angiografie Zonder narcose

Transcriptie

1 angiografie Zonder narcose

2 Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door geven per patienteninformatiewkz@umcutrecht.nl

3 Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Angiografie (zonder narcose) 6 Tips 22 Wil je meer weten? 24 Voor ouders: voorbereiding en begeleiding 25 1

4 Inleiding voor ouders Een onderzoek in een ziekenhuis kan een ingrijpende gebeurtenis zijn. Uw kind voelt zich misschien niet goed of heeft zelfs pijn. Het krijgt te maken met verschillende behandelaars en hoort allerlei medische termen. Wij vinden het belangrijk u en uw kind hierbij goed te begeleiden. Deze folder is bedoeld om uw kind voor te bereiden op het onderzoek. Maar ook om ú te informeren over wat er gaat gebeuren. Begrijpelijke informatie is nodig. Het geeft vaak meer zekerheid en vertrouwen. Een deel van de voorlichting gebeurt in het ziekenhuis. De arts vertelt: waarom uw kind dit onderzoek krijgt hoe we dit onderzoek doen Thuis stellen kinderen meestal meer vragen dan in het ziekenhuis. Uw kind vertrouwt u. Daarom kunt u het beste uitleggen wat er gaat gebeuren. U weet welke informatie uw kind begrijpt en kan verwerken. Deze folder helpt u bij de voorbereiding. 2

5 Lees de folder eerst zelf. U kunt de tekst daarna voorlezen of in uw eigen woorden navertellen. Of uw kind leest de tekst zelfstandig. Bespreek daarna samen of alles duidelijk is. Als u korte vragen stelt over de tekst, kunt u nagaan of uw kind de informatie begrepen heeft. Achterin deze folder staat hoe u uw kind kunt voorbereiden en begeleiden bij het onderzoek. 3

6 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar Een onderzoek in het ziekenhuis kan vervelend zijn. Je krijgt te maken met verschillende artsen, assistenten en verpleeg kundigen. Je hoort ook allerlei medische termen. Wij willen je zo goed mogelijk voorbereiden op het onderzoek. Lees daarom deze folder goed door. Als je weet wat er gaat gebeuren, ben je meestal minder zenuwachtig. Je ouders lezen deze folder ook. Vraag of ze kunnen uitleggen wat je niet snapt. WGBO Wat is het beste voor je als je ziek bent? Wie beslist dat eigenlijk? Moet er rekening gehouden worden met jouw mening? Dat staat in een speciale wet: de Wet op de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst (WGBO). Ben je ouder dan 12 jaar Dan moet de dokter ook aan jou vragen of je het goed vindt wat hij gaat doen. Jij en je ouders moeten allebei toestemming geven. Maar als jij het niet eens bent met je ouders? Hoe gaat het dan? Ook dat staat in deze wet. Lees er meer over op Ben je ouder dan 16 jaar Dan beslis je zelf. Dan is alleen jouw toestemming nodig. Maar moet de arts dan wel informatie over de behandeling geven aan je ouders? Lees er meer over op 4

7 Tips Neem iemand mee naar het ziekenhuis. Je vader, moeder of iemand anders die je vertrouwt. Praat met je ouders, broers, zussen, vrienden en vriendinnen over wat er gaat gebeuren in het ziekenhuis. Schrijf je vragen op, dan vergeet je ze niet. Bij je volgende bezoek aan het ziekenhuis kun je ze stellen. Wil je meer weten?

