Medisch en Ethisch Verantwoord Sporten Promotie van fysiek, psychisch en sociaal welbevinden van de sportende jongere in Vlaamse jeugdsportclubs

Transcriptie

1 Medisch en Ethisch Verantwoord Sporten Promotie van fysiek, psychisch en sociaal welbevinden van de sportende jongere in Vlaamse jeugdsportclubs Promotoren: Onderzoekers: Prof. dr. Jan Seghers Prof. dr. Jeroen Scheerder Prof. dr. Filip Boen drs. Erik Thibaut drs. Jeroen Meganck Informatiesessie Ethisch Verantwoord Sporten 23 januari 2012 Huis van de Sport - Gent Met de steun van de Vlaamse Overheid

2 Projectfasen Januari - Februari 2011 Maart Juni 2011 September Oktober 2011 November - December 2011 Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 Literatuurstudie Kwantitatief onderzoek (survey) Kwalitatief onderzoek (interviews) Expertenpanel + Eindrapport Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

3 Overzicht presentatie 1. Beleidskader 2. Kwantitatief onderzoek Onderzoeksresultaten survey bij Vlaamse jeugdsportclubs 3. Kwalitatief onderzoek Interviews Praktijkvoorbeelden 4. Take Home messages Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

4 Beleidskader Besluit van de Vlaamse Regering van 21 mei 2010 thema s en richtsnoeren betreffende ethisch verantwoord sporten. ( De zes ethische thema s zijn: 1. De rechten van het kind in de sport o.a. Panathlonverklaring 2. Inclusie o.a. deelname personen uit bijzondere groepen 3. Respect voor diversiteit o.a. discriminatie en racisme 4. Het fairplay-beginsel o.a. kunnen sporten in aangepaste oefen- en competitievormen, fair gedrag van alle actoren 5. De fysieke en psychische integriteit van het individu o.a. gezondheidspromotie, ongewenst gedrag) 6. Solidariteit o.a. inspraak en betrokkenheid van alle belanghebbenden, elkaar respectvol behandelen Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

5 Beleidskader % erkende sportfederaties ,6 29, , ,2 9, ,1 RVHK Inclusie Diversiteit Fair Play Integriteit Solidariteit 1 In totaal gaat het in 2010 om 93 sportfederaties: 89 erkende Vlaamse sportfederaties en 4 organisaties voor sportieve vrijetijdsbesteding. Bron: Departement CJSM van de Vlaamse overheid Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

6 Kwantitatief onderzoek: survey Onderzoeksvragen: 1. In welke mate voeren Vlaamse jeugdsportclubs een beleid en ondernemen zij concrete acties in functie van medisch en ethisch verantwoord sporten? 2. Welke hindernissen ervaren Vlaamse jeugdsportclubs in functie van medisch en ethisch verantwoord sporten? 3. Welk contextfactoren verklaren beleid, acties en hindernissen in Vlaamse jeugdsportclubs in functie van medisch en ethisch verantwoord sporten. Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

7 Kwantitatief onderzoek: survey Representatieve steekproef van Vlaamse jeugdsportclubs (n=293) Bron: Vlaams Sportclub Panel 2009 (Scheerder & Vos, 2010) Selectie op basis van Jeugdleden Jeugdwerking Jeugdbeleid Finale steekproef (n=154) 30,3% 29,7% 40,0% Teamsport Duosport Solosport Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

8 Algemene visie MEVS is een belangrijke taak voor jeugdsportclub 91,2 In toekomst meer aandacht besteden aan MEVS 62,2 Positieve houding sportfederatie t.a.v. MEVS 63,7 Positieve houding trainers t.a.v. MEVS 77,8 Positieve houding jeugdleden t.a.v. MEVS 52,3 Positieve houding ouders t.a.v. MEVS 55, % niet akkoord % neutraal % akkoord Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

9 Beleid 1. Onze (jeugd)sportclub heeft een beleidsplan/actieplan/jeugdplan en het ethisch thema komt hierin aan bod RVHK 31,2 Inclusie 24,2 Diversiteit 31,8 Fair Play 48,1 Integriteit 34,7 Solidariteit 27, % jeugdsportclubs

