NATIONAAL VERSLAG 1999 MINIMALE PSYCHIATRISCHE GEGEVENS. de initiatieven beschut wonen. en de psychiatrische verzorgingstehuizen. VAN DE.

Transcriptie

1 Federaal Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid, en Leefmilieu. Bestuur van de Gezondheidszorgen. Bestuursdirektie Gezondheidszorgbeleid Cel Psychiatrische Zorgverlening NATIONAAL VERSLAG 1999 VAN DE MINIMALE PSYCHIATRISCHE GEGEVENS verzameld in de initiatieven beschut wonen en de psychiatrische verzorgingstehuizen. Rijksadministratief Centrum Vesaliusgebouw, 7de verdieping 1010 Brussel.

2 VOORWOORD Dit Nationaal Verslag is volledig gewijd aan de Initiatieven voor Beschut Wonen en de Psychiatrische Verzorgingstehuizen. De gegevens die U in deze bundel gepresenteerd worden verschillen op een aantal punten van deze die in vorige jaren werden aangeboden gezien enerzijds de bewonerspopulaties van de Initiatieven Beschut Wonen en van de Psychiatrische Verzorgingstehuizen een geringere turn-over vertonen dan deze van de Psychiatrische Ziekenhuizen en de Psychiatrische Afdelingen van Algemene Ziekenhuizen en anderzijds het accent van de hulpverlening er eerder ligt op de begeleiding en ondersteuning van bewoners dan op de behandeling van patiënten. Door de geringe turn-over worden voor de aanwezige bewoners geen meerjarenstatistieken gegeven maar in tegenstelling tot vorige verslagen wel een beschrijving van de problemen en de begeleiding van deze bewoners. Voor de nieuwe en beëindigde medisch-psychiatrische verblijven is in dit verslag een vergelijking van socio-demografische en opnamekenmerken van de bewoners in opeenvolgende jaren mogelijk gemaakt. Door de accentverschuiving van behandeling naar begeleiding wordt in voorliggende bundel minder de nadruk gelegd op de psychiatrische hoofddiagnosegroepen en meer rekening gehouden met de leeftijd. Het Nationaal Verslag is noodgedwongen globaal en anoniem omdat de jaarlijkse feedback voor iedere sector uit de residentiële geestelijke gezondheidszorg bedoeld is. Toch denk ik dat dit nationaal verslag nuttige informatie bevat voor al diegenen die vragen hebben over de karakteristieken en de begeleiding van bewoners in de Psychiatrische Verzorgingstehuizen en de Initiatieven Beschut Wonen. Ik wens dan ook iedereen te bedanken die door zijn inzet de realisatie van dit Nationaal Verslag 1999 mogelijk heeft gemaakt. De keuze van de tabellen werd op 27 juni 2000 voorgelegd aan de werkgroep MPG van de Commissie voor toezicht op en evaluatie van de statistische gegevens die verband houden met de medische activiteiten in de ziekenhuizen en goedgekeurd. Hopelijk werpt dit jaarverslag meer licht op de Initiatieven voor Beschut Wonen en de Psychiatrische Verzorgingstehuizen in België en wordt het binnen uw instelling een referentiewerk. A. Simoens-Desmet Adviseur-generaal

3 I Algemene informatie 1. Inleiding De Minimale Psychiatrische Gegevens registratie (MPG) verzamelt sinds 1 juli 1996 gegevens over alle patiënten die opgenomen worden in een Psychiatrisch Ziekenhuis (PZ) of in een Psychiatrische Afdeling van een Algemeen Ziekenhuis (PAAZ). Sinds 1 september 1998 worden ook gegevens geregistreerd van de bewoners in de Initiatieven Beschut Wonen en de Psychiatrische Verzorgingstehuizen. Er wordt informatie verzameld op continue wijze dwz. er worden gegevens genoteerd bij de aanvang van het medisch-psychiatrisch verblijf, bij elke afzonderlijke periode van de behandeling en bij gelegenheid van het afsluiten van de behandeling. Tijdens het medischpsychiatrisch verblijf kan de behandeling/begeleiding van de patiënt/bewoner onderbroken worden door intermediair louter administratieve ontslagen en wederopnames, b.v. voor verlof of voor opname in een algemeen ziekenhuis Om de 6 maanden worden de gegevens op diskette geëxporteerd naar het Ministerie van Volksgezondheid. Zulke verzending bevat informatie over alle bewoners die in het afgelopen semester in behandeling/begeleiding geweest zijn of nog zijn. In dit rapport wordt gebruik gemaakt van de zendingen van gegevens van het eerste en het tweede semester van 1998 en het eerste en tweede semester van Omwille van de vernietiging door de Raad van State (26 januari 2000) van het koninklijk besluit van 25 februari 1996, waarin de modaliteiten en de inhoud van de MPG-registratie worden geregeld voor de PZ en de PAAZ, worden in dit rapport enkel gegevens van de Initiatieven Beschut Wonen en van de Psychiatrische Verzorgingstehuizen beschreven. De gegevens van een bewoner worden anoniem gemaakt en doorgestuurd onder de vorm van een aantal records of fiches. Voor elk medisch-psychiatrisch verblijf is er 1 fiche met opnamegegevens (de MA-fiche). Deze vermeldt een aantal sociodemografische gegevens, opnamegegevens en een eerste diagnose. Voor elke behandelingsperiode wordt er een MTfiche doorgestuurd. Deze bevat informatie over de begintoestand van de patiënt bij die behandelingsperiode, de verpleegkundige, medische en psychosociale zorgen die verstrekt werden in de loop van de behandelingsperiode en de geactualiseerde diagnose aan het einde van de behandelingsperiode. Bij het definitieve ontslag tenslotte wordt een MD-fiche aangemaakt die informatie bevat over de toestand van de bewoner aan het einde van het medische-psychiatrische verblijf, de behoefte aan nazorg en de bestemming bij ontslag. Een medisch-psychiatrische behandeling kan verschillende MT-fiches bevatten, naargelang de patiënt opeenvolgend in verschillende leefeenheden behandeld wordt. In ieder geval wordt er om de 6 maanden een MT-fiche. Het volledige verslag over een medisch-psychiatrisch verblijf omvat dus de volgende fiches: MA MT1 (MT2 n) MD

