lesmap unicef helpt Kinderen leren overleven in burundi 6 uitdagingen om met jouw klas te ontdekken! Burundi

Transcriptie

1 lesmap unicef helpt Kinderen leren overleven in burundi 6 uitdagingen om met jouw klas te ontdekken! Burundi 1

2 inhoudstafel inleiding UNICEF België/Lien Vanden Bossche onderteken onze petitie Voor onderwijs in noodsituaties! Teken vóór eind 2013 als leerkracht de petitie voor onderwijs in noodsituaties, en moedig je collega s aan om hetzelfde te doen! Met deze petitie willen we bereiken dat minstens 4% van het budget voor noodhulp naar onderwijs gaat. Alvast hartelijk bedankt! op dit moment hebben we ongeveer handtekeningen verzameld, maar we hebben er nodig, dus ook die van jou en jouw collega s! De petitie kan online ondertekend worden via Of laat ze (bijlage in deze lesmap) rondgaan in de leraarskamer. Je kunt ze inscannen en doorsturen per mail naar info@unicef.be of opsturen per post naar UNICEF België, Keizerinlaan 66, 1000 Brussel UNICEF België maakt deze petitie met jouw handtekening eind 2013 over aan de Belgische overheid. VoorWoord 5 i. inleiding 6 1. Korte handleiding 7 2. link met de eindtermen 7 3. ontwikkelingseducatie én kinderrechteneducatie 8 4. Waarom unicef? overzicht educatief materiaal agenda voor leerkrachten 13 ii. achtergrond inleiding recht op onderwijs In het kinderrechtenverdrag en de millenniumdoelstellingen Waarom is onderwijs voor UNICEF belangrijk? onderwijs en oorlog Onderwijs als slachtoffer Concrete gevolgen Specifiek voor vluchtelingen De rol van onderwijs in oorlogssituaties leren overleven in burundi Algemene context Onderwijs Wat doet UNICEF? Oorlog Vluchtelingen 25 iii. activiteiten-fiches hoe de activiteitenfiches gebruiken? introductie: (A) kinderrechten, (B) wereldklas en (C) Burundi uitdaging 1: Liliane moet blijven zitten uitdaging 2: Dani heeft geen schoolgerief uitdaging 3: Juf Félicité geeft les in een kerk uitdaging 4: Benigne wordt uitgesloten uitdaging 5: Justine helpt de buren uitdaging 6: Joseph gaat naar een kindvriendelijke school Een concrete actie met jouw klas! 61 iv Voor de leerlingen: afbeeldingen kinderrechten boodschap jongeren getuigenis 3, bij uitdaging 1 73 achtergrond informatie activiteitenfiches 3

3 inleiding VoorWoord inleiding beste leerkracht, tof dat je er dit schooljaar (opnieuw) bij bent! bedankt voor jouw interesse in kinderrechten en in onze organisatie. je vindt hierbij concrete activiteitenfiches en achtergrondinformatie, gelinkt aan de educatieve dvd in bijlage. deze dvd geeft je als leerkracht een eerste introductie in de materie: de obstakels die kinderen in burundi, ervaren om naar school te gaan. de inhoudsopgave hierboven laat je toe om zelf te kiezen met welke onderdelen je verder werkt. in het midden van deze lesmap vind je een lege poster om met de leerlingen mee aan de slag te gaan. meer uitleg hierover vind je op bladzijde 62. Het bijbehorende werkboekje voor de leerlingen kan je gemakkelijk downloaden op > info > lezen en opzoeken > infobladen of op > documentatie > pedagogisch materiaal Vergeet niet tijdig jouw gratis gastles aan te vragen of contacteer ons voor extra ondersteuning voor een spel of actie! op de rugzijde van deze lesmap vind je meer informatie over onze gastlessen. op pagina 11 vind je meer informatie over wat het betekent wereldklas te zijn. aarzel niet om mij te contacteren voor bijkomende informatie. met vriendelijke groeten en tot binnenkort! anneleen Van Kelecom scholenwerking Vlaanderen achtergrond informatie activiteitenfiches unicef belgië Keizerinlaan brussel tel: 02/ Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck

4 I. INLEIDING Zoals jullie weten, heeft elk kind recht op onderwijs. Overal ter wereld moet dit recht gerespecteerd worden. Vorig schooljaar hadden we het over de «afstand» tussen kinderen en de school. Dit jaar gaat onze campagne over het belang om de toegang tot onderwijs te verbeteren voor kinderen die leven in conflictgebieden. We bespreken de impact van oorlog op onderwijs, het belang van onderwijs voor vrede en de specifieke noden van kinderen op de vlucht in het kader van hun schoolcarrière. In het inleidende deel vind je ook informatie over ontwikkelings- en kinderrechteneducatie en hoe dit via diverse thema s (solidariteit, milieubewustzijn, burgerschap, ) binnen verschillende vakken (wereldoriëntatie, geschiedenis, sociale vaardigheden, ) aanwezig kan zijn in de klaspraktijk. Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck 1. Korte handleiding Het eerste deel van deze lesmap biedt een inleiding, gevolgd door concrete achtergrondinformatie over het recht op onderwijs voor kinderen in conflictsituaties (deel II). In het derde deel vind je activiteitenfiches voor in de klas. Elke activiteitenfiche is gelinkt aan een uitdaging voor onderwijs in het kader van een conflict of oorlog, specifiek voor kinderen in Burundi. Bij elke activiteitenfiche hoort een fragment uit de dvd in bijlage. Deze bevat veel informatie en kan hierdoor best fragment per fragment bekeken worden. De dvd zelf duurt 12 minuten en elk fragment ongeveer 1,5 à 2 minuten. OPGELET! Bij deze lesmap hoort een dvd en een werkboekje voor de leerlingen. Deze 3 instrumenten (activiteitenfiches in de lesmap, dvd en werkboekje) worden dus best samen gebruikt. Neem contact met ons op, via info@unicef.be, om de dvd gratis en vrijblijvend te ontvangen, als perfecte introductie bij deze lesmap. Je kan een exemplaar van het werkboekje downloaden op onze kidswebsite > info > lezen en opzoeken > infobladen of op onze website > documentatie > pedagogisch materiaal Ons pedagogisch aanbod is voor iedereen gratis en vrijblijvend verkrijgbaar op aanvraag. 2. Link met de eindtermen Hoe past ons aanbod in de eindtermen?: Aandacht voor ontwikkelings- en kinderrechteneducatie past volledig binnen het Vlaamse onderwijsbeleid, beschreven in de beleidsnota : Onderwijs moet open, veelzijdige en sterke persoonlijkheden vormen. [...] Kritische zin, respect, verantwoordelijkheid, zorgzaamheid, zelfredzaamheid, een positief zelfbeeld, zin voor initiatief,... zijn eigenschappen die op school gestimuleerd moeten worden. De eindtermen wereldoriëntatie en sociale vaardigheden in het lager onderwijs sluiten naadloos aan op de vraag naar aandacht voor kinderrechten. Met Wereldoriëntatie [...] verwerven kinderen kennis en inzicht in zichzelf, in hun omgeving en in hun relatie tot die omgeving, verwerven zij vaardigheden om in interactie te treden met die omgeving en worden zij gestimuleerd tot een positieve houding ten aanzien van zichzelf en hun omgeving. De vakoverschrijdende eindtermen (VOET) binnen het secundair onderwijs, bevatten onder meer socio-culturele eindtermen, zoals het illustreren van het belang van sociale samenhang en solidariteit, die mede door kinderrechten- en ontwikkelingseducatie kunnen bereikt worden. Leerkrachten hebben heel wat te winnen bij kinderrechteneducatie ook los van de eindtermen. In onze brochure voor leerkrachten Kinderrechten in uw klas vind je nog meer informatie over de positieve impact van kinderrechteneducatie en ontwikkelingseducatie in de klas: voor de leerlingen individueel, voor het hele klasgebeuren, en gelinkt aan bepaalde vakken en eindtermen. Je vindt deze brochure op > documentatie > pedagogisch materiaal of je kan ze gratis aanvragen via info@unicef.be INLEIDING achtergrond informatie activiteitenfiches 6 7

5 3. Ontwikkelingseducatie én kinderrechteneducatie Hieronder vind je meer informatie over ontwikkelings- en kinderrechteneducatie en hoe dit via diverse thema s (solidariteit, milieubewustzijn, burgerschap, ) binnen verschillende vakken (wereldoriëntatie, geschiedenis, sociale vaardigheden, ) aanwezig kan zijn in de klaspraktijk. ONTWIKKELINGSEDUCATIE Ontwikkelingseducatie bij UNICEF gaat over een manier van lesgeven en leren waardoor er bij jonge mensen een engagement groeit voor globale solidariteit, vrede, het aanvaarden van verschillen, sociale rechtvaardigheid en bewustzijn van de omgeving 1. Het doel is om kinderen en jongeren te versterken in hun participatie om zowel lokaal als globaal verandering teweeg te brengen 2. Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck Bij ontwikkelingseducatie wordt er, naast de inhoud, ook aandacht besteed aan de lesmethode. Interactieve en participatieve lesmethodes zijn even belangrijk als de inhoud van ontwikkelingseducatie. Deze methodes laten leerlingen toe om complexe concepten beter te begrijpen, probleemoplossende capaciteiten op te bouwen en sociale vaardigheden te ontwikkelen. Binnen ontwikkelingseducatie besteden we ook aandacht aan kinderrechteneducatie. KINDERRECHTENEDUCATIE Copyright UNICEF België / Sonja Abeels Met ons programma ontwikkelingseducatie willen we kinderen echte wereldburgers laten worden, die op een verantwoordelijke en actieve wijze hun omgeving positief mee vormgeven. Kinderen hebben het recht om te participeren én moeten daarom mee kunnen werken aan een samenleving die kinderrech- ten respecteert en waar nodig verdedigt. Onderwijs over kinderrechten houdt in dat er geleerd wordt over de rechten in het Internationaal Verdrag inzake de rechten van het Kind. Uiteraard wordt ook de link gelegd met onderwijs of educatie over rechten zoals in de Universele Verklaring van de Rechten van de mens. Beiden vertrekken vanuit een rechtenperspectief. Dit wil zeggen dat er niet uitgegaan wordt van de noden, maar van de rechten die kinderen en volwassenen hebben. Noden zijn immers niet per sé universeel, rechten zijn dat wel. Het vervullen van rechten gaat ook over meer dan alleen liefdadigheid. Het is kinderen en volwassenen versterken zodat ze voor hun eigen rechten kunnen opkomen. Kinderen worden zo aangemoedigd om de impact van schendingen van rechten, zowel thuis als wereldwijd te begrijpen, en een gevoel van empathie en solidariteit te ontwikkelen met diegenen waarvan de rechten ontkend worden. Kinderrechteneducatie gaat ook over de verantwoordelijkheden die samengaan met rechten (om zo bij te dragen tot verandering). 3 Kinderrechteneducatie moet worden opgevat in ruime zin, vakoverschrijdend en verder dan het lesplan, dus ook binnen de klas-en schoolomgeving. Kinderrechteneducatie is 4 Leren als een recht: het recht op toegang tot onderwijs Leren over rechten in de klas, via de lesmethodes en via het lesplan Leren door rechten: de leeromgeving evolueert en maakt plaats voor kinderrechten (o.a. gezondheid, veiligheid, identiteit, participatie,...) Bijvoorbeeld: rekening houden met gezondheids-en veiligheidsvereisten op school; aandacht voor de participatie van de leerlingen op alle schoolniveau s; Leren voor rechten: actie ondernemen om rechten te realiseren en de samenleving te veranderen Het concept van kinderrechteneducatie geeft ruimte om kinderen betekenisvol te betrekken bij de verwezenlijking van de rechten wereldwijd, met de nadruk op ongelijkheid en de situatie van gemarginaliseerde kinderen in zowel ontwikkelingslanden als in de geïndustrialiseerde wereld. Leerlingen die hun rechten kennen, zijn zelfzekerder en meer geëngageerd. Zoals hierboven wordt aangegeven, sluiten ontwikkelingseducatie en kinderrechteneducatie inhoudelijk en qua werkvormen nauw bij elkaar aan. Ze behandelen gelijkaardige thema s, maar hun uitgangspunt is anders. Bij kinderrechteneducatie zal er bijvoorbeeld meer aandacht gegeven worden aan kinderrechten bij ons en wordt er ook meer aandacht besteed aan het rechtenperspectief. Ook andere thema s kunnen onder de noemer ontwikkelings- en kinderrechten-educatie besproken worden: respect en waardering voor anderen, inlevingsvermogen, milieubewustzijn, wederzijdse afhankelijkheid, wereldoriëntatie, globalisering, wereldburgerschap, solidariteit, vrede, verdraagzaamheid, diversiteit,. Meer informatie vind je in onze brochure voor leerkrachten Kinderrechten in uw klas op > documentatie > pedagogisch materiaal of aan te vragen via info@unicef.be INLEIDING achtergrond informatie activiteitenfiches 1 Susan Fountain, Education for Development: A Teacher s Resource for Global Learning, Susan Fountain, Peace Education in UNICEF, UNICEF, From Education for Development toward Child Rights Education, UNICEF, Child rights education toolkit: rooting child rights in early childhood education, primary and secondary schools,

