Gerard Gielen KHLim dept SAW bach. orthopedagogie 1

Transcriptie

1 Cyberpesten en andere internetgevaren Gerard Gielen KHLim dept SAW Wat is pesten? Met opzet iemand kwetsen Uitoefenen van geestelijke en/of lichamelijk geweld door één of meerdere personen tegenover één persoon Verstoord machtsevenwicht Vaak : pestgroep PLAGEN - Onschuldig - Gelijke machtsverhouding - Wisselend slachtoffer - 1 tegen 1 - Geplaagde blijft in groep - Weinig nadelige gevolgen - Vlug vergeten PESTEN - Met voorbedachte rade - Ongelijke macht - Hetzelfde slachtoffer - Groep tegen individu - Isolatie van slachtoffer - Zware gevolgen - Moeilijk herstel Verschil met plagen en ruzie maken PLAGEN Meestal als grap Onschuldig Respect Het maakt kinderen weerbaar Geen verstoord evenwicht RUZIE MAKEN Meningen worden op hevige en emotionele wijze uitgelegd Meestal verzoening Niet automatisch het einde van de vriendschap Geen verstoord evenwicht Wie pest wie? Zowel jongens als meisjes Jongens : meer geneigd tot fysieke agressie Meisjes : meer geneigd tot verbaal en psychologisch geweld Wat is cyberpesten Pesten via de nieuwe communicatietechnologieën zoals internet en GSM Pesten via , het zonder toestemming plaatsen van intieme of gemanipuleerde foto s op Internet Aanmaken van haatwebsites Plaatsen van haatboodschappen op blogruimtes Uitsluiten of plaatsen van scheldproza in MSN Bedreigingen via anonieme sms Enz. Vergelijking met klassiek pesten Ongelijke strijd tussen dader en slachtoffer Hoofdbedoeling = kwetsen Verschil : impact is groter (harder,minder controle) anoniem (dader voelt zich veilig, weinig drempelvrees) :onttrekt zich aan waarneming van school of ouders directer en brutaler ( geen fysieke aanwezigheid dus pester voelt zich niet geremd) Verregaande consequenties vb naaktfoto s uit omkleedruimtes op internet niet meer te stoppen machtspositie via cyberkennis Ouders/opvoeders en lkrn kunnen niet alles volgen wat gebeurt Soms ontstaan cyberpestcultuur: kettingreactie van pesten en gepest worden Enkele vormen GSM : sms/filmpjes opnemen/anoniem bellen via website Haatwebsite Messenger : via nicknames Blog Haat verspreiden in chat anoniem verzenden, dreigen,.. Foto s manipuleren en op net zetten (vb dik, naakt, enz.) Vertrouwelijke info verspreiden : vb persoonlijke foto s, filmpjes opgenomen via msn of contactgegevens aanmelden op pornosites Enz. Voorbeelden Een website over tiener David Knight was reeds maanden actief tot een klasgenoot hem daar attent op maakte. De jongen ging op de site kijken en trof daar foto s van hemzelf aan met de titel Welkom op de website die lol trapt met Dave Knight. De site zelf stond vol met haatboodschappen gericht aan hemzelf en aan zijn familie. (1) orthopedagogie 1