4 II Bij gelegenheid van een zending op het einde van een semester worden de gegevens doorgestuurd van alle bewoners voorzover die gegevens er op dat ogenblik zijn. Voor deze medisch-psychiatrische verblijven die afgesloten werden, zal dat de volledige set zijn, voor bewoners die nog in behandeling zijn op dat ogenblik, de MA-fiche en de MT-fiches voor de behandelingsperiodes die op dat ogenblik al beëindigd zijn. Naast deze continue verzameling van gegevens kan het Ministerie van Volksgezondheid maximaal 2 maal per jaar een steekproefweek instellen. Tijdens zulke week worden voor de patiënten die op dat ogenblik in behandeling zijn het niveau van functioneren en de zorgverlening gedetailleerd in kaart gebracht en wordt genoteerd hoeveel personeel er beschikbaar is in elke leefeenheid om die zorgen te verstrekken. Deze informatie wordt mee opgenomen in de zending van het semester in twee soorten records of fiches: een SP-fiche die gegevens bevat over de patiënten en een ST-fiche die per leefeenheid het beschikbare personeel beschrijft. Er was een steekproefweek van 22 april 1999 tot 28 april 1999 en van 18 november 1999 tot 24 november Beschrijving van de bewonerspopulaties Bij gelegenheid van elke zending kunnen volgende populaties omschreven worden: 2.1. De bewoners op het einde van de statistische periode in begeleiding: de AANWEZIGE POPULATIE. Deze populatie geeft een algemeen beeld van alle bewoners die op de laatste dag van het semester begeleid worden in de Psychiatrische Verzorgingstehuizen (PVT) en de Initiatieven voor Beschut Wonen (IBW). In deze populatie kunnen bewoners niet meer dan één keer voorkomen: men kan op een bepaalde datum slechts in één instelling in begeleiding zijn en evenmin kan men meerdere begeleidingen tegelijk ondergaan. Voor de aanwezige populatie worden hoofdzakelijk socio-demografische gegevens en opnamegegevens beschreven. Deze populatie is immers vergelijkbaar met de algemene bevolkingsstatistieken die ook een momentopname zijn. Voor heel wat van deze begeleidingen is op het ogenblik van de zending nog lang niet alle informatie aanwezig, er is wel minstens een MA-fiche. Naargelang deze informatie in de volgende zendingen vervolledigd wordt met verdere MT-fiches en eventueel een MD-fiche kan er wel een vollediger beschrijving van de hulpverlening aan deze bewoners gegeven worden. Figuur 1 : De medisch-psychiatrische verblijven van 11 hypothetische bewoners over de tijd en de relatie tot de verschillende momenten van zending van gegevens Jul 98 Aug 98 Sep 98 Okt 98 Nov 98 Dec 98 Jan 99 Feb 99 Mrt 99 Apr 99 Mei 99 Jun 99 Jul 99 Aug 99 Sep 99 Okt 99 Nov 99 Dec 99 Jan 00 Feb 00 Zending 2 Zending 3 steekproef Zending 4

5 III Zo bestond in het voorbeeld gegeven in figuur 1 de aanwezige populatie op uit bewoners 1, 4, 6 en 9. Ondertussen is echter via zending 3 en 4 verdere informatie over deze bewoners ter beschikking gekomen, al is voor bewoner 9 de behandeling nog altijd niet afgesloten en is er dus ook nog geen MD-fiche doorgestuurd. In figuur 1 bestaat de aanwezige populatie op uit: 3, 9 en 10. In dit rapport wordt de aanwezige populatie van voor de Psychiatrische Verzorgingstehuizen en de Initiatieven voor Beschut Wonen in beeld gebracht. Gezien de populaties van PVT en IBW weinig turn-over tonen, worden in dit jaarrapport geen meerjaren-statistieken gepresenteerd voor de aanwezige populatie De POPULATIE BEËINDIGDE MEDISCH-PSYCHIATRISCHE VERBLIJVEN geeft een algemeen beeld van alle medisch-psychiatrische verblijven waarover de informatie volledig is dwz. verblijven waarvan zowel opnamegegevens (MA-fiches), begeleidingsgegevens (MT-fiches) als ontslaggegevens (MD-fiches) kunnen beschreven worden. Het is goed mogelijk dat dezelfde persoon verschillende keren voorkomt in deze populatie, de teleenheid is een volledig medisch-psychiatrisch verblijf en een bewoner kan in de voorbije periode verschillende keren voor kortere periodes in begeleiding genomen zijn. Om de privacy van personen te beschermen is uit de registratie slechts beperkt op te maken of dit het geval is. Enkel voor bewoners die binnen het jaar na hun eerste medisch ontslag terug in behandeling genomen worden in dezelfde instelling, blijft het anoniem identificatienummer behouden. Wel kan men steeds het onderscheid maken tussen eerste behandelingen in een instelling en volgende behandelingen in diezelfde instelling. In het voorbeeld van figuur 1 bestaat deze populatie voor zending 3 uit de beëindigde medisch-psychiatrische verblijven van bewoners 4, 6 en tweemaal bewoner 7. Voor bewoner 7 blijft hetzelfde identificatienummer gelden. De tweede behandeling van bewoner 3 in december 1999 gebeurt echter onder een nieuw identificatienummer. In dit rapport wordt voor PVT en IBW de populatie van 1998 vergeleken met die van In het voorbeeld van figuur 1 zou het voor 1999 gaan over de bewoners 1, 4, 5, 6, 7(2x), 8 en 11. De populatie bestaat telkens uit medisch-psychiatrische verblijven die alle beëindigd werden in het betreffende jaar maar daarom niet alle aanvingen in dat jaar Men kan een derde populatie omschrijven die gedeeltelijk overlapt met beide vorige: De OPGENOMEN POPULATIE omvat de medisch-psychiatrische verblijven die aangevat werden in een jaar. Eenzelfde bewoner kan verschillende keren voorkomen in deze populatie wanneer hij/zij meerdere opnames heeft gehad in hetzelfde jaar. Deze populatie bevat een deel van de behandelde populatie, namelijk, deze verblijven die in het jaar zowel aangevat als beëindigd werden, als behandelingen die wel aangevat werden in het jaar maar er niet in beëindigd werden. De opgenomen populatie voor het jaar 1999 in figuur 1 bestaat uit bewoners 3, 5, 7(2x), 8, 10 en 11. Voor de Psychiatrische Verzorgingstehuizen en de Initiatieven Beschut Wonen worden de karakteristieken van de vóór 1998 opgenomen bewoners vergeleken met de karakteristieken van de bewoners die in 1998 respectievelijk 1999 werden opgenomen. Voor al deze populaties worden de sociodemografische - en opnamegegevens (MA-fiches) beschreven.

6 IV 2.4. De STEEKPROEF POPULATIE bestaat uit de bewoners die op een of meerdere dagen van de week van 22 april 1999 tot 28 april 1999 en van 18 november 1999 tot 24 november 1999 in begeleiding waren. Het woord steekproef slaat hier op het feit dat één week uit de vele wordt gekozen. Patiënten kunnen in deze populatie meermaals voorkomen, indien zij in de loop van de steekproefweek van leefeenheid veranderen. In dit rapport wordt de totale steekproefpopulatie gereduceerd tot enkel die patiënten die in behandeling waren op de laatste dag van de steekproefweek dat wil zeggen respectievelijk op woensdag 28 april 1999 en/of op woensdag 24 november Voor deze populatie worden verschillende leeftijdsgroepen beschreven naar functionele status (items PF01 PF23) en zorgverlening (items PA01 PA26). 3. Samenstelling van de populaties In figuur 2 wordt de samenstelling van de verschillende populaties schematisch aangegeven. Er zijn 4115 bewoners opgenomen vóór 1 juli 1998 en op 31 december 1999 nog steeds aanwezig. Zij komen in elke populatie aanwezigen voor. Het merendeel van de behandelingen in PVT en IBW zijn van langere duur. Minder dan 300 begeleidingen worden aangevat en afgesloten in hetzelfde semester. 38% van de medische opnames (= 2061) in 1999 worden ook beëindigd in 1999 (= 778 verblijven). Figuur 2 : Samenstelling van de populaties begin Zending 2 Zending 3 Zending 4 N=1713 N= 518 N= 398 N= 4115 N= 244 N= 232 N= 127 N= 470 N=264 N= 246 N= 585 N=268 N= 698 Opgenomen in 1998: N=2177 Behandeld in 1998: N=1957 Aanwezig op : N=5941 Aanwezig op : N=5868 Opgenomen in 1999: N=2061 Behandeld in 1999: N=2053