6 4. Waarom unicef? Omdat: kinderen rechten hebben; kinderen een stem hebben die gehoord moet worden; kinderen niet mogen sterven aan ziektes die gemakkelijk te vermijden zijn; het terugdringen van armoede bij kinderen begint. UNICEF, het Kinderfonds van de Verenigde Naties, zag het daglicht in Het is de grootste organisatie in de wereld die opkomt voor kinderen en hun rechten. UNICEF is aanwezig in 156 landen en gebieden en helpt kinderen zodat ze een menswaardig leven kunnen leiden, kunnen overleven en zich ontwikkelen, van baby tot adolescent. UNICEF werkt hiervoor samen met de nationale en lokale overheden van de betrokken landen om zo de duurzaamheid van haar acties te verzekeren. Leidraad bij het werk van UNICEF zijn de 54 artikelen in het VN-Verdrag inzake de Rechten van het Kind. UNICEF besteedt in zijn werking aandacht aan een zo breed mogelijke spectrum van kinderrechten, want deze rechten zijn ondeelbaar en moeten als een geheel benaderd worden. Zo is UNICEF actief rond 7 prioriteiten: 1. Gezondheid 2. HIV/aids en kinderen 3. Wash (water, sanitaire voorzieningen en hygiëne) 4. Voeding 5. Onderwijs 6. De bescherming van het kind 7. Sociale inclusie De komende jaren zal het equity -programma van UNICEF zich speciaal inspannen om vergeten kinderen uit zowel rijke als arme landen meer kansen te bieden. Investeren in een grotere participatie van kwetsbare kinderen is niet alleen een plicht volgens het KinderrechtenVerdrag, maar komt de ontwikkeling van de hele samenleving ten goede. UNICEF is ook actief in 36 industrielanden via de Nationale Comités. UNICEF België is er daar één van. UNICEF wordt volledig gefinancierd door vrijwillige bijdragen van particulieren, bedrijven, stichtingen en overheden. Heb je graag meer informatie of documentatie over UNICEF België of UNICEF Internationaal, aarzel niet om ons te contacteren via info@unicef.be of informatie op te zoeken via > documentatie > pedagogische materiaal Je kunt ook een gratis gastles aanvragen over deze thema s. Copyright UNICEF België / Etienne Musslin 5. overzicht educatief materiaal Leerkrachten die hun leerlingen gebruik willen laten maken van ons educatief aanbod kunnen zich op de website inschrijven als Wereldklas. Dit is volledig gratis en vrijblijvend en houdt bijgevolg geen enkele verbintenis in tegenover UNICEF België. Deze aanmelding zorgt ervoor dat leerkrachten ons pedagogisch aanbod toegestuurd krijgen, en dat ze gratis een gastles krijgen of ondersteuning bij een spel of actie door één van onze educatieve vrijwilligers. Meer informatie: info@unicef.be 5.1. Wat is een WereldKlas? Een wereldklas is een klas die tijdens het schooljaar extra aandacht besteedt aan ontwikkelings- en kinderrechteneducatie. Dit wil zeggen dat de klas stilstaat bij kinderrechten, bij de rechten van de kinderen in de klas, maar ook bij de rechten van andere kinderen in haar omgeving, en in andere landen in de wereld. Het is een klas die zich kan inleven in de situatie van andere kinderen en hierover kan nadenken. Tijdens de verschillende vakken wordt waar mogelijk automatisch de link gelegd met kinderrechten. Deze klas ontvangt materiaal van UNICEF België en kan ook begeleiding krijgen voor projecten en acties of kan een gastles krijgen van een educatieve vrijwilliger. De klas kan ook werken met de website van UNICEF Kids ( waar er via info en spel meer uitleg wordt gegeven over kinderrechten en er kennis gemaakt kan worden met kinderen uit de hele wereld. Een wereldklas kan vrijblijvend ook een project of actie organiseren (de Dag voor Verandering). Door educatieve, ludieke en originele acties die de klas zelf kiest, worden de kinderrechten die dag extra in de verf gezet. inleiding achtergrond informatie activiteitenfiches Copyright UNICEF België / Pascaline Carnat

7 5.2. Waarom gastlessen? Een dynamische animatie in de klas door een enthousiaste educatieve vrijwilliger van UNICEF België verhoogt de betrokkenheid van de leerlingen en helpt om kinderen op jonge leeftijd bewust maken van hun rechten en van ontwikkelingsthema s in de wereld. We werken met gevarieerd didactisch materiaal: posters, panelen, een dvd, educatieve spelletjes, over kinderrechten, onderwijs, kindsoldaten, kinderarbeid, water,. Dit schooljaar: de gevolgen van oorlog op onderwijs met als themaland Burundi op niveau van de leerlingen! Vraag als wereldklas tijdig uw gratis gastles aan via info@unicef.be of bel Welk educatief materiaal? Al ons educatief materiaal (zie hieronder) is opgebouwd aan de hand van volgende structuur. Dit is het pedagogisch continuum in het kader van ontwikkelingseducatie: BEWUSTMAKEN: informatie over het thema ONTDEKKEN: oefeningen, activiteiten en spelletjes om het thema zelf verder te ontdekken DEELNEMEN: de mogelijkheid om samen met UNICEF een actie te organiseren, aangepast aan de context van je school - Met deze lesmap kun je het thema in de klas verder uitwerken. De achtergrondinformatie en activiteitenfiches ondersteunen jou als leerkracht die met dit thema werkt. Je kan deze materialen gemakkelijk aanvragen via onze website www. unicef.be/scholen of via info@unicef.be - Een educatieve DVD over de onderwijssituatie van kinderen in Burundi. - Er is eveneens een werkboekje voor de leerlingen beschikbaar, in overeenstemming met de activiteitenfiches voor de leerkracht. Je kunt het werkboekje downloaden op: Onze kidswebsite > info > lezen en opzoeken > infoblaadjes Onze website > documentatie > pedagogisch materiaal - Een website voor kinderen reikt extra informatie aan waarmee zij verder kunnen werken. Deze website ( is opgevat als een verlengde van het pedagogisch materiaal en kan door leerkrachten gebruikt worden om leerlingen de thema s verder te laten ontdekken. - Drie keer per jaar worden er themafiches uitgebracht die enkele grote thema s rond kinderrechten op maat van de leerlingen uitleggen. Ideaal om te gebruiken voor spreekbeurten of opstel/ schrijf-oefeningen. De fiches krijg je automatisch toegestuurd voor het aantal leerlingen in jouw klas, als je ingeschreven bent als wereldklas. Je kunt de fiches ook apart aanvragen. Dit schooljaar behandelen we volgende thema s: 1. Wat is een kindvriendelijke school? 2. Kinderrechten en milieu 3. Het kinderrechtenverdrag viert zijn 25ste verjaardag Je kunt bij ons ook altijd extra informatie, materiaal en gastlessen aanvragen over volgende onderwerpen: kinderrechten, onderwijs, water, voeding, kindsoldaten, kinderarbeid, noodsituaties, Dit schooljaar is er een nieuwe poster voor in jouw klas met afbeeldingen van de belangrijkste kinderrechten. Je kan deze poster gratis aanvragen via info@unicef.be 5.4. Een concrete actie organiseren? Je kan een concrete actie organiseren om kinderen hun engagement voor een betere toekomst voor alle kinderen ter wereld te laten uiten. Wij noemen dit de Dag voor Verandering en doen suggesties, maar je vult dit samen met jouw klas zelf in. Je kunt hiervoor ook beroep doen op één van onze educatieve vrijwilligers die jullie actie kan ondersteunen. Jullie acties kunnen gepost worden op onze kidswebsite Meer informatie vind je op pagina 75. Of contacteer ons via info@unicef.be. 6. Agenda voor leerkrachten Wat staat er nog op onze agenda voor leerkrachten: Dit schooljaar gaat onze campagne over het belang om de toegang tot onderwijs te verbeteren voor kinderen die leven in conflictzones. We bespreken de impact van oorlog op onderwijs, het belang van onderwijs voor vrede en de specifieke noden van kinderen op de vlucht in het kader van hun schoolcarrière. Je vindt in deze lesmap meer informatie over onze campagne Leren OverLeven in Burundi. Copyright UNICEF België / Collège Saint Augustin En wat daarna? Aangezien dit het derde en laatste jaar is van onze campagne over het recht op onderwijs, gaan we de petitie waarmee we in 2011 begonnen op het einde van 2013 afgeven bij de Belgische overheid. Onderteken samen met jouw collega s deze belangrijke petitie! Meer info over onze petitie vind je in het begin van deze lesmap en op Op 20 november 2014 bestaat het kinderrechten-verdrag 25 jaar! Leerkrachten zijn belangrijke ambassadeurs voor kinderrechten, daarom willen we jullie graag uitnodigen om deze 25ste verjaardag samen met ons te vieren.. Je krijgt dit schooljaar, op het einde van het 3de trimester, hierover nog meer informatie is het slotjaar voor de Milleniumdoelstellingen.we zullen hieraan dan ook extra aandacht besteden in ons aanbod. INLEIDING achtergrond informatie activiteitenfiches 12 13