2 Diegene die de site gecreëerd had was onbekend maar riep iedereen op om haatberichten, seksuele commentaren en laster over David te vertellen met de bedoeling zijn reputatie te schaden. (2) David vertelde dat hij op de site beschuldigd werd van pedofilie en van het toedienen van drugs aan kleine jongens om hen dan te kunnen misbruiken. Verder waren er berichten zoals Homo, houd voortaan uw mond, niemand houdt van jou, je bent, gek en vuil, ga uw gezicht wassen. (3) Voorbeelden Ghyslain Raza, een mollige 15 jarige Canadese jongen maakte thuis voor de grap een homemade video waar hij een golfbal vastbond aan een stok en daar allerlei karate oefeningen mee deed voor de camera en dit aanvulde met een aantal soundeffecten. Enkele vrienden onderschepten zonder zijn medeweten en zonder zijn toestemming het filmpje op school toen hij het liet kijken aan zijn beste vriend. Het filmpje werd gedigitaliseerd en door de onsympathieke knapen op het internet gezet. Het verspreidde zich razendsnel doorheen allerlei funsites en werd duizenden malen gedownloaded. Alle schoolgenoten konden zien hoe Ghyslain zich belachelijk maakte en hij was maanden voorwerp van spot van iedereen. Gyslain was zo gechoqueerd door het verspreiden van het filmpje dat hij opgenomen moest worden in een kinderpsychiatrische afdeling. Heaven (15 uit Houthalen-Helchteren) Begin februari zat Heaven te chatten met een schoolkameraad. Hun beider webcam stonden aan. Op een bepaald moment vroeg hij me om m n kleren uit te doen, zoniet zou hij in de klas roddels over mij verspreiden. Ik ben er op ingegaan omdat ik bang was dat hij echt verhalen zou opdissen. Die gast heeft me gemanipuleerd, dat blijkt uit de chatgesprekken die achteraf geanalyseerd zijn. Wat Heaven niet wist, is dat de jongen screenshots maakte terwijl zij naakt voor de webcam zat. Hij zond de beelden vervolgens door naar zijn vrienden en toen Heaven een week later op school kwam, waren de foto s in gedrukte versie aan heel de klas verspreid. Zelfs de juf had ze gekregen. En ik kwam helemaal uit de lucht gevallen. Ik had er niet bij stilgestaan dat zoiets kon gebeuren. Ik vertrouwde hem. (Bron : HBVL 07/06/2006 ) orthopedagogie 2

3 Internetrisico s Op 18 oktober werd een man uit Beverwijk gearresteerd die ervan wordt verdacht 25 meisjes te hebben misbruikt via de webcam. Hij liet de meisjes hun kleren uittrekken en chanteerde hen vervolgens door te dreigen hun foto's op Internet te zetten. Dat konden ze voorkomen door seksuele handelingen voor de webcam te verrichten. Een van de meisjes verklaarde tegenover de politie de man te hebben leren kennen via MSN. Via GSM en Sms aan Wouter, 11.12u U moeder is een hoer Sms aan Wouter, 15.02u U vader had beter in de pombak geschote aan Wouter, 16.34u Nageboorte, as ge gaat bleite bij de leraar stompe we u tanden uit. aan Wouter, 16.55u Webbe ons allemaal een gasmasker gekocht omda ge zo stinkt. Sms aan Wouter, 20.38u Babyfees vrijdag gaat er iets gebeure ge zult wel zien we kloppe u dood. Via websites (bron Humo) Via games Iemands paswoord stelen: spelen in naam van iemand anders en ervoor zorgen dat hij of zij verliest. Ander vals profiel aanmaken 'Verworvenheden' stelen : ervoor zorgen dat iemand's avatar (het virtuele personage in een game) niet meer zo sterk is orthopedagogie 3

4 "Pure oplichterij (GVA 24/10/2008) Filmpjes op YOUTUBE "Het is ontstellend gemakkelijk om dergelijke profielen aan te maken op internet, aangezien er geen enkele controle is op de identiteit van diegene die het profiel opstelt. Het enige wat men daartegen kan doen is via een klachtenpagina op de betrokken website het valse profiel melden aan de beheerder van de website." "Veel verhaal heeft men tegen enig misbruik niet, aangezien de meeste van deze websites via buitenlandse meestal Amerikaanse - servers worden gehost. Klik hier om filmpje te openen. Onschuldiger? Vader zet dochter en andersom te kijk op internet. Steve Williams stuurde een foto van de troep in de kamer van zijn dochter Claire op, waarna de meid in geen tijd transformeerde van een slordige tiener tot een kraaknette dame. Maar de dochter nam wraak Williams' dochter nam wraak door foto's van haar vader in dronken toestand online te zetten. orthopedagogie 4

5 Happy slapping Zomaar klappen geven GSM uit hand slaan BIRREN Slip naar beneden Websites werken pesten in de hand Een paar jaar geleden werd deze treitersite bedacht. Op de pagina kon je het adres van het slachtoffer invullen en vervolgens scheldwoorden aanvinken die je geschikt achtte om te versturen. Geen bedenksel van een kind of jongere, maar van een volwassene, die terecht inschatte dat hij er veel geld mee kan verdienen. Na hevige kritiek in de Nederlandse kranten werd de website opgedoekt. Ondertussen waren duizenden slachtoffers gemaakt Anoniem s versturen van een welk bekend adres zodat het echt lijkt dat het van betrokkene komt. Dit kan via de website orthopedagogie 5

