VROUWEN BAROMETER VAN HET VROUWELIJK ONDERNEMERSCHAP IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST vrouwelijke ondernemers en geld

Transcriptie

1 BAROMETER VAN HET VROUWELIJK ONDERNEMERSCHAP IN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 2015 VROUWEN op de arbeidsmarkt en het zelfstandigenstatuut en ondernemerschap in de raden van bestuur 5 vrouwelijke ondernemers en geld - Armoederisico en gemiddeld inkomen - Resultaten van de enquête van 2015 Bijstand en advies Gebruikte financieringsbronnen Kredietaanvraag Ondernemersprofiel Specifieke kenmerken van vrouwelijke ondernemers Mening over de initiatieven ten voordele van zakenvrouwen - Enkele belangrijke datums in de evolutie van de vrouwenrechten

2 1. VROUWEN OP DE ARBEIDSMARKT IN BRUSSEL 36% van de Brusselse vrouwen is niet-actief of werkzoekende, tegenover 28% van de mannen Het aandeel vrouwen dat een beroep uitoefent, is kleiner in Brussel dan in Vlaanderen en Wallonië 9% 13% 14% 13% 50% 59% Vrouwen die een beroep uitoefenen: 50% Vrouwen die een beroep uitoefenen : 62% Vrouwen die een beroep uitoefenen : 53% 27% 15% Tewerkgesteld Niet-actief Student Werkloos (IAB) Aandeel werkende vrouwen in de vrouwelijke beroepsgeschikte bevolking, per gewest (%) Bron: FOD Economie - ADS (EAK), 2014, 15 tot 64 jaar. Verdeling van de beroepsgeschikte bevolking volgens geslacht en statuut, BHG (%) Bron: FOD Economie - ADS (EAK), 2014, 15 tot 64 jaar

3 2. VROUWEN EN HET ZELFSTANDIGENSTATUUT In Brussel zijn de vrouwen relatief minder goed vertegenwoordigd binnen de totale zelfstandige bevolking dan in de andere twee gewesten (hoog aantal zelfstandigen in Brussel) Eind 2014 telde het Brussels Gewest 34% meer vrouwelijke zelfstandigen dan in % 28% van de zelfstandigen in Brussel zijn vrouwen. 33% van de zelfstandigen in het Waals en Vlaams Gewest zijn vrouwen. Aandeel vrouwen onder de zelfstandigen, volgens gewest (%) Bronnen: RSVZ, Vrouwen ingeschreven in de sociale zekerheid voor zelfstandigen, met uitzondering van meewerkende echtgenotes Bron: RSVZ, 2014 In het Brussels Gewest is het aantal vrouwelijke zelfstandigen in verhouding tot het aantal werkende vrouwen iets lager dan in Vlaanderen, maar hoger dan in Wallonië Het aandeel vrouwelijke zelfstandigen varieert sterk naargelang de gemeente 10 8,5 9,9 9,4% 21,8% 8 6 4,5 4,5 4,5 4,6 4,9 5,1 5,1 5,6 5,9 5,9 5,9 6,1 6,9 7,4 7,8 9,7% 17,4% 8,8% 16% Zelfstandige/tewerkgestelde vrouwen Zelfstandige/tewerkgestelde mannen Aandeel zelfstandigen (in hoofdberoep) in de beroepsbevolking, volgens geslacht en gewest (%) *(1) Problematiek van de schijnzelfstandigen, vooral in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Bron: FOD Economie - ADS (EAK), 2014, 15 jaar en ouder ,0 3,6 3,7 Sint-Jans-Molenbeek Anderlecht Evere Sint-Joost-ten-Node Jette Koekelberg Ganshoren Brussel Schaarbeek Sint-Agatha-Berchem Gemiddeld Sint-Gillis Sint-Lambrechts-Woluwe Etterbeek Vorst Oudergem Sint-Pieters-Woluwe Elsene Watermaal-Bosvoorde Aantal zelfstandigen per 100 vrouwen, gemeenten van het BHG Bronnen: IBSA, 2014; BISA/FOD Economie ADS, 01/2015, 18 jaar en ouder Ukkel

