Niet-organische stem- en spraakstoornissen

Transcriptie

1 Niet-organische stem- en spraakstoornissen Marika Voerman, logopedist KNO/Laryngologie 20 maart 2012, Heerhugowaard

2 Niet-organische stemstoornissen = een a- of dysfonie zonder enige structurele of neurologische afwijking problemen met terminologie: = functioneel? = psychogeen? wat weten we wel wat weten we niet er is geen organische afwijking oorzaak, dus aanpak alleen stem terug

3 Indeling habitueel (misbruik en overbelasting) mutationeel (mutatie falset, verlengde mutatie) psychogeen (stressfactor bij ontstaan stoornis) gesuperponeerd op organische stoornis eci

4 Behandeling: de methoden visualisatie manuele benadering larynx combinatie

5 Voorbereiding anamnese kno-onderzoek cognitie en verklaringsmodel

6 Anamnese wat kom je doen? hoe doe je dat? wat doe je dan? maar pas op voor oma s adviezen tegeltje

7 Anamnese wat kom je doen? vragen naar het specifieke stemprobleem/klacht: - wat is de klacht - kwaliteit: hoe klinkt de stem - functie: - belastbaarheid - volume - vermoeidheid - invloed dagelijks leven (VHI)

8 Anamnese aanvullend chronologie ontstaan sinds wanneer, wisselend, beloop, ooit eerder klachten, hoe was het vroeger acuut, subacuut, geleidelijk factoren van invloed leeftijd, reflux, allergie, gehoor, temperatuurverschil begeleidende verschijnselen slijm, globusgevoel intoxicaties roken, alcohol

9 Anamnese hoe doe je dat? 1. luister zo blanco mogelijk naar: de klacht, verhaal van de patiënt zelf: wat is het probleem? de formulering van de klacht de stem 2. daarna pas relevante voorgeschiedenis. laat je niet op een verkeerd been zetten

10 Anamnese hoe doe je dat? luisteren verhaal van de patiënt woord- en taalgebruik: oppervlakte- en dieptestructuur(chomsky) stem wisselingen in toonhoogte / volume kijken non-verbaal gedrag presentatie, emotie, houding, oogcontact voelen vertrouwen, begrip, geduld tijd

11 Anamnese wat doe je dan? sturen anamnese matching verhaal patient eigen kennis en ervaring holistisch (mens) instrument (larynx) opstellen DD met kennis van: anatomie / (patho)fysiologie ziektebeelden

12 Anamnese maar pas op voor... verwijzer misleiding patiënt: cognitie! relatie tijd causaal verband Google: ik heb dit behandelaar (logopedist / KNO-arts) te vroeg interpreteren / ik hoor t al

13 Anamnese oma s adviezen begin het gesprek met open vragen probeer zo rechtstreeks mogelijk naar feitelijke informatie te vragen geef patiënt voldoende tijd om zijn probleem te formuleren ga in op de klacht van de patiënt sluit aan op gespreksniveau van patiënt suggestieve vragen zijn onbetrouwbaar, net als geheugenvragen stel een controle vraag maar ook: kennis!

14 Anamnese conclusie Anamnese is meer dan vragen stellen! Bij niet-organische stoornissen vaak: begin is meestal plotseling normale fonatie bij hoesten vaak globusgevoel geregeld lange behandelweg achter de rug ->gesterkt in organische oorzaak

15 KNO onderzoek goed KNO onderzoek moet altijd vooraf gaan aan behandeling! vraag je altijd af: zie ik wat ik hoor hoor ik wat ik zie diagnose wordt bij uitsluiting gesteld!

16 Geen behandeling zonder larynxbeeld

17 Cognitie welke gedachte heeft de patiënt zelf over de oorzaak irrationele overtuigingen kunnen de somatische beleving in stand houden herstructureren cognitie door verklaringsmodel veranderde cognitie is eerste stap naar behandeling en voorkomt recidieven

18 Onderzoek 116 patiënten (Voerman et al 2009) cognitie aantal blw infectie 30 keelpijn 22 na hoesten, astma enz. 17 operatie hoofd/halsgebied 10 stress, moe 16 geen reden 21

19 Verklaringsmodel: confronterende benadering versterkt de afweer

20 Verklaringsmodel conversie leer- en gedragsmodellen neuro-psychologisch neurofysiologisch model van Wyke pre-phonatory tune mental imagery (Guenther et al,2006)

21 Theorie visualisatie methode mentale beeldvorming in gedachten kijken luisteren bewegen voelen animatiefilm bewustmaking stembandbeeld + werking

22 Animatiefilmpje stembanden

23 Stappen visualisatie methode visualisatie van een gesprekssituatie beluisteren van eigen stem in die situatie beluisteren kwaliteit, toonhoogte, volume gevoel controleren in gedachte tellen met goede/normale stem hardop tellen met diezelfde stem uit gedachte (normaal) spontane spraak met normale stem

24 Manuele therapie goede tweede methode, maar weet wat je doet! hypo-kinetische afonie druk op thyroïd en/of adem vastzetten, kracht maken hyper-kinetische afonie larynx krachtig naar beneden drukken en/of schudden larynx vanuit hoesten goede stem conditioneren (auditieve terugkoppeling)

25 Retrospective study of 116 patients with non-organic voice disorders. Voerman et al (2009) demografische gegevens aantal patiënten 116 geslacht behandeling man 9 vrouw 107 visualisatie 54 manueel 38 combi 24

26 Retrospective study of 116 patients with non-organic voice disorders. Voerman et al (2009)

27 Retrospective study of 116 patients with non-organic voice disorders. Voerman et al (2009)

28 Conclusie 1. visualisatie en manuele therapie zijn effectieve behandelingsmethoden voor niet-organische stem en spraakstoornissen 2. overdraagbare techniek: kennis, tijd en ervaring!

29 Baat het niet dan schaadt het wel