7 V 4. Toelichting bij de tabellen De Minimale Psychiatrische Gegevens worden in de vorm van frekwentietabellen weergegeven. Er werd geopteerd voor tabellen waarbij in de kolommen de verschillende categoriëen van een of meerdere kolomvariabelen (bijvoorbeeld type instelling en geslacht ) worden weergegeven en in de rijen de verschillende categoriëen van een of meerdere rijvariabelen (bijvoorbeeld leeftijdscategoriëen en de verschillende types beëindigd onderwijs). In de cellen van zulke tabel staat het aantal observaties waar een waarde van de kolomvariabele en een waarde van de rijvariabele samen voorkomen (bijvoorbeeld op waren er 1531 mannelijke bewoners aanwezig in de Initiatieven Beschut Wonen die een gewoon type onderwijs beëindigden zie tabel 4A : p.7) In elke tabel worden in de eerste rij de kolomtotalen weergegeven en in de laatste kolom de rijtotalen. Hierdoor is het mogelijk voor elk celtotaal hetzij een kolompercentage, hetzij een rijpercentage te berekenen. Bijvoorbeeld op een totaal N van 1889 mannelijke bewoners die aanwezig waren in IBW op beëindigden 1531 mannelijke bewoners een gewoon type onderwijs, dit is (1531/1889)*100 = 81% van alle mannelijke bewoners die op dat moment in IBW verbleven. Het rijpercentage bedraagt (1531/4073)*100 = 37,5% en wil zeggen dat van alle bewoners (=mannen en vrouwen in PVT en IBW aanwezig op ) die een normaal type onderwijs (totaal = 4073) beëindigden de mannelijke bewoners in IBW 37,5% uitmaken (zie tabel 4A ). Wil men groepen vergelijken op de verdeling van een variabele dan berekent men percentages. In tegenstelling tot de ruwe aantallen in de tabellen laten percentages een vergelijking toe omdat percentages de groepen standaardiseren op een gelijke omvang van 100. Berekent men rijpercentages dan kan men de categoriëen van een rij-variabele onderling vergelijken per 1 categorie van de kolom-variabele. Berekent men kolompercentages dan kan men de categoriëen van een kolom-variabele onderling vergelijken op 1 categorie van de rijvariabele. Sommige gegevens in de MPG kennen vele mogelijke antwoordcategoriëen. Tabellen met zoveel categoriëen zijn niet erg praktisch. Voor dergelijke variabelen wordt eerst vóór kruising met andere variabelen een frekwentietabel gegeven met alle antwoordcategoriëen uitgesplitst naar type instelling. Daarna gebeuren de kruisingen met een hercodering van de variabele in een beperkt aantal categoriëen door sommige antwoordmogelijkheden samen te voegen onder een ruimer begrip. Deze hercoderingen worden verduidelijkt in bijlage. Deze bijlage is alfabetisch gerangschikt op de naam van elke variabele. Dit is de naam die gebruikt wordt in de tabel zelf. In de titels van de tabellen komen soms algemenere omschrijvingen voor wanneer meerdere variabelen in de tabel zijn opgenomen. 1. Naast hercoderingen van variabelen komen ook variabelen voor die werden berekend op basis van 1 of meer andere variabelen (bijvoorbeeld: leeftijd bij ontslag in 1999 = 1999 geboortejaar ). Ook voor deze variabelen kan men in de bijlage achteraan in dit boek opzoeken hoe ze nu juist berekend werden.

8 5. Van gegevens naar informatie VI Het nationaal verslag van de Minimale Psychiatrische Gegevens wordt weleens vergeleken met een telefoonboek. Het is inderdaad zo dat het nationaal verslag, net zoals een telefoongids, slechts nuttig is wanneer men gegevens nodig heeft. Bij gerichte consultatie over bewoners-karakteristieken en zorgactiviteiten kan het nationaal verslag nuttige informatie opleveren (zie in dit verband: Omkaderende teksten voor de registratie van de MPG Deel X: Gebruiksmogelijkheden van de MPG maar ook de bijdrage onder punt 6 van deze inleiding). Vermits tal van vragen kunnen gesteld worden is het opzet van het nationaal verslag algemeen. Feedback over hetgeen de instellingen in de loop van een jaar aan gegevens verzamelden wordt onder de vorm van alle mogelijke enkelvoudige frekwentieverdelingen en zoveel mogelijk kruistabellen (waarin meerdere variabelen met elkaar gecombineerd worden) weergegeven. Aangezien het nationaal verslag hierdoor heel wat tabellen met cijfergegevens bevat dient men zijn vraag naar informatie zodanig te formuleren dat duidelijk wordt welke tabel een volledig of gedeeltelijk antwoord kan geven. Daarom is het belangrijk te weten welke informatie vervat ligt in elk deel van het nationaal verslag: De aanwezige populatie bestaat uit bewoners die aan het einde van een statistische periode in behandeling zijn. Van deze bewoners worden de sociodemografische- en opnamegegevens beschreven samen met hun actuele hoofddiagnose. Gezien de populaties van PVT en IBW een geringe turn-over hebben worden voor de aanwezige populatie ook gegevens gepresenteerd over de problemen bij opname (blok 4) en de zorgactiviteiten (blokken 5 en 6). In het verslag vindt men een beschrijving van de bewoners die op aanwezig waren in PVT en IBW ( Deel 1). In de feedback over de steekproef-populaties (Deel 4) worden ook gegevens over bewoners gepresenteerd vermits enkel de bewoners die op de laatste dag van de steekproef-week in behandeling waren geselecteerd werden. In het steekproefgedeelte worden de bewoners per instelling gegroepeerd volgens hun leeftijdscategorie en niet op de klinische diagnose. Bij de beschrijving ligt het accent op het functioneren van deze bewoners (Basisfunctioneren- Maatschappelijk functioneren-gedragsbeheer en Relationeel functioneren). Het deel over de opgenomen populatie (Deel 2) geeft sociodemografische- en opnamegegevens (waaronder de hoofddiagnose bij opname) van alle medisch-psychiatrische verblijven die aanvingen in opeenvolgende jaren (vóór 1998, in 1998, in 1999). In deze opeenvolgende populaties kan eenzelfde patiënt meermaals voorkomen wanneer hij/zij meerdere opnames heeft gehad. De teleenheid (de N) is hier het aantal medische opnames. Vergelijking van de kenmerken van de patiënten die in opeenvolgende jaren worden doorverwezen naar IBW of PVT geeft informatie over eventuele evoluties in de inclusiecriteria die gehanteerd worden voor beide voorzieningen. De populatie beëindigde medisch-psychiatrische verblijven (Deel 3) geeft sociodemografische- en opnamegegevens (waaronder de hoofddiagnose bij opname en bij ontslag ) maar ook gegevens over zorgactiviteiten en ontslaggegevens van de bewoners die in opeenvolgende jaren ( in 1998 en in 1999 ) werden ontslagen. Ook voor deze populatie kan men niet spreken van de teleenheid patiënt omdat eenzelfde patiënt meerdere beëindigde verblijven kan hebben. Deze populatie laat toe de kenmerken te bepalen van bewoners waarvoor de begeleiding in PVT of IBW werd gestopt.