4 2. VROUWEN EN HET ZELFSTANDIGENSTATUUT Meer dan de helft van de vrouwelijke zelfstandigen in Brussel oefenen een vrij of intellectueel beroep uit 53,5 27,7 8,6 8,3 1,9 3 op de 10 Brusselse vrouwelijke zelfstandigen zijn van vreemde nationaliteit 34,7 34,7 13,4 10,7 6,4 29% Buitenlands 71% Belgisch Verdeling van de vrouwelijke zelfstandigen volgens nationaliteit, BHG (%) Bron: RSVZ, ,8 32,1 12,3 7,4 5, Voornaamste vreemde nationaliteiten Frankrijk Roemenië Italië 583 Bulgarije 494 Spanje 409 Polen 362 Portugal 297 Verenigd Koninkrijk 262 Duitsland 260 Griekenland 216 Nederland 200 Marokko 125 Brazilië Verdeling van de vrouwelijke zelfstandigen volgens bedrijfssector en gewest (%) Bron: RSVZ, 2014 Industrie: industrie, bouw, ambacht, vervoer; Handel: handel, horeca, ontspanning, banken en verzekeringen; Vrije beroepen: vrije en intellectuele beroepen; Diensten: schoonheidsverzorging en verschillende beroepen van manuele aard; Andere bedrijfssectoren: landbouw, visserij en andere beroepen. Industrie Diensten De meeste zelfstandige vrouwen hebben een diploma hoger onderwijs Andere bedrijfssectoren Handel Vrije beroepen Aantal vrouwelijke zelfstandigen volgens nationaliteit, BHG Bron: RSVZ, % van de mannelijke zelfstandigen heeft een diploma hoger onderwijs 57% van de vrouwelijke zelfstandigen heeft een diploma hoger onderwijs

5 3. VROUWEN EN ONDERNEMERSCHAP Het aantal vrouwelijke en mannelijke Belgische ondernemers is in 10 jaar tijd duidelijk gestegen België heeft het laagste aantal vrouwelijke ondernemers van alle lidstaten van de Europese Unie* 2,0 3, België Italië Denemarken Zweden Duitsland Frankrijk Ierland Slovenië Spanje Finland Kroatië Hongarije Luxemburg UE Griekenland Polen Roemenië Litouwen Oostenrijk Nederland Slowaakse Republiek Verenigd Koninkrijk Estland Portugal 3,1 3,2 3,8 3,8 4,0 4,0 4,2 4,3 4,6 4,6 4,8 5,3 5,3 5,5 5,8 6,0 6,6 6,8 7,1 7,3 7,4 7,5 7,7 8, Totaal 4,8 7,7 3,4 5, Bron: Global Entrepreneurship Monitor (GEM), op de 10 vrouwen die als zelfstandige aan de slag gaan, zijn jonger dan 35 jaar Percentage ondernemers (%) = Het percentage personen dat naar eigen zeggen actief betrokken is bij de oprichting van een onderneming of dat eigenaar en beheerder is van een onderneming van maximaal 3,5 jaar oud, op de bevolking tussen 18 en 64 jaar. EU-landen. *Landen geanalyseerd door GEM in Bron: Global Entrepreneurship Monitor (GEM) < 35 jaar 35 jaar Verdeling van de vrouwen die als zelfstandige aan de slag gaan volgens leeftijdscategorie. Bron: RSVZ, 2014