8 achtergrond ii. achtergrond 1. inleiding Elk kind heeft recht op onderwijs. Dit recht moet over de hele wereld gerespecteerd worden. Dit is het derde schooljaar dat het recht op onderwijs centraal staat in onze educatieve campagne. Het pedagogisch aanbod van het jaar ging over het recht op onderwijs in noodsituaties via het thema Leren (over)leven project noodschool in Haïti. Vorig schooljaar ( ) behandelden we het recht op onderwijs op het platteland met specifieke aandacht voor het land India. Dit jaar besteden we aandacht aan de invloed van een conflict en oorlog op onderwijs en kinderen. Daarom heet de campagne Leren OverLeven in Burundi. De campagne gaat over het belang van het verbeteren van de toegang tot onderwijs voor de duizenden kinderen die leven in conflictzones, en wil zo de Millenniumdoelstelling Basisonderwijs voor Allen in 2015 mee helpen realiseren opdat alle kinderen overal ter wereld basisonderwijs kunnen volgen en afronden. activiteitenfiches achtergrondinformatie Copyright UNICEF België / Pascaline Carnat

9 2. Recht op onderwijs 2.1. In het kinderrechtenverdrag en de milleniumdoelstellingen Alle kinderen ter wereld worden met dezelfde rechten geboren. De rechten van het kind staan in het zogenaamde Verdrag inzake de rechten van het kind. Bijna alle landen ter wereld, ook België en Burundi, hebben beloofd dit verdrag na te leven. Eén van de rechten in kwestie is het recht op onderwijs: dit is één van de belangrijkste kinderrechten! De regeringen hebben bovendien nog een andere overeenkomst ondertekend, waarin wordt beloofd dat alle kinderen ter wereld (jongens én meisjes) tegen eind 2015 naar de lagere school kunnen gaan: dat zijn de Millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling. Meer algemene informatie over het recht op onderwijs in het Kinderrechtenverdrag en in de Millenniumdoelstellingen, en over onderwijs in de programma s van UNICEF, vind je terug in de lesmap van ( UNICEF Brengt scholen en kinderen in India dichter bij elkaar,) en in de lesmap over Haïti ( Leren overleven ). Je vindt beide lesmappen terug op onze website be > documentatie > pedagogisch materiaal of op aanvraag via info@unicef.be In deze lesmap spitsen wij ons toe op het recht op onderwijs in oorlogs- en postconflict situaties, met als vertrekpunt het belang van onderwijs Waarom is onderwijs voor UNICEF belangrijk? Copyright UNICEF België / Pascaline Carnat Onderwijs staat sinds de jaren 60 centraal in de werking van UNICEF. Het is wereldwijd het tweede belangrijkste programma van UNICEF in termen van investeringen op het terrein. De onderwijsprogramma s zijn gelinkt aan programma s rond onderwijskwaliteit, gezondheidszorg; water, sanitaire voorzieningen en hygiëne (WaSH); aidspreventie, bescherming en kinderrechteneducatie. Onderwijs is immers essentieel in de aanpak van andere problemen én deze problemen op zich beïnvloeden de onderwijskansen. Voor UNICEF is onderwijs een hefboom voor het verwerven van autonomie en rechten, voor duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding. Daarom investeert het massaal in deze sector, waar alle andere sectoren elkaar treffen. In zijn opvatting over onderwijs is de school een veilige en beschermende plek, die bijdraagt tot het verwerven van kennis, maar ook van levensvaardigheden voor leerlingen. Door programma s uit te denken voor de kleutertijd bereidt ze de allerjongsten voor op een betere toekomst. De omkadering van 3-6-jarigen, in een warme, educatieve omgeving, heeft onvolprezen gevolgen voor de menselijke ontwikkeling. Ze voedt sociale vaardigheden en interactie, taal, denkvermogen en het vermogen om te leren en te redeneren. Op een meer pragmatische manier stimuleert ze de toegang tot het lager onderwijs, maakt ze registratie bij de burgerlijke stand mogelijk en is ze een weg om gezinnen te bereiken en hen te sensibiliseren rond bescherming, gezondheid, voeding en hygiëne van kinderen. In het algemeen is er sprake van 4 grote aandachtspunten voor UNICEF: 1. Voorschoolse opvoeding is essentieel voor de latere ontwikkeling van een kind. Kinderen die voorschoolse opvoeding hebben genoten hebben 10 tot 20% meer kans om de lagere school succesvol te beëindigen. Het is efficiënter om achterstand te voorkomen in plaats van deze achteraf proberen 3. Onderwijs en oorlog Kinderen die leven in een conflictsituatie, lopen een groter risico om nooit naar school te gaan. Naast de onderbreking van hun schoolloopbaan voor korte of lange tijd door een conflict, zijn er voor hen nog andere obstakels. Verder in de lesmap zullen we het hebben over welke obstakels ervoor zorgen dat de meerderheid van de kinderen geen gewone schoolcarrière doorloopt. De school is nochtans het best geplaatst om deze kinderen te beschermen, te helpen zich te ontwikkelen en om hen waarden als vrede bij te brengen. De educatieve campagne Leren over- Leven wordt uitgewerkt aan de hand van in te halen. Investeringen in voorschoolse opvoeding hebben de hoogste economische return in een samenleving. 2. Onderwijs is essentieel voor de ontwikkeling van een samenleving. Zonder onderwijs kan de vicieuze cirkel van onwetendheid en armoede niet doorbroken worden. 3. Kinderen haken vroegtijdig af als het onderwijs niet kwaliteitsvol is. Kwaliteit is nodig om een blijvende impact te hebben op ontwikkeling en verbeterde levenskansen van kinderen. Het levert eveneens een hogere economische return. 4. Kinderen lopen tijdens crisissituaties best geen leerachterstand op omdat deze bijna nooit meer kan ingehaald worden. een specifiek partnerland van UNICEF België. Dit jaar kozen we voor Burundi, een klein land in Oost-Afrika met iets meer dan 8 miljoen inwoners, en één van de armste landen ter wereld. Maar er is ook goed nieuws. De Burundese overheid kondigde in 2005 gratis lager onderwijs af. Mede hierdoor gaat ondertussen 73% van alle kinderen naar school. Toch is er nog veel werk aan de winkel om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Hierbinnen moet speciaal aandacht besteed worden aan de impact van conflicten en oorlog op kinderen en hun schoolloopbaan. 5 Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom activiteitenfiches achtergrondinformatie en UNICEF Burundi, Annuel Report,

10 3.1. Onderwijs als slachtoffer Wereldwijd gaan ongeveer 57 miljoen kinderen niet naar de lagere school. Ongeveer de helft van de kinderen die de leeftijd hebben om lager onderwijs te volgen maar dit niet doen, leeft in conflictsituaties. De laatste tien jaar is er een enorme vooruitgang geweest op het gebied van toegang tot onderwijs. Zo waren er in 1999 meer dan 102 miljoen nietschoolgaande kinderen. In 2011 (de start van onze petitie voor noodscholen) waren dit er 67 miljoen en ondertussen daalde dit cijfer tot 57 miljoen kinderen. Een sterke daling dus, maar we zijn er nog lang niet. Nog steeds gaan vooral kinderen uit kwetsbare groepen niet naar school, zoals meisjes, arme of gehandicapte kinderen, kinderen in afgelegen gebieden, of zij die leven in nooden conflictsituaties. Copyright UNICEF / NYHQ / Asselin Eén korte conflictperiode kan ervoor zorgen dat de vooruitgang op vlak van ontwikkeling, behaald na lange jaren van werk, wordt tenietgedaan of onderbroken. Niet alleen de economische groei, maar ook de ontwikkeling op vlak van gezondheid of onderwijs wordt op het spel gezet. De impact van conflicten is het grootst en duurt het langst in landen die getroffen zijn door armoede. Wanneer men de verwoestende conflicten van de laatste jaren in Afghanistan, Pakistan, Libië, Somalië, Sudan, Yemen of recenter in Syrië of Mali analyseert, heeft men het zelden over educatie. De media besteden aandacht aan het meest onmiddellijke lijden van de bevolking, maar buigen zich niet over de gevolgen van conflicten op lange termijn. In vele landen waar een conflictsituatie heerst, vernielt de oorlog nochtans scholen én de hoop van verschillende generaties kinderen. Naast de toegang tot onderwijs is het ook nodig om de kwaliteit van het onderwijs te verhogen, want die is momenteel nog al te vaak ondermaats Concrete gevolgen Hieronder vind je de belangrijkste gevolgen van oorlog voor onderwijs in het algemeen. Daarna hebben we het ook over de specifieke gevolgen voor vluchtelingen. Kwaliteitsvol onderwijs overleeft zelden een conflict: scholieren en lesgevers moeten dikwijls vluchten. In vele gevallen worden schoolgebouwen gebombardeerd of opgeëist door gewapende groepen of het leger, of worden ze gebruikt als logement voor vluchtelingen. Budgetten worden verduisterd voor militaire activiteiten, het loon van leerkrachten wordt niet meer betaald en het schoolmateriaal komt niet op school terecht. De inkomens van gezinnen worden minder voorspelbaar. Veel families kunnen zich de schoolkosten niet meer veroorloven en kinderen zelf moeten meer helpen met huishoudelijke taken dan voordien. Als het conflict blijft voortduren, dalen de scholingsmogelijkheden van de kinderen soms op onomkeerbare wijze. Angst kan de onderwijskansen van kinderen aanzienlijk verminderen. Ouders kunnen bang zijn om hun kinderen buiten hun omgeving en naar school te laten gaan, uit angst voor geweld of ontvoering. Een conflict kan vooruitgang op vlak van onderwijs afremmen: Het voorbeeld van Irak is veelzeggend. Tot in de jaren 90 was Irak de regionale leider op gebied van educatie. Het land was erin geslaagd om bijna alle kinderen lager onderwijs te laten volgen. Ook in het secundair onderwijs was er een hoog aantal schoolgaanden en het land had universiteiten. Ten gevolge van de Golfoorlog echter, kwam Irak op vlak van educatie weer onderaan de regionale ladder te staan. Conflicten gaan dikwijls gepaard met seksueel geweld, gedwongen rekrutering en ontvoering van kinderen. Het trauma van kinderen die dit geweld ondergaan hebben, heeft een aanzienlijke impact op hun leercapaciteiten. Vandaag zijn er kinderen die worden uitgebuit als soldaat of in de frontlinie staan bij gevechten. Voor meer informatie verwijzen we graag naar onze themafiche over kindsoldaten. Je kan deze gratis aanvragen via info@unicef.be of downloaden via > documentatie > pedagogisch materiaal. activiteitenfiches achtergrondinformatie Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom

