Exportslachterij J. Gosschalk en Zn. B.V.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Exportslachterij J. Gosschalk en Zn. B.V."

Transcriptie

1 Organische reststromenscan Exportslachterij J. Gosschalk en Zn. B.V. Openbaar verslag Relatienummer Rapportnummer DR01OPENBAAR Auteur(s) Ir. Martin L. van de Pol Bewerkt: POL/mg Gecontroleerd: Initialen: RBR Paraaf Regentesselaan HJ Amersfoort Postbus BM Amersfoort Telefoon: Telefax: website: energie@kwa.nl Rabobank: KvK Gooi en Eemland:

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doel/resultaat scan 3 3. Werkwijze scan 3 4. Inventarisatieresultaten 4 5. Resultaten uitwerking alternatieve verwerkingsroutes Varkenshaar Wit orgaanafval (varkens en deel cat. 3 van runderen) Beenderen Zuiveringsslib Gemengde bloedstroom Afvalwater 7 6. Conclusies en aanbevelingen 8 Bijlagen 1. Overzicht reststromen Gosschalk 2. Overzicht uitgewerkte alternatieve verwerkingsroutes afvalwater en zuiveringsslib 3. Financiële haalbaarheid eigen slibvergisting 4. Financiële haalbaarheid zelf slib ontwateren DR01OPENBAAR Blad 2 van 8

3 1. Inleiding (hierna KWA) heeft een strategische reststromenscan ontwikkeld waarmee diverse (alternatieve) verwerkingsopties voor organische reststromen op basis van grondstoffelijke en energetische conversies in kaart worden gebracht. Deze scan wordt voor 50% gesubsidieerd door Agentschap NL. Exportslachterij J. Gosschalk en Zn. B.V. (hierna Gosschalk) heeft als één van de partijen die hiervoor door KWA zijn benaderd een dergelijke scan bij haar inrichting in Epe eind 2010 laten uitvoeren. Gosschalk is een slachterij van zowel varkens als runderen. 2. Doel/resultaat scan De resultaten van de scan geven Gosschalk strategische informatie over de verwerkingsroutes die nu of in de nabije toekomst het meest interessant zijn. Ook krijgt het bedrijf inzicht in het opstarten en implementeren van deze route(s) (bijvoorbeeld via nader haalbaarheidsonderzoek). Het beoogde projectresultaat sluit ook goed aan bij het door Agentschap NL gepropageerde thema biobased-economy en bij initiatieven die de overheid samen met het bedrijfsleven ontplooien behorende bij het energie-transitiepad Groene Grondstoffen. 3. Werkwijze scan De scan is uitgevoerd conform de volgende aanpak. Eerst is een bedrijfsbezoek afgelegd. Tijdens dit bezoek zijn per reststroom gegevens ingewonnen omtrent hoeveelheid, samenstelling en huidige verwerkingsroute inclusief kosten. Bij het verzamelen van informatie over hoeveelheden is ook gewerkt met massabalansen die kunnen worden opgesteld ten aanzien van de vlees- en reststroom-hoeveelheden die bij het slachten van varkens en runderen vrijkomen. De huidige verwerkingsroutes zijn globaal geanalyseerd op basis van kosten en baten, duurzaamheidaspecten ( Ladder van Lansink ), (verwachte) afnamezekerheid en juridische en overige randvoorwaarden. KWA heeft intern gebrainstormd over alternatieve verwerkingsroutes, waarbij zowel energetische conversies worden beschouwd als terugwinning van waardevolle grondstoffen. KWA heeft de meest interessante alternatieve verwerkingsroutes nader uitgewerkt. Alle scangegevens zijn verwerkt in deze korte en bondige bedrijfsindividuele eindrapportage. In deze rapportage is het volgende opgenomen: a) overzicht huidige reststromen en verwerkingsroutes b) opsomming van nieuw geformuleerde alternatieve verwerkingsroutes c) per nader uitgewerkte alternatieve verwerkingsroute is zoveel mogelijk genoemd: 1) globale kosten-batenanalyse 2) duurzaamheidaspecten 3) energiegebruik 4) afnamezekerheid 5) juridische en overige randvoorwaarden 6) aanbevelingen ten aanzien van nader onderzoek ten behoeve van toekomstige implementatie 7) aanbevelingen welke partijen te benaderen voor onderzoek en/of implementatie DR01OPENBAAR Blad 3 van 8

