ETS-Bijbelcursus. Programma. Marcus evangelie: Jezus de Dienaar. Wie is Hij toch? (vragen de leerlingen in 4:35-41) Tentamens

Transcriptie

1 Programma ETS-Bijbelcursus Marcus evangelie: Jezus de Dienaar Welkom en opening Wie is Hij toch? Mededelingen Structuur van het evangelie Auteur, doelgroep en datering Mogelijke motieven en doelen van Marcus Kenmerken van het evangelie Thema s in het evangelie Samenvatting en afsluiting WELKOM & OPENING Wie is Hij toch? (vragen de leerlingen in 4:35-41) Opening: Wie is Hij toch? Wat hebben wij met jou te maken, Jezus van Nazaret? Ben je gekomen om ons te vernietigen? Ik weet wel wie je bent, de heilige van God. (een onreine geest in 1:24) Wat is dit allemaal? Een nieuwe leer met groot gezag! (de menigte in 1:27) Hoe durft hij dat te zeggen? Hij slaat godslasterlijke taal uit: alleen God kan immers zonden vergeven! (een paar schriftgeleerden in 2:7) Eet hij met tollenaars en zondaars? (farizese schriftgeleerden in 2:16) Waarom doen ze iets dat op sabbat niet mag? (farizeeën in 2:24) Waar haalt hij dat allemaal vandaan? Wat is dat voor wijsheid die hem gegeven is? Hij is toch die timmerman, de zoon van Maria en de broer van Jakobus en Joses en Judas en Simon? (toehoorders in Jezus vaderstad in 6:2) WELKOM & OPENING Tentamens Mededelingen: Curriculum Tentamens Voordelen van het maken van de tentamens: hulpmiddel om beter en langer te onthouden wat je leert recht op het ETS-diploma (bij positief resultaat!) Praktische info: Twee keer per jaar: in januari over de lesmaanden september-december in juni over de lesmaanden januari-mei Digitaal tentamen via internet Alle informatie en opgave via de website 1

2 Voorbeeldvraag tentamen Voorbeeldvraag tentamen De woorden Messias en Christus betekenen hetzelfde. A Waar B Niet waar In elk van de evangeliën vinden we een portret van Jezus, omdat de evangelist een bepaald aspect van Jezus benadrukt en een eigen doelgroep heeft. Verbind elk van de evangeliën met het betreffende portret van Jezus: Juiste antwoord: A Waar Matteüs Marcus Lucas Johannes Jezus, de Zoon van de Vader Jezus, de Zoeker van het verlorene Jezus, de Messias-Koning Jezus, de Dienaar Voorbeeldvraag tentamen Doelstellingen van deze les In elk van de evangeliën vinden we een portret van Jezus, omdat de evangelist een bepaald aspect van Jezus benadrukt en een eigen doelgroep heeft. Verbind elk van de evangeliën met het betreffende portret van Jezus: Matteüs Marcus Lucas Johannes Jezus, de Zoon van de Vader Jezus, de Zoeker van het verlorene Jezus, de Messias-Koning Jezus, de Dienaar Jullie weten dat Marcus de lezer uitnodigt te reageren op de vraag wie Jezus is. Jullie kennen de structuur van het evangelie. Jullie weten dat de traditie Marcus als schrijver van dit evangelie aanwijst en als het oudste evangelie wordt beschouwd. Jullie weten dat dit evangelie is geschreven voor niet-joden. Jullie kennen de discussie rondom het slot van dit evangelie. Jullie weten een aantal kenmerken van dit evangelie, zoals Jezus portret als Zoon van God en dienaar, het Messiasgeheim en de gebruikte literaire technieken (triades en sandwiches). Het begin van het evangelie volgens Marcus 1:1-4 Het begin van het evangelie Structuur van het evangelie Het begin van het evangelie van Jezus Christus, Zoon van God. Het staat geschreven bij de profeet Jesaja: Let op, ik zend mijn bode voor je uit, hij zal een weg voor je banen. Luid klinkt een stem in de woestijn: Maak de weg van de Heer gereed, maak recht zijn paden! Dit gebeurde toen Johannes de Doper naar de woestijn ging en de mensen opriep zich te laten dopen en tot inkeer te komen, om zo vergeving van zonden te verkrijgen. Echo s en citaten uit: Exodus 23:20: Gods engel leidt het volk door de wildernis naar het beloofde land. Maleachi 3:1: Let op, ik zal mijn bode zenden, hij zal de weg voor mij effenen. Jesaja 40:3: Baan voor de HEER een weg door de woestijn, effen in de wildernis een pad voor onze God. 2