11 In elk conflict wordt het leven van burgers in gevaar gebracht: scholen, schoolgaande kinderen en leerkrachten worden vaak opzettelijk als doelwit genomen. In conflictsituaties is het vernietigen van scholen een veel voorkomende zaak. In conflicten tussen 1999 en 2008 zijn naar schatting wereldwijd meer dan twee miljoen kinderen gedood en hebben zes miljoen een handicap opgelopen Specifiek voor vluchtelingen Hieronder vind je de gevolgen van oorlog op de onderwijsloopbaan van vluchtelingenkinderen. De situatie van de Burundese vluchtelingenkinderen wordt besproken in het onderdeel over Burundi. De kansen om de lagere school af te maken, zijn relatief kleiner. Veel families zijn verplicht hun huizen te ontvluchten en komen terecht op plaatsen waar ze maar een tijdelijk logement hebben en waar er geen toegang is tot onderwijs. Ook de slechte kwaliteit van het onderwijs en het ontbreken van materiaal en leslokalen zorgen ervoor dat een groot aantal kinderen de lagere school niet afmaakt. Kinderen die pas op latere leeftijd met school begonnen zijn, kunnen hun achterstand vaak niet inhalen omdat naast onderwijs andere verantwoordelijkheden belangrijker worden. De gevolgen van conflicten zijn ook dramatisch voor de alfabetiseringsgraad. Je vindt hierover meer informatie onder uitdaging 1 op pagina 34. Als gevolg van aanvallen tegen burgers zijn er verplaatsingen. Deze verplaatsingen, waarbij mensen moeten vluchten, hebben een impact op alle niveaus, ook op dat van onderwijs, voor zowel intern ontheemden (vluchtelingen binnen de eigen landsgrenzen) als voor vluchtelingen die de grens oversteken. Verplaatsingen zorgen ervoor dat kinderen geen huis meer hebben, geen eten, geen toegang tot basisvoorzieningen en soms ook geen ouderlijke bescherming. De meerderheid van de ontheemde personen zijn kinderen. Onderwijs kan hen helpen de trauma s die ze beleefd hebben te verwerken. - Het grootste deel van de vluchtelingen en intern ontheemden leeft in ontwikkelingslanden. De meerderheid van deze personen die hun woonplaats ontvlucht zijn, zijn intern ontheemde individuen (personen die verblijven binnen de grenzen van hun land). De andere groep zijn vluchtelingen; zij verblijven buiten de grenzen van hun land. - Vaak moeten ze voor een lange periode in ballingschap als vluchteling leven (de gemiddelde duur is 5 jaar). - Tussen 1999 en 2008 zijn wereldwijd 20 miljoen kinderen hun thuis moeten ontvluchten. - We merken grote verschillen op in de toegang tot onderwijs bij de gevluchte kinderen: niet alle vluchtelingenkinderen hebben dezelfde of gelijke toegang tot onderwijs De rol van onderwijs in conflictsituaties Onderwijs beschermt Tijdens een conflict kan een school een toevluchtsoord zijn. De dagelijkse routine en geruststellende sfeer van een school kunnen aan de leerlingen een gevoel van normaliteit geven en hen weer vertrouwen geven. Kwaliteitsvol onderwijs kan ook psychologische steun bieden en kinderen beschermen tegen fysieke schade, uitbuiting en geweld. Onderwijs bevordert de vrede Onderwijs kan een stabiele toekomst bevorderen. Onderwijs kan het oplossen van conflicten aanmoedigen, verdraagzaamheid, mensenrechten en burgerschap bevorderen. Ze kan ongelijkheden verminderen en de grondslag leggen voor een goed bestuur en voor welvaart. Zo kan onderwijs de vicieuze cirkel van geweld en wraak doorbreken en voorkomen dat het conflict zich verder zet over generaties heen. UNICEF België gelooft dat conflicten één van de meest belangrijke en complexe obstakels zijn voor onderwijs. Het probleem kan aangepakt worden met de volgende drie maatregelen: - Het budget van humanitaire hulp voor educatie moet verhoogd worden. - Aanvallen op plaatsen waar les gegeven wordt, moeten vermeden worden. - Maatregelen betreffende risicopreventie van catastrofes en oefeningen voor urgentie-, interventie- en herstelsituaties moeten geïntegreerd worden in de plannen en budgetten van de onderwijssector. Teken samen de petitie voor onderwijs in noodsituaties vóór eind 2013, opdat minstens 4% van het budget voor noodhulp naar onderwijs zou gaan. Dit kan via of de fiche in bijlage. Meer info op pagina 2. Kwaliteitsvol onderwijs Het volstaat niet om leerlingen naar school te sturen, ze moeten ook onderwijs van kwaliteit krijgen. Kwaliteitsvol onderwijs kan kinderen beschermen tegen de negatieve impact van conflicten en een positieve kracht zijn voor de vrede. Kinderen kunnen niet wachten tot de vrede terugkeert om te leren hoe ze kunnen overleven. Onderwijs speelt een cruciale rol in het beschermen van kinderen en in het ondersteunen van processen van vredesopbouw en economische groei. Onderwijs staat ook centraal bij identiteitsvorming, bevordert sociale cohesie, natievorming en positieve waarden en maakt het mogelijk om verschillende Millenniumdoelstellingen te realiseren Leren overleven in Burundi 4.1. Algemene context Ook al hebben Burundi en België een stuk geschiedenis gemeen, toch blijft Burundi voor de meeste Belgen een grote onbekende. Nochtans zijn er enkele opvallende gelijkenissen met België. Het land is maar een beetje kleiner dan het onze en met iets meer dan 8 miljoen Burundezen is ook het aantal inwoners vergelijkbaar. Burundi is daarmee één van de dichtstbevolkte landen van Afrika. Maar uiteraard vallen de verschillen meer op. België is een van de rijkste landen ter wereld, terwijl Burundi onderaan in de rangschikking van de Human Development Index van het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) bengelt, bij de armsten. Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck Burundi is een mooi land, met landschappen die recht uit een fotoalbum lijken te komen. Overal is er de visuele explosie van rode aarde en groene, weelderige plantengroei. Het land heeft vriendelijke en boeiende bewoners. Burundi is ook een jong land: de helft van zijn bevolking is jonger dan 18 jaar. 7 Als je graag nog extra informatie hebt over Burundi, kan je onze brochure «Kinderen van Burundi: van crisis naar ontwikkeling» downloaden op > documentatie > programma s partnerlanden of gratis bestellen op > documentatie > aanvragen documentatie > land Burundi. activiteitenfiches achtergrondinformatie 6 UNICEF België, Nota educatie en conflict, UNICEF België, brochure Kinderen van Burundi,

12 4.2. Onderwijs «Onderwijs is het fundament van een leven van vrijheid en ontplooiing. Het staat centraal in de rechten van alle kinderen en in de plichten van alle lidstaten van de Verenigde Naties. Burundi is zich bewust van de kracht van de sociale overdracht door onderwijs. De sector heeft echter zwaar te lijden gehad onder de oorlog. Daarom heeft het land het onderwijssysteem snel opnieuw op de sporen willen zetten. Het schrappen van het inschrijvingsgeld voor het basisonderwijs in 2005 heeft het aantal inschrijvingen en de terugkeer naar school een boost gegeven. De institutionele instabiliteit en het gebrek aan middelen hebben de impact van deze goede maatregel echter verzwakt. Het onderwijssysteem kraakt onder zijn beperkingen: te weinig scholen, waarvan de infrastructuur bovendien pover is; overbevolkte klassen met leerlingen die vaak honger hebben; te korte lestijden, geografische verschillen en verschillen tussen meisjes en jongens; te weinig gekwalificeerd onderwijzend personeel; te weinig handboeken die bovendien verouderd zijn; gebrek aan coördinatie tussen de verschillende onderwijsniveaus; weinig betrokkenheid van gezinnen en gemeenschappen; zwakke onderwijsmethoden; In deze erbarmelijke omstandigheden haken veel leerlingen af en moeten er velen dubbelen, vooral meisjes. Het kleuteronderwijs is voor een groot deel voor de rekening van de gemeenschap en het is zwak. Slechts 1,5% van de 3-6-jarigen gaat naar een voorschoolse onthaalstructuur. De opvoeders hebben geen specifieke opleiding genoten en de kwaliteit van de onderwijsmethode voor kleuters, noodzakelijk voor de ontwikkeling van hun cognitieve functies, is erg laag. In het lager onderwijs verhindert de dubbele bezetting (waarbij door een gebrek aan capaciteit één klas les krijgt in de voormiddag en een andere klas in de namiddag) vaak dat er rekening wordt gehouden met de noden van iedere leerling. De kwaliteit van het leerproces laat te wensen over. Naargelang de provincie zitten er 52 tot 102 leerlingen per klas. Het didactisch materiaal volstaat niet en de programma s, die meer dan twintig jaar oud zijn, zijn niet aangepast en krioelen van de vrouwelijke stereotypen. De onderwijsmethode, meer overdracht van kennis dan constructie van kennis, is niet participatief en sluit leerlingen uit. Er wordt erg veel gedubbeld en dat aantal stijgt nog. Alleen de bemoedigende evolutie van de instroom van meisjes, waardoor er op dat vlak binnenkort (gender) gelijkheid is, is een duidelijke stap vooruit. In het lager onderwijs is het aantal leerlingen verdubbeld tussen 2003 en Dit voornamelijk omwille van de afschaffing van de schoolkosten voor het lager onderwijs. De toegang tot het lager onderwijs behaalt positieve resultaten, maar het voltooiingspercentage is problematisch: in 2010, bedroeg dit 51%. Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom In het middelbaar onderwijs is er een moeilijke doorstroom vanuit het lager onderwijs: het overgangspercentage bedraagt 31%. Er is een stuitend tekort aan middelbare scholen. De leerkrachten zijn slecht opgeleid en weinig bekwaam, waardoor vooral meisjes blijven zitten en massaal afhaken. Meisjes worden al te vaak naar praktische richtingen gestuurd die rechtstreeks naar de arbeidsmarkt leiden. Het voltooiingspercentage in het middelbaar onderwijs bedraagt 19%. Tot slot is er geen toegang tot de nieuwe informatie- en communicatietechnologieën en hebben scholen laboratorium noch bibliotheek, waardoor de economische perspectieven van de jongeren en hun toegang tot informatie en de media beperkt blijven. Door deze lacune in het leerproces over levensvaardigheden en de verminderde economische perspectieven zijn ze kwetsbaar voor misbruik en uitbuiting, zoals kinderarbeid en slavernij. In het hoger onderwijs zijn de onderwijsmethodes achterhaald en de hoorcolleges, die gewoon overdracht van kennis zijn, houden een klimaat van afhankelijkheid in stand, zonder hulp bij het leerproces. Het didactisch materiaal is beperkt en verouderd. Meisjes maken minder dan 25% van de studentenpopulatie uit. Vele studenten doen hun jaar over. Op het vlak van alfabetisering van volwassenen blijven er veel problemen: gebrek aan middelen, zwakke politieke wil, gebrek aan bijval van de bevolking voor alfabetiseringsprogramma s en weinig geloofwaardige statistieken Wat doet UNICEF? Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck In 2010, in het kader van het Actieplan in Burundi, hebben meer dan jonge kinderen kunnen genieten van oriëntatie-activiteiten in kindvriendelijke zones of in voorschoolse centra. 27 structuren voor kleuters hebben spelkoffers ontvangen en 430 opvoeders pedagogisch materiaal ouders, gemeenschapsverantwoordelijken, 980 animatoren en 42 journalisten werden gevormd rond de geïntegreerde ontwikkeling van het kind. Verschillende lokale gemeenschappen in moeilijk toegankelijke gebieden hebben ook recreatieve «Kindvriendelijke zones» ingericht. Om in 2011 in Burundi een inschrijvingsgraad van 100% en in 2015 een voltooiingsgraad in het lager onderwijs van 100% te bereiken heeft UNICEF zijn steun opgedreven. In 2010 zijn kinderen naar school gegaan in 310 Kindvriendelijke scholen kinderen die hadden afgehaakt hebben opnieuw aansluiting gevonden met de school. activiteitenfiches achtergrondinformatie 8 UNICEF België, brochure Kinderen van Burundi, 2011, p

