De tekst van Jesaja 53 uit Bijbel in Gewone Taal en uit de Nieuwe Bijbel Vertaling gevolgd door de preek van ds Richtsje Abma d.d.

Transcriptie

1 De tekst van Jesaja 53 uit Bijbel in Gewone Taal en uit de Nieuwe Bijbel Vertaling gevolgd door de preek van ds Richtsje Abma d.d. 17 maart 2017 Jesaja 53 uit Bijbel in Gewone Taal Gods dienaar werd door niemand gezien 1 Niemand van ons volk geloofde wat er verteld werd. Niemand van ons heeft gezien wat de machtige Heer gedaan heeft. 2 Gods dienaar werd in het begin door niemand gezien, net als een plantje dat maar niet wil groeien. Hij viel niet op, hij was niet mooi. Niemand keek naar hem, hij werd door niemand bewonderd. 3 De mensen liepen hem voorbij, ze deden alsof hij niet bestond. Hij wist wat pijn was, hij wist wat ziekte was. Hij liet zich liever niet aan de mensen zien. Gods dienaar moest voor ons lijden 4 Gods dienaar heeft pijn gehad, hij heeft voor ons geleden. Hij heeft onze ziektes en onze pijn gedragen. Wij dachten dat God zijn dienaar liet lijden om hem te straffen.5-6 Maar God heeft hem gestraft voor ons. Gods dienaar is mishandeld voor onze fouten, hij is gedood voor onze zonden. Want wij luisterden niet meer naar God, we leken wel verdwaalde schapen. En Gods dienaar moest onze schuld dragen. Omdat hij gestraft werd, hebben wij nu vrede. Omdat hij geslagen is, zijn wij genezen. Gods dienaar heeft zich niet verzet 7 Gods dienaar werd mishandeld, maar hij verzette zich niet. Hij zweeg, hij deed zijn mond niet open. Hij was zo stil als een lam dat geschoren wordt. Hij was zo stil als een schaap dat geslacht gaat worden. 8 Gods dienaar werd gevangengenomen. De mensen zeiden dat hij schuldig was. Hij werd weggebracht om gedood te worden. Niemand heeft geprotesteerd. Gods dienaar werd geslagen voor de zonden van het volk. Hij werd gedood, hij mocht niet langer leven. 9 Gods dienaar heeft nooit geweld gebruikt, hij heeft nooit iemand bedrogen. En toch werd hij begraven tussen de misdadigers, zijn graf lag tussen de graven van slechte mensen. 10 Want de Heer wilde dat zijn dienaar zou lijden. Zijn dienaar moest gedood worden. Hij moest zijn leven geven om de schuld van de mensen te dragen. Gods dienaar zal weer leven Gods dienaar heeft de schuld van de mensen weggenomen. Daarom zal hij weer leven, en hij zal veel nakomelingen krijgen. Hij zal ervoor zorgen dat Gods plannen uitgevoerd worden Als zijn lijden voorbij is, zal hij weer leven in het licht. En hij zal begrijpen wat God voor de mensen gedaan heeft.

2 God zal zijn dienaar belonen De Heer zegt: Mijn dienaar heeft de schuld van veel mensen gedragen. Daarom zal ik hem veel macht geven. Hij zal net zo machtig zijn als de machtigste koningen van de wereld. Alle mensen zullen zien dat mijn dienaar een goed mens is. Ze dachten dat hij een misdadiger was. Maar mijn dienaar wilde sterven voor de mensen. Hij heeft de schuld van veel mensen gedragen. En hij heeft vergeving gevraagd voor misdadigers.

3 Jesaja 53 uit Nieuwe Bijbel Vertaling 1 Wie kan geloven wat wij hebben gehoord? Aan wie is de macht van de HEER geopenbaard? 2 Als een loot schoot hij op onder Gods ogen, als een wortel die uitloopt in dorre grond. Onopvallend was zijn uiterlijk, hij miste iedere schoonheid, zijn aanblik kon ons niet bekoren. 3 Hij werd veracht, door mensen gemeden, hij was een man die het lijden kende en met ziekte vertrouwd was, een man die zijn gelaat voor ons verborg, veracht, door ons verguisd en geminacht. 4 Maar hij was het die onze ziekten droeg, die ons lijden op zich nam. Wij echter zagen hem als een verstoteling, door God geslagen en vernederd. 5 Om onze zonden werd hij doorboord, om onze wandaden gebroken. Voor ons welzijn werd hij getuchtigd, zijn striemen brachten ons genezing. 6 Wij dwaalden rond als schapen, ieder zocht zijn eigen weg; maar de wandaden van ons allen liet de HEER op hem neerkomen. 7 Hij werd mishandeld, maar verzette zich niet en deed zijn mond niet open. Als een schaap dat naar de slacht wordt geleid, als een ooi die stil is bij haar scheerders deed hij zijn mond niet open.