8 Angiografie Je komt in ons ziekenhuis voor een angiografie. De dokter heeft dit met jou en je ouders besproken. Angio-grafie bestaat uit 2 woorden: Angio: komt van een Grieks woord en betekent: van het bloed Grafie: betekent hier: het opschrijven van gegevens Met een angiografie maken we röntgenfoto s van jouw bloedvaten. Dit doen we met behulp van contrastvloeistof. Dat zorgt ervoor dat we de bloedvaten beter kunnen zien. De contrastvloeistof komt in je bloedvaten via een slangetje. Vanuit je lies (de plek tussen je buik en bovenbeen) brengen we het in een groot bloedvat. Er zijn twee soorten angiografieën : 1) Een diagnostische angiografie (een onderzoek) De dokter bekijkt je bloedvaten dan heel goed. Het onderzoek duurt ongeveer een uur. 2) Een interventionele angiografie (een behandeling) Een dokter voert de behandeling uit. 6

9 De mogelijkheden zijn: Dotteren Dat gebeurt om een vernauwing in het bloedvat op te rekken. De dokter gebruikt daarvoor een klein ballonnetje. Een stent plaatsen Soms is alleen oprekken van een bloedvat niet genoeg. Het bloedvat veert dan steeds weer terug. De dokter plaatst dan een klein, metalen buisje in het bloedvat. Daardoor blijft het bloedvat wijd. Emboliseren Bij een embolisatie sluit de dokter een bloedvat van de binnenkant af. Dat is nodig om te zorgen dat er geen bloeding ontstaat. Dotteren komt het meest voor. Welke behandeling jij krijgt hoor je meestal van tevoren van de dokter. Het kan ook zijn dat de dokter eerst kijkt. Als het nodig is, voert hij daarna een behandeling uit. De dokter bespreekt van tevoren zo goed mogelijk wat hij gaat doen. In deze folder staat beschreven hoe deze behandelingen gaan. De behandeling duurt ongeveer een uur. Het hangt er vanaf wat de dokter wil doen. Een angiografie maken kan op sommige momenten pijn doen. Er mag iemand bij je blijven tijdens de angiografie. Je vader, moeder of iemand anders die je graag bij je hebt. 7

10 Verpleegafdeling in het WKZ Voor een angiografie word je voor een dag opgenomen op een afdeling in het WKZ. Soms wil de dokter dat je langer blijft. Dat bespreekt hij van tevoren. Angiokamer in het AZU We doen de angiografie in de angiokamer op de afdeling radiologie in het AZU. Het WKZ ligt naast het AZU. Het AZU is het ziekenhuis voor volwassenen. Je gaat van het ene naar het andere ziekenhuis door een tunnel. Rijdend in een bed. Je hart en de bloedsomloop Wat doet je hart? Je hart pompt het bloed in je lichaam rond. Dat gaat de hele dag door, elke dag weer. Het hart trekt eerst samen en ontspant dan weer. Daardoor ontstaat de kracht die nodig is om het bloed door heel je lichaam te pompen. Die pompbeweging noemen we de hartslag of: het kloppen van het hart. Het hart is heel belangrijk. We noemen het ook wel de motor van ons lichaam. Waar zit je hart? Het hart zit in je borstkas. Iets links van het midden. Het zit veilig achter je ribben. Daardoor beschadigt het niet snel als je valt of als je je ergens aan stoot. Het hart is een holle spier, ongeveer zo groot als je gebalde vuist. Het blijft altijd zo groot als je eigen vuist. Het hart groeit namelijk met je mee. Baby s hebben dus een klein hart en volwassenen een groot hart. 8

11 De bloedsomloop Je bloed stroomt door veel grote en kleine bloedvaten naar alle delen van je lichaam. Onderweg geeft het nuttige stoffen af en het haalt afvalstoffen op. Hierdoor kunnen alle organen en spieren hun werk goed doen. Tijdens de reis door je lijf komt het bloed twee keer langs je hart. Eén keer maakt het een korte weg. Die noemen we de kleine bloedsomloop. Eén keer neemt het een lange route. Die noemen we de grote bloedsomloop. 9