13 4.5. Vluchtelingen De gendergelijkheid en de scholingsgraad zijn gestegen in de provincies waarop het programma zich concentreert wezen en kwetsbare kinderen hebben schoolbenodigdheden gekregen. De vaardigheden van leerkrachten, opvoeders en ouders zijn versterkt. In de toekomst zal UNICEF Burundi samen met de Burundese overheid blijven werken aan de verbetering van het onderwijsssysteem op basis van de noden die hierboven werden beschreven. Naast onderwijs werkt UNICEF in Burundi ook rond de bescherming van kinderen, gezondheid, voeding, WaSH (water, sanitaire voorzieningen, hygiëne), gendergelijkheid en HIV/Aids. Ten slotte is er ook aandacht voor communicatie (sensibiliseren, informeren, pleiten en deelnemen) over kinderrechten, want communicatie voor verandering is de sleutel tot een solide en duurzame ontwikkeling Oorlog Na de burgeroorlog in 1972, boekte Burundi tot het begin van de jaren 90, vooruitgang inzake de verbetering van de levensomstandigheden van de bevolking. Maar vanaf 1993 tot 2005 kende het land opnieuw een burgeroorlog met desastreuse gevolgen voor de Burundese samenleving en de economie. Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom In 1993 barstte in Burundi een burgeroorlog los die aan ongeveer mensen het leven heeft gekost. Bovendien raakten mensen gewond en sloegen duizenden anderen op de vlucht. De burgeroorlog heeft de Burundese maatschappij en de economie volledig verwoest. Het heropbouwproces is ondertussen volop aan de gang, maar blijft zeer breekbaar. Sinds de akkoorden van Arusha in augustus 2000, en het opzetten van democratische instituties die verkozen werden in 2005, is het land terug uit de crisis aan het komen, is er terug groei en wordt de gemeenschap van donateurs gemobiliseerd. Het land integreert zich in de regionale economische ruimtes, zoals de Oost-Afrikaanse gemeenschap, wat nieuwe mogelijkheden opent. Sinds 2005, wordt er vooruitgang vastgesteld. Er werden lokale, presidentiële en parlementsverkiezingen gehouden in Voor de leerlingen vind je meer informatie in het UNICEF Kids-magazine dat je kunt downloaden op > info > Lezen en opzoeken > unicef kids magazine > oorlogskinderen Context Als een post-conflictueus, fragiel land, wordt Burundi geconfronteerd met problemen die voortvloeien uit de terugkeer en reïntegratie van vluchtelingen en intern ontheemden. Door de oorlog waren er intern veel mensen op de vlucht in Burundi. Duizenden anderen vluchtten buiten de landsgrenzen, voornamelijk naar buurland Tanzania en een klein deel naar D.R.Congo. Met het vredesherstel en het ondertekenen van de Tripartite Overeenkomst, wordt het terugkeren naar Burundi bevorderd en wordt de repatriëring, de terugkeer en de integratie van vluchtelingen uit Tanzania, begeleid. Vanaf 2002 keerden vluchtelingen terug naar Burundi, vooral in de jaren 2004 (90 327) en 2008 ( vluchtelingen). Sinds het einde van de oorlog en de politieke instabiliteit, zijn er in totaal meer dan vluchtelingen teruggekeerd naar Burundi. De meerderheid van hen kwam terug in het kader van georganiseerde repatriëring en kwam dus niet vrijwillig of spontaan terug. In Burundi werken ze nu aan hun integratie. Eind 2012 werden de laatste grote groepen vluchtelingen uit Tanzania verplicht gerepatrieerd naar Burundi, en werden de vluchtelingenkampen daar gesloten. In totaal werden ongeveer vluchtelingen gerepatrieerd in november en december Binnen deze groep is 57% van de vluchtelingen jonger dan 18 jaar Algemene uitdagingen Burundi kent een zeer sterke demografische groei (2,4%) en één van de hoogste bevolkingsdichtheden in Afrika. De instroom van Burundese repatrianten legt een grote druk op de bestaande infrastructuur en het grondbezit, evenals op sociale diensten zoals onderwijs, gezondheidszorg, water, sanitaire voorzieningen en de bescherming van kinderen. De gezinnen keren terug naar hun dorp of gemeente van herkomst, naar hun geboorteheuvel (de heuvel waar hun grootouders of ouders vandaan komen Burundi is een heuvelachtig land). Voor de meeste kinderen is het de eerste keer dat ze hun geboorteland zien. Eens ter plaatse worden de families opgevolgd door de overheid. Vaak zijn er conflicten over een stuk grond of een huis. Want in vele gevallen woont er ondertussen een andere familie in het huis of op de grond van de terugkomers. In veel gevallen wordt het stuk grond in twee gedeeld en wordt er een akkoord bereikt over het huis of de grond. Als dit niet lukt, onderhandelt de overheid of een andere organisatie tussen de twee gezinnen of wordt het gerecht ingeschakeld, wat veel tijd in beslag neemt. 10 UNCHR, Rapatriement des réfugiés Burundais de la Tanzanie, Statistiques cumulées et Indicateurs clés, UNCHR, Rapatriement des réfugiés Burundais de la Tanzanie, 24 9 UNICEF België, brochure Kinderen van Burundi, 2011 Statistiques cumulées et Indicateurs clés, Copyright UNICEF / NYHQ / Press activiteitenfiches achtergrondinformatie

14 Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom Getuigenis 1: Augustin, 25 jaar Burundi is een nieuw land voor mij. Ik ben in Tanzania geboren. Mijn ouders zijn gestorven toen ik nog klein was. Ik ken de geschiedenis van mijn familie niet en weet dus niet waar mijn ouders en grootouders hier in Burundi gewoond hebben. Daarom verblijf ik nu tijdelijk in een centrum vlakbij de Tanzaniaanse grens. Ik weet niet waar ik vandaan kom en ik weet niet waar ik naartoe moet. Ik wacht tot de Burundese overheid mij laat weten waar ik mag gaan wonen. Voor de gerepatrieerde vluchtelingen van 2012 hebben de belangrijkste uitdagingen voor de toekomst betrekking op de volgende onderwerpen: Meer dan gerepatrieerden zijn 0 tot 17-jarigen. Zij hebben het meest behoefte aan bescherming, toegang tot sociale basisvoorzieningen, onderwijs, gezondheid en voeding, en wateren sanitaire voorzieningen, zowel tijdens de noodsituatie als tijdens de reïntegratie fase. De integratie van de gerepatrieerde kinderen in het Burundese onderwijssysteem legt een aanzienlijke druk op een onderwijssysteem dat reeds kampt met overvolle klaslokalen (verhouding van 72 leerlingen op 1 leerkracht), met een lage kwaliteit van het onderwijs en waar een veilige en beschermende schoolomgeving ontbreekt; Het verstrekken van een gemakkelijke toegang tot drinkbaar water en sanitaire voorzieningen voor de repatrianten in de ontvangende gemeenschap Specifieke uitdagingen voor onderwijs De laatste groep gerepatrieerde kinderen van 2012 konden terug naar school in Burundi, maar kwamen toe in het midden van het 1ste trimester, in klassen met 80 tot 100 leerlingen en met een gebrek aan didactisch materiaal, schoolbanken en schoolmateriaal. Veel van de kinderen gingen in Tanzania naar school volgens het Tanzaniaans systeem (in het Engels en Swahili), anderen kregen in vluchtelingenkampen les volgens het Burundees systeem (in het Frans en Kirundi). Hierdoor hebben leerlingen diverse noden zowel wat betreft taalonderwijs als bij het inhalen van hun schoolachterstand. Een groot deel van de vluchtelingen die gerepatrieerd werden in 2012 verbleef in het vluchtelingenkamp Mtabila in Tanzania. Daar werden in 2009 alle scholen gesloten om de vluchtelingen aan te moedigen terug naar huis te gaan. Velen vertrokken echter niet meteen en er werd een informeel onderwijssysteem opgezet door de vluchtelingen in De vluchtelingenkinderen kregen in deze informele onderwijscentra les in diverse vakken zoals Frans, Engels, Swahili, Kirundi, wiskunde,... Maar dit kon niet voorkomen dat de meesten van hen een achterstand hadden toen ze in 2012 terug naar school gingen in Burundi. Het is belangrijk dat deze nieuwe leerlingen en hun families geïntegreerd worden in de lokale gemeenschap. De leerlingen hebben dus specifiek nood aan aangepaste schoolprogramma s, die hen toelaten hun schoolachterstand in te halen. Hierbij moet aandacht besteed worden aan bijlessen in het Frans en het Kirundi. Ook lessen over de geschiedenis van Burundi zijn belangrijk, aangezien een gedeelde geschiedenis kan bijdragen tot de integratie van deze leerlingen. 12 Bugarama CIBITOKE 0 10 kilometres BUBANZA BUJUMBURA MAIRIE Uvira 20 Democratic Republic of the Congo 0 BUJUMBURA RURAL Lake Tanganyika Rwanda Kigeme Gikongoro Musange TC KAYANZA MURAMVYA Mutimbuzi BURURI MWARO Gihinga Mwaro Mwaro Mabanda Mugina NGOZI GITEGA Makamba United Republic of Tanzania In de activiteitenfiches van deze lesmap zullen we ons voornamelijk toespitsen op de provincie Makamba, die 42,2% van de gerepatrieerde vluchtelingen van 2012 opvangt (en 24% van de vluchtelingen sinds 2002). Meer specifiek zullen we ons focussen op de gemeente Nyanza-Lac waar we 27.9% van deze gerepatrieerde vluchtelingen uit het laatste vluchtelingenkamp Mtabila in Tanzania terugvinden. Daarbij komt dat deze gemeente reeds overbevolkt is vanwege o.a. de nabijheid van de Tanzaniaanse grens en de ligging nabij het Tanganyika- meer. Dit verklaart de concentratie van de bevolking en van repatrianten uit eerdere repatriëringen. 57% van de Burundezen uit het vluchtelingenkamp Mtabila zijn jonger dan 18 jaar, en zijn dus huidige of toekomstige leerlingen. Dit heeft uiteraard een impact op het onderwijssysteem in de ontvangende provincie Makamba en de gemeente Nyanza Lac. De lokale scholen vangen alle nieuwe leerlingen op en er is bijgevolg een grote nood aan extra klaslokalen, leerkrachten en schoolmateriaal. We nemen dit voorbeeld om de gevolgen aan te tonen van conflict en oorlog op onderwijs. Ook de meeste getuigenissen van de leerlingen in de educatieve dvd en in de lesmap komen uit deze provincie. 252 Songore Gitega MAKAMBA As of 31 October 2008 KIRUNDO KARUZI Musasa Gasorwe / Kinama RUTANA RUYIGI Ruyigi Ruyigi Giharo Kasulu MUYINGA Nyarugusu Muyovosi Mtabila II UNHCR Burundi, printed on 10/11/08 Kobero Mugano Muyinga CANKUZO Nyabitare Gisuru Ngara Gisuru The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply official endorsement or acceptance by the United Nations Lukole B Lukole A Kanembwa Kibondo Nduta Vluchtelingenkamp Grensovergang vluchtelingen activiteitenfiches achtergrondinformatie 12 UNICEF Burundi, Proposal for the reintegration of child returnees in the commune of Rumonge,

