Hoe kunnen de vakken Nederlands en geschiedenis samenwerken? Karin Haar, Erna van Koeven, Hogeschool Windesheim Zwolle

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Hoe kunnen de vakken Nederlands en geschiedenis samenwerken? Karin Haar, Erna van Koeven, Hogeschool Windesheim Zwolle"

Augusta Verbeke
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Taalrijke teksten bij geschiedenisonderwijs Hoe kunnen de vakken Nederlands en geschiedenis samenwerken? Karin Haar, Erna van Koeven, Hogeschool Windesheim Zwolle 1 van xx

2 Inleidende tekst op de website van VT 2 van xx

3 Onze focus Wij kiezen niet voor taalgericht vakonderwijs (taalonderwijs met geschiedenismethodes), maar voor taalrijk vakonderwijs (verrijken van geschiedenisonderwijs met rijke teksten). 3 van xx

4 Ter introductie: mijn beslissende historische boek Het was een schone augustusavond van het jaar onzes Heeren 1297 dat drie ruiters in gestrekte draf langs de heirweg reden die naar het slot van de Heer van Heukelom voerde. Ongetwijfeld hadden zij een warme rit achter de rug, want een wit schuim liep de edele dieren langs de zijden en de klederen der ruiters waren met stof bedekt. Het was een hete dag geweest, zo heet als het in de hondsdagen maar zijn kan. Het zonnetje had de ganse dag als een gloeiende bol aan de wolkeloze hemel geschitterd en hare verzengende stralen naar het aardrijk geschoten. Nu daalde het langzaam ter kimme en stond op het punt om onder te gaan. Toch bleef het nog warm zelfs drukkend in de lucht, en er bestond grond voor de veronderstelling dat er wel eens een donderbui zou kunnen volgen. 4 van xx

Het was een hete dag geweest, zo heet als het in de hondsdagen maar zijn kan.

5 Willem Wilmink: redenen om over geschiedenis te lezen Verdiepende Tekst Website VT 5 van xx

6 Historisch besef Historisch bewustzijn 6 van xx

7 Wat is historisch bewustzijn? het besef van een andere tijd, die verschilt van de eigen tijd rekening houden met tijdgebonden waarden en normen begrip tonen voor het fundamenteel andere en vreemde van voorbije tijden relativeren van de eigen tijd, die straks tot het verleden gaat behoren oog voor veranderingen (geen eeuwige waarheden) oog voor toeval, voor onbedoelde gevolgen (geen wetmatigheden) respect voor feiten 7 van xx

normen begrip tonen voor het fundamenteel andere en vreemde van voorbije tijden relativeren van de eigen

8 Historische kinderboeken The past is a foreign country D. Lowenthal Geschiedenis is de geestelijke vorm, waarin een cultuur zich rekenschap geeft van haar verleden. J. Huizinga 8 van xx

9 Narratieve structuren volgens Egan Mythisch denken -Zwart-wit denken -Fantasie en metaforen: verpersoonlijking van de wereld -De werkelijkheid is één groot samenhangend verhaal Romantisch denken -neiging om de werkelijkheid uitputtend te verkennen -Interesse in uitersten (bijv. records) -Neiging tot het aanleggen van complete verzamelingen -Grote geheugencapaciteit Filosofisch denken -Streven naar algemeen geldende waarheden -De waarheid is kenbaar in de vorm van een groot samenhangend alles verklarend wetenschappelijk stelsel bijv. het marxisme - Neiging tot onvoorwaardelijk partij te kiezen voor een bepaalde ideologie (religie, politieke richting) 9 van xx

records) -Neiging tot het aanleggen van complete verzamelingen -Grote geheugencapaciteit Filosofisch denken -Streven naar algemeen geldende waarheden -De waarheid is

10 Begrijpend lezen Op mijn vraag naar begrijpend lezen op zijn school, zei hij. Wij doen begrijpend lezen uit een boek met stukjes en vragen. Wat leer je dan? vroeg ik. Dat is niet om te leren oma. Dat hoef je alleen maar te doen. (Freeman-Smulders) 10 van xx

11 Geschiedenisonderwijs op de basisschool Sterk methodisch Veel informatiedichte moeilijk begrijpelijke teksten Jeugdliteratuur die dikwijls niet in relatie tot het vak wordt ingezet Lezen met reden Lezen met betekenis 11 van xx