9 VII In de cellen van de frekwentietabellen met gegevens over de items van blokken 5 en 6 wordt voor de verschillende leeftijdsgroepen telkens aangegeven voor hoeveel verblijven het zorgitem effectief werd verstrekt ( het verschil met het totaal aantal beëindigde verblijven N geeft het aantal verblijven waarin het zorg-item niet werd verstrekt). Deelt men per zorgactiviteit het aantal van de cel (=combinatie leeftijdsgroep en zorg-item) door N (= het totaal aantal beëindigde verblijven per leeftijdsgroep onafhankelijk van de zorgverstrekking) dan kan men de verschillende leeftijdsgroepen onderling vergelijken op één zorg-item en eventueel besluiten dat het zorg-item een rol speelt in de behandeling van bepaalde leeftijdsgroepen eerder dan in deze van andere leeftijdsgroepen. Deelt men per leeftijdsgroep het celaantal door N dan verkrijgt men informatie over het relatieve belang van de verschillende zorg-items in de behandeling van één bepaalde leeftijdsgroep. Voor de steekproef-populatie worden op dezelfde wijze gedichotomiseerde gegevens gepresenteerd over zorgactiviteiten die in de steekproefweek werden uitgevoerd (Deel 4 ). Ook hier staan in de cellen telkens het aantal patiëntenverblijven waarin de zorg effectief werd toegediend en is het verschil met N het aantal verblijven waarin de zorg niet werd toegediend.

10 VIII 6. Een voorbeeld van bevraging van het Nationaal Verslag 1999 De bedoeling van deze bijdrage is (1) aan te tonen dat er informatie kan gehaald worden uit dit Nationaal Verslag en (2) de lezer aanzetten zelf vragen te stellen en te laten beantwoorden aan de hand van de tabellen van dit verslag. De bijdrage heeft niet de bedoeling alle mogelijke denkpistes uit te werken als antwoord op de gestelde vragen. Het Koninklijk Besluit (10 juli 1990 ) houdende vaststelling van de normen voor de bijzondere erkenning van psychiatrische verzorgingstehuizen stelt dat het psychiatrisch verzorgingstehuis bestemd is voor personen met een langdurige en gestabiliseerde psychische stoornis. Verder stelt men dat zij geen ziekenhuisbehandeling vergen, geen nood hebben aan een ononderbroken psychiatrisch toezicht maar wel nood hebben aan een continue begeleiding. Welke deze begeleiding is, wordt in een ander Koninklijk Besluit (10 juli 1990 ) tot instelling en organisatie van een regeling voor verplichte ziekte-en invaliditeitsverzekering omschreven als verzorging en bijstand bij de essentiële handelingen van het dagelijks leven. Samen met beide vorige Koninklijke Besluiten verscheen op 26 juli 1990 in het Belgisch Staatsblad een ander Koninklijk Besluit ( 10 juli 1990 ) houdende vaststelling van de normen voor de erkenning van initiatieven van beschut wonen ten behoeve van psychiatrische patiënten. Hierin wordt onder een initiatief van beschut wonen verstaan : het huisvesten en begeleiden van personen die geen voltijdse ziekenhuisbehandeling vereisen en die om psychiatrische redenen in hun leef-en woonmilieu geholpen moeten worden bij het verwerven van sociale vaardigheden en waarvoor aangepaste dagactiviteiten moeten worden georganiseerd. Bovendien is een verblijf in een initiatief van beschut wonen (IBW) slechts verantwoord voor zover de betrokkene nog niet volledig in het maatschappelijk leven kan worden gereïntegreerd. Dit Nationaal Verslag 1999 van de Minimale Psychiatrische Gegevens (MPG) met betrekking tot de initiatieven van beschut wonen en de psychiatrische verzorgingstehuizen kan 10 jaar na het verschijnen van deze Koninklijke Besluiten, informatie geven over: (1) welke de concrete kenmerken zijn van de bewoners die in het verleden aan beide sectoren werden toegewezen en; (2) of de begeleiding van de bewoners in beide voorzieningen verschilt. Deze twee vragen worden in hetgeen volgt beantwoord aan de hand van de Minimale Psychiatrische Gegevens die in de initiatieven van Beschut Wonen en in de Psychiatrische Verzorgingstehuizen verzameld werden in 1998 en We baseren ons voornamelijk op de tabellen van Deel I: Aanwezige populatie op 30 juni 1999 maar zullen van tijd ook opnameen steekproefgegevens gebruiken.

11 IX Beschrijving van de bewoners in PVT en IBW Opname gegevens Volgens tabel 1A (p.1) verblijven er op 30 juni bewoners in de initiatieven beschut wonen en 3088 bewoners in de psychiatrische verzorgingstehuizen. Bijna de helft (48,7%) van de bewoners in IBW verblijft er op dat moment meer dan 2 jaar. In PVT heeft meer dan drie vierde (77,8%) van de bewoners een verblijfsduur van langer dan 2 jaar (zie tabel 5B p.10). Voor 88,5% van de bewoners in IBW gaat het om een eerste verblijf sinds de start van de MPG-registratie in Voor PVT bedraagt dit cijfer: 96,8% (Tabel 3 p.6). Verwijzing naar Beschut Wonen gebeurt volgens tabellen 2A (p.4) en 2B (p.5) in onderling overleg tussen de psychiatrische patiënt en zijn behandelingsteam in het psychiatrisch ziekenhuis. Voor 70% van de bewoners gebeurde namelijk de verwijzing op eigen initiatief (1036 keer als laatste verwijzer en 971 keer als voorlaatste verwijzer voor 2853 bewoners IBW) én voor 64% ook door het psychiatrisch ziekenhuis (1165 keer als laatste verwijzer en 658 keer als voorlaatste verwijzer voor 2853 bewoners IBW) Volgens dezelfde tabellen ontbreekt dit overleg in de verwijzingen naar PVT. Voor slechts 8% van de bewoners gebeurde de verwijzing op eigen initiatief ( 146 keer als laatst tussenkomende persoon en 100 keer als voorlaatst tussenkomende persoon voor 3088 PVTbewoners ) en voor 85% door het psychiatrische ziekenhuis (2297 keer als laatste verwijzer en 333 keer als voorlaatste verwijzer voor de 3088 PVT-bewoners ). Opname in IBW en PVT wordt meer dan 24 uur op voorhand gepland (Tabel 3 p.6). Socio-demografische gegevens Geslacht De 5941 bewoners van PVT en IBW aanwezig op 30 juni 1999 zijn volgens de Koninklijke Besluiten van 10 juli 1990 allen personen die geen ziekenhuisbehandeling meer behoeven. Globaal genomen bevat deze groep meer mannen (Tabel 4A: n=3689 p.7) dan vrouwen (Tabel 4A: n=2252 p.7). Figuur 3: Geslachtsverdeling van de bewoners in PVT en IBW op vrouw 38% man 62%