4 4. Inventarisatieresultaten De resultaten van de inventarisatie zijn in bijlage 1 in tabelvorm weergegeven. De hoeveelheden zijn bepaald in overleg met Gosschalk. Als controlemiddel zijn massabalansen opgesteld voor geslachte runderen en varkens. In totaal wordt momenteel jaarlijks circa ton reststromen bij Gosschalk afgevoerd. Tevens wordt jaarlijks circa m 3 afvalwater geloosd. De geïnventariseerde reststromen zijn in 3 groepen te verdelen: categorie 1- of 2-materiaal aangeboden aan een destructiebedrijf ter destructie (grijs gemarkeerd) afvalstromen die al zodanig worden verwerkt dat hieruit een (relatief) hoogwaarde toepassing ontstaat en waarmee voor Gosschalk relatief weinig kosten meegemoeid zijn (geel gemarkeerd) afvalstromen waarvoor het interessant lijkt om alternatieve verwerkingsroutes nader te onderzoeken (wit gemarkeerd). De 4 grijs gemarkeerde reststromen in bijlage 1 betreffen: 1) gemengde bloedstroom van varkens en runderen 2) koeien(runder)koppen 3) slachtafval van runderen, categorie 1-materiaal 4) kadavers. Deze stromen moeten (uiteindelijk) worden vernietigd bij een destructiebedrijf. Er is hiervoor geen alternatief. Wel is het in principe nog mogelijk om enkele stromen gescheiden of op een andere wijze voor destructie aan te bieden, waardoor bij het destructiebedrijf mogelijk minder verwerkingskosten worden gemaakt. Hierdoor ontstaat onderhandelingsruimte voor Gosschalk om een gunstigere prijs te verkrijgen voor het afvoeren en verwerken van deze stromen. De 4 geel gemarkeerde stromen betreffen: 1) Runderhuiden 2) Ongeboren mest runderen 3) Varkensdarmen 4) Darmslijm (van varkens). Dit zijn stromen die al specifiek worden gevaloriseerd dan wel worden opgewaardeerd. Het is de verwachting dat voor deze stromen momenteel milieutechnisch en financieel geen betere alternatieven voor handen zijn. Ook voor de overige 5 vaste reststromen (allen categorie 3) zijn door KWA alternatieven geformuleerd en zoveel mogelijk uitgewerkt, zie volgende hoofdstukken. Het geloosde afvalwater is gezuiverd met een fysisch-chemische zuivering met een verwijderingrendement van naar verwachting circa 50%. De concentratie van organische vervuiling in het op het riool geloosde afvalwater blijkt relatief gering te zijn. Grondstoffen of energie uit het afvalwater genereren, bijvoorbeeld via anaerobe nazuivering, lijkt hiermee niet erg interessant. Toch is hiervoor naar verwachting één alternatieve optie interessant, zie volgende hoofdstuk DR01OPENBAAR Blad 4 van 8