6 4. VROUWEN IN ONDERNEMINGSRADEN Vrouwen in de raad van bestuur van beursgenoteerde bedrijven: België behoort tot het gemiddelde van de Europese landen In de ondernemingsraden van Brusselse ondernemingen zetelen minder vrouwen dan in de twee andere gewesten % 25% 26% In de RvB van grote Brusselse bedrijven zetelen doorgaans weinig vrouwen % 1 tot 4 werknemers : 22% of meer werknemers : 12% 12% Malta Tsjechische Republiek Estland Griekenland Cyprus Portugal Ierland Roemenië Luxemburg Hongarije Polen Spanje Litouwen Oostenrijk Bulgarije Slowakije Kroatië UE-28 Slovenië België Denemarken Duitsland Italië Verenigd Koninkrijk Nederland Zweden Finland Frankrijk Letland Aandeel vrouwen in de raden van bestuur, per gewest (%) Bron: B-Information (Euro-DB), augustus 2015 Q - Gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening P - Onderwijs R - Kunst, amusement en recreatie S - Overige diensten N - Administratieve en ondersteunende diensten L - Exploitatie van en handel in onroerend goed I - Verschaffen van accommodatie/maaltijden Gemiddeld M - Vrije beroepen, wetensch./technische activ. G - Groot- en detailhandel, gemotoriseerd vervoer/reparatie C - Industrie K - Financiële activiteiten en verzekeringen J - Informatie en communicatie F - Bouwnijverheid H - Vervoer, opslag, post B Winning van delfstoffen 0 Aandeel vrouwen in de raden van bestuur, naargelang de grootte van het bedrijf, BHG (%) Bron: B-Information (Euro-DB), augustus 2015 Het aandeel vrouwen in de RvB varieert ook naargelang de bedrijfssector Aandeel vrouwen in de raad van bestuur of het toezichthoudend comité van de grootste beursgenoteerde bedrijven. EU-landen. (%) Bron: Europese Commissie, oktober 2014 Aandeel vrouwen in de raad van bestuur, volgens bedrijfssector, BHG (%) Bron: B-Information (Euro-DB), augustus 2015

7 5. VROUWELIJKE ONDERNEMERS EN GELD In België lopen vrouwelijke zelfstandigen* twee keer meer risico op armoede of sociale uitsluiting dan vrouwelijke werknemers Werknemers : 6,4 % Werknemers : 4,7% Armoederisico Zelfstandigen : 13,3% Zelfstandigen : 17,4% RESULTATEN VAN DE ONLINE ENQUÊTE GELD EN ONDERNEMERS (M/V) De enquête werd opgesteld en verspreid door Women in Business en haar partners: Bruxelles Pionnières, Féminin PME, JUMP, het netwerk Diane van UCM, Affaires de Femmes Femmes d Affaires (AFFA) van Crédal, Femmes Actives en Réseau (FAR), Mompreneurs, Solidarité Savoir en Womanity. *Zelfstandigen: zelfstandigen en meewerkende echtgenoten Bron: Eurostat, 2014, bevolking van 18 jaar en ouder volgens de meest voorkomende activiteit Het gemiddelde inkomen van vrouwelijke zelfstandigen in Brussel is 20% lager dan dat van mannen % Gemiddeld jaarlijks inkomen van mannelijke en vrouwelijke zelfstandigen Bron: RSVZ, 2014 Steekproef: 173 ondernemers hebben de enquête beantwoord: 69% vrouwen en 31% mannen Gemiddelde leeftijd van de ondernemers (m/v): 42 jaar Hoger onderwijs in 83% van de gevallen De ondernemers (m/v) zijn actief in Brussel (62,8%), in Wallonië (36,5%) in Vlaanderen (5,1%) en in het buitenland (2,2%) Geen significant verschil in de antwoorden van de Brusselaars en Walen Leeftijd van de onderneming: projectfase = 20,4%; jonger dan 3 jaar = 50%; ouder dan 5 jaar = 18,3%; 3 tot 5 jaar: 11% 65,7% van de ondernemers (m/v) heeft geen werknemer

8 Bijstand en advies De kans dat een kredietaanvraag aanvaard wordt, is groter wanneer de ondernemer (m/v) zich heeft laten adviseren voor de financieringsaanvraag Ondernemers (m/v) doen in de eerste plaats een beroep op hun familie, vrienden en ondernemingscoach Vrouwen doen vaker een beroep op een boekhouder dan mannen U krijgt of kreeg bijstand van: (meerdere keuzes mogelijk) 30,7% liet zich adviseren 69,3% liet zich niet adviseren Uw omgeving (familie, vrienden) Een ondernemingscoach 48,9% 46,7% Uw boekhouder 35,6% Een gespecialiseerde adviseur van Impulse.brussels, BECI, UCM... 26,7% Percentage aanvaarde kredietaanvragen 25% 10% Andere 11,1% ,7% 25,0% ,7% van de vrouwelijke ondernemers hebben een beroep gedaan op een boekhouder, tegenover 25% van de mannen

