Datum van inontvangstne ming : 01/05/2012

Transcriptie

1 Datum van inontvangstne ming : 01/05/2012

2 Vertaling C-144/12-1 Zaak C-144/12 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 23 maart 2012 Verwijzende rechter: Oberster Gerichtshof (Oostenrijk) Datum van de verwijzingsbeslissing: 28 februari 2012 Verzoekster: Goldbet Sportwetten GmbH, Innsbruck Verweerder: Massimo Sperindeo, Selargius (Italië) Het Oberste Gerichtshof (omissis) heeft in het geding tussen Goldbet Sportwetten GmbH, 6020 Innsbruck, (omissis), verzoekster, en Massimo Sperindeo, I Selargius, (omissis), verweerder, over de betaling van EUR (omissis), op het beroep in Revision van verzoekster tegen de door het Oberlandesgericht Innsbruck in hoger beroep gegeven beschikking van 8 februari 2011 (omissis) waarbij de beschikking van het Landesgericht Innsbruck van 8 november 2010 (omissis) werd bevestigd, in besloten zitting de volgende beschikking gegeven: I. Het Hof van Justitie van de Europese Unie wordt overeenkomstig artikel 267 VWEU verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vragen: 1. Moet artikel 6 van verordening (EG) nr. 1896/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure (verordening nr. 1896/2006) in die zin worden uitgelegd dat in de Europese betalingsbevelprocedure ook artikel 24 van verordening (EG) nr. 44/2001 van de Raad van 22 december 2000 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke NL

3 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-144/12 en handelszaken (verordening nr. 44/2001) moet worden toegepast, dat gaat over de bevoegdheid van het gerecht ten gevolge van het verschijnen van de verwerende partij? 2. Indien vraag 1 bevestigend wordt beantwoord: Moet artikel 17 van verordening nr.1896/2006 juncto artikel 24 van verordening nr. 44/2001 in die zin worden uitgelegd dat de indiening van een verweerschrift tegen een Europees betalingsbevel reeds tot verschijning in de procedure leidt, wanneer daarin niet de bevoegdheid van het gerecht van oorsprong wordt betwist? 3. Ingeval de tweede vraag ontkennend wordt beantwoord: Moet artikel 17 van verordening nr.1896/2006 juncto artikel 24 van verordening nr. 44/2001 in die zin worden uitgelegd dat de indiening van een verweerschrift in elk geval dan tot bevoegdheid door verschijning in de procedure leidt, indien daarin reeds argumenten met betrekking tot de zaak ten gronde worden aangevoerd maar geen exceptie van onbevoegdheid wordt opgeworpen? II. De procedure wordt geschorst tot aan de ontvangst van de prejudiciële beslissing van het Hof van Justitie van de Europese Unie. Motivering A. Feiten en procesverloop 1. Verzoekster is een in Oostenrijk gevestigde onderneming die weddenschappen bij sportevenementen organiseert. Zij heeft overeenkomstig artikel 12 van verordening nr. 1896/2006 een Europees betalingsbevel verkregen van het hiervoor in Oostenrijk centraal bevoegde Bezirksgericht für Handelssachen Wenen, gericht tegen verweerder, die in Italië woont, ten belope van een bedrag van EUR vermeerderd met rente en proceskosten ter zake van schadevergoeding wegens wanprestatie. 2. Verweerder diende via zijn advocaat tijdig een verweerschrift in tegen het betalingsbevel. Daarin voerde hij als basis voor zijn verweer aan, dat de vordering niet concludent, niet gerechtvaardigd en niet opeisbaar was. 3. Na ontvangst van het verweerschrift van verweerder verwees het Bezirksgericht für Handelssachen Wenen de zaak naar het Landesgericht Innsbruck, het voor het verdere verloop van de procedure bevoegde gerecht als bedoeld in artikel 17, lid 1, van verordening nr. 1896/2006. Dit gerecht gelastte partijen al hun argumenten en bewijsaanbiedingen nog vóór de eerste mondelinge behandeling schriftelijk bekend te maken. 2