5 5. Resultaten uitwerking alternatieve verwerkingsroutes Hieronder volgt de uitwerking van diverse (financiële, organisatorische en juridische) consequenties verbonden met de in hoofdstuk 4 genoemde alternatieve verwerkingsroutes. De indeling van dit hoofdstuk is op basis van de soorten vrijkomende afvalstromen bij Gosschalk. 5.1 Varkenshaar Het varkenshaar is in te zetten in de textielindustrie om hiermee non-woven textiel te produceren. De optie is gecheckt bij een relatie van KWA. Indien gewenst kan een monster van de varkensharen van Gosschalk worden geleverd aan de relatie om te testen op inzetbaarheid. Daarnaast is uit de haren de grondstof cysteïne te extraheren. Dit kan vervolgens worden ingezet als broodverbeteraar. Vooralsnog is nog geen inzage in de kosten en technieken om het cysteïne te zuiveren. Vanwege de veterinaire eisen die aan deze optie kleven, gaat deze optie mogelijk vergezeld van relatief veel kosten. Tenslotte zouden de haren ook voor ambachtelijke verfkwasten gebruikt kunnen worden. Aangezien dit een nichemarkt betreft is het de vraag of dit een realistische optie is. Ook hier is verder niet aan de haalbaarheid gerekend. 5.2 Wit orgaanafval (varkens en deel cat. 3 van runderen) De markt van petfood is de laatste jaren behoorlijk onder druk komen te staan. Voor zover is na te gaan nemen de producenten alleen vers vlees af, op de VION-dochters na. De vraag is of afzet naar de VION-dochters een betere prijs voor Gosschalk zal opleveren, dan de huidige verwerkingsmethode (destructie). Indien gewenst zou hier verder naar gekeken kunnen worden. Het probleem van het zuiverder aanleveren is dat in Nederland de markt in belangrijke mate door één destructiebedrijf gedomineerd wordt. De vraag is dus in eerste instantie of het meerwaarde heeft om afvalstromen gescheiden (en daarmee zuiverder) aan te leveren. Vooralsnog lijkt dit op dit moment alleen voor bloed een interessante optie te zijn. Let wel: dit betekent dat het bloed op bedrijfslocatie separaat en gekoeld bewaard moet worden en vervolgens afgevoerd dient te worden binnen een beperkt tijdsbestek. Uit de pancreas, maar mogelijk ook uit andere organen, zijn door de farmaceutische industrie enzymen te extraheren en uit sommige organen hormonen. De wijze en voorwaarden van aanleveren bepalen uiteindelijk voor welke toepassingen deze enzymen en hormonen, en eventuele andere stoffen, weer zijn in te zetten. Omdat de toegevoegde waarde in de farmacie hoog ligt, is dit een optie die het verder uitzoeken waard is. 5.3 Beenderen Op dit moment worden beenderen afgevoerd naar een vetsmelter. Het is ook mogelijk om de beenderen naar een gelatineproducent af te voeren. Van het collageen uit de botten kan gelatine worden gemaakt. In een vervolgfase moet worden bekeken of dit een financieel interessant alternatief is. 5.4 Zuiveringsslib Voor het verminderen van de verwerkingskosten dan wel het verwaarden van zuiveringsslib bij Gosschalk zijn de volgende drie methoden het meest kansrijk: a) (zelf) terugwinnen van fosfaat dat in het slib aanwezig is b) zelf ontwateren van slib, waardoor transportkosten dalen c) zelf vergisten van slib, waarmee energie teruggewonnen kan worden. Deze methoden kunnen mogelijk onderling worden gecombineerd. De uitwerkingsresultaten ten aanzien van het zuiveringsslib en afvalwater zijn meer in detail weergegeven in bijlage DR01OPENBAAR Blad 5 van 8

6 5.4.1 Fosfaat in zuiveringsslib extern benutten De meest eenvoudige optie om fosfaat in het zuiveringsslib terug te winnen is de optie om het zuiveringsslib af te voeren naar verbrandingsinstallaties van SNB of DRSH Slibverbranding. Hier wordt het slib ontwaterd en gedroogd en vervolgens verbrand. De asresten van fosfaathoudend slib kunnen vervolgens als grondstof worden aangeleverd bij een kunstmest- of een fosforfabrikant. Deze fabrikanten produceren hoogwaardige fosforverbindingen. Het kostenvoordeel dat hiermee in de keten ontstaat kan in principe ook Gosschalk ten goede komen. Goede contractonderhandelingen zijn hiervoor noodzakelijk. Een belangrijke randvoorwaarde hierbij is de vereiste kwaliteit van de asresten. De belangrijkste vereisten die aan de samenstelling van asresten die door de fosforfabrikant (Thermphos) worden gesteld zijn hieronder in een tabel weergegeven. Tabel 1: eisen Thermphos aan asresten verbrand zuiveringsslib Fosfaatgehalte Kopergehalte Zinkgehalte Ijzergehalte als P2O5 (g/kg as) (mg / kg as) (mg / kg as) (g / kg as) Eisen Thermphos >200 < 500 < 100 < 10 Vermoedelijke gehaltes in asresten na verbranding Gosschalk-zuiveringsslib* ca niet bekend * o.b.v. analyseresultaten slibmonster 17/4/2007 Bovenstaande waarden zijn gebaseerd op de analyseresultaten van een slibmonster uit Op basis van deze waarden zouden de asresten van Gosschalk niet binnen de vereisten van Thermphos passen. De vraag is of met eenvoudige maatregelen het slib wel binnen vereisten geleverd zou kunnen worden. Een hernieuwde monstername, waarbij ook het ijzergehalte wordt bepaald, geeft uitsluitsel over de huidige samenstelling. Indien deze samenstelling wel binnen de specs zou vallen (met name op fosfaat), zou deze optie nader onderzocht kunnen worden op financiële haalbaarheid. Vermoedelijk dient dan wel het huidige coagulatiemiddel ijzerchloride van de fysisch-chemische zuivering ten behoeve van de haalbaarheid van deze optie te worden vervangen door een aluminiumvariant. Bezien zal moeten worden of het rendement van de huidige waterzuivering hierdoor niet zal verslechteren. De exacte eisen die kunstmestfabrikanten stellen aan de samenstelling van de asresten zijn niet bekend. Wel is het minimaal benodigde fosfaatgehalte bij één fabrikant nagegaan. Deze fabrikant stelde de eis van 300 g fosfaat (gemeten als P 2 O 5 )/kg as en is hiermee wat dit aspect aangaat strenger dan Thermphos Zelf ontwateren van zuiveringsslib In bijlage 4 is de financiële haalbaarheid berekend, indien Gosschalk zelf zuiveringsslib gaat ontwateren en het residu extern laat vergisten. Naast de investeringsbehoefte is in deze berekening rekening gehouden met extra kosten voor lozing van filtraat en het energiegebruik van bijvoorbeeld een zeefbandpers. Het filtraat kan overigens eventueel weer op de eigen fysisch-chemische zuivering worden geloosd, waardoor de extra lozingskosten aanzienlijk kunnen afnemen (hiermee is in de berekening van bijlage 4 geen rekening gehouden). Het blijkt dat een terugverdientijd van circa 2 jaar kan worden gehaald. Grootste struikelblok is vermoedelijk de mate van ontwaterbaarheid van het slib. Dit dient eerst in laboratoriumproeven of op pilot-niveau in praktijk te worden getest. Ook extra geuremissie die ontstaat bij ontwatering kan belemmerend zijn. Nader onderzoek naar de resterende ruimte die de bestaande vergunde geuremissie-contour nog openlaat is hiervoor daarom ook noodzakelijk. Overkappen van het ontwateringsproces inclusief afzuiging met luchtzuivering is overigens een optie om extra geuremissies te ondervangen Zelf vergisten van zuiveringsslib In bijlage 3 is de financiële haalbaarheid weergegeven van een investering in een eigen vergistingsinstallatie, waarbij het gevormde biogas wordt benut in de huidige stoomketels, dan wel in een toekomstige WKK-installatie. Hierbij is ook uitgegaan van het zelf ontwateren van digestaat (slib dat overblijft na vergisting). De berekende terugverdientijd is met of zonder WKK circa 3 jaar. Deze gunstige terugverdientijd wordt met name bepaald door het ontwateren van het slib (minder afvoerkosten) en minder door de energieterugwinning DR01OPENBAAR Blad 6 van 8