10 Acties 1. Onze (jeugd)sportclub besteed voldoende aandacht aan ethisch thema 2. Onze (jeugd)sportclub neemt concrete acties met betrekking tot het ethisch thema RVHK 44,4 28,7 Aandacht (% akkoord) Acties (% akkoord) Inclusie 25,0 32,1 Diversiteit 29,6 61,6 Fair Play 56,1 81,5 Integriteit 39,8 53,7 Solidariteit 28,0 54, Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

11 Hindernissen 1. Gebrek aan kennis/expertise 2. Gebrek aan tijd RVHK 3. Gebrek aan geld 25,8 41,2 52,5 Inclusie 26,2 33,1 55,3 Diversiteit 17,2 26,3 33,8 Fair Play 14,8 17,6 12,1 Integriteit 21,2 38,4 34,9 Solidariteit 15,4 30,3 28, Kennis (% akkoord) Tijd (% akkoord) Geld (% akkoord) Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

12 Verklarende contextfactoren: Beleid en Acties RVHK (1-5) Inclusie (1-5) Diversiteit (1-5) Fair Play (1-5) Integriteit (1-5) Solidariteit (1-5) Beleidsplan Ja 3,21*** 2,96*** 3,03** 3,96** 3,19*** 3,54*** Nee 2,55*** 2,51*** 2,65** 3,56** 2,55*** 3,07*** Lid van sportfederatie Ja 3,03* 2,83 2,92 3,87* 3,03* 3,42** Nee 2,41* 2,36 2,57 3,46* 2,36* 2,85** Jeugdcoördinator Ja 3,19** 2,96** 2,93 3,88 2,98 3,48 Nee 2,81** 2,68** 2,86 3,77 2,94 3,30 Verantwoordelijke MEVS Ja 3.41*** 3.00** 3.24*** 4.08*** 3.44*** 3.64*** Nee 2.66*** 2.63** 2.62** 3.59*** 2.58*** 3.15*** Clubgrootte Max 60 2,93 2,68 2,92 3,85 2,92 3, ,96 2,76 2,81 3,72 2,92 3,40 Meer dan 200 3,05 3,04 2,97 3,94 3,08 3,50 Sporttype Solo 2,95 2,77 2,73 3,70 2,88 3,26 Duo 2,93 2,75 3,07 3,91 3,13 3,40 Team 3,07 2,82 2,90 3,91 2,88 3,49 Procent jeugdleden 5 of minder 2,36** 2,07** 2,49 3,70 2,06 2,64** 6 tot en met 25 2,62** 2,51** 2,77 3,44 2,71 3,14** 26 tot en met 50 3,09** 2,90** 2,99 3,77 3,02 3,44** 51 tot en met 75 3,01** 2,96** 2,93 3,90 3,09 3,46** 75 en meer 3,15** 2,83** 2,90 3,94 3,06 3,50** * p<.05, ** p<.01, *** p<.001

13 Verklarende contextfactoren: Hindernissen RVHK (1-5) Inclusie (1-5) Diversiteit (1-5) Fair Play (1-5) Integriteit (1-5) Solidariteit (1-5) Beleidsplan Ja 2,63** 2,77* 2,45** 2,10* 2,57* 2,51** Nee 2,99** 3,03* 2,89** 2,40* 2,93* 2,93** Lid van sportfederatie Ja 2,76 2,91 2,61 2,17 2,72 2,65 Nee 2,74 2,45 2,68 2,41 2,65 2,53 Jeugdcoördinator Ja 2,79 2,96 2,66 2,15 2,77 2,71 Nee 2,74 2,80 2,59 2,25 2,66 2,63 Verantwoordelijke MEVS Ja 2.57** 2.71* 2.37** 2.00** 2.96*** 2.35*** Nee 2.91** 3.00* 2.82** 2.39** 2.38*** 2.91*** Clubgrootte Max 60 2,69 2,84 2,65 2,17 2,65 2, ,76 2,83 2,61 2,26 2,74 2,66 Meer dan 200 2,86 2,99 2,58 2,19 2,72 2,50 Sporttype Solo 2,68 2,80 2,70 2,44* 2,68 2,66 Duo 2,76 2,88 2,40 2,02* 2,66 2,59 Team 2,87 2,98 2,77 2,06* 2,85 2,74 Procent jeugdleden 5 of minder 2,62 2,69 2,75 1,81 2,74 2,99 6 tot en met 25 2,84 2,99 2,70 2,57 2,71 2,85 26 tot en met 50 2,85 2,90 2,67 2,27 2,75 2,60 51 tot en met 75 2,86 3,04 2,58 2,12 2,74 2,67 75 en meer 2,61 2,71 2,56 2,20 2,62 2,55 * p<.05, ** p<.01, *** p<.001