4 GOLDBET SPORTWETTEN 4. Gevolg gevend aan dit gebod diende verweerder een voorbereidende memorie in, waarin hij voor het eerst de onbevoegdheid van het behandelende gerecht inriep met het argument dat zijn enige woonplaats in Italië lag. Verzoekster repliceerde dat verweerder zich ertoe had verbonden de weddenschapsactiviteiten van verzoekster in Italië (Sardinië) te organiseren en te begeleiden. Een van de taken daarbij was om de inzetten van de plaatselijke ontvangstburo s te incasseren en het geld, onder aftrek van de uitbetaalde weddenschapswinsten, aan verzoekster over te maken. Voor de verrekening van de inkomsten en uitgaven is tussen partijen een rekeningcourantverhouding in het leven geroepen, waarin na beëindiging van de contractuele relatie een saldo ten gunste van verzoekster openstond, overeenkomend met het bedrag van de vordering. Het Landesgericht Innsbruck is volgens verzoekster als gerecht van de plaats waar de betrokken geldschuld moet worden betaald, op grond van artikel 5,lid 1, sub a, van verordening nr. 44/2001 voor deze procedure bevoegd. Hoe dan ook is dit gerecht echter op grond van artikel 24 van verordening nr. 44/2001 bevoegd geworden door de verschijning van verweerder in de procedure, daar hij in zijn verweerschrift tegen het Europese betalingsbevel reeds argumenten ten gronde heeft aangevoerd zonder de onbevoegdheid in te roepen. 5. Het Landesgericht Innsbruck verklaarde zich bij beschikking onbevoegd en wees de vordering af. Het Oberlandesgericht Innsbruck verwierp het hoger beroep dat verzoekster tegen deze beschikking had ingesteld. Het deelde de rechtsopvatting van de rechter van eerste aanleg, dat de Oostenrijkse rechter in beginsel niet bevoegd is daar verzoekster nakoming vordert van verbintenissen uit een overeenkomst tot het verrichten van diensten en de overeengekomen plaats waar de diensten werden verricht of hadden moeten worden verricht in de zin van artikel 5, lid 1, sub b, van verordening nr. 44/2001, in Italië gelegen was. De onbevoegdheid van het behandelende gerecht wordt ook nog niet gecorrigeerd door een verschijning in de zin van artikel 24 van verordening nr. 44/2001. Verzoekster stelde tegen deze beslissing beroep in Revision in bij het Oberste Gerichtshof, waarin zij om vernietiging verzocht van de uitspraken in de eerdere instanties en voortzetting van de procedure voor het Landesgericht Innsbruck. Verweerder diende een verweerschrift in Revision in. B. Gemeenschapsrecht 1. Artikel 5 van verordening (EG) nr. 44/2001 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken.(verordening nr. 44/2001) bepaalt dat een persoon die woonplaats heeft op het grondgebied van een lidstaat, in een andere lidstaat voor de rechter kan worden opgeroepen: 3

5 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-144/12 1. a) ten aanzien van verbintenissen uit overeenkomst: voor het gerecht van de plaats waar de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt, is uitgevoerd of moet worden uitgevoerd; b) voor de toepassing van deze bepaling en tenzij anders is overeengekomen, is de plaats van uitvoering van de verbintenis die aan de eis ten grondslag ligt: (...) - voor de verstrekking van diensten, de plaats in een lidstaat waar de diensten volgens de overeenkomst verstrekt werden of verstrekt hadden moeten worden; (...) 5. ten aanzien van een geschil betreffende de exploitatie van een filiaal, van een agentschap of enige andere vestiging: voor het gerecht van de plaats waar zij gelegen zijn; (...) 2. Artikel 24 van verordening nr. 44/2001 bepaalt: Buiten de gevallen waarin zijn bevoegdheid voortvloeit uit andere bepalingen van deze verordening, is de rechter van een lidstaat voor wie de verweerder verschijnt bevoegd.. Dit voorschrift is niet van toepassing indien de verschijning ten doel heeft de bevoegdheid te betwisten, of indien er een ander gerecht bestaat dat krachtens artikel 22 bij uitsluiting bevoegd is. 3. Artikel 6, lid 1, van verordening nr. 1896/2006 bepaalt: Voor de toepassing van deze verordening wordt de rechterlijke bevoegdheid bepaald volgens de ter zake geldende regels van het Gemeenschapsrecht, en met name verordening (EG) nr. 44/ Artikel 16 van verordening nr. 1896/2006 luidt, voor zover hier van belang: (1) De verweerder kan bij het gerecht van oorsprong een verweerschrift tegen het Europees betalingsbevel indienen door middel van het standaardformulier F van bijlage VI, dat hem samen met het Europees betalingsbevel wordt verstrekt. (2) Het verweerschrift wordt toegezonden binnen 30 dagen nadat het betalingsbevel aan de verweerder is betekend of ter kennis is gebracht. (3) In het verweerschrift vermeldt de verweerder dat hij de schuldvordering betwist, zonder gehouden te zijn te verklaren op welke gronden de betwisting berust. (4) Het verweerschrift wordt ingediend op papieren drager of via elk ander communicatiemiddel, inclusief langs elektronische weg, dat in de lidstaat van oorsprong wordt aanvaard en dat bij het gerecht van oorsprong beschikbaar is. 4

