VLUCHTELINGEN IN GETALLEN 2015

Transcriptie

1 VLUCHTELINGEN IN GETALLEN 2015 VluchtelingenWerk Nederland brengt jaarlijks de publicatie Vluchtelingen in getallen uit. De publicatie geeft een actueel overzicht van de en belangrijkste cijfers over vluchtelingen en asielzoekers in Nederland, Europa en wereldwijd. Een overzicht van belangrijke en opvallende cijfers uit deze Vluchtelingen in getallen: 60 miljoen mensen op de vlucht Nooit eerder waren er zo veel mensen op de vlucht voor oorlog en geweld: eind 2014 bijna 60 miljoen mensen, 8,3 miljoen meer dan vorig jaar. 4 miljoen Syriërs zijn hun land ontvlucht Ruim 4 miljoen Syriërs zijn hun land ontvlucht, nog eens 7,6 miljoen zijn ontheemd. 90% van de Syrische vluchtelingen wordt opgevangen in Turkije, Libanon of Jordanië. Drama s op de Middellandse Zee Vanaf Noord-Afrika wagen veel vluchtelingen uit Syrië, Eritrea en Afghanistan de levensgevaarlijke oversteek naar Europa mensen in de eerste helft van dit jaar. Bijna mensen overleven de overtocht niet. Veel Eritreeërs in korte tijd In 2014 is er in april en mei een kortstondige piek van Eritrese vluchtelingen die asiel aanvragen in Nederland. Ook in mei en juni van dit jaar zijn er opvallend veel Eritrese asielzoekers: en personen. Veel Kosovaren vragen asiel in EU in eerste maanden 2015 In de eerste drie maanden van 2015 ontvluchten bijna Kosovaren de armoede en werkloosheid in hun land. Dat is een kwart van het totaal aantal asielaanvragen in die periode. Cijfers zijn mensen! Bedenk bij de cijfers in deze publicatie dat elk getal gaat over een persoon, elk met zijn eigen verhaal: vluchtelingen in getallen. Voor deze publicatie geldt de disclaimer van de website van VluchtelingenWerk Nederland ( Vragen en opmerkingen over deze publicatie kunnen worden g d naar documentatie@vluchtelingenwerk.nl. Journalisten kunnen contact opnemen met persvoorlichting@vluchtelingenwerk.nl. VluchtelingenWerk Nederland, 14 juli 2015

2 Inhoudsopgave A. VLUCHTELINGEN IN NEDERLAND Vluchtelingen in Nederland: landen van herkomst 3 Asielaanvragen 5 Beslissingen 10 Alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama s) 12 Uitgenodigde vluchtelingen 14 Opvang 15 Huisvesting 17 Terugkeer 18 B. VLUCHTELINGEN IN EUROPA Asielaanvragen in Europa 20 Asielaanvragen naar landen van herkomst 22 Beslissingen 24 Uitgenodigde vluchtelingen 30 C. VLUCHTELINGEN WERELDWIJD Asielzoekers en vluchtelingen 31 Vluchtelingen naar belangrijkste land van herkomst 33 Vluchtelingen naar belangrijkste landen van opvang 34 Uitgenodigde vluchtelingen 35 2

3 A. VLUCHTELINGEN IN NEDERLAND Vluchtelingen in Nederland: landen van herkomst Hoeveel vluchtelingen zijn er in Nederland? Die vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Wie je meetelt hangt af van de gebruikte definitie. UNHCR gaat uit van vluchtelingen en asielzoekers (december 2014) Eind 2013 waren dat vluchtelingen en asielzoekers. De VN Vluchtelingenorganisatie UNHCR gaat daarbij uit van de volgende definities: - Vluchtelingen (82.494) Personen met een vluchtelingenstatus (a-grond) en personen die aanvullende vormen van bescherming krijgen (b-, c- en d-grond; zie uitleg onder Beschermingsgronden Vreemdelingenwet 2000, p. 10). Personen die asiel hebben aangevraagd en een andere verblijfsvergunning hebben gekregen (bijvoorbeeld pardon of medisch) en alleenstaande minderjarigen tellen niet mee. - Asielzoekers (6.940) Personen die een asielaanvraag hebben gedaan en in afwachting zijn van een beslissing op hun asielverzoek. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gaat uit van vluchtelingen Deze schatting is gebaseerd op personen die zijn geboren in landen waar veel vluchtelingen vandaan komen. Het gaat daarbij deels om personen die om een andere reden dan asiel naar Nederland zijn gekomen. Ook de tweede generatie en gezinsherenigers worden meegeteld. De grootste groepen vluchtelingen zijn afkomstig uit Irak, Afghanistan, Iran en Somalië. In totaal gaat het om ruim personen.

4 Figuur A.1 toont het aantal vreemdelingen in Nederland naar land van herkomst. Alleen landen waarvan bekend is dat asiel (bescherming) een belangrijk migratiemotief is, zijn opgenomen. Uit Afghanistan, Somalië en Irak komen vrijwel uitsluitend vluchtelingen en hun gezinsleden, uit andere landen (Turkije, China) komen veel migranten met andere migratiemotieven zoals arbeid of studie. Hoewel het bij vluchtelingen niet logisch is om te spreken van een tweede generatie, zijn in figuur A.1 - analoog aan andere groepen vreemdelingen - ook de cijfers voor die groep opgenomen. Figuur A.1: Vreemdelingen in Nederland (eerste en tweede generatie) naar land van herkomst (stand 1 januari 2013 en 2014) Totaal Eerste Tweede Eerste Tweede Totaal generatie generatie generatie generatie Afghanistan Angola Armenië Azerbeidzjan Burundi China Colombia DR Congo Egypte Eritrea Ethiopië Guinee Irak Iran Ivoorkust Myanmar Nepal Nigeria Rwanda Sierra Leone Soedan Somalië Sri Lanka Syrië Togo Turkije Vietnam Vml. Joegoslavië Vml. Sovjet-Unie Bron: Centraal Bureau voor Statistiek (CBS), Statline 4

