Collegevoorstel. Feitelijke informatie. Zaaknummer: BECMM07. Onderwerp Concept bestuursakkoord

Transcriptie

1 Collegevoorstel Het Rijk en mede-overheden hebben overeenstemming bereikt over een concept bestuursakkoord Gemeenten zijn tot 28 mei 2011 in de gelegenheid om hun bevindingen kenbaar te maken, waarna op 8 juni over het akkoord wordt gestemd. Feitelijke informatie In een bestuursakkoord maken het Rijk en mede-overheden afspraken over de wijze waarop gemeenten, provincies en waterschappen hun verantwoordelijkheden invullen en welke financiële middelen daarvoor beschikbaar worden gesteld. Het concept bestuursakkoord (hierna: bestuursakkoord) is een uitwerking van het regeerakkoord 2010 van het nieuwe kabinet Rutte-Verhagen. Deze akkoorden zijn gericht op het op orde brengen van de overheidsfinanciën gecombineerd met het versterken van de economie. Om dit mogelijk te maken wordt ingezet op een compacte en slagvaardige overheid. Hiervoor zijn onder andere de volgende afspraken in het bestuursakkoord vastgelegd: 1) Decentralisatie van taken voor een bedrag van circa 8,5 miljard. 2) Verdeling van bezuinigingen voor een bedrag van circa 2 miljard. 3) Richtinggevende afspraken over bestuur, financiën en het verminderen van regeldruk. Decentralisatie van taken Om een compacte overheid te krijgen en om taken zo dicht mogelijk bij de burger neer te leggen, wordt een aantal taken naar de gemeente gedecentraliseerd. Het gaat daarbij om: 1) De nieuwe Wet werken naar vermogen (WWNV). Deze wet wordt een brede voorziening voor mensen die nu nog onder de Wsw, WWB, WIJ en Wajong vallen. 2) Delen van de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) worden ondergebracht in de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). 3) De volledige jeugdzorg. In het bestuursakkoord zijn richtinggevende afspraken voor deze decentralisaties vastgelegd. De decentralisaties gaan gepaard met bezuinigingen, waarbij vooral de bezuiniging op de WSW voor grote financiële risico`s zorgt. Wet werken naar vermogen De huidige regelingen Wsw, WWB, WIJ en Wajong worden per 1 januari 2013 ondergebracht onder een nieuwe regeling WWNV. Onder de nieuwe regeling hebben gemeenten meer ruimte om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een passende oplossing naar werk aan te bieden. Ook zorgt het samenvoegen van de regeling voor minder regeldruk. Met deze hervorming worden tegelijkertijd ook bezuinigingen op de Wsw en de budgetten voor reïntegratie toegepast. Voor de WSW is het de bedoeling dat deze alleen blijft bestaan voor mensen die geïndiceerd zijn voor een beschutte werkplek. De lagere instroom die door deze herstructurering moet ontstaan, moet er structureel voor zorgen dat 650 miljoen op de Wsw kan worden bespaard. Tijdens de onderhandelingen over het bestuursakkoord heeft de VNG haar bezorgdheid uitgesproken over de financiële risico`s die dit voor gemeenten met zich meebrengt. 1