12 De kleine bloedsomloop In de kleine bloedsomloop stuurt het hart bloed naar de longen. Daar neemt het bloed zuurstof op. Die zuurstof heb jij via je longen ingeademd. Het bloed geeft koolzuurgas (een afvalstof) aan de longen af. Dat adem je weer uit. Het bloed met de zuurstof stroomt vanaf de longen, door de longaders, weer terug naar het hart. Daar eindigt het eerste stuk van de reis. De grote bloedsomloop Het zuurstofrijke bloed uit de kleine bloedsomloop begint dan aan het tweede stuk van de reis. Dat noemen we de grote bloedsomloop. De grote bloedsomloop zorgt dat overal in je lichaam bloed komt. Van je hersenen tot in je kleine teen. Vanuit je hart komt het bloed eerst in de lichaamsslagader. Die heet de aorta. De aorta vertakt zich als een boom in steeds kleinere bloedvaten (de rode vaten op de afbeelding). De allerkleinste heten haarvaatjes. Ze zorgen ervoor dat het zuurstofrijke bloed echt overal komt. Je spieren, hersenen of organen nemen de zuurstof op uit het bloed en geven afvalstoffen aan het bloed af. Het bloed is dan zuurstofarm en het bloedvat heet dan een ader (de blauwe bloedvaten op de afbeelding). Uiteindelijk komt al het bloed via één ader (de holle ader) weer in het hart. Dan begint het bloed aan een nieuwe reis. 10

13 Hoe werkt het röntgenapparaat? Het röntgenapparaat maakt foto s met behulp van röntgenstralen. Dat zijn een soort sterke lichtstralen. Röntgenstralen kun je niet zien. Je voelt ze ook niet. Maar ze gaan dwars door je kleren en je huid heen. Van botten kun je goed röntgenfoto s maken, omdat ze hard en stevig zijn. Je ziet dan een mooie witte afdruk op de röntgenfoto. Je bloedvaten kun je niet zien op een gewone röntgenfoto. Omdat de stralen door de bloedvaten heengaan. Net als door je kleren. Om je bloedvaten goed zichtbaar te maken, gebruiken we contrastvloeistof. Want daar komen de röntgenstralen niet doorheen. 11

14 Voor ouders Bent u (misschien) zwanger? Zeg dit dan vóór het onderzoek tegen één van de medewerkers van de afdeling Radiologie. U mag wel bij uw kind zijn als uw kind op het bed gaat liggen. Maar niet als we de röntgenfoto s maken. Laat dan een ander vertrouwd persoon bij uw kind blijven. Vóór de angiografie Wat moet je van tevoren weten? Twee uur voordat je naar de angiokamer komt, mag je niet meer eten. Je moet wel blijven drinken. Metalen voorwerpen kunnen het onderzoek verstoren, draag dus bijvoorbeeld geen sieraden. Meestal mag je die dag je medicijnen gewoon innemen. Behalve als de dokter heeft afgesproken dat hij niet wil dat je je medicijnen neemt. Je moet heel lang stilliggen. Om zolang stil te kunnen blijven liggen, kun je een medicijn (Dormicum ) krijgen waar je rustig van wordt. De dokter bespreekt dit met jou. Iedereen reageert anders op Dormicum. Sommige kinderen vallen in slaap. Anderen worden alleen een beetje suffig. Je gaat soms wat langzamer praten, je ziet dubbel, of je voelt je zweverig. 12

15 Je voelt je soms dus anders dan gewoon. Misschien doe je ook anders. Dat is allemaal niet erg. Het gaat over als de medicijnen uitgewerkt zijn. Na de angiografie herinner je je vaak niet precies wat er gebeurd is. Je krijgt dit medicijn via een infuus. Het infuus krijg je alvast op de verpleegafdeling. Wat is een infuus? Je krijgt een prik in je hand of je arm. Na die prik blijft er een dun, plastic buisje in je bloedvat zitten. Dit noemen we een infuus. Via dat buisje nemen we regelmatig wat bloed af. Een prik kan pijn doen. Daarom kun je een spray (bananenspray) of een pleister met zalf krijgen op de plek waar geprikt gaat worden. De spray en de zalf verdoven je huid. Je voelt er dan minder van. De spray krijg je net voor het prikken. De zalf een uur van te voren. Als het infuus goed zit krijg je een spalk. Deze maken we met pleisters en verband vast onder je arm. Dit helpt om je arm recht te houden. Wil je meer weten over een infuus? Kijk dan op of vraag de folder over het infuus. Om de katheter in je bloedvat aan te kunnen brengen, moeten we in je lies prikken. Als je dat wilt kun je een pleister met verdovende zalf krijgen in je liezen. Net als voor het infuus. De zalf komt op allebei jouw liezen, omdat de dokter pas later bepaalt in welke lies hij prikt. 13