5 Asielaanvragen elaanvragen Ontwikkeling van de asielaanvragen: verklaringen voor pieken en dalen In de afgelopen decennia liep het aantal asielaanvragen per jaar sterk uiteen. In 1994 werden ruim asielaanvragen gedaan en tot 2001 lag het aantal asielaanvragen voortdurend boven de In de jaren daarna schommelt het aantal tussen de en per jaar : door de oorlog in voormalig Joegoslavië slaan veel mensen op de vlucht : De aanscherping van het asielbeleid in Duitsland leidt tot een sterke daling van het aantal asielaanvragen en een toename in de omliggende landen. - Vanaf 1997: Stijging van het aantal asielaanvragen door onrust in Afghanistan, Irak en de oorlog in Kosovo : Invoering Nieuwe Vreemdelingenwet (Vw2000). - Het aantal asielaanvragen neemt af doordat minder mensen uit Afghanistan, voormalige Sovjetrepublieken en voormalig Joegoslavië in Nederland bescherming zoeken : Oplaaiend geweld in Somalië en met name Irak leidt tot stijging van het aantal asielaanvragen. - Het categoriaal beleid voor Zuid- en Centraal-Irak is per 22 november 2008 afgeschaft. Asielzoekers uit deze regio s krijgen dus niet meer automatisch een vergunning : Per 19 mei 2009 is het categoriaal beleid voor Centraal- en Zuid-Somalië afgeschaft. Het aantal asielverzoeken van Somaliërs daalt in de daaropvolgende jaren sterk: van in 2009 naar 877 in : Door de aanhoudende chaos en burgeroorlog zoeken meer Syriërs bescherming in Nederland. Het aantal asielaanvragen stijgt van in 2013 tot in In april en mei van 2014 komen er opvallend veel Eritreeërs naar Nederland: bijna 3.000, drie kwart van het totaal aantal Eritreeërs dat in 2014 asiel aanvraagt (3.833). Ook in mei en juni 2015 vragen opvallend veel Eritreërs asiel aan (1.076 en asielaanvragen). Een eenduidige verklaring voor deze plotse pieken is niet te geven. Bronnen: Rechtspleging en civiel bestuur, WODC, Par. 8.3 Asiel, Sprangers en Nicolaas (2010) en Migratie naar en vanuit Nederland, WODC (2009), IND Asylum Trends. Figuur A.2: Asielaanvragen (eerste en vervolg) in Nederland (1993 t/m 2014) Bron: IND Asylum Trends Om een langere reeks te kunnen maken is voor alle jaren het totaal aantal asielaanvragen genomen (vóór 2006 werd geen onderscheid gemaakt tussen eerste en vervolgaanvragen). Voor 2013 en 2014 zijn ook de nareizigers (gezinsherenigers) meegeteld; zij werden in eerdere jaren meegeteld bij de eerste asielaanvragen (zie uitleg volgende pagina). 5

6 Nieuwe telwijze bij IND: nareis telt niet langer mee als eerste asielverzoek De Immigratie- & Naturalisatiedienst (IND) gebruikt vanaf januari 2015 het nieuwe datawarehouse METIS. Wat zijn de veranderingen voor de cijfers over asielaanvragen en beslissingen? Nareis (gezinshereniging) telt niet meer mee bij asielaanvragen In METIS wordt onderscheid gemaakt tussen eerste asielaanvragen; herhaalde asielaanvragen (vervolgaanvragen); nareis/gezinshereniging: gezinsleden die binnen de nareistermijn van drie maanden zijn herenigd met de houder van een asielvergunning. Voorheen werden de nareizigers meegeteld bij de eerste asielaanvragen. De nieuwe cijfers laten zien dat in 2013 en 2014 een aanzienlijk deel van de asielaanvragen volgens de oude telling nareis betrof (rond de 20%). Ook in de beslissingen werden nareizigers meegeteld. Omdat nareizigers standaard een positieve beslissing krijgen, leidt dit tot een hoger toekenningspercentage (het aandeel positieve beslissingen op asielverzoeken). In het verslag van het Algemeen Overleg van 7 augustus 2013 (Kamerstuk 19637, nr. 1874) zegt Staatssecretaris Teeven dat van de 61% positieve beslissingen 31% bestaat uit gezinshereniging. Omdat andere EU-landen de nareizigers niet meetelden was het niet goed mogelijk om de asielaanvragen en beslissingen van Nederland met andere EU-landen te vergelijken. Met de nieuwe cijfers kan dat wel. Oude en nieuwe cijfers zijn niet meer vergelijkbaar De nieuwe manier van tellen is met terugwerkende kracht ook voor 2013 en 2014 doorgevoerd in IND Asylum Trends en Eurostat (zowel voor asielaanvragen als beslissingen). Voor eerdere jaren moet dit nog gebeuren, zodat kloppende lange reeksen te maken zijn met goed vergelijkbare cijfers. Vóór 2006 kan overigens geen onderscheid worden gemaakt tussen eerste asielaanvragen en vervolgaanvragen, omdat dat niet geregistreerd werd. Los van het nieuwe onderscheid tussen asielaanvragen en nareis zijn de cijfers opgeschoond en zijn er correcties doorgevoerd. Hierdoor zijn de oude cijfers niet meer te vergelijken met de nieuwe. De som van eerste aanvragen, vervolgaanvragen en nareizigers volgens de nieuwe telling komt niet overeen met de som van de eerste aanvragen (inclusief nareizigers) en vervolgaanvragen volgens de oude telling. Om in deze Vluchtelingen in Getallen toch langere reeksen te kunnen maken, worden in sommige figuren oude én nieuwe cijfers gebruikt. Dat staat per figuur aangegeven. Hoewel de cijfers niet exact vergelijkbaar zijn, geven ze wel een redelijke indicatie van de ontwikkelingen. 6