14 Kwantitatief onderzoek: conclusies 1. Jeugdsportclubs rapporteren beter beleid en meer acties indien: Verantwoordelijke voor MEVS (59.2% van bevraagde clubs) Beleidsplan voor jeugdsport (62.2% van bevraagde clubs) Jeugdsportcoördinator (39.5% van bevraagde clubs) 20,4% Lid sportfederatie (90.8% van bevraagde clubs) Meer jeugdleden 40,8% 59,2% 8,5% 23,9% 6,5% 2. Jeugdsportclubs ervaren minder hindernissen indien: Verantwoordelijke voor MEVS (59.2% van bevraagde clubs) Beleidsplan voor jeugdsport (62.2% van bevraagde clubs) Thema Fair Play ploegsporten en duosporten vs. solo- sporten Belang van structurele omkadering en werking jeugdsportclub Niemand Bestuurslid Medische begeleider Trainer/Coach Ouder of iemand anders Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

15 Kwalitatief onderzoek: interviews Face 2 Face interviews (met bestuur) Optelsom van de scores op de vragenlijst per ethisch thema 22 jeugdsportclubs met hoogste score werden gecontacteerd voor interview Finaal: 14 jeugdsportclubs geïnterviewd Semi-gestructureerd interview: Actiegericht = Best Practices Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

16 Kwalitatief onderzoek: interviews Fair Play RVHK Inclusie Diversiteit Fysieke integriteit Expliciet Concrete acties, afspraken Solidariteit Impliciet Cultuur van de jeugdsportclub Psychische integriteit Uitgeschreven Gebruik van aanwezige kennis/expertise Exemplarische/ anekdotische voorbeelden In onze sportclub is weinig gestructureerd, georganiseerd, maar de principes van medisch en ethisch verantwoord sporten maken wel onafscheidelijk deel uit van het hele clubleven Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

17 Praktijkvoorbeelden PDCA - Kwaliteitscirkel 1. Ontwerpen (PLAN) Maak een plan met de doelstellingen die je wilt bereiken 2. Uitvoeren (DO) Voer de geplande actie uit. 3. Evalueren (CHECK) Evalueer het resultaat van de actie Toets aan de vastgestelde doelstellingen. 4. Bijsturen (ACT) Bijsturen (Act) Borgen of bijsturen van actie aan de hand van de resultaten bij 3. CHECK. Ontwerpen (Plan) Evalueren (Check) Uitvoeren (Do)

18 Praktijkvoorbeelden Fiches 1. Naam actie 2. Naar wie was de actie gericht? 3. Binnen welk ethisch thema kadert de actie? 4. Hoe werd de actie in de praktijk omgezet? 5. Hoe werd de actie gecommuniceerd? 6. Wat wilde de jeugdsportclub bereiken met de actie? 7. Hoe werd de actie geëvalueerd en hoe beoordeelt u het resultaat? 8. Wat waren de grote hindernissen en hoe werden deze aangepakt? 9. Heeft u tips voor andere jeugdsportclubs die deze actie willen toepassen? Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

19 Overzicht Ethisch thema s Globaal ethisch beleid Rechten van het kind in de sport Inclusie & Diversiteit Fair Play Fysieke en Psychische integriteit Solidariteit Panathlonverklaring Gedragscode Praktijkvoorbeelden Inclusie van bijzondere doelgroepen: allochtonen, gehandicapten Prijs voor Fair Play Handschudacties Blessurepreventie Gezondheid (voeding) Vertrouwenspersoon Tevredenheidsenquête

20 % Ja Panathlonverklaring - gedragscode ,2 35,6 34, , Ondertekening "Panathlonverklaring" Gedragscode bestuur/trainers Gedragscode jeugdleden Gedragscode toeschouwers Jeugdsportclubs met een gedragscode of ondertekening ethisch charter (Panathlonverklaring) scoorden beter op beleid en acties binnen de ethische thema s RVHK, Fair Play en Solidariteit.