2 Om aan deze bezorgdheid tegemoet te komen is in het bestuursakkoord afgesproken om een herstructureringsfonds te creëren. Deze middelen zijn bedoeld om herstructureringsplannen van SW-bedrijven te financieren. Het fonds is niet bedoeld als dekking voor eventuele tekorten. Het financiële risico ten aanzien van de te realiseren bezuiniging blijft dan ook bestaan. Omdat de huidige financiële situatie van SW-bedrijven onder invloed van de verslechterde economische omstandigheden daarnaast ook nog eens verslechterd is, nemen de risico`s op dit onderwerp verder toe. De bezuiniging op re-integratie moet worden gerealiseerd door de middelen gerichter en efficiënter in te zetten. Op dit moment is niet in te schatten wat de gevolgen zullen zijn voor de effectiviteit waarmee mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk geholpen kunnen worden. Door de vergrijzing zal de beroepsbevolking in de toekomst wel afnemen, waardoor ook de werkloosheid en het WWB-bestand naar verwachting zullen afnemen. Hierdoor hoeven minder mensen gere-integreerd te worden. Delen Awbz naar de WMO De WMO is in 2007 ingevoerd en wordt stapsgewijs uitgebreid. Het doel hiervan is om deze zorg neer te leggen bij de bestuurslaag die zijn burgers het beste kent. In het bestuursakkoord is daarom afgesproken om de functie begeleiding uit de Awbz vanaf 2013 bij gemeenten onder te brengen. Met deze overheveling is een bedrag tussen de 2,1 en 3,3 miljard gemoeid. Dit betekent dat het huidige WMO-budget van 1,5 miljard wellicht verdrievoudigt. Het Rijk past op de overheveling een efficiëntiekorting van 5% toe. De gevolgen van de overheveling en de toegepaste korting zijn op dit moment niet in te schatten. Voor de onderdelen Hulp bij het huishouden / persoonsgebonden budget die vanaf 2007 onder de WMO vallen is de gemeente Heusden op dit moment wel nadeelgemeente. Dit betekent dat de gemeente hier meer aan uitgeeft dan dat er voor deze taken ontvangen wordt. Als deze lijn zich voor de functie Awbz-begeleiding doortrekt betekent dat een financieel nadeel voor de gemeente. Een ander aandachtspunt uit de WMO-decentralisatie zijn afspraken over de indexatie van de budgetten die gemeenten voor de WMO ontvangen. Door de vergrijzing nemen de kosten voor zorgvoorzieningen jaarlijks toe. Gemeenten worden hier tot en met 2015 voor gecompenseerd aan de hand van een in het bestuursakkoord vastgesteld percentage van circa 2,5%. Er wordt dus verwacht dat de doelgroep jaarlijks met 2,5% toeneemt. Om deze stijging op te vangen neemt het budget dat gemeenten ontvangen met datzelfde percentage toe. Als de stijging in werkelijkheid echter groter is, dan worden gemeenten hier niet voor gecompenseerd. Daarbij merken wij op dat de vergrijzing in de provincie Noord-Brabant sterker is dan landelijk. Jeugdzorg Gemeenten worden verantwoordelijk voor de uitvoering van de gehele zorg voor kinderen, jongeren en hun opvoeders. Doordat de verschillende onderdelen van de jeugdzorg bij elkaar worden gebracht op en rond plaatsen waar jeugdigen en gezinnen vaak komen, zal integrale ondersteuning en zorg dicht bij huis makkelijker tot stand komen. De invoering vindt gefaseerd plaats en moet uiterlijk in 2016 voor alle onderdelen van de jeugdzorg gerealiseerd zijn. 2