16 Voor ouders Gebruikt uw kind bloedverdunningsmiddelen? Dan kan het zijn dat uw kind deze al vóór de angiografie niet meer mag nemen. Overleg dit vóór de opnamedag al met de arts. Gebruikt uw kind insuline? Dan raden we u aan om met de nefroloog te overleggen. Misschien is het beter de dosis aan te passen. Is uw kind allergisch, bijvoorbeeld voor contrastvloeistof? Meld dit dan altijd. 14

17 Wat gebeurt er tijdens de angiografie? De angiografie gebeurt in de angiokamer. Je vader en/of je moeder mogen bij je blijven. Tijdens het onderzoek is het halfdonker in de kamer. Zo kunnen we beter op het beeldscherm kijken. Een dokter doet het onderzoek en een laborant helpt hem. Zij dragen groene pakken. Je gaat van je bed af en gaat op de onderzoekstafel liggen. Je ligt op je rug met je armen langs je lichaam. Je moet je broek of rok en onderbroek uittrekken. Je krijgt een plakker met daarin een klein lampje op je vinger of teen geplakt. Dat is een saturatiemeter. De dokter kan dan zien hoeveel zuurstof er in je bloed zit. Dat doet geen pijn. Als je pleisters met verdovende zalf in je liezen hebt, halen we die weg. De laborant maakt je liezen schoon met jodium. Dit is bruin en het voelt koud aan. De dokter voelt in beide liezen en zegt in welke lies hij gaat prikken. Via het infuus krijg je de Dormicum. Je wordt dan langzaam slaperig. We leggen groene steriele doeken over je lichaam. Alleen je hoofd en liezen blijven vrij. Dit is omdat alles heel schoon moet blijven. 15

18 De dokter geeft eerst een verdovende prik in je lies. Als de vloeistof inloopt, kan dit nog even pijn doen. Daarna voel je niks meer. De dokter brengt een sheath aan in een groot bloedvat. Een sheath is een plastic buisje van 5 tot 10 cm lang. Heel af en toe is het nodig om eerst een klein sneetje te maken om het buisje in te brengen. Als het buisje goed zit, schuift de dokter door dit buisje een dun hol slangetje naar binnen. Dit slangetje noemen we een katheter. Het uiteinde van de katheter blijft buiten je lichaam. Op een computerscherm kan de dokter zien waar de katheter is in je lichaam. Jij kunt meestal zelf niet op dat scherm meekijken. Aan de katheter komt een slangetje. Dat zit vast aan een spuit met contrastvloeistof. Deze spuit zit in een apparaat dat steeds een bepaalde hoeveelheid contrastvloeistof in je lichaam brengt. Door het inspuiten van de contrastvloeistof krijg je een warm gevoel door je hele lichaam. Soms krijg je ook een rare smaak in je mond. Of je hebt het gevoel dat je moet plassen. Dit gaat allemaal weer over. Het maken van de röntgenfoto s gaat helemaal vanzelf. Je hoort pieptonen als de foto s gemaakt worden. We maken meerdere series foto s. 16