6 GOLDBET SPORTWETTEN 5. Artikel 17 van verordening nr. 1896/2006 luidt: Gevolgen van de indiening van een verweerschrift (1) Indien binnen de in artikel 16, lid 2, gestelde termijn een verweerschrift is ingediend, wordt de procedure volgens het gewone burgerlijk procesrecht voortgezet voor de bevoegde gerechten van de lidstaat van oorsprong, tenzij de eiser uitdrukkelijk heeft verzocht de procedure in dat geval te staken. Indien de eiser zijn vordering door middel van de Europese betalingsbevelprocedure geldend heeft gemaakt, laat het nationaal recht zijn positie in de daaropvolgende gewone procedure onverlet. (2) De overgang naar de gewone procedure in de zin van lid 1 wordt beheerst door het recht van de lidstaat van oorsprong C. Nationaal recht 252 van de Oostenrijkse Zivilprozessordnung (wetboek van burgerlijke rechtsvordering; hierna: ZPO ), betreffende de Europese betalingsbevelprocedure, luidt als volgt: (1) Voor zover verordening (EG) nr. 1896/2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure niet anders bepaalt, zijn de procedurevoorschriften van toepassing die voor het betrokken voorwerp van geschil gelden. (2) Het Bezirksgericht für Handelssachen Wenen is bij uitsluiting bevoegd voor de uitvoering van de betalingsbevelprocedure. Het verzoek om uitvaardiging van een Europees betalingsbevel wordt behandeld volgens de regels van de verzoekschriftprocedure. (3) Na ontvangst van een tijdig ingediend verweerschrift stelt het gerecht de verzoekende partij hiervan in kennis, met het verzoek om binnen een termijn van 30 dagen aan te geven welk gerecht voor de gewone procedure bevoegd is. (omissis) (4) (...) Een exceptie van onbevoegdheid van het gerecht moet door de verwerende partij worden opgeworpen voordat deze zich met de behandeling van de zaak ten gronde inlaat. D. Rechtsvragen 1. De verwijzende rechter gaat er allereerst vanuit, dat aan de procedure verbintenissen uit een overeenkomst tot het verrichten van diensten ten grondslag liggen, waarvan de plaats van uitvoering voor het gemeenschapsrecht autonoom moet worden vastgesteld aan de hand van artikel 5, lid 1, sub b, van verordening nr. 44/2001. Daar de werkzaamheden van verweerder voor verzoekster volgens de 5

