium kan echter ook de harde, benige wand van het binnenoor (slakkenhuis) worden afgebroken, waardoor de inhoud van het binnenoor wordt blootgesteld aan ontsteking. Hierdoor kunnen de structuren van het binnenoor (de zintuigcellen of haarcellen) beschadigd worden, wat dan leidt tot onherstelbaar perceptiegehoorverlies. Evenwichtsstoornissen Het binnenoor bestaat ook uit het evenwichtsorgaan, zodat aantasting hiervan tot evenwichtsstoornissen kan leiden. Smaakzenuw In het oor loopt ook een kleine zenuw die een gedeelte van de smaak verzorgt (chorda tympani). Deze zenuw kan aangetast zijn door het cholesteatoom. Dit kan ongemerkt optreden. Zeer zeldzame ernstige complicaties Als het cholesteatoom niet tijdig operatief verwijderd wordt, kan de aangezichtszenuw (nervus facialis) aangetast worden. Deze zenuw zorgt voor de beweeglijkheid (mimiek) van het gelaat en loopt door het middenoor. Er ontstaat dan een aangezichtsverlamming. In een eindstadium kan een onbehandeld cholesteatoom het benige dak van het middenoor vernielen en doorgroeien naar de hersenen, wat kan leiden tot zeer ernstige complicaties, zoals hersenvliesontsteking (meningitis), hersenontsteking (encefalitis) en hersenabces. Deze ernstige complicaties komen in Nederland zelden voor. Wat zijn de verschijnselen van een cholesteatoom? De klachten en symptomen die door een cholesteatoom veroorzaakt worden kunnen mild tot ernstig zijn, afhankelijk van de locatie en/of het stadium waarin het proces zich bevindt. In het beginstadium geeft een cholesteatoom weinig klachten. Daarna ontstaat gehoorverlies en kunnen vaak perioden van stinkend loopoor (foetide otorroe) optreden, veroorzaakt door het ontstekingsproces. De hierboven beschreven ernstige complicaties komen slechts in een later stadium voor. Het is dus belangrijk de ziekte vroeg vast te stellen en te behandelen, voordat er te veel beschadiging is opgetreden. De middenoorproblemen (geleidingsgehoorverlies en loopoor) kunnen vrijwel steeds opgelost worden door een operatie van 6 - Cholesteatoom

3 Perceptiegehoorverlies is echter niet op te lossen. Wat zijn de oorzaken van een cholesteatoom? De exacte oorzaak van cholesteatoomvorming is nog onbekend. Vaak hangt het ontstaan van cholesteatoom samen met verminderde beluchting van het middenoor door een slecht werkende buis van Eustachius (tubadysfunctie), waardoor een intrekking in het trommelvlies ontstaat. Het komt vaak in families voor zonder dat we echt van een genetische aandoening kunnen spreken. Ook komt cholesteatoom vaker voor bij enkele aangeboren afwijkingen, zoals bijvoorbeeld bij een gespleten verhemelte (palatoschisis) of bij het Downsyndroom. Hoe wordt de diagnose gesteld? Otoscopie De diagnose is meestal duidelijk als de KNO-arts met een microscoop in het oor kijkt (otoscopie). Om alles goed te kunnen bekijken wordt het oor vaak eerst gereinigd met een mini-stofzuigertje. De arts kan aanvullend onderzoek doen als er twijfel bestaat over de uitbreiding van het cholesteatoom in het middenoor en omliggende structuren. Ook kan hij extra onderzoek doen om voordat een operatie plaatsvindt alles van tevoren goed vast te leggen. CT-scan Wanneer een CT-scan wordt gemaakt kunnen benige details van het oor het beste worden beoordeeld. Deze beelden kunnen in sommige gevallen voor de KNO-arts van belang zijn om de aanpakvan een operatie te bepalen (een soort chirurgische wegenkaart). MRI-scan Een MRI-scan kan de diagnose cholesteatoom met vrij grote zekerheid bevestigen. Daarnaast wordt er standaard een gehooronderzoek uitgevoerd. Het gehoorverlies wordt met een gehoortest vastgesteld om te zien welk soort gehoorverlies (perceptie- of geleidingsgehoorverlies) er bestaat en in welke mate. Zo kan de KNO-arts beoordelen of er bij de operatie van het middenoor eventuele verbetering van het gehoor mogelijk is. En hij kan bij perceptiegehoorverlies, laten weten dat de operatie geen gehoorwinst zal geven, maar slechts een veilig oor van 6 - Cholesteatoom