7 5.4.4 Fosfaat in zuiveringsslib zelf benutten Aanvullend bij het ontwateren van slib kan Gosschalk het filtraat opmengen met magnesiumpoeder, waardoor struviet neerslaat. Dit struviet (magnesium-ammonium-(kalium)- fosfaat) (meststof) kan worden ingezet als vervanger voor kunstmest in de landbouw. Mogelijk dient de hierbij zuurgraad van het filtraat continu te worden gecorrigeerd met bijvoorbeeld natronloog. Om struviet te creëren dat voldoet aan de gewenste P-N-verhouding voor meststofgebruikers, dient mogelijk ook nog fosforzuur te worden gedoseerd. Het gebruik van de genoemde chemicaliën kan de financiële haalbaarheid sterk verslechteren. Laboratoriumproeven of praktijktesten met filtraat dienen nader uitsluitsel te kunnen geven over de opbrengst van Struviet die bij Gosschalk mogelijk is en de hierbij benodigde hoeveelheden chemicaliën. Voordeel van deze aanvullende actie is ook dat de te lozen vuillast van het filtraat afneemt. 5.5 Gemengde bloedstroom Het varkensbloed is een potentiële grondstof voor de farmacie (b.v. Harimex). Dit bloed dient hiertoe apart te worden te worden opgevangen. Een techniek op basis van een vacuümsysteem waarbij bloed bij het steken van de varkens direct wordt afgezogen en opgevangen lijkt beschikbaar te zijn. Andere slachterijen werken ook met aparte opvangsystemen voor varkensbloed. Het op bedrijfslocatie opgeslagen bloed dient gekoeld bewaard te worden en vervolgens binnen een beperkt tijdsbestek te worden afgevoerd. Nader onderzoek kan de kosten en baten van deze optie inzichtelijk maken. Een alternatieve toekomstige kostenbesparende optie voor de gemengde bloedstroom, zij het minder hoogwaardig, is om de bij Gosschalk opgevangen gemengde bloedstroom niet meer te laten afvoeren naar een destructiebedrijf, maar deze in een toekomstige eigen vergistinginstallatie voor het zuiveringsslib mee te vergisten. Vermoedelijk dient het bloed hiertoe eerst een sanitatie-stap te ondergaan. 5.6 Afvalwater Het influent van de fysisch-chemische waterzuivering bevat vermoedelijk een substantiële hoeveelheid fosfaat. Het fosfaatgehalte in het influent kan in een watermonster eens worden geanalyseerd. Fosfaat is een goede groeibodem voor algen. Momenteel worden diverse onderzoeken naar en proeven uitgevoerd met algenkweekvijvers (o.a. Wageningen UR). Een bedrijf in Borculo produceert reeds met een algenvijver de grondstoffen voor diverse eindproducten, waaronder die van de chemische industrie (verven, bio-plastics), biodiesel en voedingsmiddelenindustrie (feed en food). Procesvoorwaarde is verder dat het kweekvijverwater verrijkt dient te worden met CO 2. Deze CO 2 kan bij Gosschalk bijvoorbeeld worden geleverd via de rookgassen van de stoomketels. Een ander aspect is dat het influent bij Gosschalk nog veel organische verontreinigingen bevat. Een algenkweekvijver gevoed met influent kan daarom mogelijk wel stankproblemen veroorzaken. Een financiële analyse van deze optie is alleen mogelijk, indien een uitspraak kan worden gedaan over de algenopbrengst per ha kweekvijver. Deze opbrengst zal in een praktijktest moeten worden vastgesteld. Momenteel blijkt het mogelijk om een opbrengst circa 20 ton droge stof per jaar per ha kweekvijver te realiseren (bedrijf Borculo). Een eerste inschatting van KWA is dat deze opbrengst nog (aanzienlijk) hoger zal moeten zijn, voordat deze optie financieel interessant wordt voor Gosschalk. Aanbevolen wordt daarom om in eerste instantie nog niet zelf nader onderzoek uit te voeren, maar de ontwikkelingen op dit gebied (bij WUR o.a.) op de voet te volgen DR01OPENBAAR Blad 7 van 8