6 Bestand, eigenschappen, details Leraars pesten Of zomaar pesten Zelfs lkrn vinden zich er op terug orthopedagogie 6

7 Jongeren zijn zelf slordig door allerlei foto s en persoonlijke gegevens op internet te plaatsen of voor Vlaanderen (voorheen orthopedagogie 7

8 GVA 5/12/2009 De Pesters Schatten hun kennis over internet hoog in Zitten vaak op het internet en weinig controle thuis Behoefte om zich te laten gelden Liefst vanuit veilige, anonieme positie Vaak voorkeur voor gewelddadige computerspelletjes Misbruiken kwetsbaarheid van slachtoffer Aantal cyberpestende meisjes neemt verontrustend toe = relationeel pesten De slachtoffers Ook vaak doelwit van klassiek pesten Weten vaak niet wie de dader is Zoeken naar antwoorden : wat moeten ze doen? Verzwijgen meestal wat ze meemaken : angst om nog meer gepest te worden en ouders ongerust te maken Gaan vaak onvoorzichtig om met het internet (foto s, paswoorden, ) maar kunnen er vaak ook niets aan doen. Gevolgen Moeilijker te bestrijden Anoniem en onomkeerbaar Houd niet op buiten de schoolpoort Slachtoffers zouden meer symptomen van depressie vertonen. De toeschouwers Ervaren cyberpesten vaak als onrechtvaardig, maar weten niet hoe te reageren Op vraag van de Commissie voor Cultuur, Jeugd, Media en Sport van het Vlaams Parlement deed de Universiteit Antwerpen in opdracht van het VIWTA (Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek) een onderzoek naar cyberpesten in Vlaanderen. De resultaten werden april 2006 bekendgemaakt Enkele globale cijfers bij de onderzoeksgroep van 2052 jongeren : volgens 67,7% van de Vlaamse jongeren tussen 10 en 18 jaar is cyberpesten gemakkelijker dan pesten in het echt, 63,2% meent ook dat je niet zo gemakkelijk gestraft kan worden voor iets wat je op het internet deed Toch vinden jongeren cyberpesten even onaanvaardbaar als pesten in het echt: 86,8 % vindt cyberpesten laf, 81,1% meent dat je je erg gekwetst kan voelen door pesten via internet of gsm, en 71% is van oordeel dat wie via internet of gsm pest, dezelfde straf moet krijgen als wie gewoon pest orthopedagogie 8

9 Zes op tien jongeren vinden bijgevolg dat pesten via internet of gsm een groot probleem is. Eén op 10 zegt zelf het slachtoffer te zijn geweest van pesten via internet of gsm, Twee op tien beweren dader te zijn geweest Drie op tien beweren getuige te zijn geweest. De studie toont aan dat daders van cyberpesterijen op internetvlak minder gecontroleerd en begeleid worden door hun ouders en meer tijd spenderen aan het internet. Onder hen bevinden zich ook relatief meer daders van klassieke pesterijen én slachtoffers of bijstaanders van cyberpesterijen. Zeven op tien daders pesten anoniem Slachtoffers van cyberpesterijen zijn vaker ook slachtoffer van klassieke pesterijen, en dader of bijstaander van cyberpesterijen. Ze hebben minder vrienden en zijn meer afhankelijk van het internet. Slachtoffers vertonen ook meer stresssymptomen. Slechts de helft van hen heeft aan iemand verteld dat ze gepest werden via internet of gsm. Het stellen van risicogedrag (b.v. persoonlijke informatie op het internet plaatsen, het eigen paswoord doorvertellen aan een vriend of vriendin) verhoogt de kans om het slachtoffer te worden van specifieke cyberpestvormen. Toch kunnen ook jongeren die erg voorzichtig zijn, vaak niet verhinderen dat ze het slachtoffer worden van cyberpesten : ze worden met GSM gefilmd, iemand maakt van hen een pestwebsite aan op een anonieme gratis webserver in de VS, enz. De onderzoekers concluderen dat cyberpesten bij jongeren in Vlaanderen geen randfenomeen (meer) is en dat ICT het pestprobleem verdiepen en verbreden. Kennis bij ouders, leerkrachten en hulpverleners over hoe jongeren elkaar momenteel pesten en vooral over de werking van de nieuwe technologieën is noodzakelijk Volledig rapport is beschikbaar via Tips voor ouders Zorg dat jezelf of je kinderen voldoende op de hoogte bent van hoe internet, , chatten, MSN, enz. werkt Stimuleer ouders, hulpverleners, die de computer niet kennen, om zich op de hoogte te stellen van de nieuwe technologieën Interessante initiatieven : cursussen bij basiseducatie, aanbod Hoe werkt de computer bij CVO s, enz. orthopedagogie 9