7 Figuur A.3: Asielaanvragen in Nederland: eerste aanvragen, vervolgaanvragen en nareis 2013 Eerste Vervolg Nareis Totaal Aandeel Eerste totaal Vervolg Nareis Syrië % 85% 1% 14% Somalië % 30% 8% 62% Eritrea % 81% 7% 13% Iran % 55% 39% 6% Irak % 38% 30% 32% Afghanistan % 30% 60% 10% Staatloos % 88% 5% 6% Mongolië % 87% 13% 0% Oekraïne % 89% 0% 14% Overig % 70% 21% 9% Totaal % 59% 19% 22% 2014 Eerste Vervolg Nareis Totaal Aandeel Eerste totaal Vervolg Nareis Syrië % 75% 0% 24% Eritrea % 93% 2% 5% Staatloos % 89% 1% 11% Irak % 39% 45% 16% Iran % 68% 22% 11% Afghanistan % 46% 44% 10% Mongolië % 100% 0% 0% Somalië % 23% 16% 61% Oekraïne % 92% 6% 3% Overig % 70% 18% 12% Totaal % 73% 9% 18% Jan-jun Aandeel Eerste Vervolg Nareis Totaal Eerste 2015 totaal Vervolg Nareis Eritrea % 92% 1% 7% Syrië % 40% 1% 59% Staatloos % 34% 1% 65% Oekraïne % 93% 3% 2% Irak % 54% 31% 16% Afghanistan % 49% 40% 11% Mongolië % 100% 0% 0% Iran % 65% 26% 9% Somalië % 22% 23% 55% Overig % 75% 16% 9% Totaal % 60% 7% 32% Bron: IND Asylum Trends, aangevuld met Eurostat (Oekraïne 2015). De top 9 van eerste aanvragen naar herkomst is alleen voor januari-juni 2015 de daadwerkelijke top 9; voor 2013 en 2014 zijn ook de landen uit de top 9 van 2015 gebruikt omdat alleen voor die landen de complete gegevens beschikbaar zijn. Het kan dus zijn dat in 2013 en 2014 uit een ander land meer aanvragen en nareizigers afkomstig zijn dan een van de landen in het overzicht. 7

8 Wat zijn eerste en vervolgaanvragen? Wanneer de eerste asielaanvraag wordt afgewezen kunnen asielzoekers in sommige gevallen een nieuwe aanvraag indienen. Bijvoorbeeld wanneer er nieuwe feiten naar voren zijn gekomen die relevant zijn voor de beoordeling van de asielaanvraag of wanneer de situatie in het land van herkomst is veranderd. Pas sinds augustus 2006 wordt in de administratie onderscheid gemaakt tussen eerste en vervolgaanvragen. Figuur A.6 toont de ontwikkeling in het aandeel eerste en vervolgaanvragen. Er zijn grote verschillen in het aandeel vervolgaanvragen naar nationaliteit. In 2014 bestaat 44% van alle aanvragen van Afghanen en bijna 45% van die van Irakezen uit vervolgaanvragen. Van de Syriërs is dat 0%. Bron: Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) Figuur A.4: Eerste asielaanvragen in Nederland (2007 t/m 2014) Bron: IND Asylum Trends - NB: Om tot een logische reeks te komen is voor 2013 en 2014 het aantal asielaanvragen plus nareizigers opgenomen (nieuwe telwijze). In de jaren vóór 2013 (oude telwijze) zijn de nareizigers meegeteld bij de eerste asielaanvragen. Figuur A.5: Eerste asielaanvragen per maand, zes herkomstlanden (januari 2014-juni 2015) Syrië Eritrea Staatloos 800 Irak 600 Overig jan-14 feb-14 mrt-14 apr-14 mei-14 jun-14 jul-14 aug-14 sep-14 okt-14 nov-14 dec-14 jan-15 feb-15 mrt-15 apr-15 mei-15 jun-15 Bron: IND Asylum Trends - nieuwe telling, excl. nareis/gezinshereniging 8

9 Figuur A.6: Ontwikkeling in aandeel eerste en vervolgaanvragen per maand Eerste Vervolg jan-07 jul-07 jan-08 jul-08 jan-09 jul-09 jan-10 jul-10 jan-11 jul-11 jan-12 jul-12 jan-13 jul-13 jan-14 jul-14 jan-15 Bron: IND Asylum Trends - Vanaf 2014 zijn nareizigers niet meer meegeteld bij eerste asielaanvragen 9

10 Beslissingen Figuur A.7: Verleende asielstatussen naar toewijzingsgrond, en afwijzingen ,3% ,1% ,7% 56,8% 54,5% a-grond b-grond c/d-grond Afw ijzingen ,1% ,0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: Eurostat : nieuwe telling, excl. nareizigers/gezinshereniging Beschermingsgronden Vreemdelingenwet 2000 In de Vreemdelingenwet 2000 (Vw2000) worden verschillende beschermingsgronden onderscheiden: - a-grond: vluchtelingschap Iemand voldoet aan de voorwaarden van het Vluchtelingenverdrag. - b-grond: subsidiaire bescherming Iemand loopt bij uitzetting risico op foltering, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. - c-grond: humanitaire gronden Er zijn klemmende redenen van humanitaire aard, die verband houden met de redenen van vertrek uit eigen land (met name trauma s vanwege eerdere vervolging). - d-grond: humanitaire gronden De algehele situatie in het land van herkomst is te slecht (conflict of grootschalige mensenrechtenschendingen). Alleen a- en b-grond vanaf medio 2014 Per medio 2014 zijn de humanitaire gronden (c en d) geschrapt uit de wet; alleen bescherming op a- of b-grond is nog mogelijk. Er is in 2014 nog wel bescherming verleend op humanitaire gronden, maar dat gaat om zaken die vóór medio 2014 zijn aangevraagd. Asielaanvragen vs. beslissingen Niet op elke aanvraag wordt in het jaar van aanvraag beslist. Daarom komt het aantal asielaanvragen in een jaar niet overeen met het aantal beslissingen. De statussen die zijn verleend op reguliere gronden (bijvoorbeeld pardonregeling of medische behandeling) en beslissingen op beroepszaken zijn hier niet in meegenomen. 10