21 Gedragscode Doel 1. Nuttig instrument om discussies betreffende ongewenst gedrag in de club te vermijden. 2. Maak ethiek zichtbaar en begrijpbaar: geeft duidelijkheid met betrekking tot ethische waarden en verwachtingen voor atleten, trainers, bestuurders, juryleden, ouders en supporters

22 Gedragscode Tips Duidelijke communicatie van gedragscode (bvb. via website, verkorte versie in de kantine, affiches in sporthal, etc.) zodoende is ieder lid op de hoogte van de ethische waarden en normen die de club hanteert.

23 Gedragscode Tips Stel een gedragscode op in functie van concrete gebruiken en behoeften in sportclub en waar iedereen in de club zich kan vinden (~ inspraak) Bvb. voorbeeld-gedragscode via website VAL

24 Tevredenheidsenquête Doel Tips Inspraak van ouders, jeugdleden in het beleid van sportclub Feedback over de werking van jeugdsportclub werking verbeteren Nieuwe ideeën over de werking van jeugdsportclub Beperk enquête geef enquête een duidelijke focus Geef na afloop feedback bij resultaten (bvb. via nieuwsbrief, website, )

25 4 onderdelen: 1. Communicatie 2. Infrastructuur 3. Trainingen 4. Clubsfeer

26 Inclusie van bijzondere groepen Allochtonen Acties Tips Onthaalbrochure met toelichting van algemene regels en afspraken in club (bvb. stiptheid, voertaal in sportclub = Nederlands) Nultolerantie Pesten op basis van nationaliteit wordt onmiddellijk gestraft wie problemen heeft, zoekt best een andere club Toleranties rekening houden met culturele diversiteit verrijkend voor alle leden. Voorbeelden: Aangepast voedingsaanbod ( Halal -hapjes, thee, ) Afwezigheid op training (bv. islam: vrijdaggebed) Sleutel tot succes = duidelijke afspraken én communicatie naar alle leden Niet overdrijven beide partijen moeten elkaar tegemoet komen

27 Inclusie van bijzondere groepen Gehandicapten Acties Tips Aangepaste doelstellingen in functie van handicap Mentale handicap leren verloopt trager minder technieken aanleren toch mogelijk om progressie te maken (zelfde beloning als valide kinderen) Doofstommen aanleren van technieken is op zich geen probleem uitdaging voor trainers om alles goed te demonstreren Veiligheid garanderen ( buddy -werking) Maak gebruik van (interne of externe) expertise samenwerking met instelling/centra voor mensen met een handicap Zorg voor succeservaringen

28 Fair Play Acties Tips Fair Play prijs Na elke wedstrijd evaluatieformulier in functie van Fair Play (bvb. foutenlast, toegeven van fouten, reglementenkennis, communicatie, etc.) Het seizoen is voorbij. Hoog tijd dus om het eindklassement van de Fair Play bekend te maken. De eindwinnaars van elke categorie zullen binnenkort gepast in de bloemetjes worden gezet. De ploegen die minimaal 90% halen, verdienen een "Oorkonde van de Fair Play". Proficiat aan de laureaten! De ethische commissie KVV ( Handschudactie tijdens de Vlaamse indoorkampioenschappen ( promotiecampagne via mail, via de website van de federatie, via het tijdschrift van de federatie en via de rechtstreekse communicatie op het kampioenschap zelf Maak acties rond Fair Play zichtbaar Betrokkenheid van alle actoren en belanghebbenden (spelers, ouders, etc.)

29 Fysieke integriteit Blessurepreventie en revalidatie Eén van de trainingen is een I-day waarbij de jeugdspelers een individuele opwarming krijgen en opgedeeld worden in fysieke niveaugroepen (snelheid, kracht ) Een speler die gekwetst is op training en/of tijdens match, krijgt verzorging van een EHBO-specialist, hetgeen een gepensioneerde sportvrijwilliger is. Samenwerking met kinesitherapeuten De club werkt samen met twee kinesitherapeuten. De (top)atleten krijgen van hen kracht- en lenigheidsoefeningen en kunnen bij hen terecht voor behandeling van blessures. Deze samenwerking heeft als voordeel dat de trainers de kennis kunnen kopiëren naar de training, zodat ook hier preventie (lenigheid en spierversterkende oefeningen) kan plaatsvinden.