3 Voor de uitvoering ontvangen gemeenten alle gelden die hier momenteel in omgaan, minus een efficiëntiekorting van 300 miljoen met ingang van Het is te verwachten dat de jeugdzorg onder verantwoordelijkheid van één bestuurslaag, die daarbij grote beleidsvrijheid krijgt, ook daadwerkelijk efficiënter ingericht kan worden. Overige afspraken 1) Het gemeentelijk belastinggebied blijft ongewijzigd. Dit betekent dat de gemeente tot en met 2015 geen nieuwe belastingen kan invoeren en dat ook geen belastingen worden afgeschaft. 2) In de decembercirculaire is aangegeven dat de trap op, trap af-systematiek voor het gemeentefonds heringevoerd wordt. Deze afspraak blijft in het bestuursakkoord gehandhaafd. De systematiek is bedoeld om gemeenten en provincies evenredig mee te laten delen in bezuinigingen of intensiveringen van het Rijk. 3) De efficiëntiekorting die het Rijk wilde opleggen bij de vorming van een regionale omgevingsdienst (RUD) is van de baan. Intergemeentelijke samenwerking Gemeenten zullen de decentralisaties ambtelijk vorm moeten geven en uit moeten voeren. Omdat het gaat om een aanzienlijke uitbreiding van gemeentelijke taken, moet worden beoordeeld in hoeverre daar intergemeentelijke samenwerking voor nodig is. Voor de jeugdzorg wordt in regionaal verband al gekeken naar mogelijkheden om de nieuwe taken uit te voeren. Standpunt VNG De VNG heeft het bestuursakkoord ondertekend en acht het akkoord het maximaal haalbare. Het VNG-bestuur verwacht dat niet-tekenen per saldo niet in het belang van de gemeenten is. In drie regiobijeenkomsten heeft de VNG inmiddels verantwoording afgelegd over de onderhandelingen en het onderhandelingsresultaat. Tijdens deze bijeenkomsten hebben gemeenten steun gegeven aan grote delen van het bestuursakkoord en tegelijkertijd hun zorgen uitgesproken over het dossier Werk en Inkomen, in het bijzonder de WSW. Naar aanleiding hiervan zal de VNG voorafgaand aan de algemene ledenvergadering van 8 juni 2011 nogmaals met het kabinet spreken. Afweging De decentralisaties zorgen voor een versterking van de gemeente als eerste overheid. Daarbij hebben gemeenten meer beleidsvrijheid om de nieuwe taken uit te voeren. Tegelijkertijd zorgt het financiële pakket dat hiermee gepaard gaat voor een toename van de financiële risico`s. Het gaat daarbij om onderwerpen waar de gemeente Heusden op dit moment ook al risico`s loopt. Omdat de ontwikkeling van het gemeentefonds en het lokaal belastinggebied ongewijzigd blijven, zijn de mogelijkheden om de toegenomen financiële risico`s op te vangen beperkt. Vooral de financiële risico`s ten aanzien van de WSW-herstructurering zijn dusdanig groot, dat wij adviseren op dit moment niet in te stemmen met het bestuursakkoord en dit standpunt met de bijgevoegde zienswijze bij de VNG kenbaar te maken. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan de motie die door de raad in de vergadering van 10 mei 2011 is aangenomen. De strekking van de 3

4 betreffende motie komt erop neer dat de gemeenteraad niet akkoord kan gaan met de voorgestelde overheveling van taken naar de gemeenten zonder de daarbij behorende budgetten en beleidsvrijheid. Op dit moment is onbekend wat de gevolgen van afwijzing van het bestuursakkoord zijn. De VNG verwacht dat niet-tekenen per saldo niet in het belang van gemeenten is. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat nieuwe onderhandelingen voor de WSW leiden tot nieuwe bezuinigingen op een ander onderwerp. Procedure Vervolgstappen 1) Versturen zienswijze naar de VNG voor 28 mei ) Stemming over het bestuursakkoord op 8 juni 2011 Voorgenomen besluit Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen. 4

5 BESLUIT Het college van Heusden heeft in de vergadering van 24 mei 2011; besloten: 1) kennis te nemen van de gevolgen van het concept bestuursakkoord ; 2) met de bijgevoegde brief de zienswijze ten aanzien van het bestuursakkoord bij de VNG in te dienen; 3) de beraadslaging in de Tweede Kamer en een nieuw gesprek tussen het kabinet en de VNG mee te nemen bij de uiteindelijke standpuntbepaling; 4) de zienswijze ter kennisname aan de raad toe te zenden. namens het college van Heusden, de secretaris, mr. J.T.A.J. van der Ven 5