4 8 Door een onrechtvaardig vonnis werd hij weggenomen. Wie van zijn tijdgenoten heeft er oog voor gehad? Hij werd verbannen uit het land der levenden, om de zonden van mijn volk werd hij geslagen. 9 Hij kreeg een graf bij misdadigers, zijn laatste rustplaats was bij de rijken; toch had hij nooit enig onrecht begaan, nooit bedrieglijke taal gesproken. 10 Maar de HEER wilde hem breken, hij maakte hem ziek. Hij offerde zijn leven voor hun schuld, om zijn nageslacht te zien en lang te leven. En door zijn toedoen slaagde wat de HEER wilde. 11 Na het lijden dat hij moest doorstaan, zag hij het licht en werd met kennis verzadigd. Mijn rechtvaardige dienaar verschaft velen recht, hij neemt hun wandaden op zich. 12 Daarom ken ik hem een plaats toe onder velen en zal hij met machtigen delen in de buit, omdat hij zijn leven prijsgaf aan de dood en zich tot de zondaars liet rekenen. Hij droeg echter de schuld van velen en nam het voor zondaars op.

5 Preek ds. Richtsje Abma over Jesaja 53, Oosterlichtkerk, zondag 19 maart 2017 Lieve gemeente, Jesaja 53 is mysterieus en moeilijk. Je zou er liever om heen lopen zoals je misschien liever om het hele verhaal van Goede Vrijdag en Pasen heen zou willen lopen. Weg van het lijden van Christus. Weg van die moeilijke knecht die zulke wonderlijke dingen doet. En toch is er ook een intuïtie in ons die zegt: dit is belangrijk, dit is waar, het klopt met het leven, ook al begrijpen we het niet. Jesaja 53 staat bekend als het lied van de lijdende knecht. Het heeft iets van een psalm. Het is vooral een lied van groeiend inzicht. Groeiend inzicht in hoe die vreemde gestalte, die knecht van de Eeuwige, zich solidair toont met de mensen, met het volk, met ons. Het is een boetelied van mensen die tot het besef komen: om onze zonden is hij doorboord, onze wandaden zijn op hem neergekomen, op deze lijdende rechtvaardige. Ik wil met u wat meer duiken in Jesaja 53, daarna enkele vragen stellen en dan zoeken naar centrale betekenissen in dit lied voor ons. Een van de raadsels van Jesaja 53 is dat we niet precies weten over wie dit lied gaat. Wie is de knecht? Is het een persoon of is het een groep? Is het het volk Israël dat dat zich in zijn geschiedenis geroepen weet maar ook vervolgd wordt? Is het de profeet, een heilige martelaar? We weten het niet. En wie zijn de wij-mensen die in het midden aan het woord zijn? Het is belangrijk om dat te onderzoeken omdat we zo dichter bij de tekst kunnen komen. Soms wordt te snel gezegd dat we in deze man van smarten Jezus herkennen, die zijn weg naar Jeruzalem gaat, in het besef van het lot dat hem wacht. Je mag hem erin herkennen, dat doet het evangelie ook. Mattheüs, Lucas, Marcus en Johannes, allemaal zien ze in Jezus de man van smarten, die zijn leven geeft als losprijs voor velen. Maar dat is en blijft uitleg van 500 jaar later en Jesaja heeft zelf een andere kant opgedacht. Het is wel zo dat dit lied van alles oproept. Een soort stil ontzag en sprakeloosheid, herkenning misschien. Van onverdiend lijden, zonder dat je iemand de schuld kan geven, een wirwar van gebeurtenissen, iemand die

