Marja Cozijn MSc o.l.v. Dr. Peter van den Bergh Universiteit Leiden In opdracht van Pleegzorg Advies Nederland

Transcriptie

1 Een presentatie van kwalitatief onderzoek Sy m p o s i u m P l e e g z o r g t e E d e Marja Cozijn MSc o.l.v. Dr. Peter van den Bergh Universiteit Leiden In opdracht van Pleegzorg Advies Nederland

2 2012: kinderen woonachtig in pleeggezinnen (Bron: Brancherapportage Jeugdzorg, 2013) Marja Cozijn, Peter van den Bergh Universiteit Leiden Bron afbeelding: Haarlems Dagblad

3 2011: kinderen woonachtig in residentiële instellingen (Bron: Brancherapportage Jeugdzorg, 2012) Bron afbeelding: Entréa

4 Pleegzorg: vergoedingen worden beëindigd Jeugdzorg: vaak uitstroom en hulp in het vrijwillige kader Soms verlening mogelijk met indicatie Bureau Jeugdzorg Bron afbeelding:

5 Bij meerderjarigheid of toch (nog) niet..? Bron afbeeldingen:

6 Fase van ontluikende volwassenheid (Arnett, 2010) Bron afbeelding:

7 Ontwikkeling van de hersenen Bron afbeelding:

8 Hersenen en trauma Traumatische ervaringen in de kinderjaren hebben invloed op de ontwikkeling van de hersenen op de lange termijn (Bron: Childwelfare Information Gateway, 2009) Dit uit zich bij adolescenten o.a. door: Focus op overleving Impulsief gedrag Tekorten in sociale vaardigheden Moeite met taken die ingewikkelde denkprocessen vereisen

9 Literatuuronderzoek Tot op heden nauwelijks Nederlands onderzoek beschikbaar Wel signalen over de zorgelijke situatie van pleegkinderen en residentieel geplaatste kinderen Kortom: reden tot onderzoek! Bron afbeelding: vanloevezijnprotect.nl

10 Het in beeld brengen van: De ervaringen van de jongvolwassenen De visies over de hulpverlening De transitie naar volwassenheid

11 Vraagstelling Hoe hebben jongvolwassenen, opgegroeid in pleeggezinnen of residentiële instellingen, de transitie naar volwassenheid bereikt, hoe reflecteren zij op hun jeugd en wat is hun mening over de hulpverlening

12 Kwalitatief en exploratief design: Kwalitatief onderzoek bestaat uit het verkennen van de te onderzoeken situatie, het beschrijven van vermoedens, het definiëren van problemen en het krijgen van ideeën over mogelijke verbanden (Baarda, De Goede & Teunissen, 2005) Retrospectief design: Het onderzoek betreft grotendeels een terugblik op het verleden

13 Semigestructureerde interviews (1,5 à 2 uur) Voorbeeldvragen: Wat was de aanleiding tot de uithuisplaatsing? Hoe verliep het contact met je ouders toen je niet meer thuis woonde? Heb jij je veilig gevoeld? Had je het gevoel dat je voldoende gesteund en gehoord werd?

14 Jongvolwassenen tussen 18 en 30 jaar afkomstig uit pleeggezinnen en residentiële instellingen Totaal 18 respondenten waarvan 7 man en 11 vrouw Tabel 1. Aantal respondenten (n=18) onderverdeeld naar sekse en hulpverleningsachtergrond Sekse Pleegzorg Residentieel Residentieel en Pleegzorg Totaal (n) Man Vrouw Totaal (n)

15 Verdeling respondenten Man: 7 respondenten Vrouw: 11 respondenten

16 Verdeling respondenten Pleeggezin: 4 respondenten Residentiële instelling: 5 respondenten Beide: 9 respondenten* *Het aantal plaatsingen varieert tussen drie en veertien plaatsingen in zowel één of meerdere residentiële instellingen als één of meerdere pleeggezinnen.

17 Gegevens onderzoeksgroep Woonsituatie Gemiddelde Leeftijd Uithuisplaatsing Gemiddelde Duur plaatsing Pleeggezin Gemiddelde Leeftijd Zelfstandig wonen Residentiële instelling Beide

18 Transcriberen van de interviews Coderen van de informatie Gebruik van labels Grounded theory www Bron afbeelding:

19 Gevoelens kunnen delen/ emotionele steun Kon jij je gevoelens delen als je daar behoefte aan had? Ja, met de leiding meestal. Niet met allemaal, sommige mensen vind je gewoon minder leuk dan anderen. Ik deed het niet altijd, maar het kon wel. Waar had dat mee te maken dat je het niet altijd deed? Weet ik niet, weet ik nog steeds niet. Ik heb het jaren gewoon niet gedaan. Weet je, thuis kon ik het nooit, en zie het dan maar ineens wel te doen. Mijn begeleider heeft me echt aan het praten gezet.