9 Gebruikte financieringsbronnen Kredietaanvragen Persoonlijke bijdrage of bijdrage van vennoten, bijdrage van vrienden of familie en banklening worden het meest gebruikt Vrouwen doen minder een beroep op business angels en overheidssubsidies dan mannen Wanneer ze een krediet nodig hebben, spelen mannelijke ondernemers vaker verschillende banken tegen elkaar uit dan vrouwelijke ondernemers. Welke financieringsbronnen hebt u gebruikt om uw onderneming te starten en/of te ontwikkelen? 45,1% van de ondernemers (m/v) had een krediet nodig Persoonlijke bijdrage van een of meerdere actieve vennoten 69,8% Bijdrage van vrienden en/of familie Openbare financiële instellingen (GIMB...) Business angel Crowdfunding Microkrediet 6,5% 3,6% 3,0% 8,9% 34,3% Business angels : 1 % 6 % De ondernemers (m/v) raadpleegden een bank twee banken 43,2% 56,8% 54,8% 73,9% Banklening 25,4% Privéondernemingen voor risicokapitaal (beleggingsfondsen) 1,2% Overheidssubsidie : Deelneming door een of meerdere bestaande ondernemingen Overheidssubsidies Andere 1,8% 11,2% 8,9% 11,1% 15,9% In contact met een bank U sprak met: In contact met verschillende banken U sprak met: Een man 37,5% 31,8% Een vrouw 4,5% 62,5% 63,6% Enkel vrouwen Enkel mannen Beide

10 Ondernemersprofiel Kennis van financieel beheer Houding tegenover onderhandeling Mannen vinden dat ze meer weten van financieel beheer dan vrouwen. Vrouwelijke ondernemers onderhandelen minder dan mannen. Sommigen hebben er zelfs een afkeer van! Wat weet u van financieel beheer? Wat is uw houding tegenover onderhandelen? 41,8% 39,6% 18,5% 22,5% 22,5% 55,0% 28,9% 42,2% 28,9% 48,8% 9,3% 41,9% Ik weet erg veel van financieel beheer Ik heb een opleiding gevolgd over financieel beheer; ik ken bepaalde belangrijke concepten Ik weet erg weinig/niets van financieel beheer Ik probeer te onderhandelen, je weet maar nooit Ik houd niet van onderhandelen, ik doe het niet Ik onderhandel systematisch over de voorwaarden of prijzen

11 Houding tegenover risico Houding tegenover prijsstelling Vrouwelijke ondernemers zijn naar eigen zeggen minder geneigd om risico s te nemen dan mannen. Ze handelen liever voorzichtig, zonder risico s te nemen. Vrouwelijke ondernemers hebben minder dan mannelijke ondernemers de neiging om hun product of dienst voor een hoge prijs te verkopen. Zij volgen liever de gemiddelde marktprijs. Wat is uw houding tegenover het nemen van risico s? Hoeveel is uw dienst/product waard volgens u? 37,7% 34,7% 29,6% 25,8% 20,6% 53,6% 46,7% 22,2% 31,1% 37,8% 31,1% 31,1% Ik dwing mezelf ertoe om risico s te nemen, wie niet waagt, die niet wint Ik ga liever traag maar zeker, zonder risico s Ik neem graag risico s, anders ga je niet vooruit Ik hanteer de gemiddelde marktprijs Ik verkoop mijn dienst/product voor een erg competitieve prijs Ik vind dat ik erg goede diensten/producten aanbied en verkoop ze duur

12 Specifieke kenmerken van vrouwelijke ondernemers Een derde van de vrouwelijke ondernemers vindt dat vrouw zijn een bijkomende hindernis vormt in de zakenwereld. Mening over de initiatieven ten voordele van zakenvrouwen Vrouwelijke ondernemers willen maatregelen om hen het leven als zakenvrouw te gemakkelijker te maken Hebt u ooit de indruk gehad dat vrouw zijn een bijkomende hindernis vormde? Geef een score voor elk van deze initiatieven ten voordele van vrouwelijke ondernemers*: Ja 30,9% De toegang tot bijstand voor het oprichten van ondernemingen gemakkelijker maken Subsidies voor innoverende vrouwen 3,58 3,37 Nee 61,1% Begeleiding bij het oprichten van een onderneming voor vrouwen 3, Fondsen die specifiek investeren in ondernemingen onder leiding van vrouwen Cursus financieel beheer voor vrouwen 3,21 3,09 Incubators voor vrouwen 3,02 Bijna alle vrouwelijke ondernemers die opmerkingen hebben gegeven, meldden dat ze niet ernstig worden genomen door hun gesprekspartners wanneer ze zaken doen. Specifieke leningen van waarborgfondsen voor vrouwen Quota s voor bankfinanciering ten voordele van vrouwen Andere * Scores van 1 tot 4: 1-nutteloos, 2-weinig nuttig, 3-matig nuttig, 4-erg nuttig 2,98 2,80 2,