19 Als alle foto s gemaakt zijn, en de angiografie was alleen voor onderzoek,dan ben je klaar. Krijg je nog een behandeling (dotteren, stent plaatsen of emboliseren), dan gaat de dokter dit doen. Bob (15 jaar): Ik vond het eigenlijk best spannend. Maar de Dormicum werkte goed. Ik werd slaperig. Achteraf zeiden ze dat het 2 uur had geduurd. Dat heb ik echt niet gemerkt!!! 17

20 Wat gebeurt er tijdens dotteren, plaatsen van de stent of emboliseren? Dotteren Je bloedvat is op één of meerdere plekken te nauw of zit daar helemaal dicht. Je bloed stroomt dan niet goed. De dokter kan dan met een ballonkatheter via je lies naar de plek gaan die vernauwd is. Als de katheter daar is, wordt er lucht in het ballonnetje geblazen. De vernauwing gaat hierdoor weg. Het bloedvat is weer open en het bloed kan er weer goed doorheen stromen. Het dotteren kan pijn doen, omdat het ballonnetje tegen de wand van je bloedvat drukt. Stent plaatsen Soms is dotteren niet genoeg om de vernauwing helemaal open te krijgen. Dan kunnen we een stent plaatsen. Een stent is een hulpmiddeltje om je bloedvat open te houden. Het is eigenlijk een metalen gaasje dat op de ballonkatheter geplaatst wordt. Bij het opblazen van de ballon gaat de stent open als een parachuutje. Het blijft in het bloedvat achter. De stent is van speciaal metaal en het is stevig genoeg om het bloedvat open te houden. De stent lijkt op een gaasje, daardoor kan het bloed er gewoon doorheen stromen. 18

21 Emboliseren Bij een embolisatie maken we een bloedvat van binnenuit dicht. Dit is nodig als: Je bloedvat op één of meerdere plekken kapot is. Daardoor gaat er bloed uit je bloedvat. Er een verdikking (gezwel) bij je bloedvat zit. Daardoor is het bloedvat beschadigd. Na de angiografie De dokter de katheter eruit. De katheter heeft in een groot bloedvat gezeten. Het is belangrijk dat dit bloedvat goed en snel weer dicht gaat. Daarom gebruiken we een klem. Die komt in je lies op de plek waar geprikt is. Dit moet minstens 15 minuten. Dit kan pijnlijk zijn. Als het gaatje in de slagader dicht is, halen we de klem weg. De laborant doet dan een heel stevig verband om je lies. Een drukverband. We tillen je weer op je bed. Je gaat dan weer terug naar je kamer op de afdeling in het WKZ. We willen voorkomen dat het bloedvat weer open gaat. Daarom blijf je een tijd in bed liggen. Meestal wel 4 uur. We halen de saturatiemeter weer van je vinger af. 19

22 Je mag direct weer eten en drinken. Extra drinken is zelfs goed. Daardoor verdwijnt de contrastvloeistof sneller uit je lichaam. We controleren regelmatig je bloeddruk en je polsslag. Ook bekijken we het drukverband om te zien of het niet nabloedt. Je mag weer naar huis als alles goed met je gaat. Het kan ook zijn dat je langer moet blijven. Bijvoorbeeld als het plekje blijft nabloeden. Of als de dokter dat van tevoren met jou en je ouders heeft besproken. De uitslag De uitslag krijg je van de dokter die de angiografie aanvraagt. Dat gebeurt tijdens de eerstvolgende afspraak. Of de zaalarts bespreekt alvast met jou en je ouders wat er op de angiografie te zien is. Bijwerkingen Van de medicijnen (Dormicum ) kun je een beetje duizelig of suf worden. Heel soms is dit meer dan normaal. Je krijgt dan een medicijn om dit te verhelpen. Soms krijg je dan ook wat extra zuurstof met een kapje dat naast of op je gezicht ligt. Van extra zuurstof word je ook minder duizelig en suf. 20