6 onverdiend oploopt tegen pijn, verdriet, verloren- en verlatenheid. Mensen kennen daar voorbeelden van, uit het eigen leven of uit dat van anderen. Het raakt aan iets universeels, iets tragisch. Bij anderen roept dit lied ook weerstand op. Weerstand vanwege het idee dat er een offer nodig is om schuld weg te halen, dat het lijden ergens toe dient, en vanwege de rol van de Eeuwige. De Heer wilde hem breken, hij liet de zonden op deze onschuldige mens neerkomen. Uitleggers zeggen wel: de tekst is opener dan allerlei theologie die erop gebouwd is. Nu de betekenissen. De tekst is een boetelied. Een lied van mensen die zeggen: wij dachten dat hij een pechvogel was, door God geslagen en vernederd. Maar we ontdekten: dat hij om ONZE zonden dit te lijden kreeg, dat wij erbij betrokken zijn. Dat wij niet met schone handen langs de kant kunnen blijven staan. Voor ons welzijn moest hij dit ondergaan. Hoe zit dat dan? Het grote thema van Deuterojesaja Jesaja is de terugkeer naar Zion, de reis naar Jeruzalem die de ballingen kunnen maken maar niet allemaal meer willen maken. De stad moet worden opgebouwd na de verwoesting en heeft inwoners nodig. God heeft de knecht aangewezen om voorop te gaan: jij bent mijn knecht om het volk terug te brengen, om de overlevenden van Israël te verzamelen en Zion tot bloei te brengen (49: 5-6). De knecht is dus een pionier, die ploetert tussen de puinhopen door, en die de opdracht van God aanneemt en vervult, tegen alle weerstand en tegenwerking in. De mensen zeggen uiteindelijk: hij deed het voor ons, hij is ons vooruitgegaan en wij zouden moeten volgen. Wij moeten inzien dat deze moeilijke weg de weg is die God voor ogen heeft, in alle gebrokenheid. Door deze knecht en allen die met hem gaan, zal het voornemen van de Eeuwige lukken. Dat is nogal wat. Dat betekent dat je iets erkent en op tafel legt. Sorry, we hebben het niet gezien, niet gekund, niet begrepen. Maar nu is er in ons iets veranderd. We hadden God er buitengehouden, maar we snappen nu dat Hij in en door de knecht aan het werk is. Dat roept ons tot ommekeer, tot het meegaan op de weg van de knecht. Het is een moment van bekering, van ommekeer. Het is ook een appèl, een oproep: denk na over wie je volgen wilt, hoe je kiezen wilt. En na deze tekst komt in Jesaja 54 en 55 de grote finale op

7 gang van een reis naar Zion waar God woont bij de mensen, waar de mensen hun hart laten wonen bij God, zodat de stad een plaats wordt van vrede en recht, van Gods verbond, een licht voor de volken. Dit gaat door het lijden heen. De knecht is solidair met de mensen en dat maakt hem kwetsbaar. Hij wordt het doelwit van minachting en haat. Precies datzelfde overkomt Jezus. Zijn liefde voor mensen roept haat op en geweld. Hij gaat die weg. We horen in beide testamenten hoe het lijden niet aan God voorbijgaat, niet aan zijn knecht, en ook niet aan Hemzelf. Je moet zeggen: God is niet een mooi-weer-god, die zijn handen vrij houdt van het menselijke. Hij gaat erin mee, hij gaat erin op, hij gaat eronder door. Jezus en de knecht zijn teken van Gods mede-lijden. Zij moeten tegenwerking ondergaan en eenzaamheid omdat zij pioniers zijn, die iets recht te zetten hebben. En wij kunnen hen maar met moeite of helemaal niet volgen. Wie wil dat inzien? Wie kan dat aan? Wij kunnen in ons geloof heel optimistisch zijn in de zin van: we doen het met God en met Jezus. Maar er is ook een ondanks ons. Ondanks ons, wordt de stad van God gebouwd, wordt het recht voor rechtelozen wel gezocht, wordt Gods wil gedaan. En dat is een moment van bekering, verandering, toenadering tot Hem die wij onze Heer noemen. God, vergeef ons onze onwil, onze slaapdrang, onze achteloosheid, alle dingen die we van U krijgen maar die we verloren, verspeelden, vergaten. Om een voorbeeld te noemen: als ik denk aan de verkiezingen, dan denk ik: we hebben samen iets verloren dat migranten nu hun eigen partijen hebben waar ze zich veilig bij voelen en zich in herkennen, partijen als DENK en Artikel 1, daar hebben wij samen iets verloren aan saamhorigheid en gelijkwaardigheid, aan participatie. Als wij denken aan het brengen van offers, aan de knecht en aan de Heer die dat laten zien, dan betekent dat dat wij zelf open raken voor het brengen van offers. Soms moet er ingeleverd worden. Of het nu gaat om de waardevastheid van het pensioen, om het opschikken met eigen tradities, om het inleveren van je eigen gelijk, offers moet je brengen. Dat weet een christen, als het goed is, als geen ander.

8 Denken we nog een slag dieper, dan zien we in de weg van de knecht en de weg van de Heer een nieuw model van liefde. Niet een claim-model, niet een liefdeen-ik-hoop-op-succes, maar liefde als zich weggevende liefde. Zo heeft God ons lief, niet nadragend, maar dragend, niet claimend maar gevend. Wonderlijke liefde, zo dichtbij; Jij bent erbij betrokken want het gaat hem om jouw geluk, jouw vrijheid, jouw levenskansen, jouw troost, jouw herstel. Kijken wij tenslotte naar deze Kruis-lieve-Heer van een Belgische beeldhouwer (Rik van Schil) uit Het is een Christus met open ogen en met open handen. Zijn handen zijn niet doorboord, maar omarmend. Hij kijkt niet weg maar kijkt ons aan. Hij is minder lijdend dan gebruikelijk. Hij is, zo lijkt het, al aan het verrijzen. Het is de gekruisigde Christus van de liefde die in zijn leven liefde uitstraalt en dat blijft doen. Voor altijd. Amen.