13 Vrouwen, geld en vermogen: enkele belangrijke datums in de evolutie van de vrouwenrechten 1900: De wet kent getrouwde vrouwen het recht toe om te sparen en maximaal 100 frank per maand af te halen zonder de toestemming van hun echtgenoot, evenals het recht om een arbeidsovereenkomst aan te gaan en een eigen loon te innen (met een maximum van 3000 frank per jaar); die bedragen mogen ze echter niet uitgeven zonder de toestemming van hun echtgenoot. 1921: Mannelijke en vrouwelijke leerkrachten krijgen gelijke loonschalen. 1928: Vrouwen verwerven het recht om een persoonlijk ouderdomspensioen te ontvangen. 1932: Getrouwde vrouwen mogen voortaan over de hen voorbehouden goederen beschikken, deze beheren en gebruiken (los van het huwelijksstelsel). 1952: België ratificeert het verdrag nr. 100 van de Internationale Arbeidsorganisatie inzake gelijke beloning. 1957: België ratificeert het Verdrag van Rome, dat gelijke beloning voor mannen en vrouwen oplegt (maar leeft het niet na!). 1958: Het principe van maritale macht wordt afgeschaft. Vrouwen mogen werken zonder de toestemming van hun echtgenoot. Toch zijn er nog steeds wettelijke bepalingen die vrouwen discrimineren (met name inzake het beheer van de huwelijksgoederen). 1962: Het belastingstelsel van de samenvoeging van de bedrijfsinkomsten wordt ingevoerd. Dat ontmoedigt vrouwen om betaald werk uit te voeren, omdat echtparen met twee inkomens sterk benadeeld worden. 1969: De wet op arbeidsovereenkomsten verbiedt clausules die de werknemers toestaan om vrouwen te ontslaan wegens zwangerschap of huwelijk. 1974: De wet op de gelijkheid bij het ouderschap verleent gelijke bevoegdheid aan de vader en de moeder voor de opvoeding en het beheer van de goederen van de kinderen. 1976: De wet legt gelijkheid op bij de uitoefening van de rechten op de huwelijksgoederen en erkent de gelijkheid van de man en de vrouw in het huwelijk. 1978: Beide echtgenoten kunnen op eigen naam en zonder toestemming van de ander een zicht- of effectenrekening openen en een kluis huren. Beide echtgenoten hebben het recht om een beroep uit te oefenen zonder de toestemming van de ander. Geen van beide echtgenoten mag zonder toestemming van de ander diens naam gebruiken in beroepsrelaties. De wet voorziet expliciet de gelijkheid tussen vrouwen en mannen inzake tewerkstelling en economische relaties in het algemeen, opleiding, loopbaanontwikkeling en arbeidsomstandigheden. 1980: De statuten van werkloos gezinshoofd/samenwonende worden ingevoerd. Ze hebben onrechtstreeks gevolgen voor de vrouwen. 1984: Een nieuwe wet beschermt de erfrechten van de overlevende partner. 1988: De wet schaft het belastingstelsel van de samenvoeging van de bedrijfsinkomsten af en voert het huwelijksquotiënt in, dat niet langer echtparen met twee inkomens discrimineert, maar wel echtparen met één inkomen fiscaal bevoordeelt (en dus opnieuw het werk van de vrouw ontmoedigt). 2002: De gelijkheid van vrouwen en mannen wordt expliciet opgenomen in de grondwet. 2004: De DAVO (Dienst voor alimentatievorderingen) wordt opgericht. 2011: De wet introduceert het principe van de quota in de samenstelling van de raad van bestuur van beursgenoteerde bedrijven en autonome overheidsbedrijven. 2012: De wet van 22 april 2012 bindt de strijd aan met de loonkloof tussen mannen en vrouwen.