3 Structuur van Marcus evangelie: keerpunt in 8: :14-8:26 God komt met kracht: Jezus' machtige woorden en daden in Galilea en omstreken. 8:27-16:8 Naar en in Jeruzalem: de weg van de dienende Koning Auteur, doelgroep en datering Jezus onthult zijn identiteit vooral door wat Hij doet 8:27-30 Wie zeggen de mensen dat ik ben? Jezus benadrukt dat Hij de Christus is Bron: Jensen, Jensen s Survey of the New Testament, pag. 143 Auteur, doelgroep en datering Auteur, doelgroep en datering (vervolg) Auteur Het evangelie zelf is anoniem Kerkgeschiedenis: (Johannes) Marcus Neef van Barnabas, bekende van Paulus en Petrus Levendige verteller Doelgroep Lees Marcus 3:17, 5:41, 7:3 en 14:12. Op wat voor doelgroep duiden deze teksten? Datering Marcus evangelie als verslag van Petrus getuigenis Waarschijnlijk oudste evangelie Petrus gestorven in ong. 65 Evangelie geschreven: tussen 50 en 60 nc (vlgns Clemens) Na 65 nc (vlgns Irenaeus) Mogelijke motieven van Marcus Mogelijke motieven en doelen van Marcus Historisch motief: Petrus getuigenis vastleggen voor de volgende generaties Christologisch motief: Marcus benadrukt Jezus menselijkheid en offerdood, wellicht tegen opkomende ketterij dat Jezus geen echt mens was. Praktische motieven: de lezer de vraag stellen: wie zeg jij dat Jezus is? hoe ziet het volgen van Jezus er uit? hart onder de riem steken ivm vervolging 3

4 Mogelijke theologische doelen van Marcus Bevestigen dat Jezus inderdaad de beloofde Messias en de brenger van het koninkrijk is: Jezus is de vervuller van Gods beloften Benadrukken dat deze beloften verrassend en onverwacht vervuld worden: de Messias is een lijdende dienaar Oproep: volg deze Jezus na in lijden en opoffering Kenmerken van het evangelie Stijlkenmerken van Marcus evangelie Stijlkenmerk 1: voortgaande actie 1. Voortgaande actie 2. Kortste evangelie, maar gedetailleerd 3. Thematische ordening 4. Triades 5. Sandwiches 6. Onverwacht einde Meer dan 40x meteen of terstond Meer wonderen dan toespraken Minder gelijkenissen en onderwijs dan bij Matteüs Stijlkenmerk 2: kortste evangelie, maar gedetailleerd Stijlkenmerk 3: thematische ordening Kortste evangelie, maar per verhaal soms meer tekst en info dan Matteüs Ooit beschouwd als uittreksel van Matteüs Nu meer oog voor Marcus eigen unieke bijdrage Marcus 1:21-45: Marcus 2:1-3:6: Marcus 4:1-34: Marcus 4:34-5:43: Marcus 8:31-10:45: Marcus 11:35-12:44: Marcus 13:1-37: Marcus 14-16: onderricht en meerdere wonderen vijf conflict-verhalen, gevolgd door het plan om Jezus uit de weg te ruimen gelijkenissen en onderwijs over het koninkrijk vier wonderen drie keer het lijden voorzegd zeven confrontaties met de schriftgel en Far Jezus eschatologisch onderwijs Pesach, arrestatie, kruisiging en de ontdekking van een leeg graf 4