10 Jongeren gebruiken codes Voer nooit in publieke forums je persoonlijke informatie in. Wat is persoonlijke informatie : dit is informatie die anderen in staat zou stellen om je te identificeren in reëel leven, bijvoorbeeld naam, adres, telefoonnummer, sportteam, de school waar je zit, of links naar een eigen profielpagina op internet. Hoewel het leuk lijkt om nieuwe mensen online te ontmoeten, mag je nooit teveel vertrouwen geven aan die personen en ze zeker niet op dezelfde manier bekijken als vrienden die je ontmoet in het werkelijke leven. Reageer nooit op spam. Heel vaak krijg je ongevraagd s toegestuurd met reclame, uitnodigingen, enz. Online gaan zonder je persoonlijke gegevens bekend te maken, betekent niet dat je werkelijk onbekend blijft. Er blijven altijd manieren die personen online gebruiken om je identiteit te achterhalen Sommige hackers scheppen er genoegen in om je pc met allerlei onzin te besmetten. Ze doen dat door in forums bestanden te posten, bijvoorbeeld muziekbestanden of foto s, die verborgen software bevatten. Soms is die software bedoeld om je pc te besmetten met virussen of om de poort open te zetten om je met alle mogelijke reclame te bestoken. Houd uw paswoord strikt geheim en deel het niet met anderen. Kies ook geen paswoord dat gemakkelijk te achterhalen is zoals uw geboortedatum, een naam van uw partner of kinderen, gegevens omtrent uw adres, enz. Gebruik uw verstand. Er bestaan diverse truukjes om te trachten uw paswoord of vooral uw bankgegevens te achterhalen. ThinkB4UClick Bezin eer je begint. Denk 5 minuten goed na voor je reageert en neem geen impulsieve beslissingen als je post krijgt of dingen over jezelf leest op internet die beledigend zijn, die je gevoelens kwetsen of die je kwaad maken. Tracht niet de ander een lesje te leren. De meeste websites met chatboxen of sites met persoonlijke profielen proberen kinderen van hun sites te houden door naar de leeftijd te vragen. Kinderen omzeilen dit. Daarom ligt er een grote verantwoordelijkheid bij ouders of opvoeders om de kinderen goed te informeren wat kan en niet kan. Als kinderen een profiel aanmaken in sites om online vrienden te maken of als je zelf een profiel aanmaakt, wijs je kinderen er uitdrukkelijk op en let er zelf op om in je naïviteit geen te persoonlijke dingen bekend te maken. Alles wat je meedeelt kan immers tegen je gebruikt worden. orthopedagogie 10

11 Een handig truukje om te achterhalen of je kind persoonlijke informatie op het net heeft staan is door te googelen. Vraag de nickname van het kind of gebruik de persoonlijke gegevens van je kind en voer die in het zoekvenster in. Het is vaak bijzonder frustrerend vast te stellen dat kinderen veel meer afweten van de moderne technologieën dan hun ouders of begeleiders. Maar je kan jezelf troosten met het idee dat je dan wellicht minder afweet van ICT, maar des te meer van het leven Tenslotte is het belangrijk dat ouders met hun kinderen praten over hun surfgedrag, over de weblogs die ze bijhouden enz. Praten met uw kinderen over hun gedrag online kan hen op de goede weg helpen. Praat met uw kind over de ervaringen die het online opdoet. Moedig het aan u uit te leggen wat het aan het doen is en bespreek alle problemen die zich voor kunnen doen. Geloof niet alles wat u online leest. Probeer de 'online vrienden' van uw kind te leren kennen zoals u dat bij zijn / haar andere vrienden zou doen. Er bestaan diverse websites in Vlaanderen en Nederland die zowel kinderen, jongeren als hun ouders leren op een correcte wijze met internet om te gaan. Voor Vlaanderen is het meest bekend en ternet.be Voor cyberpesten : eigen site Beveilig je profiel in Twitter zodat niet heel de wereld je tweets kan zien. Profiel in facebook aanpassen Tips voor begeleiders/leerkrachten Maak duidelijk wat internet is Bespreek cyberpesten in een nietproblematische context tijdens activiteiten Informaticales : Integratie Cyberetiquette & Risico s internet Stel jongeren verantwoordelijk voor hun daden Spreek regels af hoe je met elkaar omgaat op het internet Help ze de consequenties begrijpen orthopedagogie 11