8 6. Conclusies en aanbevelingen KWA heeft diverse alternatieve verwerkingsroutes voor de vrijkomende organische reststromen bij Gosschalk geformuleerd en zoveel mogelijk uitgewerkt. De op voorhand meest interessante alternatieve verwerkingsroutes lijken te zijn: a) varkenshaar inzetten in de textielindustrie (non-woven-textiel) b) sommige organen, zoals de pancreas, apart afscheiden uit de totale wit orgaanafvalstroom en deze aan de farmaceutische industrie leveren c) beenderen naar een gelatineproducent af te voeren in plaats van naar een vetsmelter d) zelf (op eigen bedrijfslocatie) ontwateren van zuiveringsslib en vervolgens de ontwaterde stroom afvoeren naar een externe vergister e) het zuiveringsslib op eigen locatie eerst vergisten en hiermee energie opwekken, alvorens het digestaat zelf te ontwateren en het residu af te voeren naar een verbrandingsinstallatie of landbouw (bij voldoen aan BOOM) f) indien zelf ontwateren haalbaar is, het fosfaat in het filtraat valoriseren door hieruit zelf struviet (meststof landbouw) te maken g) varkensbloed apart afvangen en aan farmacie leveren dan wel de opgevangen gemengde bloedstroom in de toekomst niet meer laten afvoeren naar een destructiebedrijf, maar deze in een toekomstige eigen vergistinginstallatie voor het zuiveringsslib mee te vergisten. De grootste reststroom die met bovengenoemde opties gemoeid is, is het zuiveringsslib. Aanbeveling is daarom om eerst de drie genoemde opties (d) f)) nader op haalbaarheid te laten onderzoeken. Ontwateren van zuiveringsslib levert hierbij vermoedelijk de grootste financiële voordelen op, zodat deze optie wordt aanbevolen als allereerste te onderzoeken. Verder kunnen de aanbevelingen nog worden aangevuld met de aanbeveling om een (eerste) haalbaarheid na te gaan van de optie van het rechtstreeks afvoeren van zuiveringsslib naar een verbrandingsinstallatie, waarna de asresten aan een kunstmest- dan wel fosforfabrikant worden geleverd. Dit kan eenvoudig worden uitgevoerd door een (aantal) representatieve slibmonsters te nemen en deze monsters te laten analyseren op de stoffen zoals genoemd in paragraaf Tenslotte is aan te bevelen om een monster varkenshaar aan te leveren bij een bedrijf uit de non-woven-textielindustrie, zodat deze partij kan nagaan in hoeverre dit varkenshaar geschikt is als grondstof DR01OPENBAAR Blad 8 van 8