20 Labels Contact (pleeg)ouders tijdens plaatsing Positieve aspecten pleeggezin/instelling Gevoelens kunnen delen/emotionele steun Voorbereiding zelfstandig wonen Sociaal netwerk

21 Aanleiding tot uithuisplaatsing Combinatie factoren waaronder: Opvoedproblemen Psychische problemen Huiselijk geweld Verwaarlozing Dakloosheid Financiële problemen Overlijden ouder Bron afbeelding:

22 Pleegkinderen Het was niet zo pleegzorg voor mijn gevoel Bron afbeelding: Ik zie mijn pleegouders als echte ouders en heb het verblijf heel prettig ervaren

23 Pleegkinderen Het besef dat je anders bent Het pleeggezin geen echte familie is Ze soms strenger waren tegen mij dan tegen hun eigen kinderen Bron afbeelding:

24 Pleegkinderen Transitie naar volwassenheid: Vaak een geleidelijk proces Pleegkind: Ik studeerde al, dus het was een logische stap om op kamers te gaan Intensief contact met pleegouders tijdens transitie Vaak financiele ondersteuning door pleegouders

25 Residentieel geplaatste kinderen (vanaf 12 jaar) Tussen vier muren kon ik kind zijn De structuur was fijn, je kon goed afspraken maken Met de mentoren kon je soms goed praten Bron afbeelding:

26 Residentieel geplaatste kinderen Een gebrek aan privacy Opdraaien voor andermans fouten in een groep Het bedenken van leerdoelen vond ik zinloos

27 Residentieel geplaatste kinderen Transitie naar volwassenheid: Vaak een geleidelijk proces Residentieel geplaatste jongere: Eigenlijk was mijn hele verblijf een voorbereiding Vaak weer contact met ouders Ouders bieden vaak (financiële) ondersteuning

28 Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Verschillen met de andere onderzoeksgroepen: Meer verplaatsingen Negatieve ervaringen in pleeggezinnen (gebrek aan emotionele steun, seksueel misbruik, conflicten pleegouders en pleegkinderen) Breakdown in puberteit Vaker (sociaal) emotionele- en psychische problemen

29 Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Gebrek aan stabiliteit Als je elk jaar verhuist dan kun je niet echt een geregeld leven opbouwen Ik werd als postpakketje overal heen gestuurd Aanleidingen tot breakdown Ik moest daar weg omdat ik homo was en dat accepteerden ze daar niet Ik ging mijzelf zoeken en mijn pleegouders konden dat niet aan

30 Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Ervaringen in residentiële instellingen Ik had een bang en angstig gevoel (bij 2-jarige leeftijd) Ik heb veel liefde en aandacht ervaren (bij 6- en 9- jarige leeftijd

31 Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Ervaringen in pleeggezinnen Een verademing! Wij hebben het heel erg getroffen.. ik vond het beter dan het kindertehuis Het was bed, bad en brood Ik ben seksueel misbruikt door mijn pleegbroer

32 Combinatie pleeggezinplaatsing(en) en residentiële plaatsing(en) Transitie naar volwassenheid Soms geleidelijk, soms abrupt Vaak (weer) contact met (pleeg)ouders (Pleeg)ouders bieden vaak (financiële) ondersteuning Aanwezigheid van emotionele en/of psychische problemen

33 Voortdurende hulpverlening Voortdurende hulpverlening of nazorg na achttien jaar is: In de praktijk nauwelijks geboden In vijf gevallen op eigen initiatief ingezet In drie gevallen mogelijk toekomstige hulpverlening gewenst

34 Bron afbeelding: lijkt niet zonder risico!

35 Conclusies Transitie lijkt voorspoediger te verlopen indien er sprake is van de volgende factoren: Aanwezigheid sociaal netwerk (pleegkinderen kunnen vaker een beroep doen op hun pleegouders) Stabiele periodes in de jeugd Jongvolwassenen op een voor hen geschikt moment zelfstandig gaan wonen

36 Conclusies Factoren die mogelijk een ongunstige uitwerking hebben op het verloop van de transitie: Discontinuïteit in de opvoedsituatie Traumatische ervaringen gedurende de jeugd Plaatsing in residentiële instelling op zeer jonge leeftijd

37 Conclusies Jongvolwassenen zijn positiever over de hulpverlening naarmate: Hulpverleners langer in beeld zijn Zij actief bij het proces betrokken worden Er naar hen geluisterd wordt en interesse getoond

38 Veerkracht? Persoonlijkheid? Temperament? Ontwikkeling hersenen?

39 Aanbevelingen Voortdurende hulpverlening tot 23 jaar bieden Mate van zelfredzaamheid in kaart brengen d.m.v. van risicotaxatie of screeningsinstrument Streven naar stabiliteit en continuïteit (qua plaating/hulpverleners) Betrek wens van de jeugdigen bij het hulpverleningsplan Bron afbeelding:

40 Aanbevelingen Medewerkers pleegzorg of jeugdzorg Streven naar match pleegkind en pleegouder Ga regelmatig in gesprek met een (pleeg)kind Betrek wensen (pleeg)kind bij beslissingen Passende ondersteuning aan pleegouders bieden (o.a. over de ontwikkeling en trauma s) en indien nodig verwijzen

41 Aanbevelingen Pleegouders Vraag tijdig om hulp of expertise bij opvoedingsvragen, gedragsproblemen of sociaalemotionele problemen van pleegkinderen Blijf vooral emotionele steun bieden door met hen te praten! Bron afbeelding:

42 Aanbevelingen Vervolgonderzoek Grootschalig onderzoek Longitudinaal onderzoek Bron afbeelding:

43 Over de interviews.. Jongvolwassenen vertellen soms voor het eerst hun levensverhaal Zij voelen zich gehoord Therapeutische werking? Bron afbeelding:

44 Contact Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u gerust contact opnemen met: M a r j a C oz i j n marjacozijn@uwpedagoog.nl of mcozijn@ockhetspalier.nl D r. Pe t e r v a n d e n B e r g h bureauvandenbergh@ziggo.nl De informatie uit dit onderzoek mag niet gereproduceerd of verspreid worden zonder voorafgaande (schriftelijke) toestemming van de auteurs en bronvermelding.