Jeugdliteratuur die dikwijls niet in relatie tot het vak

12 Taalonderwijs op de basisschool Methodes voor verschillende taaldomeinen Veel verschillende thema s Begrijpend lezen als techniek (leesstrategieën) Een aparte methode voor technisch lezen Woordenschatonderwijs als vak Vrij lezen als apart moment Leerlingen niet altijd even gemotiveerd voor lezen 12 van xx

Een aparte methode voor technisch lezen Woordenschatonderwijs als vak Vrij

13 Beleving leidt tot WILLEN BEGRIJPEN Beleving vorm Beleving aansluiting bij tv etc. Beleving aansluiting bij leefwereld Beleving avontuur Beleving aansluiting bij belevingswereld Beleving willen weten Beleving literair Ziet er mooi uit; van oma gekregen. Ken ik; ben ik fan van. Ik rijd ook paard. Zou ik ook willen meemaken. Zo zou ik me ook kunnen voelen. Daar wil ik alles over leren. mooi gezegd. 13 van xx

Beleving willen weten Beleving literair Ziet er mooi uit; van oma gekregen. Ken ik; ben ik fan van.

14 Rijke taal leidt tot begrijpen Gevarieerde woordenschat Natuurlijk en rijk taalgebruik met veel verbindingswoorden en langere zinnen Verbanden worden in de tekst gelegd: weinig inferenties Uitleg van woorden in de tekst zelf Plaatjes leiden niet af, maar ondersteunen 14 van xx

Verbanden worden in de tekst gelegd: weinig inferenties Uitleg van

15 Rijke woordenschat in gesproken taal? Text Number of Rare (uncommon) words per 1000 Adult Speech, Expert Witness Testimony 28.4 Adult Speech, College Graduates to Friends 17.3 Mr. Rogers and Sesame Street 2.0 Children s Books -- Preschoolers 16.3 Children s Books -- Elementary 30.9 Comic Books 53.5 Popular Magazines 65.7 Newspapers 68.3 Adult Books 52.7 Abstracts of Scientific Articles van xx

4 Adult Speech, College Graduates to Friends 17.3 Mr. Rogers and Sesame Street 2.

16 Nieuwsbegrip 16 van xx

17 fictie op feiten gebaseerde fictie Informatief boek met emotionele gebeurtenissen zuiver informatief boek leerboek NON-fictie: Schaal van Maier (Heerze, 1989) Hoe rijk zijn informatieve teksten? - Compacte, weinig rijke methodetekst - Tekst verbrokkeld, willekeurige illustraties - Tekst als verhaal 17 van xx

(Heerze, 1989) Hoe rijk zijn informatieve teksten?

18 Voorbeeld Romeinen 18 van xx

19 Een tekst moet een verhaal vertellen 19 van xx

20 Taalrijk geschiedenisonderwijs: geschiedenisperspectief Lezen over geschiedenisthema s: - draagt bij aan uitbreiding van kennis over de geschiedenis. - kan de ontwikkeling van historisch besef en historisch bewustzijn bevorderen. - spreekt tot de verbeelding/geeft toegang tot een andere wereld. - geeft kinderen de mogelijkheid om na te denken over hun identiteit. - biedt mogelijkheden om dingen vanuit verschillende perspectieven te bekijken. 20 van xx

- kan de ontwikkeling van historisch besef en historisch bewustzijn bevorderen.

21 Taalrijk geschiedenisonderwijs: taalperspectief Lezen over geschiedenisthema s en praten over geschiedenisteksten: Vergroot de woordenschat Faciliteert begrijpend lezen Bevordert technisch lezen (gemotiveerd doorlezen in zelfgekozen teksten) geen taalgericht vakonderwijs, maar taalrijk vakonderwijs 21 van xx

22 Project op de pabo Stap 1: informatie over taal en geschiedenis Stap 2: rijke leeromgeving verkennen Stap 3: maken van een woordweb Stap 4: beoordelen van materialen op geschiktheid Stap 5: verrijken van de geschiedenismethode 22 van xx

23 23 van xx

24 24 van xx

Vergelijkbare documenten

Inhoudsopgave. Inleiding. 1 Taal en taalonderwijs. 2 Taalverwerving

Inhoudsopgave. Inleiding. 1 Taal en taalonderwijs. 2 Taalverwerving Inhoudsopgave Inleiding 1 Taal en taalonderwijs 1.1 Achtergrondkennis: wat is taal? 1.1.1 Functies van taal 1.1.2 Betekenis van taal 1.1.3 Systeem van taal 1.1.4 Componenten van de kennis over taal 1.2