15 iii. activiteitenfiches hoe de activiteitenfiches gebruiken? Deze fiches bieden een waaier aan activiteiten voor de leerlingen in de klas, aansluitend op de educatieve dvd over het recht op onderwijs in Burundi. Via het menu van de dvd kan men dieper ingaan op de 6 uitdagingen die het voor kinderen in Burundi na de oorlog moeilijk maken om hun recht op onderwijs ten volle te benutten. Per uitdaging vind je een fragment dat ongeveer 2 minuten duurt. De hele dvd duurt ongeveer 12 minuten. activiteiten Per uitdaging die in de dvd en in de tekst besproken wordt, is er achtergrondinformatie voor de leerkracht en een activiteitenfiche voorzien. De activiteitenfiches zijn opgesplitst in leerdoelen, lesduur, materiaal (tekst, getuigenis of dvd) en verloop. Voor de leerlingen kan je eveens het bijbehorende werkboekje downloaden op > documentatie > pedagogisch materiaal. UNICEF België stelt eveneens themafiches ter beschikking als educatieve ondersteuning voor de leerlingen. Om deze themafiches automatisch te ontvangen kan je je vrijblijvend aanmelden als Wereldklas op zonder verdere verplichting of voorwaarden. De themafiches worden gespreid over het schooljaar en worden opgestuurd voor het aantal leerlingen in jouw klas(sen). Op het einde van de dvd (laatste keuzemenu) worden leerkrachten en leerlingen uitgenodigd voor een concrete actie, de zogenaamde Dag voor Verandering. Je vindt hierover meer informatie op pagina 61 en op Doe voor deze concrete actie beroep op een educatieve vrijwilliger via info@unicef.be activiteitenfiches Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck

16 4. Verloop fase 1 (20 minuten): Kies in het menu van de dvd het fragment: De rechten van het kind. Bespreek met de leerlingen: Wat zijn kinderrechten? Laat hen mogelijke voorbeelden opsommen. Wat zijn de verschillende kinderrechten? Bespreek aan de hand van de kinderrechtenposter of de afbeeldingen. Waar in de wereld worden kinderrechten geschonden? De leerlingen bespreken samen met de leerkracht en beseffen dat kinderrechten niet enkel in Afrika of in het Zuiden geschonden worden, maar overal ter wereld en dus ook bij ons. Hierover vind je als leerkracht meer achtergrondinformatie op onze website > kinderrechten > kinderrechten in België. Waarom het recht op onderwijs belangrijk is en hoe het invloed heeft op andere kinderrechten? fase 2 (30 minuten): Inleefspel over rechten en onrechtvaardigheid. Dit spel heeft verschillende opties en kan gespeeld worden op verschillende manieren. Hang een groot blad aan de muur of ga met de leerlingen aan het bord staan. > De leerlingen nemen een stift of krijtje. > De leerlingen zetten om de beurt een stip of tekenen een ander symbool zo hoog mogelijk op het blad of bord. > De vijf hoogste stippen winnen het spel. > De ene leerling is groter dan de andere leerling (= oneerlijk!). > Schrijf de namen van de winnaars op het bord. Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck algemene activiteitenfiches: Kinderrechten, WereldKlas & burundi activiteitenfiche a: Kinderrechten 1. leerdoelen: de leerlingen kunnen uitleggen wat (kinder)rechten zijn. verschillende kinderrechten opnoemen. uitleggen waarom het recht op onderwijs belangrijk is. hun mening geven over situaties die verband houden met onrechtvaardigheid. 2. lesduur: ongeveer 50 minuten. 3. materiaal De educatieve dvd over Burundi. Indien je klas deze dvd nog niet heeft, kan je hem aanvragen via info@unicef.be Bijlage 1: afbeeldingen van kinderrechten voor de leerlingen Eventueel de algemene themafiche voor de leerlingen over kinderrechten Hallo, jij daar : verkrijgbaar op aanvraag via info@unicef.be of te dowloaden op > documentatie > pedagogisch materiaal Bespreek: > Wat hebben jullie opgemerkt tijdens het spelen van het spel? (onrecht) > Hoe voelen jullie zich hierbij? (geen prettig gevoel, oneerlijk, machteloos, ) > Laat de leerlingen voorbeelden geven van andere onrechtvaardige situaties. Dit spel 17 kan ook gespeeld worden met papier en kleurpotloden/verf. De leerlingen worden in twee of meer groepen opgedeeld. De leerkracht deelt kleurpotloden of verf uit. Bepaalde groepen krijgen veel verschillende kleuren, andere groepen maar één of twee kleuren. Vervolgens geeft de leerkracht de opdracht om met een bepaalde kleur iets te tekenen op het blad. Hij/zij doet dit daarna ook voor de andere kleuren, bijvoorbeeld: teken een geel huis, een groen kind, een rood dier, De ene groep kan dus alles tekenen wat de leerkracht vraagt, terwijl de andere groep maar één of twee dingen kan tekenen. Deze laatste groep heeft op het einde dan ook een minder gevulde en kleurrijke tekening. De tekeningen worden opgehangen en het onrecht wordt klassikaal besproken. Vraag hoe de leerlingen zich hierbij voelen, enz. Voor extra informatie over kinderrechten Ga naar onze kidswebsite en bekijk onder INFO de rubriek kinderrechten activiteitenfiches 13 Met dank aan onze educatieve vrijwilliger Sandra Navarrete Burgos om ons te inspireren voor dit spel

17 activiteitenfiche b: WereldKlas activiteitenfiche c: burundi 1. leerdoelen: de leerlingen kunnen uitleggen wat het betekent om een wereldklas te zijn. verschillende dingen opsommen die een wereldklas kan doen. uitleggen waarom het belangrijk is om hun rechten te kennen en om wereldklas te zijn. 2. lesduur: ongeveer 100 minuten (kan opgedeeld worden per fase. Lesduur per fase: zie hieronder). 3. Verloop fase 1 (20 minuten) : Er wordt klassikaal een brainstorm gehouden, waarbij de leerlingen ideeën geven over wat Wereldklas zijn voor hen betekent. De ideeën worden op het bord geschreven en daarna gelinkt aan het concept van een Wereldklas. In het kader hieronder vind je meer informatie. Onderwerpen zoals solidariteit, verdraagzaamheid, empathie,. kunnen uiteraard gelinkt worden aan kinderrechten. Meer informatie en ideeën hierover vind je ook in de inleiding onder ontwikkelingseducatie of kinderrechteneducatie op bladzijde 8. Copyright UNICEF België / GBS Wezemaal Een wereldklas is een klas die tijdens het schooljaar extra aandacht besteedt aan ontwikkelings- en kinderrechteneducatie. Dit wil zeggen een klas die stilstaat bij kinderrechten, de rechten van de kinderen in de klas, maar ook de rechten van andere kinderen in haar omgeving, en in andere landen in de wereld. Een klas die zich kan inleven in de situatie van andere kinderen en hierover kan nadenken. In een wereldklas wordt geprobeerd in zoveel mogelijk vakken een link te leggen met kinderrechten. Deze klas ontvangt materiaal en een gastles van UNICEF België, en kan ook begeleiding krijgen voor projecten en acties. De klas kan werken met de website van UNICEF Kids ( waar er via info en spel meer uitleg wordt gegeven over kinderrechten en er kennis gemaakt kan worden met kinderen uit de hele wereld. Deze klas kan vrijblijvend een project of actie organiseren (de Dag voor Verandering). Door educatieve, ludieke en originele acties die de klas zelf kiest, worden de kinderrechten die dag extra in de verf gezet. Alle acties kunnen gepost worden op 1. leerdoelen: de leerlingen kunnen Burundi op de wereldkaart aanduiden. iets vertellen over Burundi als land. iets vertellen over de oorlog in Burundi. uitleggen dat niet alle conflictsituaties in de media aan bod komen. 2. lesduur: ongeveer 40 minuten (kan opgedeeld worden per fase. Lesduur per fase: zie hieronder). 3. materiaal De educatieve dvd over Burundi. 4. Verloop fase 1 (10 minuten): Burundi in de wereld De leerlingen zoeken Burundi op de wereldkaart. Ze schrijven op welke landen ze allemaal moeten doorkruisen om van België naar Burundi te gaan. Ze schrijven de buurlanden van Burundi op. fase 2 (30 minuten): Oorlog in Burundi en in de wereld Kies in het menu van de dvd het fragment: De rechten van het kind, en bespreek met de leerlingen kort het land Burundi, de oorlog en de gevolgen voor onderwijs (zie pagina 17). Bespreek met de leerlingen of ze al gehoord hebben over de oorlog in Burundi en het feit dat zoveel vluchtelingen uit Tanzania gerepatrieerd werden naar Burundi, en dit ook in Zoek het woord vluchteling op. Bespreek in het kader van mediawijsheid, waarom niet alle oorlogen, conflicten of natuurrampen aan bod komen in de media bij ons. Bijvoorbeeld: We horen veel over Syrië, Afghanistan, Haïti, maar niet over Burundi. Geef aan dat wat op de televisie getoond wordt, niet alles is en dat er veel meer oorlogen, conflicten of natuurrampen zijn dan die waarover we op televisie horen. Bekijk met hen de kaart hieronder waarop conflicten wereldwijd zijn aangeduid. Hebben ze al over al deze conflicten gehoord? Waarom (niet)? activiteitenfiches fase 2 (30 minuten) : De leerlingen maken individueel een logo of een tekening voor hun Wereldklas fase 3 (50 minuten) : De leerlingen maken in groep een grote collage van al hun tekeningen of maken één grote poster over wat het voor hen betekent om wereldklas te zijn. De leerlingen kunnen deze poster of collage dan ophangen aan hun klas. Ze kunnen in groepjes hun collage/poster aan de andere klassen tonen en uitleggen (peer-to-peer) dat ze een Wereldklas zijn, en wat dat betekent, wat kinderrechten zijn, Ga naar onze kidswebsite en bekijk onder NEEM DEEL de rubriek Wereldklas: Of