12 X Per sector zijn er telkens meer mannen dan vrouwen. In Beschut Wonen is het verschil tussen het aantal mannen en vrouwen meer uitgeproken (34% vrouwen tov. 66% mannen op 2853 bewoners) dan in PVT (42% vrouwen tov. 58% mannen op 3088 bewoners). Figuur 4: Geslachtsverdeling per voorziening op % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% IBW-man IBW-vrouw PVT-man PVT-vrouw 0% IBW-man IBW-vrouw PVT-man PVT-vrouw % per sector 66% 34% 58% 42% De 5941 bewoners van PVT en IBW werden in het verleden vanuit een psychiatrisch ziekenhuis verwezen naar een van beide sectoren. Van de totale mannelijke populatie (n=3689) werden ongeveer evenveel verwezen naar elk van beide sectoren (51% naar IBW en 49% naar PVT). Van de totale vrouwelijke populatie (n = 2252) werden 57% verwezen naar PVT en 43% naar IBW. Figuur 5: Verwijzing van beide geslachten naar IBW en PVT Man Vrouw IBW PVT

13 XI Leeftijd Volgens Tabel 1A (p.1) bestaat er naast een geslachtsverschil in beide sectoren ook een leeftijdsverschil. Vergelijking van de leeftijdsdistributies van beide sectoren, toont proportioneel meer verblijven van personen jonger dan 55 jaar in IBW en meer personen ouder dan 55 jaar in PVT. De mediaan-leeftijd op 30 juni 1999,berekend op de frekwentieverdeling van de leeftijdscategoriëen in tabel 1A, bedraagt 46,8 jaar voor IBW en 64,5 jaar voor PVT. Figuur 6: Leeftijdsdistributie van de bewoners in IBW en PVT op 30 juni Proportie van elke leeftijdsgroep in elke sector IBW PVT Leeftijdsgroepen Naarmate psychiatrische patiënten die geen ziekenhuisbehandeling meer vergen ouder worden maken ze meer kans om verwezen te worden naar PVT. Figuur 7 betreft de leeftijd bij opname (Deel II: Opgenomen populatie:meerjarenstatistieken:tabel 29A / 29B p. 56 / 57). Figuur 7: Verwijzing van leeftijdsgroepen naar PVT en IBW Proportie sectorverwijzing per leeftijdsgroep IBW PVT Leeftijdsgroepen

14 XII Sociale gegevens Gezien PVT een oudere populatie herbergt mag het niet verwonderen dat het onderwijsniveau er lager is dan in IBW. Van alle bewoners die kleuter of lager onderwijs beëindigden (Tabel 4A: n= 2186 p.7) vinden we 63,4% in PVT terwijl 69,6% van alle bewoners die middelbaar onderwijs (lager of hoger) volgden (Tabel 4A: n= 2309) in IBW verblijven. Achtentwintig procent (28%) bewoners van IBW oefenden nooit een beroep uit (Tabel 4A: n= 795 van 2853 bewoners IBW) dit is 33% van alle bewoners in IBW en PVT samen,die nooit een beroep uitoefenden (Tabel 4A: n= 2421 ). 53% bewoners van PVT oefenden nooit een beroep uit (Tabel 4A: n= 1626 van 3088 PVT-bewoners) dit is 67% van alle bewoners die nooit een beroep uitoefenden. Drieënveertig procent (43%) van de bewoners in IBW (Tabel 4A: n= 1221 ) waren bij opname meer dan één jaar onafgebroken werkonbekwaam door ziekte en ontvingen een invaliditeitsuitkering ( dit is 73% van de 1679 bewoners in IBW en PVT samen, die een invaliditeitsuitkering ontvangen.) tegenover 15% van de PVT-bewoners (Tabel 4A: n= 458). Drieenveertig procent (43%) van de PVT-bewoners zijn mindervaliden en ontvangen een gewaarborgd inkomen ( dit is 70% van de 1900 bewoners in IBW en PVT samen, die het statuut mindervalidititeit bezitten) tegenover 20% van de bewoners in IBW (Tabel 4A: n= 567). Van de 222 personen die steun trekken (bv. OCMW) verblijven 80,6% in IBW terwijl van de 1163 personen die gepensioneerd zijn er 80% in PVT verblijven. Samengevat kan men besluiten dat voor wat de socio-demografische gegevens betreft er duidelijke verschillen bestaan tussen de bewoners van beide sectoren: - de PVT bewoner is bij voorkeur de bejaarde psychiatrische patiënt ( man of vrouw ) met een laag opleidingsniveau die in zijn leven niet beroepsactief is geweest. Hij/zij is ofwel gepensioneerd ofwel ontvangt hij/zij een gewaarborgd inkomen als mindervalide. - De IBW bewoner is bij voorkeur mannelijk en van middelbare leeftijd,met een opleiding lager of hoger middelbaar onderwijs en die omwille van zijn ziekte beroepsonbekwaam is. Klinische gegevens Psychiatrische hoofddiagnose-groepen Vierenveertig procent (44%) van alle bewoners in IBW aanwezig op 30 juni 1999 hebben als klinische hoofddiagnose schizofrenie of een andere psychotische aandoening (Tabel 8: n= 1253 p.17). In PVT heeft 40% van de bewoners deze hoofddiagnose ( n= 1209) maar hebben er ook 37% een mentale handicap (n= 1141). In IBW verblijven slechts 6% mentaal gehandicapte bewoners (n= 178).

15 XIII Persoonlijkheidsstoornissen worden dan weer eerder naar IBW verwezen. Van de 516 bewoners met een persoonlijkheidsstoornis verblijven er 76% in IBW waar ze 14% van de populatie uitmaken.. Een middelengerelateerde stoornis is voor 13% van de bewoners in IBW van toepassing en betreft vooral mannelijke bewoners terwijl vrouwen in IBW, eerder dan mannen lijden aan stemmingsstoornissen (11% van de bewoners van IBW ) In de PVT-populatie komen deze laatste hoofddiagnosegroepen duidelijk minder vaak voor. Van de 501 bewoners in IBW en PVT samen,met hoofddiagnose middelengerelateerde stoornis, verblijven er 27% in PVT ( dus 73% in IBW) en 33% van alle 470 bewoners met stemmingsstoornissen (67% in IBW). Figuur 8: Psychiatrische hoofddiagnosegroepen in Beschut Wonen Andere stoornis 12% Persoonlijkheidsstoornis 14% Stemmingsstoornis 11% Schizofrenie 44% Schizofrenie Zwakzinnig Middelengerelateerde stoornis Stemmingsstoornis Persoonlijkheidsstoornis Middelengerelateerde stoornis 13% Zwakzinnig 6% Andere stoornis Figuur 9: Psychiatrische hoofddiagnosegroepen in de Psychiatrische Verzorgingstehuizen Andere stoornis 10% Persoonlijkheidsstoornis 4% Stemmingsstoornis 5% Middelengerelateerde stoornis 4% Schizofrenie 40% Schizofrenie Zwakzinnig Middelengerelateerde stoornis Stemmingsstoornis Zwakzinnig 37% Persoonlijkheidsstoornis Andere stoornis