9 Bijlage 1 Overzicht reststromen Gosschalk

10 Beschrijving stroom hoeveelheid samenstelling bron/wijze van ontstaan: scheiding mogelijk? afvoerbestemming Duurzaamheidsklasse* ton/j (ods/czv/n-p-s-gehalten) Varkensbloed gemengd met runderbloed (ter destructie) niet bekend scheiding tussen varkensbloed en runderbloed theoretisch mogelijk Rendac 3 Ongeboren mest (runderen) P2O5: 6,3 g/kg; N: 17,1 g/kg is al gescheiden composteerder 2 Varkenshaar 300 niet bekend is al gescheiden Rendac 3 Runderhuiden niet bekend is al gescheiden leerlooierij 1 Beenderen, hoeven, hoorns niet bekend scheiding levert geen meerwaarde op vetsmelter, daarna deels feed, deels destructie 2,3 Varkensdarmen niet bekend is al gescheiden worstvel-producent 1 Resterende slachtafval (wit orgaanafval) varkens niet bekend is al gescheiden Rendac 3 Resterende slachtafval (wit orgaanafval) runderen niet bekend is al gescheiden Rendac 3 Darmslijm (varkens) 400 niet bekend is al gescheiden pharmacie 2 Koeienkoppen (gevild) niet bekend is al gescheiden vleesverwerker waarna menselijke consumptie, restanten naar destructie 2,3 Gezuiverd bedrijfsafvalwater ca mg/l CZV; ca. 100 mg/l N-Kj. intern onderzoek nodig voor scheidingsopties riool 4 Zuiveringsslib (flotatieslib, trommelzeef-residu en zandvanger-residu) ods: 13 g/kg; K2O: 25 g/kg ds; P2O5: 27 g/kg ds; MgO: 5,7 g/kg ds alleen mogelijk bij scheiding afvalwaterstromen externe vergisting 3 Kadavers/afgekeurd materiaal 121 niet bekend nee Rendac 3 Duurzaamheidsklasse is bepaald op basis van de indeling van de Ladder van Lansink. Deze indeling is in volgorde van steeds afnemende duurzaamheid: 1) Hergebruik van voorwerpen in z'n geheel of in onderdelen 2) Hergebruik van (basis)materiaal waaruit voorwerpen zijn opgebouwd 3a) Verbranden/vergisten van voorwerpen/materiaal met energieterugwinning 3b) Verbranden van voorwerpen/materiaal zonder energieterugwinning 4) Storten/lozen van voorwerpen/materiaal DR01openbaar Bijlage 1 Blad 1 van 1

11 Bijlage 2 Overzicht uitgewerkte alternatieve verwerkingsroutes afvalwater en zuiveringsslib

12 DR01openbaar Bijlage 2 Blad 1 van 1

13 Bijlage 3 Financiële haalbaarheid eigen slibvergisting

14 Financiële haalbaarheid vergister zuiveringsslib Gosschalk hoeveelheid fysisch-chemisch zuiveringsslib ton/jaar droge stofgehalte 2% hoeveelheid droge stof 274 ton/jaar afvoerkosten nu /j vergisten biogasproductie 350 m3/ton ds (1ste schatting) productie aardgasequivalenten m3 aardgas/jaar (gasverbruik Gosschalk: m3/j) 110 ton ds per jaar vergist tarief aardgas 0,25 /m3 40% van ds vergist warmtegebruik vergister m3/jaar (1ste schatting) vermeden aardgas kosten /j ontwateren digestaat tot 20% ds hoeveelheid vrijkomend water m3/jaar energiegebruik ontwateren 75 MJp/ton water (0,07 kwh/kg ds) energiegebruik ontwateren MJp/j energiegebruik ontwateren kwh/j tarief kwh 0,07 /kwh (gemiddeld H-L-tarief) extra kosten e-gebruik ontwateren /j m3 water extra op riool geloosd TZV-gehalte totale TZV-vracht ve-vracht extra kosten lozing ve-vracht afvoer ontwaterd digestaat afvoerkosten Netto kostenvoordeel m3/jaar mg/l kg/jaar 606 v.e /j 819 ton/jaar /j /j investering vergistingsinstallatie vergistercap.: 300 ton ds per jaar (geen sanitatie in deze begroting) extrapolatie inv. vergisting ontwateringsinstallatie 1,5 ton/uur + extra riolering (1ste schatting) totale investering terugverdientijd 2,9 jaar (nog geen rekening gehouden met kosten van evt. benodigde hoeveelheid flocculant, maar in dat geval hoger ontwateringsrendement) gasmotor productie aardgasequivalenten m3 aardgas/jaar bedrijfstijd u/j cap. gastoevoer 10 m3/u inputvermogen gasmotor 88 kwth el. rendement 35% el. vermogen gasmotor 31 kwel kosten gasmotor /kwel kosten gasmotor netto kosten gasmotor bruto (incl. biogasreiniging, installeren) totale investering inclusief gasmotor elektraproductie kwh/j (elektraverbruik Gosschalk: kwh/j) vermeden elektra-inkoopkosten /j scenario levering aan openbare net SDE-tarief groene stroom 0,15 /kwh (tarief 2009) opbrengst verkoop elektra /j benutting warmteproductie WKK kwh/j (10% benodigd tbv vergistingsinstallatie, 10% stookverliezen) benutting warmteproductie WKK m3 aardgasequivalenten/j aardgaskostenbesparing /j Netto kostenvoordeel /j terugverdientijd 2,8 jaar DR01openbaar Bijlage 3 Blad 1 van 1