11 Figuur A.8: Beslissingen in eerste aanleg naar nationaliteit (Nederland 2014) Aantal Aandeel beslissingen beslissingen Toegewezen Afgewezen Toegewezen Afgewezen Syrië ,7% % 9% Eritrea ,4% % 9% Staatloos ,5% % 15% Afghanistan 830 4,4% % 50% Irak 775 4,1% % 58% Iran 580 3,1% % 55% Somalië 570 3,0% % 41% Onbekend 410 2,2% % 55% Mongolië 305 1,6% % 97% Georgië 285 1,5% % 98% Armenië 245 1,3% % 96% Nigeria 200 1,1% % 78% Rusland 175 0,9% % 83% Oeganda 165 0,9% % 52% Oekraïne 160 0,9% % 97% Libië 160 0,9% % 91% Pakistan 155 0,8% % 74% Soedan 145 0,8% % 72% Egypte 140 0,7% % 82% Servië 135 0,7% % 100% Guinee 130 0,7% % 58% China 120 0,6% % 54% Sri Lanka 120 0,6% % 75% Ethiopië 115 0,6% % 70% Sierra Leone 115 0,6% % 70% Congo 105 0,6% % 81% Macedonië 100 0,5% % 100% Bosnië-H. 95 0,5% % 100% Overig ,7% % 81% Totaal ,0% % 33% Bron: Eurostat nieuwe telling, excl. nareis/gezinshereniging 11

12 Alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama s) Figuur A.9: Asielaanvragen van ama s per jaar (absoluut en als percentage van het totale aantal aanvragen) % 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% Absoluut Percentage 0 0% Bron: IND Asylum Trends Figuur A.10: Asielaanvragen van ama s naar nationaliteit Nationaliteit T/m juni 2015 Afghaans Chinees Eritrees Guinees Iraaks Somalisch Syrisch Zonder / onbekend Overig Totaal Bron: CBS Statline en IND Asylum Trends voor 2015 Veel veranderingen in asielaanvragen van alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama s) In de afgelopen achttien jaar schommelde het aantal en het aandeel van de asielaanvragen van ama s sterk. Van 1996 tot 2000 is er sprake van een sterke groei. In 2000 is het aantal asielaanvragen van ama s het hoogst: Dat is 15,4% van het totale aantal asielaanvragen. In 2001 is 18,2% van alle aanvragen van een ama. De verbetering van de situatie in landen waar veel ama s vandaan komen - de beëindiging van burgeroorlogen in Angola, Guinee en Sierra Leone - leidt vanaf 2003 tot een sterke daling. De daling van het aantal asielaanvragen van ama s loopt door tot In dat jaar is nog geen 3% van de asielaanvragen van ama s. In 2008 en 2009 is er een stijging doordat vooral veel Afghaanse ama s in Nederland bescherming zoeken. In 2013 is het aantal ama s dat bescherming zoekt met 310 op zijn laagste punt. In 2014 zoeken opvallend veel Eritrese minderjarigen bescherming in Nederland: 55% van het totaal aantal ama s. Ook het aantal minderjarige Syriërs neemt toe. Deze trend zet door in de eerste maanden van In de eerste helft van 2015 is bijna de helft van de aanvragen van Eritrese en bijna 20% van Syrische minderjarigen. 12

13 Figuur A.11: Ontwikkeling van de instroom van ama s in de centrale opvang Bron: COA Figuur A.12: Ama s in de centrale opvang naar nationaliteit (8 juni 2015) Eritrea Syrië Afghanistan Somalië Ethiopië Overig Bron: COA - alleenstaande minderjarigen wonen in aparte opvanglocaties 13

14 Uitgenodigde vluchtelingen Uitgenodigde vluchtelingen De wereldvluchtelingenorganisatie UNHCR heeft een programma om vluchtelingen in andere landen te hervestigen. De vluchtelingen verblijven meestal langdurig in vluchtelingenkampen, vaak in een buurland van het land waar ze vandaan komen. In deze kampen is de situatie vaak erbarmelijk en ronduit onveilig. De UNHCR selecteert de 'uitgenodigde' vluchtelingen tijdens speciale selectiemissies. De kwetsbaarste groepen krijgen daarbij de voorrang. De UNHCR draagt ze voor hervestiging voor aan landen die deelnemen aan het zogenaamde resettlement program. De meeste uitgenodigde vluchtelingen worden opgevangen door Verenigde Staten, Canada, Australië, Zweden, Noorwegen, Finland, Nieuw Zeeland, Denemarken en Nederland. Zie voor de internationale cijfers figuur C.9. Nederland heeft sinds 1986 een quotum van 500 uitgenodigde vluchtelingen per jaar. Dat betekent dat Nederland heeft toegezegd jaarlijks 500 vluchtelingen op te nemen voor hervestiging. Figuur A.13: Uitgenodigde vluchtelingen / hervestiging in Nederland naar nationaliteit Congolees (Republiek Congo) Congolees (DR Congo) Eritrees Ethiopisch Iraaks Myanmarees Pakistaans Sri Lankaans Syrisch Zonder / onbekend 5-80 Overig Totaal Bron: CBS Statline 14

15 Opvang Figuur A.14: Bezetting van, instroom in en uitstroom uit de centrale opvang (absoluut) Bezetting Instroom Uitstroom Bron: COA cijfers exclusief ama s Figuur A.15: Bezetting centrale opvang naar nationaliteit (15 juni 2015) Syrië Eritrea Irak Afghanistan Ethiopië Overig Bron: COA cijfers exclusief ama s Figuur A.16: Bezetting centrale opvang naar leeftijd (15 juni 2015) > Bron: COA cijfers exclusief ama s 15

16 Figuur A.17: Bezetting centrale opvang naar geslacht (15 juni 2015) Vrouw elijk 35% Mannelijk 65% Bron: COA cijfers exclusief ama s 16

17 Huisvesting Huisvesting vergunninghouders Elke gemeente in Nederland heeft de verplichting vergunninghouders te huisvesten. Deze zogenaamde taakstelling is afhankelijk van het aantal inwoners in die gemeente. Vergunninghouders zijn asielzoekers die een asielvergunning of een andere reguliere vergunning hebben gekregen. Op het moment dat zij te horen krijgen dat ze in Nederland mogen blijven, wonen ze meestal in de centrale opvang, vaak in asielzoekerscentra (AZC s). Van daaruit verhuizen ze dus naar een gemeente die hun een huis aanbiedt. Op 6 juli 2015 woonden statushouders in de centrale opvang op een totaal van mensen. Figuur A.18: Taakstelling huisvesting vergunninghouders per gemeente 2e helft 2015 Te huisvesten Provincie personen Fryslân 577 Groningen 521 Drenthe 434 Overijssel Gelderland Flevoland 353 Noord-Holland Zuid-Holland Utrecht Brabant Zeeland 338 Limburg 994 Totaal Bron: Taakstelling huisvesting vergunninghouders per gemeente 2e helft