7 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-144/12 overeenkomst in Italië zou worden verricht en ook de facto uitsluitend daar is verricht, en zijn woonplaats zich daar bevindt, valt er geen aanknopingspunt te vinden voor een internationale bevoegdheid van Oostenrijkse gerechten (zie arresten Hof van 9 juli 2009, C-204/08, Rehder, en van 11 maart 2010, C-19/09, Wood Floor). 2. Verder gaat de verwijzende rechter ervan uit, dat verweerder met het in zijn verweerschrift voor het Landesgericht Innsbruck gemaakte bezwaar dat zijn woonplaats in Italië ligt, de internationale bevoegdheid van dat gerecht voldoende duidelijk en daarmee (ook) voldoende gemotiveerd heeft betwist, waaraan volgens de rechtspraak van het Hof van Justitie geen afbreuk doet dat hij in hetzelfde geschrift ook andere weren heeft aangevoerd, betreffende de zaak ten gronde (zie arrest Hof van 24 juni 1981, C-150/80, Elefanten Schuh/Jacqmain; (omissis)). Beslissend is daarom de vraag of verweerder eventueel reeds door zijn verweer tegen het betalingsbevel in de procedure is verschenen in de zin van artikel 24 van verordening nr 44/2001 en daardoor het op zich niet bevoegde Oostenrijkse gerecht waarbij de zaak aanhangig is, bevoegd is geworden. Volgens de verwijzende rechter pleiten belangrijke overwegingen daartegen. 3. Binnen de werkingssfeer van artikel 24 van verordening nr. 44/2001 moet de verwerende partij in een gewone civiele procedure in de gelegenheid worden gesteld om zich vrijwillig aan de rechtsmacht van de aangezochte rechter te onderwerpen door te verschijnen. Doet de verwerende partij niets en laat hij verstek gaan, dan leidt zijn niet-verschijning niet tot de bevoegdheid van de aangezochte rechter. In dat geval moet deze integendeel op grond van de artikelen 25 en 26 van verordening nr. 44/2001 zelf ambtshalve zijn internationale bevoegdheid toetsen en bij gebreke daarvan de vordering afwijzen. Verklaart de rechter zich daarentegen ten onrechte bevoegd en vaardigt hij een beslissing bij verstek uit, dan kan de verweerder nog altijd in een hiertegen ingesteld rechtsmiddel een exceptie van onbevoegdheid opwerpen. 4. In de Europese betalingsbevelprocedure moet het gerecht van oorsprong zijn bevoegdheid reeds vóór de uitvaardiging van het Europese betalingsbevel ambtshalve toetsen op grond van artikel 8 van verordening nr. 1896/2006. Heeft het gerecht van oorsprong bij deze toetsing ten onrechte verklaard bevoegd te zijn en een betalingsbevel uitgevaardigd, dan heeft de niet-verschijning van de verwerende partij, anders dan bij de gewone civielrechtelijke procedure, in zoverre juist een bevoegdheidscheppende werking aangezien het betalingsbevel uitvoerbaar wordt. Het kan dan enkel nog maar door de verweerder worden aangevochten op grond van de criteria van artikel 20 van verordening nr. 1896/2006, waarin de internationale bevoegdheid van het gerecht van oorsprong niet wordt vermeld. 6

8 GOLDBET SPORTWETTEN 5. Het tijdstip waarop in de Europese betalingsbevelprocedure de bevoegdheidstoetsing plaatsvindt, komt dus overeen met het moment in de gewone civiele procedure waarop de termijn voor indiening van een verweerschrift is verstreken zonder dat de verweerder is verschenen. In beide gevallen moet de verweerder reageren op de ten onrechte aangenomen bevoegdheid van het aangezochte gerecht om een onbevoegdverklaring te bewerkstelligen, omdat de beslissing van het gerecht (betalingsbevel, resp. verstekvonnis) anders uitvoerbaar wordt. Deze overeenstemming zou kunnen suggereren dat het verweer tegen het betalingsbevel reeds als eerste verweer voor de aangezochte rechter moet worden aangemerkt, waarmee verweerder in de zin van verordening nr. 44/2001 verschijnt. 6. Daartegen pleit dat voor het indienen van een verweerschrift tegen een betalingsbevel volgens artikel 16, lid 3, van verordening nr. 1896/2006 geen juridische vertegenwoordiging en geen motivering vereist is. Het standaardformulier F dat bedoeld is om voor verweer te worden gebruikt, bevat niet eens een rubriek die voor de betwisting van de bevoegdheid zou kunnen worden gebruikt. Een uitlegging van artikel 6 van verordening nr. 1986/2006 juncto artikel 24 van verordening nr. 44/2001 in die zin dat het voeren van verweer reeds leidt tot verschijning in de procedure, zou betekenen dat de verweerder de mogelijkheid om de internationale bevoegdheid van de procesrechter te betwisten, praktisch wordt ontnomen indien hij gebruik maakt van het standaardformulier dat in de bijlage bij verordening nr. 1896/2006 is opgenomen. Weliswaar is degene die zich tegen het Europese betalingsbevel keert, niet verplicht om (enkel) standaardformulier F te gebruiken en kan hij zijn schriftelijk verweer ook op andere passende wijze indienen. Een verweerder die van deze mogelijkheid gebruikmaakt, is dan ook in staat om zich reeds in zijn verweerschrift op de internationale onbevoegdheid van het gerecht van oorsprong te beroepen. 7. Daarbij moet wel worden bedacht, dat het gerecht van oorsprong niet noodzakelijkerwijs ook gelijktijdig het gerecht moet zijn dat de normale civiele procedure uit moet voeren. Of dit het geval is, hangt af van het nationale procesrecht. Volgens het Oostenrijkse wetboek van burgerlijke rechtsvordering moeten alle in Oostenrijk voorkomende Europese betalingsbevelprocedures centraal door het Bezirksgericht für Handelssachen Wien (Districtsgerecht voor Handelszaken Wenen) worden behandeld. De verzoeker behoeft het voor de gewone civiele procedure bevoegde gerecht pas na indiening van het verweerschrift. bekend te maken indien hij de procedure wil voortzetten. 7