18 Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom UITDAGING 1: Liliane moet blijven zitten De lessen werden onderbroken door de oorlog en sommige kinderen vluchtten naar een buurland, zoals Tanzania, waar ze soms les kregen in een andere taal (Engels en Swahili). Terug in Burundi moeten deze gerepatrieerde kinderen blijven zitten omdat ze een tijd niet naar school gingen of omdat ze nu les krijgen in de talen van Burundi (Frans en Kirundi), wat een hele aanpassing is. Zo hebben kinderen in Burundi veel achterstand op school en moeten ze blijven zitten. Daarom zitten er in één klas ook vaak kinderen van verschillende leeftijden.bovendien hebben leerlingen hierdoor vaker een gebrek aan zelfvertrouwen, voelen ze zich minder goed (in hun vel) omdat ze niet meekunnen, en zullen ze sneller spijbelen of zelfs stoppen met school. Dit geldt voor alle vluchtelingenkinderen, maar voor meisjes is het vaak nog moeilijker, dan voor jongens. In de vluchtelingenkampen in Tanzania werden de scholen in 2009 gesloten om de vluchtelingen zo aan te moedigen om terug naar huis te gaan. De kinderen die in 2012 met hun familie terug naar Burundi kwamen, kregen daardoor gedurende drie jaar geen officieel onderwijs, maar enkel informeel of clandestien onderwijs gegeven door ouders en leerkrachten. De uitdaging voor deze gerepatrieerde kinderen is hun daadwerkelijke integratie in het Burundese onderwijssysteem. Diploma s of certificaten De meeste kinderen zijn teruggekomen naar Burundi zonder documenten die hun in Tanzania behaalde scholingsniveau aantonen. Het was dan ook aan de leerkrachten in Burundi om het onderwijsniveau per leerling te kunnen inschatten aan de hand van toetsen en examens. Diegenen die wel de nodige documenten meebrachten, hadden moeite om deze te laten erkennen in het Burundees onderwijssysteem. Taal De officiële talen in Burundi zijn het Kirundi en het Frans. Het Kirundi is de meest gebruikte algemene en gemeenschappelijke communicatietaal in Burundi. In de lagere school is de onderwijstaal voornamelijk het Kirundi. In het eerste en tweede leerjaar leren de kinderen een beetje Frans, Swahili en ook Engels. Vanaf het vijfde leerjaar begint men de lessen te geven in het Frans, maar vaak wordt er toch nog overgeschakeld op het Kirundi om iets uit te leggen. Op de middelbare school, wordt er les gegeven in het Frans. Kirundi en Engels zijn dan vakken zoals andere onderwijsvakken. Leerlingen die het Tanzaniaans systeem volgden, kregen daarentegen les in het Engels en het Swahili. Ook al werd het Kirundi tijdens het ballingschap behouden, voornamelijk binnen de familie, toch hebben de leerlingen moeite met het schrijven van deze taal. Hierdoor zijn heel wat leerlingen die in Tanzania in het middelbaar onderwijs zaten, georiënteerd naar het lager onderwijs in Burundi om de basis van deze onderwijstaal te verwerven. Zo verliezen sommige leerlingen vier jaar in hun onderwijsloopbaan. Dit brengt de nodige frustratie en een gevoel van vernedering met zich mee omwille van deze achteruitgang of de onmogelijkheid om de lessen te volgen als ze dan toch terug in het middelbaar onderwijs werden geïntegreerd. Slechts een deel (55%) van de leerlingen die in Tanzania les kregen in het Engels en het Swahlili kregen inhaallessen in het Frans en het Kirundi. Rekening houdend met het verschil in taal en onderwijsinhoud, zullen velen hierdoor niet meer naar school gaan. De leerlingen die in Tanzania in de vluchtelingenkampen les kregen volgens het Burundees systeem (1993) en de kinderen die in Burundi bleven, hebben ook moeilijkheden met het Frans (maar uiteraard minder dan de leerlingen die les kregen in het Engels en het Swahili volgens het Tanzaniaans systeem), aangezien er thuis voornamelijk Kirundi gesproken wordt. Burundi maakt ondertussen deel uit van de Oost-Afrikaanse Gemeenschap en heeft een taalpolitiek aangenomen die het multilinguisme stimuleert. Kinderen moeten op school naast het Frans en het Kirundi, nu ook Engels leren. Dit kan interessant zijn voor de leerlingen die in Tanzania al les kregen in het Engels en Swahili. Maar toch brengt deze veelheid aan talen op school in Burundi de nodige problemen met zich mee voor de meeste leerlingen, daar de meerderheid ook al moeite heeft met de Franse taal. 14 Curriculum Naast de verschillen in taal, volgen de gerepatrieerde kinderen in Burundi vakken die ze in Tanzania nooit gekregen hebben. Bijvoorbeeld: door de onderbreking van het onderwijs in de kampen in Tanzania in 2009, kregen de leerlingen de afgelopen drie jaar een beperkt aantal vakken, o.a. taal, wiskunde, plastische opvoeding, muzikale opvoeding, etc. Dit volstond meestal echter niet om hun onderwijsachterstand in te halen. Conclusie De repatriëring heeft een sterke en negatieve impact gehad op de re-integratie van jonge Burundese vluchtelingen op school. Een schatting van het scholingspercentage voor en na de terugkeer van jonge gerepatrieerden in de provincie van Makamba toont een sterke schooluitval. Veel leerlingen hebben een grote achterstand op school en zitten dus in een klas die niet correspondeert met hun leeftijd. Een groot deel van deze leerlingen hun achterstand kan verklaard worden door het laattijdig naar school gaan, door een onderbreking in hun onderwijsparcours omwille van de oorlog, door het krijgen van les in een ander schoolsysteem en in een andere taal (bijvoorbeeld in buurland Tanzania), etc. De statistieken voor onderwijs van tonen een hoog niveau van zittenblijven (38%) en schoolverlaten. Enkel één op twee kinderen maakt de lagere school af. Het gebrek aan voorschools onderwijs voor drie tot zesjarigen is een belangrijke factor in deze hoge cijfers. Om aan deze verschillende noden tegemoet te komen, leidt UNICEF leerkrachten op om les te geven aan een klas met verschillende niveau s en leeftijden in een Kindvriendelijke school. activiteitenfiches 14 Protecting Through Education (RET). La réintégration socio-scolaire des jeunes rapatriés au Burundi. 34 Impact et leçons apprises. Rapport de synthèse