5 Stijlkenmerk 4: triades Stijlkenmerk 4: uitwerking van één triadecyclus Beschrijving Marcus Marcus Marcus Drie bootscènes illustreren het ongeloof en onbegrip van de leerlingen 4: : :14-21 Jezus voorzegt zijn dood 8:31 9: :32-34 De leerlingen begrijpen het verkeerd 8: :32 (33-34) Jezus geeft onderwijs over kosten van discipelschap 10: : : :41-45 Jezus roept op tot waakzaamheid 13:33 13:35 13:37 Jezus vindt zijn leerlingen slapend 14:37 14:40 14:41 Petrus verloochent Jezus 14:68 14:70 14:71 Tijdsaanduidingen 15:25 15:33 15:34 8:31,32 8:33 8: :31,32 9: : : : :24-45 Stijlkenmerk 5: sandwiches Marcus 3:20-35 Stijlkenmerk 6: onverwachts einde Marcus 5:21-43 Waar eindigt het Marcusevangelie? Marcus 6:7-30 Marcus 11:12-25 Waar eindigt het evangelie volgens Marcus? Waar eindigt het evangelie volgens Marcus? Marcus 16:9-20 als een latere toevoeging? als een oorspronkelijk slot, dat in sommige handschriften is weggevallen? Korte versie De versie waar vers 9-20 ontbreekt komt niet in veel handschriften voor, maar deze handschriften waar het slot ontbreekt hebben wel groot gezag bij de bestudering van de tekstgeschiedenis van het NT. Tussenversie Een tweede versie heeft een kort slot na vers 8: Alles wat hun opgedragen was, meldden zij in het kort aan de kring rondom Petrus. Daarna stuurde Jezus zelf zijn leerlingen erop uit om van het oosten tot het westen de heilige en onvergankelijke boodschap van de eeuwige verlossing te verkondigen. Amen. Lange versie De versie met een lang slot (16:9-20) komt in de meerderheid van de handschriften en de oude vertalingen van het evangelie voor. 5

6 Thema s in het evangelie volgens Marcus Thema s in het evangelie Jezus, de koninklijke Messias, de Zoon van God Marcus 1:1 Het begin van het evangelie van Jezus Christus, Zoon van God. Jezus, de lijdende dienaar Jezus is de Messias, maar nieuw geïnterpreteerd als de lijdende dienstknecht uit Jesaja 53; zie het sleutelvers: Sleutelvers Marcus 10:45 want ook de Mensenzoon is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen en zijn leven te geven als losgeld voor velen. Thema s in het evangelie volgens Marcus (vervolg) Thema s in het evangelie volgens Marcus (vervolg) Bevrijding: een nieuwe exodus voor Jood en niet-jood Jezus als langverwachte bevrijder Aangekondigd door de profeten Veel verwijzingen naar Jesaja Naast bevrijding voor de Joden, ook bevrijding voor de heidenen Discipelschap de leerlingen zijn negatieve voorbeelden in het evangelie echt leerlingen worden zoals Jezus; zij denken aan wat God wil en niet wat de mensen willen (8:33) Het koninkrijk van God Ook In Marcus spanning tussen het reeds en nog niet van het koninkrijk. Messiasgeheim (volgende dia) Het Messiasgeheim Uitzondering Messiasgeheim: Door wie wordt Jezus de Messias genoemd? door demonen, Mar.1:24-25, 34, Mar.3:11-12 door Petrus, Mar.8: door hogepriesters en schriftgeleerden, Mar.15:32 door de hogepriester, Mar.14:61,62 Pas na zijn opstanding door Jezus zelf, Luc.24:46-49 Jezus legt mensen het zwijgen op over hemzelf. Waarom? Marcus 5 8 Toen hij in de boot stapte, smeekte de man die bezeten was geweest om bij hem te mogen blijven. 19 Dat stond hij hem niet toe, maar hij zei tegen hem: Ga naar huis, naar uw eigen mensen, en vertel hun wat de Heer allemaal voor u heeft gedaan en hoe hij zich over u heeft ontfermd. 20 De man ging weg en maakte in Dekapolis bekend wat Jezus voor hem had gedaan, en iedereen stond verbaasd. 6

7 Samenvatting Indeling: Keerpunt in 8:27: Wie is Jezus? Thema: Jezus, de Messias en Zoon van God lijdt als de gehoorzame Dienaar om zijn leven te geven als losgeld voor velen. Hij is een voorbeeld van lijden en opoffering voor zijn volgelingen. Huiswerk ETS-online januari : voorbereiding op de komende les over Bijbelse genres en hun uitleg Doel: Mensen uit alle volken tot geloof oproepen: Neem deze Jezus aan als bevrijder. Contactgegevens info@ets-cursus.nl TELEFOON WEBSITE 7