9 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-144/12 Artikel 24 van verordening nr. 44/2001 kan zijn wezenlijke functie als concludente forumkeuzeovereenkomst waarmee de verweerder zich vormloos kan onderwerpen aan de rechtsmacht van een door verzoeker gekozen forum, mits hieraan geen exclusieve bevoegdheid in de weg staat, echter enkel vervullen indien het verweerder bekend is welk gerecht ten gronde in concreto door verzoeker is aangezocht op het moment dat hij in de procedure verschijnt. Het is denkbaar dat een verweerder enkel vrijwillig wil verschijnen voor een bepaald gerecht van een andere lidstaat, waarmee hij op plaatselijk of zakelijk vlak nauwe betrekkingen onderhoudt, maar bij de keuze van een ander gerecht een exceptie van internationale onbevoegdheid wil opwerpen. Zou het verweer tegen het Europees betalingsbevel ( of in ieder geval een verweer dat een motivering bevat) reeds moeten worden aangemerkt als een bevoegdheidscheppende verschijning in de procedure als bedoeld in artikel 24 van verordening nr. 44/2001, dan zou de verweerder de keuze van het concrete gerecht voor de zaak ten gronde niet meer met een exceptie van internationale onbevoegdheid kunnen aanvechten hoewel hem ten tijde van het verweerschrift nog niet concreet bekend was welk gerecht dat was. 8. In zijn vaste rechtspraak betreffende binnenlandse Oostenrijkse betalingsbevelprocedures stelt de verwijzende rechter zich op het standpunt dat een met argumenten ten gronde gemotiveerd verweerschrift tegen een betalingsbevel slechts dan reeds leidt tot een verschijning in de procedure als bedoeld in artikel 24 van verordening nr. 44/2001 (art 18 LGVÜ) indien een motivering volgens de relevante procedurele bepalingen noodzakelijk was. (omissis). In betalingsbevelprocedures voor de Bezirksgerichte (Kantonrechter) (voor vorderingen tot EUR) en in arbeidsrechtelijke procedures behoeft een verweerschrift volgens de nationale Oostenrijkse procedurevoorschriften niet met redenen omkleed te zijn. Het strekt een verweerder in dit soort procedures dan ook niet tot nadeel met het oog op artikel 24 van verordening nr 44/2001 als hij een verweerschrift indient dat hij vrijwillig met redenen heeft omkleed zonder daarin ook reeds de internationale onbevoegdheid van het betrokken gerecht in te roepen. Hij kan het verzuim om de onbevoegdheid in te roepen, nog in de eerste voorbereidende memorie goed maken, en bij gebreke daarvan, uiterlijk tot aan de eerste mondelinge behandeling van de zaak. (omissis). 9. De essentiële vraag in de onderhavige procedure, of de indiening van een verweerschrift tegen het Europese betalingsbevel overeenkomstig artikel 16 van verordening nr. 1896/2006, zonder inroeping van de onbevoegdheid van het gerecht, reeds leidt tot verschijning in de procedure in de zin vaan artikel 24 van verordening nr. 44/2001, of althans, of het antwoord afhangt van een facultatieve motivering van het verweerschrift, is een vraag van uitlegging van het gemeenschapsrecht ter zake waarvan het Hof van Justitie bevoegd is, dat hierover sinds de inwerkingtreding van deze bepalingen nog niet heeft hoeven beslissen. 8

10 GOLDBET SPORTWETTEN II. Onderbreking van de procedure (omissis) Oberster Gerichtshof, Wenen, 28 februari 2012 (omissis) 9