15 Bijlage 4 Financiële haalbaarheid zelf slib ontwateren

16 Financiële haalbaarheid ontwateren zuiveringsslib Gosschalk hoeveelheid fysisch-chemisch zuiveringsslib ton/jaar droge stofgehalte 2% hoeveelheid droge stof 274 ton/jaar afvoerkosten nu /j ontwateren digestaat tot 20% ds hoeveelheid vrijkomend water m3/jaar energiegebruik ontwateren 75 MJp/ton water (0,07 kwh/kg ds) energiegebruik ontwateren MJp/j energiegebruik ontwateren kwh/j tarief kwh 0,07 /kwh (gemiddeld H-L-tarief) extra kosten e-gebruik ontwateren /j m3 water extra op riool geloosd m3/jaar TZV-gehalte mg/l (schatting) totale TZV-vracht kg/jaar ve-vracht 732 v.e. (evt. naar fysisch-chemische zuivering leiden) extra kosten lozing ve-vracht /j afvoer ontwaterd slib afvoerkosten Netto kostenvoordeel ton/jaar /j /j investering ontwateringsinstallatie 1,5 ton/uur + extra riolering (1ste schatting) totale investering terugverdientijd 1,9 jaar DR01openbaar Bijlage 4 Blad 1 van 1

Quickscan energie uit champost

Quickscan energie uit champost Quickscan energie uit champost Paddenstoelenpact 27 juni 2018 Stijn Schlatmann en Erik Kosse Achtergrond Wekelijks 16.000 ton champost Strengere regelgeving in Duitsland Kosten voor afvoer ca 15 per ton

Nadere informatie

Cellulose Assisted Dewatering of SLudge:

Cellulose Assisted Dewatering of SLudge: 14 september 2017 1 Cellulose Assisted Dewatering of SLudge: Gericht op ontwatering van slib door hergebruik van cellulosevezel! 4 jarig onderzoeksproject (eind 10 september 2017) Uitgevoerd door 6 partijen

Nadere informatie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie

Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Synergie energie hergebruik overheden, agrarische sector en industrie Doelstelling thema bijeenkomst: Inzicht in ontwikkelingen bij overheid, industrie en agrarische sector Inzicht in kansen voor synergie

Nadere informatie

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath

Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath Openbaar Eindrapport Projectnummer: Projecttitel: DEI1400022 Thermofiele Slibgisting en Stikstofterugwinning op RWZI Bath 1 SAMENVATTING Dit project is een demonstratie van energiewinning uit hernieuwbare

Nadere informatie

Fosfaatterugwinning Waterstromen Locatie Olburgen

Fosfaatterugwinning Waterstromen Locatie Olburgen Fosfaatterugwinning Waterstromen Locatie Olburgen Arjan Jansen of Lorkeers 22 juni 2011, expertmeeting fosfaat in balans, Doesburg Waterstromen BV 12 jaar oude dochter van Waterschap Rijn & IJssel 20 medewerkers,

Nadere informatie

Watertechniek en mestverwerking

Watertechniek en mestverwerking Watertechniek en mestverwerking Workshop Wetsus & Innovatienetwerk 27 juni 2012 Leon Korving combining scientific excellence with commercial relevance 1 Rioolwater vs mest Overeenkomsten: Herkomst (vnl.

Nadere informatie

LIMBURG WATERSCHAPSBEDRI-JF. Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas

LIMBURG WATERSCHAPSBEDRI-JF. Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas WATERSCHAPSBEDRI-JF donderdag 1 maart12 Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Huidige situatie Ontwikkelingen

Nadere informatie

Compact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw

Compact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw Hoe maak je biogas? Inhoud presentatie Wie en wat is Biogas Plus? Hoe werkt een biogasinstallatie? Voor wie is een biogasinstallatie interessant? Is een biogasinstallatie duurzaam? Zijn subsidies nodig?