23 Je kunt allergisch zijn voor de medicijnen. Dit komt maar weinig voor. Je merkt het aan je huid. Die kan jeuken of rood worden. Complicaties Zelfs als een behandeling helemaal goed is gedaan ( volgens het boekje ), kunnen er problemen ontstaan. Zulke problemen noemen we complicaties. Ook bij een angiografie gaan de dingen soms anders dan de bedoeling is. Gelukkig gebeurt dit niet zo vaak. Wat kun jij merken van een complicatie? Soms ben je allergisch (overgevoelig) voor de contrastvloeistof. Dit merk je direct na het inspuiten. Je voelt je dan benauwd, je krijgt jeuk, een rood gezicht of je moet steeds niezen. De dokter of laborant geeft je daar dan direct een medicijn tegen. De plek in de lies waar de katheter in heeft gezeten, kan nog nabloeden. Waarschuw direct de verpleegkundige als je dit merkt. Zij zal dan opnieuw de plek afdrukken. Daarna legt ze een nieuw drukverband aan. Je lies of been kan verkleuren, vreemd aanvoelen, warm of juist koud worden. Waarschuw dan altijd de verpleegkundige. In de lies kan een blauwe plek (bloeduitstorting) komen. In het begin is dat wat gevoelig. Na een paar dagen gaat deze weer weg. 21

24 Tips Neem iemand mee naar het onderzoek. Hij of zij kan je helpen als je bang bent of pijn hebt. Hieronder staan meer tips. Bespreek van tevoren wat jij graag wilt. Doe je ogen dicht en probeer aan iets leuks te denken. Bedenk bijvoorbeeld met je ouder een verhaal of maak vakantieplannen. Probeer zoveel mogelijk te ontspannen: doe samen een ontspanningsoefening. Bijvoorbeeld afwisselend spieren aanspannen en ontspannen. De pedagogisch medewerker kan je daarbij helpen. Misschien vind je het niet prettig om te kijken naar wat er gebeurt tijdens het onderzoek. Neem dan iets mee om je af te leiden. Bijvoorbeeld een (voorlees)boek, of je MP3-speler. Rustig ademhalen kan helpen als je bang bent of pijn hebt. Diep inademen door je neus, tot drie tellen en dan weer uitblazen. Misschien vind je het fijn om een hand vast te houden. Of om je te laten masseren of zachtjes op je huid te laten kriebelen. Heb je een Pijnpaspoort*? Laat dan zien hoe jij het graag wilt. 22

25 Heb je geen Pijnpaspoort*? Bedenk dan van tevoren wat jij wilt. Bijvoorbeeld wel of niet verdovende zalf voor het prikken. Bedenk ook alvast wat jou dan helpt. Bijvoorbeeld kijken/niet kijken. Of tellen. Heb je ergens last van? Heb je pijn? Of lig je bijvoorbeeld niet goed? Vertel dit dan altijd. Dan kijken we wat we daar aan kunnen doen. Als je iets wilt weten of iets niet snapt, mag je het altijd vragen. * Het Pijnpaspoort is een klein boekje waarin je kunt opschrijven wat jou helpt als je pijn hebt of bang bent. Je laat het aan de mensen in het ziekenhuis zien als je dat nodig vindt, bijvoorbeeld voordat je een prik krijgt. Zij kunnen dan rekening houden met jouw wensen, zonder dat je het steeds weer hoeft te zeggen. De pedagogisch medewerker kan je hier meer over vertellen. 23

26 Wil je meer weten? Kijk dan op: Heb je nog vragen? Schrijf ze op, dan kun je ze niet vergeten. Je kunt ze stellen als je in het ziekenhuis bent. Voor vragen over een angiografie kun je bellen met de afdeling Radiologie: tussen uur telefoonnummer Voor andere vragen of advies kun je bellen met een pedagogisch medewerker via het secretariaat Pedagogische Zorg: op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot uur telefoonnummer Je ouders kunnen deze nummers ook bellen. 24