18 Terugkeer Er zijn verschillende vormen van vertrek: Zelfstandig vertrek zonder toezicht (niet-aantoonbaar vertrek) Bij controle is geconstateerd dat een vreemdeling niet meer aanwezig is op het laatste bekende adres, maar vertrek is niet aangetoond is. De vreemdeling is met onbekende bestemming vertrokken (MOB). Ruim een kwart van deze groep bestaat uit Irakezen, Somaliërs, Afghanen, Syriërs en Iraniërs Zelfstandig vertrek onder toezicht (aantoonbaar vertrek) Zelfstandig georganiseerd vertrek van een vreemdeling (bijvoorbeeld met hulp van IOM) Gedwongen vertrek (aantoonbaar vertrek) Het vertrek van een niet meer rechtmatig in Nederland verblijvende vreemdeling door de Vreemdelingenpolitie. Onder aantoonbaar vertrek vallen vaker reguliere migranten (Chinezen, Surinamers, Turken) Figuur A.19: Terugkeer vreemdelingen naar soort vertrek Aantoonbaar vertrek Waarvan gedwongen Waarvan zelfstandig Niet-aantoonbaar vertrek Totaal Bron: Rapportage Vreemdelingenketen Deze cijfers gaan over alle vreemdelingen die terugkeren, dus niet alleen over terugkerende asielzoekers. Figuur A.20: Vrijwillige en zelfstandige terugkeer met hulp van IOM Nederland per jaar (absolute aantallen) Bron: Deze cijfers geven geen compleet beeld; het betreft hier alleen de terugkeer die gefaciliteerd wordt door IOM Nederland. In 2013 heeft 59% van de terugkeerders een asielachtergrond. 8% heeft een reguliere, 33% een illegale verblijfsachtergrond (Rapportage Vreemdelingenketen 2013). In 2012 heeft 69% een asielachtergrond. 18

19 Figuur A.21: Aantal terugkeerders met hulp van IOM, geselecteerde nationaliteiten Mongoolse Servische Chinese Iraakse Armeense Bosnisch Egyptische Macedonische Georgië Libië Iraanse Russische Afghaanse Witrussische Angolese Nigeriaanse Overig Totaal Bron: Alleen die nationaliteiten zijn opgenomen waarvan bekend is dat asiel een veelvoorkomend migratiemotief is. 19

20 B. VLUCHTELINGEN IN EUROPA Drama s op de Middellandse Zee Veel vluchtelingen proberen Europa te bereiken door vanuit Noord-Afrika de Middellandse Zee over te steken. Een levensgevaarlijke reis. Van januari tot maart 2015 overleefden 479 mensen de oversteek niet. In april kwam een schokkend aantal van mensen om het leven. Europese leiders kwamen hierop bijeen om plannen te maken om nieuwe tragedies te voorkomen. De plannen sorteerden effect: in mei en juni daalde het aantal slachtoffers tot 80. Het eerste half jaar van 2015 waagden vluchtelingen de oversteek naar Europa, bijna allemaal naar Griekenland of Italië. Een derde is afkomstig uit Syrië, 12% uit Eritrea en 12% uit Afghanistan. De EU probeert overeenstemming te krijgen om deze vluchtelingen gelijkmatiger over Europa te verdelen volgens een verdeelsleutel. Bron: UNHCR The sea route to Europe Veel Kosovaren vragen asiel in EU In de eerste drie maanden van 2015 vormen Kosovaren de grootste groep asielzoekers in Europa: bijna mensen ontvluchtten de werkloosheid en armoede van Kosovo, een kwart van het totaal aantal asielaanvragen in die periode. Via Servië komen ze Hongarije - en dus de EU - binnen om daar of elders in Europa asiel aan te vragen. In dezelfde periode zochten bijna Syriërs bescherming. In 2014 werd 94% van de asielverzoeken van Kosovaren afgewezen, voor Syriërs is dat 5%. Figuur B.1: Eerste asielaanvragen in Europa (absoluut en als deel van het aantal aanvragen in de EU28) ste kwartaal 2015 België ,9% ,5% ,9% Bulgarije ,6% ,9% ,7% Cyprus ,3% ,3% 430 0,2% Denemarken ,7% ,6% ,8% Duitsland ,2% ,8% ,5% Estland 95 0,0% 145 0,0% 50 0,0% Finland ,7% ,6% 960 0,5% Frankrijk ,2% ,5% ,0% Griekenland ,9% ,3% ,4% Hongarije ,3% ,3% ,7% Ierland 920 0,2% ,3% 625 0,3% Italië ,1% ,3% ,2% Kroatië* ,2% 380 0,1% 40 0,0% Letland 195 0,0% 365 0,1% 45 0,0% Litouwen 400 0,1% 385 0,1% 45 0,0% Luxemburg ,2% ,2% 265 0,1% Malta ,5% ,2% 345 0,2% Nederland ,9% ,9% ,3% Oostenrijk ,0% ,6% ,3% Polen ,5% ,0% ,8% Portugal 505 0,1% 445 0,1% 180 0,1% Roemenië ,3% ,3% 335 0,2% Slovenië 270 0,1% 355 0,1% 45 0,0% Slowakije 440 0,1% 230 0,0% 50 0,0% Spanje ,0% ,0% ,1% Tsjechië 710 0,2% 915 0,2% 360 0,2% Verenigd Koninkrijk ,9% ,6% ,0% Zweden ,5% ,4% ,2% Noorwegen* Zwitserland* EU ,0% % Bron: Eurostat * geen lid van EU27/28, Kroatië vanaf 1 juli 2013 lid van EU (EU28) NB: De cijfers worden jaarlijks met terugwerkende kracht bijgesteld. Voor Nederland is de nieuwe telwijze toegepast, dus - net als bij andere EU-landen - exclusief nareis/gezinshereniging.