4 Wat zijn de behandelingsmogelijkheden van cholesteatoom? Cholesteatoom kan behandeld worden door een operatie. Een operatie heeft vier doelen: - De ziekte verwijderen. Als er een stukje levend huidweefsel achterblijft in het oor, zal dit na verloop van tijd weer aangroeien en opnieuw problemen kunnen veroorzaken. We spreken dan van een residu cholesteatoom. - Ervoor zorgen dat er geen nieuw cholesteatoom ontstaat. Cholesteatoom heeft namelijk sterk de neiging zich weer opnieuw te ontwikkelen. - De hygiëne van het oor verbeteren. Het oor moet droog, zelfreinigend en waterbestendig worden, zodat de patiënt weer kan zwemmen, baden en douchen zonder steeds te moeten vrezen voor ontsteking en loopoor. - Het gehoor zo goed mogelijk herstellen. Dit is soms moeilijk te realiseren, omdat het bereiken hiervan niet uitsluitend afhangt van de operatie. Een operatie is niet mogelijk als er ernstige bezwaren (contra-indicaties) zijn voor algemene anesthesie (narcose). Hoe is het gehoor na een cholesteatoomoperatie? Het herstel van het gehoor is afhankelijk van verschillende factoren: Genezing Het operatiegebied geneest meestal zonder problemen. Soms kan een infectie optreden. Beluchting Het middenoor moet goed belucht worden, zodat het nieuwe trommelvlies goed kan trillen. Als het middenoor gevuld blijft met vocht of littekenweefsel, wordt de geluidsoverdracht in met middenoor belemmerd en het gehoor daardoor slechter. Gehoorbeentjes De mechanische verbinding tussen trommelvlies en slakkenhuis, gevormd door beweeglijke en goed met elkaar contact makende gehoorbeentjes, moet stabiel zijn. Het herstel van een onderbroken gehoorbeenketen is heel precies werk. Verbetering van het gehoor kan meestal wel worden bereikt, maar is niet te garanderen van 6 - Cholesteatoom

5 Soms wordt tijdens de genezingsfase het contact tussen de herstelde gehoorbeentjes minder goed. Bijvoorbeeld door littekenweefsel. Dit leidt tot geleidingsgehoorverlies. Na genezing is dan soms een tweede (gehoorverbeterende) operatie mogelijk. In de andere gevallen, waarin een operatie geen verdere hulp kan bieden, kan een hoortoestel nog een mogelijkheid zijn, maar dan moet het oor wel droog zijn. Eventueel kan ook gekozen worden voor een in bot verankerd hoortoestel ofwel bone conducting device. Wanneer is heroperatie noodzakelijk bij cholesteatoom? Omdat volledige verwijdering uit de complexe middenoorstructuren technisch heel moeilijk is, moet na de operatie gecontroleerd worden of het cholesteatoom niet opnieuw is aangegroeid uit een achtergebleven stukje huid (residu). Dit kan met een tweede (kijk-)operatie ongeveer één jaar na de eerste operatie. Tegenwoordig is het echter ook in enkele ziekenhuizen mogelijk om cholesteatoom-resten aan te tonen of uit te sluiten met behulp van nieuwe MRI-beeldvorming. Een tweede operatie is dan nog alleen noodzakelijk als het MRI-onderzoek aantoont dat er nog huid (lees: cholesteatoom) is achtergebleven óf om het gehoor te verbeteren. Hoe is het verdere beloop na een operatie? De KNO-arts zal aan de hand van de operatieve bevindingen en de resultaten na de operatie met de patiënt bespreken of verdere controle nodig is. Voor een aantal patiënten zal controle en reiniging van het oor noodzakelijk blijven. Tot slot Het kan zijn dat u ondanks de uitleg van uw KNO-arts nog vragen heeft of dat u meer informatie wilt. Aarzel dan niet contact op te nemen met uw KNO-arts en om nadere uitleg te vragen van 6 - Cholesteatoom

6 Wat is uw mening? Het Havenziekenhuis wil haar patiënten goede zorg mét persoonlijke aandacht bieden. Als u tevreden bent over onze zorg, dan horen we het graag. Maar ook ideeën voor verbetering van onze zorg en service zijn van harte welkom. U kunt uw suggesties doorgeven via onze website bij 'patiënten' of uw mening delen via Vragen Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u deze stellen aan uw medisch specialist via ons algemene telefoonnnummer Afspraak afzeggen of wijzigen Bent u onverwacht verhinderd? Laat u dit dan zo spoedig mogelijk aan ons weten. Een andere patiënt kan dan wellicht eerder worden geholpen. Meer informatie Voor meer informatie kunt u kijken op Deze folder is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie waaraan geen rechten kunnen worden ontleend. Havenziekenhuis KNO/15/09/Folder chron. middenoorontsteking POSTADRES Postbus LN Rotterdam Telefoon & fax HOOFDLOCATIE buitenpolikliniek krimpen Haringvliet 2 Patrijzenstraat 59 Rotterdam Krimpen aan den IJssel - 6 van 6 - Chronische middenoorontsteking