27 Voor ouders: voorbereiding en begeleiding Hoe kunt u uw kind voorbereiden Hieronder staan algemene adviezen. U kunt zelf inschatten wat bij uw kind past. Kies een rustig moment voor de voorbereiding. Bij voorbeeld niet vlak voor het slapen gaan. Zorg dat er tijd is voor uw kind om vragen te stellen. Begin bij jonge kinderen niet te vroeg met voorbereiden. Ze hebben een ander tijdsbesef dan volwassenen. Jonge kinderen leven in het hier en nu. Een paar dagen van tevoren is meestal vroeg genoeg. Zorg wel dat er voldoende tijd is om er nog eens op terug te komen. Herhaling is belangrijk. Bij oudere kinderen kunt u wat eerder beginnen. Laat uw kind de informatie navertellen aan uzelf of aan anderen. Zo merkt u of alles begrepen is. Vraag hoe uw kind tegen het onderzoek aan kijkt en hoe het zich voelt. Uw kind kan bang zijn of pijn hebben. Bespreek thuis alvast wat uw kind kan helpen. Bijvoorbeeld een hand vasthouden, een MP3-speler met muziek meenemen. Betrek de andere kinderen van het gezin bij de voorbereiding. Dan weten zij ook wat er met hun broertje of zusje gaat gebeuren. 25

28 Wat vertelt u en hoe Kies woorden die uw kind begrijpt, vertel zo eenvoudig mogelijk. Sluit aan bij zijn/haar belevingswereld. Vraag wat uw kind al weet over het onderzoek. Let erop dat uw kind de informatie goed begrijpt en verwerkt. Vooral jonge kinderen kunnen gaan fantaseren over het ziekenhuis. Geef vooral bij jonge kinderen niet alle informatie tegelijk. Leg geen nadruk op nare dingen, maar vertel er wel eerlijk over. Vertel alleen over wat uw kind bewust meemaakt tijdens het onderzoek. Dus over alles wat het ziet, voelt, hoort, ruikt en proeft. Laat dingen zien als u over het ziekenhuis vertelt. Doktersspulletjes bijvoorbeeld. Of gebruik boeken en internet. Via kan uw kind alvast een kijkje nemen in het ziekenhuis. 26

29 Hoe kunt u uw kind begeleiden Ga met uw kind mee naar het onderzoek. Of vraag een ander vertrouwd persoon om mee te gaan. Dit geeft steun en veiligheid. Tijdens het onderzoek kunt u voor afleiding zorgen. Bespreek thuis al hoe u dat het beste kunt doen. Neem lievelingsspeelgoed, een knuffel en/of een (voorlees)boek mee. U mag verwachten dat u tijdens het onderzoek duidelijke informatie krijgt. Stel gerust vragen als u of uw kind iets niet begrijpt. Hebt u extra advies nodig voor de voorbereiding of begeleiding van uw kind? Dan kunt u contact opnemen met een pedagogisch medewerker van het WKZ, via het Secretariaat Pedagogische Zorg: op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot uur telefoonnummer

30 Tips voor uzelf Blijf tijdens het onderzoek zo rustig mogelijk. Dat maakt uw kind ook rustiger. Richt uw aandacht op uw kind. Zorg dat uw kind er ook bij betrokken blijft als u met de arts of verpleegkundige praat. Zo geeft u uw kind de aandacht die het nodig heeft. Een goede voorbereiding zorgt voor minder spanning en onverwachte situaties. Toch kan uw kind zich anders gedragen dan u verwacht of gewend bent. Uw kind kan stil worden, of juist druk, of huilerig. Thuis of tijdens het onderzoek. Geef hier aandacht aan en maak het bespreekbaar. Uw kind voelt zich daardoor gesteund. 28

31 Schrijf hier je aantekeningen 29

32 30

33 Colofon Divisie beeld Afdeling radiologie december 2011, Wilhelmina Kinderziekenhuis KRRN

34 Wilhelmina Kinderziekenhuis Lundlaan EA Utrecht Tel