21 Figuur B.2: Aandeel eerste asielaanvragen in EU28 naar belangrijkste ontvangende landen (2014 en 1 ste kwart 2015) 45% 40% 40% 35% 30% 31% 25% 20% 18% ste kw art % 10% 5% 7% 11% 11% 8% 8% 13% 6% 5% 5% 6% 4% 4% 13% 10% 1% 0% Duitsland Hongarije Italië Frankrijk Zweden Oostenrijk Verenigd Koninkrijk Nederland Overig Bron: Eurostat Nederland nieuwe telwijze (excl. nareis/gezinshereniging) 21

22 Asielaanvragen naar landen van herkomst Figuur B.3: Nieuwe asielaanvragen in Europa (EU28) naar belangrijkste landen van herkomst (absoluut en procentueel) ste kwartaal 2015 Syrië ,4% Syrië ,2% Kosovo ,4% Rusland ,4% Afghanistan ,7% Syrië ,7% Afghanistan ,6% Eritrea ,4% Afghanistan ,0% Pakistan ,1% Kosovo ,1% Albanië ,4% Kosovo ,5% Pakistan ,6% Irak ,9% Somalië ,2% Servië ,6% Servië ,4% Servië ,0% Nigeria ,3% Pakistan ,9% Eritrea ,8% Albanië ,9% Oekraïne ,5% Iran ,9% Staatloos ,7% Nigeria ,3% Albanië ,8% Irak ,6% Somalië ,8% Nigeria ,7% Somalië ,6% Rusland ,7% Staatloos ,5% Rusland ,5% Eritrea ,7% Irak ,3% Oekraïne ,4% Gambia ,7% Georgië ,1% Mali ,3% Bangladesh ,3% DR Congo ,0% Gambia ,0% Senegal ,2% Macedonië ,0% Bangladesh ,8% Iran ,2% Bangladesh ,9% Iran ,7% Macedonië ,2% Mali ,7% Bosnië-H ,4% Mali ,1% Algerije ,6% Georgië ,3% Staatloos ,0% Sri Lanka ,5% DR Congo ,2% Algerije ,9% Guinee ,5% Macedonië ,2% Bosnië-H ,8% Bosnië-H ,4% Senegal ,1% Georgië ,8% Egypte ,4% Soedan ,1% DR Congo ,7% Turkije ,2% China ,9% China ,7% China ,2% Armenië ,9% Soedan ,6% Overig ,0% Overig ,6% Overig ,0% Totaal ,0% Totaal ,0% Totaal ,0% Bron: Eurostat 22

23 Figuur B.4: Aandeel asielaanvragen in Europa (EU28) naar herkomst (2014 en eerste kwartaal 2015) 30% 26% 25% 20% 21% 15% 16% st kw art % 7% 7% 6% 6% 5% 2% 4% 4% 3% 3% 3% 2% 4% 4% 3% 3% 3% 3% 3% 2% 2% 1% 0% Syrië Afghanistan Eritrea Kosovo Pakistan Servië Nigeria Albanië Staatloos Irak Somalië Rusland Bron: Eurostat 75% van de asielaanvragen in het eerste kwart van 2015 is van een van deze landen 23

24 Beslissingen Figuur B.5: Beslissingen in eerste aanleg naar uitkomst, absoluut (2014) Total a-grond b-grond c/d-grond afwijzingen EU België Bulgarije Cyprus Denemarken Duitsland Estland Finland Frankrijk Griekenland Hongarije Ierland Italië Kroatië Letland Litouwen Luxemburg Malta Nederland Polen Portugal Roemenië Slovenië Slowakije Spanje Tsjechië Verenigd Koninkrijk Zweden Noorwegen* Zwitserland* Totaal Bron: Eurostat Landen met * zijn geen lid van EU28 Nederland nieuwe telwijze (excl. nareis/gezinshereniging) 24

25 Figuur B.6: Beslissingen in eerste aanleg naar uitkomst, procentueel (2014) Aandeel EU28 a-grond b-grond c/d-grond Positief afwijzingen EU28 100% 25% 15% 4% 45% 55% België 6% 32% 8% 39% 61% Bulgarije 2% 69% 25% - 94% 6% Cyprus 0% 4% 72% 0% 76% 24% Denemarken 2% 47% 20% 1% 68% 32% Duitsland 27% 34% 5% 2% 42% 58% Estland 0% 36% 0% 0% 36% 64% Finland 1% 21% 20% 13% 54% 46% Frankrijk 19% 17% 4% - 22% 78% Griekenland 4% 10% 4% 1% 15% 85% Hongarije 2% 4% 5% 0% 9% 91% Ierland 0% 12% 25% - 38% 62% Italië 10% 10% 22% 26% 58% 42% Kroatië 0% 6% 4% - 11% 89% Letland 0% 5% 21% - 26% 74% Litouwen 0% 8% 30% 0% 41% 59% Luxemburg 0% 12% 2% - 14% 86% Malta 0% 11% 52% 10% 73% 27% Nederland 5% 13% 49% 4% 67% 33% Polen 1% 10% 6% 11% 27% 73% Portugal 0% 13% 13% - 26% 74% Roemenië 0% 23% 23% 0% 47% 53% Slovenië 0% 32% 11% - 47% 53% Slowakije 0% 0% 34% 27% 61% 39% Spanje 1% 11% 33% 0% 44% 56% Tsjechië 0% 7% 28% 1% 37% 63% Verenigd Koninkrijk 7% 35% 0% 4% 39% 61% Zweden 11% 26% 48% 3% 77% 23% Noorwegen* 47% 15% 2% 64% 36% Zwitserland* 28% 12% 30% 70% 30% Totaal 26% 15% 6% 47% 53% Bron: Eurostat Landen met * zijn geen lid van EU28 Nederland nieuwe telwijze (excl. nareis/gezinshereniging) 25