16 XIV Problemen bij opname In de tabellen geven we rubrieksgewijze een overzicht van de problemen waarmee de bewoners zich aandienen in IBW en PVT. De mate waarin de problemen voorkomen wordt gedifferentiëerd in drie (arbitraire) categoriëen: minder algemene problemen ( < 20%), vrij algemeen voorkomende problemen ( 20 40%) en algemeen voorkomende problemen ( > 40%). Voor de berekening van de percentages wordt voor elk probleem in de tabellen 15A 15J (p.27-36) het aantal bewoners waarbij het probleem aanwezig is maar secundair en het aantal bewoners waarbij het probleem bijgedragen heeft tot de opname opgeteld en gedeeld door het totaal aantal bewoners. ( N= 2853 voor IBW en N= 3088 voor PVT ). PSYCHISCHE TEKENS EN SYMPTOMEN: Tabel 15A-15F BESCHUT WONEN PSYCHIATRISCH VERZORGINGSTEHUIS Zelfmoordgedachten Auto-agressie dreiging Auto-agressie daden Vijandig, gespannen, negatief Agressie tov. Objecten Agressie tov. Personen Depressieve stemming Vertraging, verminderd gevoelsleven Onaangepaste gevoelens Agitatie, verbale agressie Angst, vrees, fobie Obsessies, compulsies Sociaal teruggetrokken Euforie Hallucinaties Wanen Wantrouwen, achterdocht Grootheidsgedachten (megalomanie) Overdreven afhankelijk tav personen Problemen ivm. Alcohol Problemen ivm. Medicatie Problemen ivm intraveneus druggebruik Problemen ivm ander druggebruik Antisociale houding Somatische overbezorgdheid Desoriëntatie Problemen ivm. Geheugen Problemen ivm. Taal Ander psychisch probleem : van toepassing bij > 40% : van toepassing bij 20 <40% : van toepassing bij < 20%

17 XV RELATIEPROBLEMEN: Tabellen 15E-15H BESCHUT WONEN PSYCHIATRISCH VERZORGINGSTEHUIS Relatieproblemen met de kinderen Relatieproblemen met de partner Relatieproblemen met de ouders Relatieproblemen met broers/zussen Andere relatieproblemen : van toepassing bij > 40% van toepassing bij 20 <40% : van toepassing bij < 20% PROBLEMEN IN VERBAND MET SOCIAAL FUNCTIONEREN: Tabel 15G 15H BESCHUT WONEN PSYCHIATRISCH VERZORGINGSTEHUIS Problemen ivm. Studies Problemen ivm. Werk Problemen ivm. Huishouden Problemen ivm. Vrije tijd Ander probleem : van toepassing bij > 40% van toepassing bij 20 <40% : van toepassing bij < 20% ONTWIKKELINGSPROBLEMEN: Tabel 15G 15J BESCHUT WONEN PSYCHIATRISCH VERZORGINGSTEHUIS Intellectueel ontwikkelingsprobleem Motorisch ontwikkelingsprobleem Taal ontwikkelingsprobleem Affectief ontwikkelingsprobleem Ander ontwikkelingsprobleem : van toepassing bij > 40% van toepassing bij 20 <40% : van toepassing bij < 20% PROBLEMEN IN VERBAND MET LICHAMELIJK FUNCTIONEREN: Tabel 15I 15J BESCHUT WONEN PSYCHIATRISCH VERZORGINGSTEHUIS Vermoeidheid Slaapproblemen Eetproblemen Algemene lichamelijke achteruitgang Sexuele problemen Enuresis/encopresis Epileptische toeval/convulsies Spraakproblemen Ander lichamelijk probleem : van toepassing bij > 40% van toepassing bij 20 <40% : van toepassing bij < 20%

18 XVI In dit overzicht van problemen herkent men de symptomatologie van de belangrijkste hoofddiagnosegroepen maar ook dat manifest storend gedrag ( agressief gedrag tov personen, agitatie, obsessioneel gedrag), cognitief dysfunctioneren ( hallucineren, geheugenproblemen) en lichamelijke achteruitgang meer voorkomen in PVT. Gemeenschappelijke kenmerken in beide sectorpopulaties zijn het gespannen zijn, het verminderde en/of onaangepaste gevoelsleven, angst en depressie, wanen, achterdocht, sociale teruggetrokkenheid en overdreven afhankelijk van andere personen. Het sociale functioneren ( werk, huishouden, vrije tijd) is in het algemeen problematisch. Taal- en spraakproblemen worden duidelijk frekwenter geregistreerd voor de bewoners in PVT terwijl eet- en slaapstoornissen in vergelijkbare mate voorkomen in beide voorzieningen. Samengevat kan men besluiten dat voor wat de socio-demografische gegevens en de klinische gegevens betreft er duidelijke verschillen bestaan tussen de bewoners van beide sectoren: - de PVT bewoner is bij voorkeur de bejaarde psychiatrische patiënt ( man of vrouw ) met een laag opleidingsniveau,die in zijn leven niet beroepsactief is geweest. Hij/zij is ofwel gepensioneerd ofwel ontvangt hij/zij een gewaarborgd inkomen als mindervalide. Het zijn vooral psychiatrische patiënten met schizofrenie of met een mentale handicap waarbij manifest storend gedrag (agressief gedrag,agitatie, obsessioneel gedrag,.. ) niet uitzonderlijk is. Voor een aanzienlijk aantal bewoners is sprake van een achteruitgang van de algemene lichamelijke toestand die vanuit medisch standpunt als zorgwekkend beschouwd wordt. Taal-en spraakproblemen beperken de communicatie met deze bewoners. - De IBW bewoner is bij voorkeur mannelijk en van middelbare leeftijd met een opleiding lager of hoger middelbaar onderwijs die omwille van zijn ziekte beroepsonbekwaam is. Het zijn vooral psychiatrische patiënten met schizofrenie zonder manifest storend gedrag. Eerder dan mentaal gehandicapten worden patiënten met persoonlijkheidsstoornissen, middelengerelateerde stoornissen en patiënten met stemmingsstoornissen verwezen. Het gevoelsleven van deze mensen is gestoord (vooral depressieve stemming) en er zijn problemen met alcoholgebruik en in primaire relaties (ouders, broers/zussen).

19 XVII Functionele Status GAF-score De GAF-score (DSM-IV AS V: Global Assessment of Functioning) is een globale beoordeling van het psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren op een hypothetisch continuüm van geestelijke gezondheid (scores van 1 tot 100 ). In tegenstelling tot PVT wordt van de initiatieven beschut wonen verwacht dat ze de sociale reintegratie van de bewoners nastreven. Voor zover er een relatie bestaat tussen een algemene beoordeling van het psychosociaal en beroepsmatig functioneren en het reintegratie-potentiëel verwachten we betere GAF-scores voor de bewoners van IBW dan voor de bewoners van PVT. In onderstaande figuur ziet men inderdaad dat de betere GAF-scores zich in IBW situeren terwijl in PVT duidelijk lagere niveau s van functioneren worden geobserveerd (Tabel 9 : p.18). Figuur 10: Distributie van GAF-scores in PVT en IBW 0.35 Proportie van elke GAF-categorie per sector IBW PVT GAF-categoriëen