12 Vertel wat strafbaar is : neem afspraken hieromtrent op in het schoolreglement Toon interesse voor wat ze doen op het internet. Help jongeren en ouders bij het hanteren van eenvoudige regels voor veilig gebruik en help slachtoffers bij instellen van beveiliging (zie links naar informatieve websites op Zeg de jongeren steeds te melden als ze cyberpesten tegenkomen Werk aan welbevinden Eerste hulp bij cyberpesten Probeer hem/haar gerust te stellen, maar doe geen loze beloftes Zeg hem/haar niet te reageren op ongewenste of haatmails Onderzoek samen de manier van pesten Beloof geen snelle oplossing Vraag hem om bewijsmateriaal te verzamelen (print screen op toetsenbord) Probeer het pesten op een technische manier te stoppen (blokkeren MSN, opsporen afzender via header, enz. Werk aan zelfvertrouwen, weerbaarheid, Schakel school (klastitularis), CLB, jeugdleider, enz. in die pesters (?) kent Bij zeer ernstige gevallen : klacht politie Melden bij politie Elke internetgebruiker die een inbreuk op het internet vaststelt en die wil melden, kan dat op de website Op die website moet je een formulier invullen om melding te maken van het soort inbreuk dat je hebt vastgesteld. De slachtoffers van een inbreuk die gepleegd is via het internet (fraude, racisme...) moeten om klacht in te dienen nog altijd naar de politie gaan. Wat te doen bij cyberpesten per GSM Ombudsdienst van provider contacteren Klacht bij lokale politie Ombudsdienst van de overheid : orthopedagogie 12

13 Curatieve of probleemoplossende initiatieven (zie dossier Klasse okt 2008) Herstelgericht (groeps)overleg : time-out en hergo ime_out_en_hergo/default.htm No Blame-aanpak (stappenplan dat niet op straffen maar probleemoplossend op gesprek gebaseerd) Kringgesprek Klas/groepsthermometer Specifieke preventie- of probleemvoorkomende initiatieven Leerlingvolgkaart/handelingsplan (attitude-gericht) Antipest-beleid en antipestprotocol (klas/school/leefgroep) Sensibilisering via tentoonstelling, film, video, literatuur, vb Ben X Preventiemateriaal Pesttest (Nederland vrij duur 150 euro) Chatbox who cares (film en preventiepakket) Klasse infokatern (via bereikbaar) Lespakket : Diploma veilig internet Diverse educatieve websites (via bereikbaar Brochures, spelmateriaal via Veel materiaal is beschikbaar over gewoon pesten. orthopedagogie 13

14 Tips om cyberpesten op te sporen Eenvoudig surfgedrag terugvinden Geschiedenis in internet explorer of firefox Via extra/internet opties/instellingen/bestanden weergeven (ook hotmail zo terug openen en paswoord recovery) (programmaatjes op internet) Messenger : bestanden opslaan in map /blokkeren van afzender(demonstratiefilmpje) Monitoren Online monitoren via netwerk Netopschool Activity monitor Netsupport Enz. Monitoren vervolg Achteraf Netnanny Surfwatch Internet babysitter Spector Pro Telenet oudermonitoring Enz. Zie website Beeldmateriaal opnemen Camtasia (beeld en geluid met micro) : demonstratie Bulent screenrecorder dations/bulentsscreenrecorder.html Ease MP3 recorder: alleen geluid dex.htm Paswoordkraker en gewiste bestanden Programma s om paswoorden te vinden Asterisk key (als het paswoord ingetikt is vb in msn) Messenger pass Programma om gewiste bestanden terug te vinden :Restoration MFC Family safe van Microsoft : NIEUW Headers opsporen van mails Outlook express orthopedagogie 14

15 Vervolgens kies je bij eigenschappen voor het tabblad details en zie je de internet headers van dit bericht. Deze gegevens kan je kopiëren en plakken in een tekstverwerker Hotmail :Ook met andere programma s zoals Hotmail is dit mogelijk. Log in met de Hotmailaccount. Nieuwe versie vanaf oktober 2008 Rechtermuisknop bij een bericht : berichtbron weergeven Beveiliging ongewenste mails Het adres waar een vandaan komt is te vervalsen, dus de werkelijke afzender kan zijn / haar identiteit onder iemand anders' naam verborgen houden. Wees dus niet te snel met iemand te veroordelen. Het kan best zijn dat die persoon er helemaal niets mee te maken heeft. IP adressen achterhalen Eigen computergegevens Website om naam te achterhalen als je ip kent Provider of eigenaar domeinnaam achterhalen om klacht in te dienen orthopedagogie 15