26 Figuur B.7: Beslissingen in eerste aanleg naar uitkomst (afwijzing of toekenning met grond van verlening) op eerste en vervolgaanvragen asiel (2014) België 61% Bulgarije 6% Denemarken 32% Duitsland 58% Frankrijk Griekenland Hongarije Italië Nederland Noorw egen 85% 91% 78% 42% 33% 36% a-grond b-grond c/d-grond afw ijzingen Verenigd Koninkrijk 61% Zw eden 23% EU28 55% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: Eurostat - 95% van de beslissingen in de EU28 valt in een van de EU-landen uit de figuur Nederland nieuwe telwijze (excl. nareis/gezinshereniging) Opmerkingen bij figuur B.6: - Het gaat om de beslissingen die zijn genomen, niet over de asielaanvragen in dat jaar. - Het gaat alleen om beslissingen in eerste aanleg, beslissingen in beroep zijn evenals statussen die zijn verleend op reguliere gronden (medische behandeling, pardon) niet meegenomen. - Gronden van verlening: a-grond: vluchtelingschap b-grond: subsidiaire bescherming c/d-grond: humanitaire gronden Een uitgebreidere uitleg van de verleningsgronden staat in figuur A.7. 26

27 Figuur B.8: Beslissingen in eerste aanleg naar uitkomst (afwijzing of toekenning met grond van verlening) op eerste en vervolgaanvragen asiel, absoluut (2014) België Bulgarije Denemarken Duitsland Frankrijk Griekenland Hongarije Italië a-grond b-grond c/d-grond afw ijzingen Nederland Noorw egen Verenigd Koninkrijk Zw eden Zw itserland Bron: Eurostat - 95% van de beslissingen in de EU28 valt in een van de EU-landen uit de figuur Nederland nieuwe telwijze (excl. nareis/gezinshereniging) 27

28 Figuur B.9: Beslissingen in eerste aanleg naar uitkomst per nationaliteit (2014) Totaal 45% 55% Overig 28% 72% Afghanistan 62% 38% Albanië Bangladesh Bosnië-Herzegovina 8% 5% 10% 92% 95% 90% China DR Congo 23% 21% 77% 79% Eritrea 89% 11% Georgië 5% 95% Guinee Irak Iran 35% 59% 70% 65% 41% 30% Positief Negatief Kosovo 6% 94% Macedonië 1% 99% Mali Nigeria Pakistan Rusland 38% 29% 27% 25% 62% 71% 73% 75% Servië 2% 98% Somalië 66% 34% Staatloos Syrië 88% 95% 12% 5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Bron: Eurostat 28

29 Figuur B.10: Beslissingen in eerste aanleg naar uitkomst naar nationaliteit (2014) Aandeel in Positief Negatief Totaal beslissingen Positief Negatief Afghanistan ,0% 62,4% 37,6% Albanië ,7% 7,8% 92,2% Algerije ,8% 7,3% 92,7% Bangladesh ,1% 10,3% 89,7% Bosnië-H ,0% 4,6% 95,4% China ,4% 23,3% 76,7% DR Congo ,1% 20,5% 79,5% Egypte ,8% 37,0% 63,0% Eritrea ,4% 89,1% 10,9% Gambia ,2% 35,2% 64,8% Georgië ,7% 5,5% 94,5% Guinee ,4% 35,2% 64,8% Irak ,9% 69,7% 30,3% Iran ,4% 59,4% 40,6% Kosovo ,7% 6,3% 93,7% Macedonië ,3% 0,9% 99,1% Mali ,8% 37,7% 62,3% Nigeria ,7% 29,0% 71,0% Oekraïne ,8% 17,9% 82,1% Pakistan ,4% 26,8% 73,2% Rusland ,5% 24,8% 75,2% Senegal ,9% 34,3% 65,7% Servië ,2% 1,8% 98,2% Soedan ,0% 47,1% 52,9% Somalië ,5% 65,7% 34,3% Staatloos ,5% 88,0% 12,0% Syrië ,3% 94,8% 5,2% Turkije ,3% 21,3% 78,7% Overig ,3% 28,1% 71,9% Totaal ,0% 44,7% 55,3% Bron: Eurostat landen in de tabel zijn goed voor 85% van de beslissingen in

30 Uitgenodigde vluchtelingen Figuur B.11: Uitgenodigde vluchtelingen in Europa Zweden Noorwegen * Finland Nederland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Oostenrijk Denemarken Duitsland Spanje Ierland België Overig EU Totaal Bron: Eurostat Figuur B.12: Uitgenodigde vluchtelingen in EU28 naar belangrijkste nationaliteiten (2014) Syrië Afghanistan 835 DR Congo 695 Somalië 535 Eritrea 505 Irak 345 Ethiopië 210 Soedan 165 Staatloos 125 Colombia 110 Iran 110 Overig 505 Totaal Bron: Eurostat 30

31 C. VLUCHTELINGEN WERELDWIJD Asielzoekers en vluchtelingen Nooit eerder waren er wereldwijd zo veel mensen op de vlucht voor oorlog en geweld: eind 2014 bijna 60 miljoen mensen op de vlucht, 8,3 miljoen meer dan vorig jaar. Die 60 miljoen bestaat uit (bron: UNHCR ):Global trends ,5 miljoen mensen die hun land zijn ontvlucht. Ook de 5,1 miljoen Palestijnse vluchtelingen die onder het mandaat van UNRWA vallen zijn hierin opgenomen. In de UNHCR-cijfers die verder in deze publicatie zijn gebruikt is dat niet het geval. 38,2 miljoen mensen zijn ontheemd: op de vlucht in eigen land. 1,8 miljoen mensen wachten op een beslissing op hun asielverzoek. Meer dan 4 miljoen Syriërs zijn hun land ontvlucht Inmiddels zijn meer dan 4 miljoen Syriërs hun land ontvlucht (stand 9 juli 2015). 90% daarvan (3,6 miljoen) wordt opgevangen in Turkije, Libanon of Jordanië. Nog 7,6 miljoen mensen zijn op de vlucht in eigen land. Ruim Syriërs werd in 2014 asiel verleend in de EU. Figuur C.1: Vluchtelingen naar werelddeel van herkomst en opvang (absoluut en relatief, eind 2014) Vluchtelingen naar werelddeel van opvang % Vluchtelingen naar werelddeel van opvang Vluchtelingen naar werelddeel van herkomst% Vluchtelingen naar werelddeel van herkomst Afrika ,1% ,7% Azië ,6% ,2% Europa ,1% ,4% Latijns-Amerika ,2% ,5% Noord-Amerika ,1% ,9% Oceanië ,0% ,3% Overig/staatlozen ,9% Totaal ,0% ,0% Bron: Global trends 2014, UNHCR (incl people in refugee-like situations, excl. ontheemden) Figuur C.2: Vluchtelingen naar werelddeel van herkomst en opvang 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 10,4% 60,6% 55,2% 32,1% 28,7% Herkomst Opvang Overig/staatlozen Oceanië Noord-Amerika 3,1% Latijns-Amerika Europa Azië Afrika Bron: Global trends 2014, UNHCR (incl people in refugee-like situations, excl. ontheemden) 31