6 VNG Postbus GK DEN HAAG Ons kenmerk: Uw kenmerk: BB/U Uw brief van: 21 april 2011 Behandeld door: A. Dumont Doorkiesnummer: (073) adres: Onderwerp: Zienswijze conceptbestuursakkoord Aantal bijlagen: Datum: 24 mei 2011 Verz. 25 mei 2011 Vermeld bij uw correspondentie altijd ons kenmerk! Geacht bestuur, Postadres Gemeente Heusden Postbus AA Vlijmen Bezoekadressen Julianastraat 34 Vlijmen Raadhuisplein 16 Drunen Telefoon (073) Fax (073) Digitaal loket Met grote belangstelling is binnen onze gemeente het onderhandelaarsakkoord bestudeerd zoals u dat heeft gesloten met het Rijk, het Interprovinciaal overleg en de Unie van Waterschappen. Het akkoord is als zodanig besproken in de gemeenteraadsvergadering van 10 mei 2011 en heeft geleid tot een door de raad aangenomen motie. De strekking van de betreffende motie komt erop neer dat onze gemeenteraad niet akkoord kan gaan met de voorgestelde overheveling van taken naar de gemeenten zonder de daarbij behorende budgetten en beleidsvrijheid. Als College van Heusden hebben wij besloten deze motie uit te voeren en vanuit dat perspectief lichten wij in het vervolg van deze brief ons standpunt nader toe. Doel De doelstelling van het voorliggende akkoord, het streven naar een zo klein mogelijke, dienstverlenende overheid die zich tot haar kerntaken beperkt en waarbij deze taken zo dicht mogelijk bij de burger worden uitgevoerd, wordt in essentie onderschreven. De verwachting is immers dat alleen op deze wijze de voorgestane aard en wijze van overheidsdienstverlening ook op de lange termijn betaalbaar blijft. Decentralisatie Een logische consequentie van de hiervoor genoemde doelstelling is de decentralisatie van taken van de rijksoverheid naar gemeenten. Vanwege de meer dan gemiddelde impact staan in dit verband met name de decentralisatie van de jeugdzorg, de overheveling van taken uit de Awbz naar de Wmo en de totstandkoming van de nieuwe Wet werken naar vermogen, in het brandpunt van de belangstelling. Bankrelatie Gemeente Heusden gebruikt uw persoonsgegevens uitsluitend voor het doel waartoe zij zijn verstrekt. Indien u daarover inhoudelijk meer wilt weten kunt u contact opnemen met de behandelend ambtenaar van onze gemeente (Wet Bescherming Persoonsgegevens, artikel 33 en 34) * *

7 Ons kenmerk Onderwerp Zienswijze conceptbestuursakkoord Datum 17 mei 2011 Pagina 2 van 2 In inhoudelijk opzicht onderschrijven wij de beoogde decentralisatie van de genoemde taken. Een en ander draagt immers bij aan een versteviging van de gemeentelijke positie als eerste overheidsloket, waardoor de dienstverlening aan de burger vanuit een breder perspectief tot beter maatwerk kan leiden. Tijd en geld Zoals altijd zijn de factoren tijd en geld van doorslaggevende betekenis bij decentralisatieoperaties van een dergelijke omvang. De factor tijd is van belang ten behoeve van voldoende voorbereidingstijd om de betreffende taken op lokaal niveau goed te kunnen implementeren. Uitgaande van de veronderstelling dat de definitieve besluitvorming tijdig plaats kan vinden, lijkt er voor de voorgestelde decentralisatietrajecten voldoende voorbereidingstijd aanwezig om een en ander op lokale leest te kunnen schoeien. Alleen dan is het immers mogelijk om daadwerkelijk een efficiencyslag te kunnen maken. Voor wat betreft de factor geld onderschrijven wij de door u uitgesproken zorg. Met name het perspectief ten aanzien van de financiële middelen in het kader van het brede werkdomein, baart ons grote zorgen. Het toegezegde herstructureringsfonds voor de implementatie van de regeling Werken naar vermogen is in dat opzicht slechts een doekje voor het bloeden. Mede gelet op de teruglopende reïntegratiegelden levert een en ander met name op de langere termijn een groot financieel risico op voor gemeenten. Conclusie Kijkend naar het grote geheel kunnen wij met het overgrote deel van het voorliggende bestuursakkoord zonder meer instemmen. Het venijn zit in dit geval helaas in het ontbreken van de gewenste financiële randvoorwaarden. De te verwachten structurele, negatieve consequenties bij de uitvoering op de langere termijn van de Wet werken naar vermogen zijn dusdanig groot, dat wij op dit moment niet in kunnen stemmen met het voorliggende akkoord. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, het college van Heusden, de secretaris, de burgemeester, mr. J.T.A.J. van der Ven drs. H.P.T.M. Willems

8