20 XVIII Maatschappelijke zelfredzaamheid Waar de GAF-score een algemene beoordeling is van het psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren geeft de steekproefregistratie concrete informatie over diverse aspecten van maatschappelijke zelfredzaamheid (Tabellen 84A 84G: p ). In hoeverre zijn psychiatrische patiënten die terug in de samenleving gaan wonen in staat om gebruik te maken van het openbaar vervoer, doen ze zelfstandig boodschappen, gaan ze verantwoord om met geld en staan ze zelfstandig in voor administratieve verrichtingen? In hoeverre verschillen ze hierin van psychiatrische patiënten die naar een PVT verwezen worden? In onderstaande figuur wordt per sector het totaal aantal bewoners die geen beperking scoren op het betreffende item gedeeld door het totaal aantal bewoners van de voorziening ( n = 2750 voor IBW en n = 3052 voor PVT ) Figuur 11: Maatschappelijke zelfredzaamheid van de bewoners in IBW en PVT Openbaar vervoer Boodschappen Geldbeheer Administratie IBW PVT Ongeveer de helft van de bewoners van een initiatief IBW maken zelfstandig gebruik van het openbaar vervoer en doen zelfstandig boodschappen. Slechts eenderde gaat op een verantwoorde manier om met geld en viervijfde is voor administratieve verrichtingen aangewezen op hulp of toezicht. In een PVT worden deze vaardigheden slechts uitzonderlijk zonder hulp of toezicht uitgevoerd.

21 XIX Samengevat kan men besluiten dat voor wat de socio-demografische gegevens, de klinische gegevens en de gegevens over de functionele status betreft er duidelijke verschillen bestaan tussen de bewoners van beide sectoren: - de PVT bewoner is bij voorkeur de bejaarde psychiatrische patiënt ( man of vrouw ) met een laag opleidingsniveau die in zijn leven niet beroepsactief is geweest. Hij/zij is ofwel gepensioneerd ofwel ontvangt hij/zij een gewaarborgd inkomen als mindervalide. Het zijn vooral psychiatrische patiënten met schizofrenie of met een mentale handicap waarbij manifest storend gedrag (bv. agressief gedrag, agitatie, obsessioneel gedrag,.. ) niet uitzonderlijk is. Voor een aanzienlijk aantal is sprake van een achteruitgang van de lichamelijke toestand die vanuit medisch standpunt zorgwekkend is. Taal-en spraakproblemen belemmeren vaak de communicatie met deze bewoners Op basis van de GAF-score kan men stellen dat het sociale reintegratie-potentiëel van deze mensen globaal gezien zwak is. De IBW bewoner is bij voorkeur mannelijk en van middelbare leeftijd met een opleiding lager of hoger middelbaar onderwijs die omwille van zijn ziekte beroepsonbekwaam is. Het zijn vooral psychiatrische patiënten met schizofrenie zonder manifest storend gedrag. Eerder dan mentaal gehandicapten worden patiënten met persoonlijkheidsstoornissen, middelengerelateerde stoornissen en patiënten met stemmingsstoornissen verwezen. Het gevoelsleven van deze mensen is gestoord (vooral depressieve stemming) en er zijn problemen met alcoholgebruik en in primaire relaties ( ouders en/of broers/zussen). Het sociale reintegratie-potentiëel van deze mensen is volgens de GAF-score matig. Het merendeel is niet zelfstandig in maatschappelijke vaardigheden en heeft toezicht en/of hulp nodig bij het gebruik van courante administratieve diensten ( bank, post, gemeentehuis of ziekenfonds), bij het verantwoord omgaan met geld, het boodschappen doen, het gebruik maken van openbaar vervoer. Ook de organisatie van het eigen huishouden en de invulling van de vrije tijd bieden problemen (pagina XV).

22 XX Beschrijving van de begeleiding in PVT en IBW Therapeutische doelstellingen Uit de therapeutische doelstellingen bij opname blijkt bij IBW meer dan bij PVT dat men de intentie heeft te werken aan een verdere optimalisatie van het functioneren van de bewoners (Tabel 16A en 16B: p.37-38). Zo wil men in IBW nog voor 41% van de bewoners symptomatisch gedrag controleren (verminderen of doen verdwijnen van symptomen) terwijl PVT,dit nog in 19% van de verblijven nastreeft. IBW wil voor 52% van de bewoners het psychosociale functioneren verbeteren of herstellen terwijl PVT dit voor 17% van de bewoners nastreeft. Gezien deze doelstellingen én de beschrijving van de karakteristieken van de bewoners verwacht men voor beide voorzieningen een andere begeleiding. Volgens het K.B. van 10 juli 1990 is deze begeleiding voor: - PVT = de verzorging en bijstand bij de essentiële handelingen van het dagelijks leven - IBW = hulp bieden bij het verwerven van sociale vaardigheden Verzorging en bijstand bij A.D.L.-activiteiten In tabellen 17A en 17B (p ) worden voor beide sectoren diverse basiszorgen beschreven. De cijfers in de tabellen geven het aantal bewoners die sinds hun opname hetzij verbaal aangespoord werden bij de uitvoering van de ADL-activiteit hetzij er effectief bij geholpen moesten worden (de score op het MPG-item is groter dan 1 in een of meerdere behandelperiodes). Onder de kolomkop Totaal staat per ADL-activiteit het totaal aantal bewoners(-verblijven ) bij wie aansporing resp. hulp gegeven werd. De N in de tabellen geeft telkens het totale aantal bewoners(-verblijven) per leeftijdscategorie die in begeleiding waren op 30 juni Wanneer Totaal gedeeld wordt door N bekomt men de proportie verblijven (het percentage wanneer vermenigvuldigd wordt met 100) waarbij aansporing resp. hulp werd gegeven. In de onderstaande figuren wordt niet uitgegaan van de leeftijdscategoriëen maar van de totale populatie per sector (n= 3088 voor PVT en n= 2853 voor IBW). In PVT zijn er op 30 juni 1999, 2374 bewoners van de 3088 die voor hun hygiëne (de verzorging van zichzelf met inbegrip van de eigen kledij) verbaal aangespoord werden, dit is afgerond 77% van de PVTbewoners (zie tabel 17B: p.40).

23 XXI Figuur 12: De verhouding verbale aansporing en effectieve hulp tav basiszorgen in IBW Verhouding Totaal / N Hygiëne Continentie Mobiliteit Opstaan/liggen Voeding Aan-/uitkleden Handelen Stimulatie Basiszorgen Uit figuur 12 kan afgeleid worden dat bewoners in IBW over de vaardigheden beschikken om zonder hulp ADL-activiteiten uit te voeren maar ook dat een niet onbelangrijk deel verbale aansporing nodig heeft. Figuur 13: Verhouding verbale aansporing en effectieve hulp tav de basiszorgen in PVT Verhouding Totaal / N Hygiëne Continentie Mobiliteit Opstaan/liggen Voeding Aan-/uitkleden Handelen Stimulatie Basiszorgen Behalve het item met betrekking tot de continentie heeft bijna de helft van de PVT-bewoners voor de andere items effectieve hulp ontvangen. Fysische hulpverlening en verbale aansporing blijken volgens figuur 13 vaak samen te gaan (bijv. Hygiëne handelen voor 87% van de verblijven maar ook hygiêne aansporen voor 77%).