30 Fysieke integriteit Gezonde voeding Acties: De club wil ervoor zorgen dat iedereen goed ontbijt en voldoende drinkt tijdens de dag. De club wil dat iedereen gegeten heeft voor de training. De club past haar trainingsmomenten hieraan aan door de periode tussen het einde van de schooldag en de training te vergroten. Zo kunnen de jeugdspelers eten voordat de training begint en hoeven ze dit niet na de training te doen. Daarnaast gaat de sportclub door diëtisten onderwijs laten geven aan de ouders over gezonde voeding. De bedoeling is om twee tot drie op de tien ouders naar deze bijscholingen te krijgen. Tips: Samenwerking met deskundigen Betrokkenheid ouders het is moeilijk om invloed te hebben op de gewoontes buiten de sportclub. We informeren de ouders, omdat we van mening zijn dat velen de kennis van goede eetgewoontes niet hebben. Op deze manier hopen we invloed uit te oefenen op de eetgewoontes van onze jeugdleden.

31 Fysieke integriteit Medische fiches van jeugdleden (

32 Psychische integriteit Actie tegen pesten Actie Volgens ons komt pesten vooral voor op de momenten dat er verveling is. De kinderen moeten vooral bezig zijn met de les en het leren. Indien er kleine problemen zijn, grijpen we als lesgevers zo snel mogelijk in. De Facebook- en Twitterjeugd vraagt een eigen behandeling. De jongeren van nu babbelen minder met elkaar omdat ze reeds alles van elkaar weten via de sociale media. Indien er gepest wordt, gebeurt dit via sociale netwerksites. Hier zijn er wel enkele ervaringen mee geweest. Wij trachten ervoor te zorgen dat kinderen face-to-face met elkaar kunnen spreken. Wij trachten dit in te dijken doordat ze zelf een facebook en/of twitter-account van de club aan te maken, waardoor we een beetje controle hebben op wat er gezegd wordt. Tip: Actie afstemmen op leefwereld van de jongeren

33 Fysieke en psychische integriteit Doping en seksueel grensoverschrijdend gedrag Reactie sportclubs: Komt niet voor bij ons weinig concrete preventieve acties Onze club voert geen specifieke acties rond doping. Er ligt wel wat voorlichtingsmateriaal vanwege de federatie. Hier wordt weinig mee gedaan wegens het feit doping het (recreatieve, nvdr.) niveau van onze club weinig voorkomt. Onze club heeft gelukkig nog geen problemen gehad met seksueel misbruik. De club doet niets preventief. Kinderen trainen, maar worden kort voor de aanvang van de lessen afgezet en kort na de afloop van de lessen opgehaald, zodat er weinig contact is buiten de lessen. In al die jaren zijn wij nooit geconfronteerd geweest met seksueel misbruik. Aangezien onze club geen problemen heeft met seksueel misbruik, doet de club er ook niets rond. Departement Bewegingswetenschappen, KU Leuven

34 Psychische integriteit Vertrouwenspersoon op clubniveau Aanspreekpunt indien er problemen zij met de toepassing van de gedragscode of andere ethische aspecten. Seksueel grensoverschrijdend gedrag Vertrouwenspersoon op clubniveau niet evident Centraal en beleidsdomeinoverschrijdend meldpunt Attest goed gedrag en zeden (MODEL 2 : voor uitoefening van een activiteit die onder opvoeding, psycho-medische- sociale begeleiding, hulpverlening aan de jeugd, kinderbescherming, animatie of begeleiding van minderjarigen valt) niet evident Tussenoplossing = ondertekenen van ethisch charter Rol sportclub = alert reageren + doorverwijzen Conclusies BOIC Colloquium "Seksueel misbruik in de sport op

35 Take Home messages Sportclubs erkennen belang van (M)EVS Groeimarge op vlak van concrete acties (expliciet vs. impliciet; sportspecifieke ethische thema s vs. nietsportspecifieke thema s) engagement van sportclubs is aanwezig Hindernis = gebrek aan kennis/expertise Geen kant en klare acties actie afstemmen op context van jeugdsportclub

36 Take Home messages Sleutels tot succes Structurele werking sportclub (bv. beleidsplan) Duidelijke, open communicatie (met alle actoren) Betrokkenheid en inspraak (van alle actoren) Samenwerking (o.a. met gemeentelijke sportdienst, deskundigen) Gepaste sportbeoefening blijft eerste doelstelling van jeugdsportclub (sport als doel vs. sport als instrument)

37 Eindrapport Gratis te downloaden via