32 Opvang vluchtelingen vooral in ontwikkelingslanden 80% van de vluchtelingen wereldwijd wordt in de eigen regio opgevangen, meestal een buurland. 88% wordt opgevangen in een ontwikkelingsland. Tien jaar geleden was dat 70%. Het gaat om 8,5 miljoen vluchtelingen. Bron: Global trends 2014, UNHCR Figuur C.3: Asielzoekers naar werelddeel van herkomst en opvang (absoluut en relatief, eind 2014) Asielzoekers naar werelddeel van herkomst Asielzoekers naar werelddeel van herkomst % Asielzoekers naar werelddeel van opvang Asielzoekers naar werelddeel van opvang % Afrika ,7% ,9% Azië ,7% ,4% Europa ,7% ,3% Latijns-Amerika ,8% ,8% Noord-Amerika 255 0,0% ,4% Oceanië ,1% ,3% Overig/statelozen ,0% Totaal ,0% ,0% Bron: Global trends 2014, UNHCR Figuur C.4: Asielzoekers naar werelddeel van herkomst en opvang (eind 2014) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 11,4% 26,0% 5,8% 6,7% 32,3% 31,7% 14,4% 29,7% 38,9% Herkomst Opvang Overig/staatlozen Oceanië 0,0% 0,0% 1,8% Noord-Amerika Latijns-Amerika Europa Azië Afrika Bron: Global trends 2014, UNHCR Asielzoekers Bij grote vluchtelingenstromen is het in de praktijk vrijwel onmogelijk om iedereen individueel te beoordelen. Het is dan meestal duidelijk dat er goede redenen waren om te vluchten. Zoals nu het geval is in Syrië. Deze vluchtelingen worden prima facie vluchtelingen genoemd. Niet alle landen hebben een asielsysteem om te beoordelen of iemand wel of niet een vluchteling is. In Europa wordt wel elke aanvraag in een asielprocedure beoordeeld. Daarom is het percentage asielzoekers naar werelddeel van opvang voor Europa relatief hoog. UNHCR De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR is wereldwijd de belangrijkste organisatie die zich bezighoudt met de bescherming van vluchtelingen. Het hoofddoel van de UNHCR is het waarborgen van de rechten en het welzijn van vluchtelingen. Groepen waarvoor UNHCR zich inzet zijn vluchtelingen, asielzoekers, ontheemden, personen die zijn teruggekeerd en statelozen. Ze voor de exacte definities van deze groepen 32

33 Vluchtelingen naar belangrijkste landen van herkomst Figuur C.5: Aantal vluchtelingen wereldwijd, top 10 herkomstlanden per jaar ( ) Eind 2012 Eind 2013 Eind Afghanistan Afghanistan Syrië Somalië Syrië Afghanistan Irak Somalië Somalië Syrië Soedan Soedan Soedan DR Congo Zuid-Soedan DR Congo Myanmar DR Congo Myanmar Irak Myanmar Colombia Colombia CAR* Vietnam Vietnam Irak Eritrea Eritrea Eritrea Overig Overig Overig Totaal Totaal Totaal Bron: Global trends 2014, UNHCR (incl people in refugee-like situations, excl. ontheemden) * CAR = Centraal Afrikaanse Republiek Figuur C.6: Aantal vluchtelingen wereldwijd naar belangrijkste landen van herkomst (eind 2014) Syrië Afghanistan Somalië Soedan Zuid-Soedan DR Congo Myanmar CAR Irak Eritrea Bron: Global trends 2014, UNHCR (incl people in refugee-like situations, excl. ontheemden) * CAR = Centraal Afrikaanse Republiek 33

34 Vluchtelingen naar belangrijkste landen van opvang Figuur C.7: Aantal vluchtelingen wereldwijd, top 10 opvanglanden en Nederland ( ) Eind 2012 Eind 2013 Eind Pakistan Pakistan Turkije Iran Iran Pakistan Duitsland Jordanië Libanon Kenia Turkije Iran Syrië Kenia Ethiopië Ethiopië Tsjaad Jordanië Tsjaad Ethiopië Kenia Jordanië China Tsjaad China VS Oeganda Turkije Duitsland China Nederland Nederland Nederland Overig Overig Overig Totaal Totaal Totaal Bron: Global trends 2014, UNHCR (incl people in refugee-like situations, excl. onheemden) De sterke afname van het aantal vluchtelingen in Duitsland komt doordat de Duitse overheid sinds 2013 een striktere definitie van wie vluchteling is hanteert. Figuur C.8: Landen met de grootste groepen vluchtelingen binnen de grenzen, en Nederland (eind 2014) Turkije Pakistan Libanon Iran Ethiopië Jordanië Kenia Tsjaad Oeganda China Nederland Bron: Global trends 2014, UNHCR (incl people in refugee-like situations, excl. onheemden) 34

35 Uitgenodigde vluchtelingen Figuur C9: Uitgenodigde vluchtelingen naar belangrijkste landen van herkomst, asiel en opvang (2013) Herkomst Asiel Opvang Myanmar Maleisië Verenigde Staten Irak Turkije Australië DR Congo Thailand Canada Somalië Kenia Duitsland Bhutan Nepal Zweden Syrië Libanon Noorwegen Afghanistan Ethiopië Nederland Eritrea Oeganda Finland 929 Soedan Syrië Nieuw Zeeland 894 Iran Rwanda Verenigd Koninkrijk 710 Overig Overig Overig Totaal Totaal Totaal Met herkomst wordt het oorspronkelijke land bedoeld dat iemand is ontvlucht. Vanuit het land van asiel wordt iemand hervestigd naar een van de landen van opvang. Nederland hervestigt bijvoorbeeld Syrische vluchtelingen die in vluchtelingenkampen in Turkije verblijven. Bron: UNHCR 35