24 XXII Hulp bij het verwerven van sociale vaardigheden Continu registratie In blok 6 ( tabellen 21A en 21B: p.44-45) van de continu registratie selecteerden we een aantal zorgactiviteiten die de bedoeling hebben de zelfredzaamheid van de bewoners te optimaliseren: Ergotherapie: economisch productief (item MT16-07): Beoogt socio-professionele resocialisatie (werk in een commerciëel kader of semi-professionele omgeving) Ergotherapie: niet-economisch productief (item MT16-08): Beoogt activatie en resocialisatie op niet-professioneel vlak (ambachtelijke, expressieve, creatieve,muzikale activiteiten) ADL-training (item MT16-09): Beoogt de training van activiteiten van het dagelijkse leven (bv. hygiëne, kleding, huishoudelijke activiteiten) Socio-culturele en vrijetijdsbegeleiding (item MT16-10): Beoogt het invullen van de vrije tijd Sociaal maatschappelijke begeleiding (item MT16-13): Beoogt de training van maatschappelijke vaardigheden ( administratie, openbaar vervoer, geldbeheer, boodschappen doen, ) Figuur 14: Functionele begeleiding in IBW en PVT: continu registratie Verhouding Totaal / N Ergo: econom Ergo : niet econom ADL-training Vrije Tijd begeleiding Sociale begeleiding IBW PVT Begeleidingsactiviteiten Behalve voor wat de training van maatschappelijke vaardigheden betreft gebeuren deze activiteiten even vaak zoniet meer in PVT dan in IBW.

25 XXIII Discontinu registratie In blok 11 (tabellen 87A 87F: p ) van de steekproef-registratie selecteerden we zorgactiviteiten die in de steekproefweek van 22 april tot en met 28 april werden uitgevoerd met de bedoeling het functioneren van de bewoners te optimaliseren. In tegenstelling tot de continu registratie worden in de steekproef enkel activiteiten geregistreerd wanneer ze door de leden van het behandelingsteam zelf werden uitgevoerd: Arbeidsgerichte activiteiten (item PA06): Geplande activiteiten die gericht zijn op de realisatie of afwerking van producten of diensten en uitgevoerd worden in een reële arbeidssituatie, vrijwilligerswerk, arbeidstherapie of huishoudelijk kader Training socio-economische vaardigheden (item PA07): De bedoeling is maatschappelijke vaardigheden aan te leren of in stand te houden Begeleiding huishoudelijke activiteiten (item PA08): De bedoeling is huishoudelijke vaardigheden (bereiden van voedsel, poetsen van de eigen leefruimte, afwassen, strijken..) aan te leren of in stand te houden Begeleiding bij socio-culturele, vrije tijdsactiviteiten en dagbesteding (item PA09): Geplande activiteiten die de bedoeling hebben vrije tijdsvaardigheden en - alternatieven aan te leren, daginvulling te bieden Gespreksbegeleiding relatie persoon leefmilieu (item PA11): De bedoeling is inzicht bij te brengen in aspecten van de interactie tussen de bewoner en zijn sociaal netwerk Figuur 15: Functionele begeleiding in IBW en PVT: Steekproefweek Verhouding Totaal / N Arbeidsgericht Socio-economisch Huishoudelijk Vrije tijd Persoon-leefmilieu IBW PVT Begeleidingsactiviteiten Opvallend is dat in deze registratie het telkens IBW is waar deze zorgactiviteiten het meeste voorkomen. Een uitzondering vormen de vrije tijdsactiviteiten.

26 XXIV Een onderscheid in de begeleiding van PVT en IBW is duidelijk voor wat de fysische hulp bij ADL-activiteiten betreft. Dit is een taak die door PVT wordt uitgevoerd en niet door IBW. Voor wat de zorgactiviteiten betreffen die,volgens hun omschrijving in de MPG-handleiding, als doel hebben het functioneren van de bewoners te optimaliseren zijn beide sectoren niet zo duidelijk te differentiëren en geven beide registratiemethodes (continu versus discontinu registratie) een ander beeld. Volgens de geselecteerde zorgitems uit de continu registratie worden er in PVT evenveel zoniet meer bewoners betrokken in dergelijke zorgactiviteiten dan in IBW. De gegevens uit vergelijkbare zorgitems van de steekproefregistratie geven tegengestelde informatie: meer bewoners van IBW dan van PVT worden betrokken in zorgactiviteiten die het functioneren van de bewoner willen optimaliseren. Gezien de therapeutische doelstellingen van beide sectoren verschillen, kan het zijn dat in beide sectoren gelijkaardige activiteiten met andere bedoelingen (bv. daginvulling in PVT en training in IBW) worden uitgevoerd en onafhankelijk van de doelstelling geregistreerd worden in de continu registratie maar niet in de steekproefregistratie. Dit zou betekenen dat de continu registratie nogal soepel wordt terwijl de steekproef-registratie,die minder routine is, nauwkeuriger wordt. Voor wat de training van socio-maatschappelijke vaardigheden betreft zijn beide registratietypes evenwel consistent: dit gebeurt duidelijk vaker in IBW dan in PVT. Beide registratietypes zijn ook consistent voor wat de vrije tijdsactiviteiten betreft: deze activiteiten gebeuren voor meer bewoners van PVT dan van IBW. Volgens beide registratietypes verschilt het percentage verblijven waarin de zorgitems van toepassing zijn. Zo hebben 93% van de PVT-bewoners (77% in IBW),aanwezig op 30 juni 1999, tijdens hun verblijf sinds opname, in de continu registratie een of andere vorm van vrije tijdsbegeleiding meegemaakt tegenover 55% van de PVT-bewoners (45% in IBW) in de steekproefweek vrije tijdsbegeleiding van het behandelingsteam ontvingen. Sociaal-maatschappelijke begeleiding gebeurde volgens de continu registratie voor 86% van de verblijven in IBW (53% in PVT) en volgens de steekproef voor 31% van de IBWverblijven in de steekfproefweek (10% in PVT). Deze verschillende percentages zijn het gevolg van de verschillende periodes waarvoor geregistreerd wordt in beide registratietypes maar ook van de activiteiten die in beide registratiemethodes mogen geregistreerd worden (al of niet ook de activiteiten die door externen werden uitgevoerd ). Los van een vergelijking van de begeleiding in beide voorzieningen betekenen de hogere percentages zorgactiviteiten die voor het merendeel van de bewoners worden uitgevoerd. Voor PVT zijn dit in volgorde vrije tijdsactiviteiten, niet-productieve ergotherapie, begeleiding in ADL- en huishoudelijke activiteiten en sociale begeleiding. Voor IBW zijn dit in volgorde sociale begeleiding, gespreksbegeleiding persoon-leefmilieu, begeleiding in ADLen huishoudelijke activiteiten, vrije tijdsactiviteiten, en arbeidsgerichte activiteiten. Samenvattend besluit De Minimale Psychiatrische Gegevens geven inzicht in de kenmerken en de begeleiding van de bewoners in Beschut Wonen en de Psychiatrische Verzorgingstehuizen. Zo kan het in beide gevallen wel gaan om gestabiliseerde psychiatrische patiënten maar dit neemt niet weg dat deze mensen nog heel wat problemen ervaren. De aard van de problemen correleert met de functionele status van de bewoners. In PVT is het storende gedrag opvallender en is de functionele status lager. Een GAF-score van betekent dat het gedrag van de PVT-bewoner in sterke mate beinvloed wordt door een gestoorde realiteitszin