16 Spam Hoe geraakt een spammer aan je adres Webpagina s en nieuwsgroepen worden gescand Kinderen worden gelokt naar webpagina s waar je je adresmoet invullen om iets gratis te krijgen Men probeert adressen te raden Men haalt adressen uit mails die volstaan met adressen Men koopt lijsten aan met adressen Wat kan je zelf doen om spam te voorkomen Wees voorzichtig met het uitdelen van je e- mailadres Neem een speciale mail-account bij een gratis provider voor het invullen van online formulieren Plaats je mailadres zo weinig mogelijk op webpagina's Reageer NOOIT op SPAM : zo verkrijgen ze je adres pas goed Spam bestrijden Gebruik de functies tegen spam van je e- mailprogramma of internetprovider Gebruik software die spam tegenhouden (filteren Cyberpesten volwassenen Pesten/cyberpesten op het werk Mobbing :treiterpogingen die regelmatig terugkeren en minstens een half jaar duren. Cyberpesten bij volwassenen Cyberstalken De term stalking verwijst naar het ongewenst indringen in het leven van een andere persoon. Essentieel hierbij is dat het indringen of lastigvallen, herhaaldelijk gebeurt en dat het ongerustheid of angst veroorzaakt bij het slachtoffer In een wordt de uitbater van café Kosmic op de Vlasmarkt in Gent beschuldigd van verkrachting van een van zijn klanten.,,ik heb nochtans niets misdaan'', zegt de man, die een klacht gaat indienen tegen onbekenden. Lieve vriend(in). Mag ik even uw aandacht want dit is de realiteit in uw eigen stad en wij staan machteloos. In de week voor oudejaar is een vriendin van mij verkracht door de baas van de Kosmic. Hij voerde haar dronken en sleurde haar bij het buitengaan het keldergat binnen waarna hij zich aan haar vergreep. Via een zogeheten kettingmail is deze boodschap de voorbije dagen in honderden boxen in heel België terechtgekomen. Volgens het Gentse parket is het onderzoek nog altijd bezig. Elk oordeel over schuld of onschuld is op dit moment dan ook voorbarig. (De Standaard 18/01/2006) orthopedagogie 16

17 Enkele tips Ga nooit in op zgn. flaming : dit is het laster vertellen op internet. Geef de indruk dat het je allemaal niet kan deren, dan houdt de persoon soms al vanzelf op. Neem een andere GSM-nummer en laat het oude nummer blokkeren. Deel het nieuwe nummer aan niemand mee of slechts aan enkele personen. Begint de stalker dan opnieuw, dan weet je in welke kringen je moet gaan zoeken. Als je surft, chat of t en je kiest een nickname, kies dan een zo mogelijk geslachtsloze nickname : namen als lolita, liefdesengeltje, eenzaammeisje, lokt automatisch mensen met slechte bedoelingen. Nicknamen zoals toetsenbord, parkeerhulp, muziekmachine, werken evengoed. Flirt niet online, tenzij je voorbereid bent op de consequenties. Dit is idem zoals in het reële leven : uiteraard hebben mensen het recht om te flirten. Maar hoe opvallender je bent op het net, hoe meer je de aandacht trekt van personen met minder goede bedoelingen. Bewaar aanstootgevende boodschappen die je toegezonden krijgt: sla s op je harde schijf op en maak best kopieën via print screen Als iemand bedreigingen uit in een chatruimte of forum, meld dit dan aan de forumbeheerder of moderator zodat de betrokkene uit het forum geschorst kan worden. Ga niet in de aanval tegen een stalker of pester : dit prikkelt de aanvaller nog meer en geeft hem/haar het gevoel dat je emotioneel geraakt bent. Het gevolg is dat het pesten nog verergert. Geef nooit persoonlijke informatie vrij op het internet tenzij je dit vertrouwt en er op rekent dat je niet gestalkt zal worden Dien een klacht in bij de politie tegen betrokkene of onbekenden als de dader niet bekend is. Doe dit pas als andere zaken niet helpen... Meer info : Vragen en/of opmerkingen orthopedagogie 17