19 Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom «Getuigenis 2: Victoire Hallo, ik ben Victoire, ik ben 14 jaar en zit in het zesde studiejaar. Ik ben geboren in Tanzania en ben daar ook voor het eerst naar school gegaan. Van 2008 tot 2012 ben ik niet naar school kunnen gaan, want in 2008 hebben ze de scholen in de vluchtelingenkampen in Tanzania gesloten, om zo de mensen aan te moedigen om terug naar huis in Burundi te gaan. Ik heb vier jaar achterstand op school. We kregen wel avondles van de Burundese leerkrachten in de vluchtelingenkampen. Deze avondlessen werden georganiseerd bij ons thuis of in de kerk. Dit is spijtig genoeg geen officieel onderwijs. We kregen van onze leerkracht wel rapporten en een document met ons studieniveau. Maar dit avondonderwijs was niet voldoende om mijn achterstand in te halen. In 2012 hebben mijn ouders onze familie ingeschreven op de lijst om terug naar Burundi te gaan. Mijn ouders vinden de school erg belangrijk en zijn blij dat we nu terug naar school gaan. Mijn twee zussen en mijn broer gaan ook naar school. Maar ik heb moeite om alles te begrijpen. Vooral wiskunde, wetenschappen en aardrijkskunde kan ik niet goed volgen. Veel dingen zijn nieuw voor mij, zoals de geschiedenis en geografie van Burundi. De Franse les gaat dan weer beter. In Tanzania kregen we les in Swahili, dus Kirundi is voor mij een moeilijke taal.» Ondanks de problemen, ben ik blij om terug in mijn land te zijn. «Getuigenis 3: Adolphe Hallo, Ik ben Adolphe en ik ben 19 jaar oud. Ik ben geboren in Tanzania en ben samen met mijn familie teruggekomen naar Burundi in In Tanzania kreeg ik les in het Engels en Swahili, en zat ik in het achtste leerjaar (onderwijssysteem Tanzania). In Burundi moest ik terug naar het vierde leerjaar, omdat ik de onderwijstalen, het Frans en het Kirundi nog moest leren. Hierdoor heb ik vier jaar achterstand. In het zesde leerjaar ben ik geslaagd voor het eindexamen en kon ik naar het middelbaar onderwijs gaan. Ondertussen zit ik in het tweede jaar van het middelbaar onderwijs. In onze klas zitten kinderen van verschillende leeftijden. Het was moeilijk, maar ik heb me niet laten ontmoedigen en heb doorgezet. Ik heb het geluk gehad dat ik op jonge leeftijd naar school kon gaan. Ik heb hard mijn best gedaan en mijn leerkracht heeft mij ook veel geholpen. Hij vroeg me regelmatig of ik nog kon volgen en gaf me extra uitleg als ik iets niet begreep. Hij organiseerde ook extra bijlessen Frans en Kirundi voor de gerepatrieerde leerlingen. Ook mijn klasgenoten hebben mij geholpen met de vakken Frans en Kirundi. School is belangrijk want het helpt je om je toekomst voor te bereiden. Zelfs als het niet lukt om je studies af te maken, kan je wat je geleerd hebt toepassen in het dagelijks leven. Later wil ik dokter» worden om kinderen te verzorgen. Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck Getuigenis 2 en 3 zijn getuigenissen van leerlingen in Burundi. Hieronder maken we de link met België op basis van de getuigenis van jongeren in België, afkomstig uit conflictlanden. Getuigenis 4: Jongeren in België afkomstig uit conflictlanden Ook hier in België wonen kinderen en jongeren die oorlog meegemaakt hebben en die hierdoor een schoolachterstand hebben. UNICEF België sprak in april 2013, met een dertigtal jongeren van 15 verschillende nationaliteiten. Zij kwamen van zeven Belgische opvangcentra voor niet-begeleide buitenlandse minderjarigen. Hieronder vind je hun antwoorden op de vraag: Wat zou jij doen om ervoor te zorgen dat alle kinderen en jongeren overal ter wereld naar school kunnen? Bekijk hun boodschap in het filmpje via onderstaande link: > nieuws of zoek op onderwijs noodsituaties» We willen kwaliteitsvol onderwijs voor alle kinderen en jongeren ««Wij zijn de kinderen en jongeren van de wereld. We komen uit Afghanistan, Algerije, Bangladesh, Gambia, Guinee, Irak, Kosovo, Marokko, Mongolië, Pakistan, de Democratische Republiek Congo, Roemenië, Senegal, Servië en Vietnam. We hebben allemaal dezelfde moeilijkheden en dezelfde ideeën. We waren slachtoffer van armoede, ongelijkheid, oorlog of geweld. We hebben allemaal ons land verlaten en soms zelfs onze familie. Maar we willen een boodschap doorgeven voor onze broers en zussen en voor alle kinderen op de wereld: We willen kwaliteitsvol onderwijs voor alle kinderen en jongeren. Zonder onderwijs hebben wij geen toekomst. «Op school in Pakistan moest je op de grond zitten. Er was geen elektriciteit, er waren» slechte leerkrachten en het was onveilig. Er waren mensen die scholen kapot maakten. Abdul (17), Pakistan» Conflictsituaties zorgen er vaak voor dat jongeren niet meer naar school kunnen. Vooral de jongeren uit Afghanistan vertelden dat zij en hun leeftijdsgenoten slechts sporadisch naar school gingen. Dit was afhankelijk van de politieke situatie waarin hun land verkeerde. Veel scholen werden gesloten. Er waren geen leraren meer, omdat ze vermoord werden of ««net als de ouders en de kinderen bang waren voor de oorlog. Een Afghaanse jongen vertelt: Als ik de Minister van Onderwijs ben, Ik weet nu niks van mijn familie. Het mag dan zorg ik voor meer scholen, een niet meer zo zijn dat ouders hun kinderen, of verbeterde toegang, beter materiaal, kinderen hun broer of zus door geweld kwijtraken. De overheid moet ervoor zorgen dat er voor de vele weeskinderen in Guinee, gekwalificeerde leerkrachten en ondersteuning»» meer veiligheid komt. die dit nu niet krijgen. Maïmouna (17), Guinee Een oorlog of natuurramp gaat vaak gepaard met economische problemen en een verslechtering van de kwaliteit van het onderwijs. Er wordt bij de heropbouw van een land volgens copyright Ruud van der Graaf de jongeren onvoldoende prioriteit gegeven aan het investeren in scholen. In veel landen speelt het verschil tussen rijk en arm een grote rol. Arme mensen kunnen de materialen, het transport en de toegang tot een opleiding niet betalen. Ook gaan in sommige landen meisjes om verschillende vaak culturele of religieuze redenen niet naar school. Zo trouwen meisjes in Gambia rond hun zestiende en verlaten dan het onderwijs. Aanbevelingen voor de beleidsmakers De aanbevelingen van de jongeren werden gebundeld in een magazine en een videoboodschap. In het kader van de door alle lidstaten van de Verenigde Naties gemaakte afspraken over onderwijs in de Millenniumdoelstellingen en de debatten rond het nieuwe ontwikkelingskader post-2015, worden deze aanbevelingen overgedragen aan de Belgische beleidsmakers en de Verenigde Naties. Wij vinden het belangrijk de stem van kinderen en jongeren op het hoogste niveau te laten horen en hopen dat ernaar geluisterd wordt. Jongeren hebben heel wat interessants te vertellen. Je kan dit zelf lezen en bekijken op onze website: > nieuws of zoek op onderwijs noodsituaties. In bijlage vind je de volledige boodschap van de jongeren. activiteitenfiches 36 37

20 activiteitenfiche 1 1. leerdoelen: de leerlingen kunnen... uitleggen wat de invloed van oorlog op onderwijs is. voorbeelden geven van gevolgen van oorlog op onderwijs. in deze context mogelijke oplossingen formuleren. het verband leggen met achterstand op school hier bij ons. 2. lesduur: ongeveer 80 minuten (kan opgedeeld worden per fase. Lesduur per fase : zie hieronder) 3. materiaal De educatieve dvd over Burundi. 3 getuigenissen (Victoire, Adolphe en jongeren in België) 4. lesverloop fase 1 (30 minuten): Kies in het menu van de dvd het fragment: Liliane moet blijven zitten. Bespreek kort het fragment uit de dvd op basis van de achtergrondinformatie hierboven: > Waarom heeft Liliane een achterstand op school? (oorlog, gevlucht, een tijd niet naar school, naar school in een ander land met een andere taal en een ander curriculum, etc.) > Wat kunnen wijzelf en anderen doen om Liliane te helpen? (bijles, de klas of lessen anders organiseren, kijken naar de specifieke noden van de verschillende leerlingen, leuke activiteiten organiseren zoals sport, spel, creatief bezig zijn opdat de kinderen met achterstand zich beter voelen in de klas, etc.) > Gebeurt het bij jou soms ook dat je niet kan volgen in de les, dat je achterstand hebt op school of moet zitten blijven? Bespreek dit kort. Waarom is dit moeilijk? Hoe wordt je hierbij geholpen of welke hulp zou je hierbij willen krijgen? Wat zijn de gelijkenissen en verschillen met de situatie van Liliane? fase 2 (50 minuten): Groepswerk op basis van de getuigenissen Verdeel de klas in drie groepen. Elke groep leest en bespreekt een verschillende getuigenis. (groep 1: Victoire, groep 2: Adolphe, groep 3: jongeren in België) De leerlingen lezen de getuigenis eerst individueel en bespreken ze daarna in hun groep aan de hand van onderstaande richtvragen (niet elke groep zal op alle vragen kunnen antwoorden): Welke obstakels zijn er om naar school te kunnen gaan? Wat zijn de obstakels voor goed onderwijs? Welke problemen zijn er op school? Welke oplossingen voor deze problemen worden besproken? Wat kunnen we leren uit deze getuigenissen over naar school gaan? Daarna worden de drie groepen samengebracht, stelt de verslaggever van elke groep hun getuigenis voor aan de hand van de richtvragen, en worden de drie getuigenissen klassikaal besproken en vergeleken. De gelijkenissen en verschillen worden klassikaal overlopen. Om af te afsluiten wordt het filmpje met de boodschap van de jongeren in België klassikaal bekeken en besproken. Ga naar onze kidswebsite, speel het spel onder ONTDEK en bezoek het land BURUNDI : Copyright UNICEF België / Benoît Melebeck uitdaging 2: dani heeft geen schrijfgerief Volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft ongeveer 60% van de Burundese bevolking onder de armoedegrens. De conflictsituatie heeft de capaciteit van de (meest kwetsbare) bevolking om zichzelf te installeren in een rustig Burundi ernstig ondermijnd. En dit ondanks enkele zichtbare tekenen van verbetering in de jobopleidingen voor werklozen, de actieve betrokkenheid van vrouwen bij economische activiteiten en een betere toegang tot sociale basisdiensten zoals gezondheidszorg, onderwijs en drinkwater. Er is nood aan een materiële ondersteuning om de kinderen naar school te laten gaan, aangezien de kosten voor een uniform en het nodige schoolmateriaal hoger liggen dan het bedrag dat families kunnen besteden aan onderwijs. De problemen m.b.t. grondbezit die de ouders van leerlingen tegenkomen, laten hen niet toe om aan het onderwijs van hun kinderen bij te dragen. 15 Veel families zijn tijdens de oorlog gevlucht naar een buurland. Na hun terugkeer hebben ze het soms moeilijk, omdat ze geen eigen huis of geen grond hebben (zie uitdaging 5). Ze hebben dan vaak ook geen of weinig geld om eten, kleding of schoolgerief voor hun kinderen te betalen. Leerlingen moeten dan ook vaak de schoolboeken delen. 16 Zo is er gemiddeld één boek voor zeven leerlingen in Burundi. 17 toen de families terugkwamen naar burundi kregen ze van verschillende organisaties basismateriaal zoals voeding, dekens, kookgerief,... maar de noden blijven echter groot. unicef gaf schoolmateriaal aan de kinderen die gerepatrieerd werden en aan alle schoolkinderen die het nodig hebben bij het begin van het schooljaar. unicef voorziet een school in the box waar nodig. in deze school in the box zit al het basismateriaal om les te kunnen geven. «Getuigenis 5: Antoinette Ik ben Antoinette NSHIMIRIMANA, ik ben 14 jaar en ik vertegenwoordig de leerlingen in het overlegcomité van onze school. In het comité zitten ook ouders, leerkrachten en de directeur van onze school. Tijdens deze vergaderingen van het comité bespreken we de vragen en problemen van de leerlingen. Sommige leerlingen kunnen niet altijd naar school komen, of hebben geen schoolmateriaal of olie voor hun olielamp opdat ze s avonds nog kunnen studeren. We proberen de ouders te overtuigen om hun kinderen naar school te laten komen en om het nodige materiaal voor hen te kopen, of olie te kopen voor hun olielamp. De boodschap wordt doorgegeven van het» overlegcomité naar de andere ouders. Copyright UNICEF België / Anneleen Van Kelecom activiteitenfiches 15 Protecting Through Education (RET). La réintégration 16 studie UNESCO: Enquête régionale sur l éducation Afrique 38 socio-scolaire des jeunes rapatriés au Burundi. subsaharienne Avril Impact et leçons apprises. Rapport de synthèse. 17 UNICEF België, Brochure Kinderen van Burundi, 2011