Nadere informatie

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek

RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek RWZI Tilburg Energie- en grondstoffenfabriek Waterschap De Dommel Het idee + Afvalwater zuiveringsslib = Waarom RWZI Tilburg? RWZI Tilburg (cap. 350.000 i.e.; 8.000 ton d.s.) alleen aanpassingen in de

Nadere informatie

Uw kenmerk Ons kenmerk Datum verzoek 2 april 2010

Uw kenmerk Ons kenmerk Datum verzoek 2 april 2010 Aan het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Asten Afdeling Ruimtelijk Ordening T.a.v. de heer S. Olschewsky Postbus 290 5720 AG Asten Uw kenmerk Ons kenmerk Datum 100486-002-verzoek

Nadere informatie

Hergebruik mestwater uit de veehouderij

Hergebruik mestwater uit de veehouderij Hergebruik mestwater uit de veehouderij Oscar Schoumans Alterra, Wageningen UR Bijeenkomst Watermanagement in de Agroketen d.d. 25 september 2013, Venlo Inhoud 1. Achtergronden 2. Sluiten van de kringlopen

Nadere informatie

Mestverwaarding middels monovergisting en digestaatverwerking

Mestverwaarding middels monovergisting en digestaatverwerking Mestverwaarding middels monovergisting en digestaatverwerking Uitwerking business case in opdracht van: IGEV - Regio Noord-Veluwe Door: Kroes Kringloopoptimalisatie en DOFCO BV in samenwerking met Hellebrekers

Nadere informatie

grondstof? Afvalwater als Energie winnen uit afvalwater Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen Veel mogelijkheden

grondstof? Afvalwater als Energie winnen uit afvalwater Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen Veel mogelijkheden Afvalwater als grondstof? Energie winnen uit afvalwater Om energie uit afvalwater te winnen wordt het water van het toilet, eventueel gemengd met groente en fruitafval, vergist. Daarvoor worden een vacuümsysteem,

Nadere informatie

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel

Nadere informatie

Iv-Groep Ketenanalyse Slibverwerking met energieopwekking

Iv-Groep Ketenanalyse Slibverwerking met energieopwekking Iv-Groep Ketenanalyse Slibverwerking met energieopwekking 20140418 Ketenanalyse energieopwekking slibverwerking - versie 1.2 definitief Iv-Groep b.v. i Opdrachtgever: Iv-Groep Projectnummer opdrachtgever:

Nadere informatie

Mest, mestverwerking en wetgeving

Mest, mestverwerking en wetgeving Mest, mestverwerking en wetgeving Harm Smit Beleidsmedewerker Economische Zaken, DG AGRO Inhoud Feiten en cijfers. Huidig instrumentarium. Visie op mestverwerking en hoogwaardige meststoffen Toekomstig

Nadere informatie

Energie uit afvalwater

Energie uit afvalwater Energie uit afvalwater 15 november 2011 Giel Geraeds en Ad de Man Waterschapsbedrijf Limburg is een samenwerkingsverband van Waterschap Peel en Maasvallei en Waterschap Roer en Overmaas Onderwerpen Introductie

Nadere informatie

Mest als basis voor energie en grondstoffen

Mest als basis voor energie en grondstoffen Mest als basis voor energie en grondstoffen Nico Verdoes Wageningen UR Livestock Research Bio-energiedag Oost-Nederland, 1 november 2012 Livestock Research ca. 200 fte Genomics Animal Nutrition Animal

Nadere informatie

Vergistingstest BATCHTESTEN. Klant 2401/086/A1. Testsubstraat: Maisrestanten. Mystery Man

Vergistingstest BATCHTESTEN. Klant 2401/086/A1. Testsubstraat: Maisrestanten. Mystery Man Vergistingstest BATCHTESTEN 2401/086/A1 Testsubstraat: Maisrestanten Klant Mystery Man Datum: 05-Juli-2012 1 Voorwoord is een werkmaatschappij welke voornamelijk actief is in de agri-food branche en de

Nadere informatie

Groen Gas BBQ TKI Mestvergisten en digestaatverwerking September 2017

Groen Gas BBQ TKI Mestvergisten en digestaatverwerking September 2017 Groen Gas BBQ TKI Mestvergisten en digestaatverwerking September 2017 1 Voorbeeld vergisting Elektriciteit naar net Gasmotor CHP Afgaskoelers biogas restwarmte Meng bassin vergister Pasteurisatie ByoPast

Nadere informatie

DEMONSTRATIEPROJECT D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING

DEMONSTRATIEPROJECT D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING DEMONSTRATIEPROJECT D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING D ECENTRALE AFVALWATERZUIVERING INLEIDING Landustrie Sneek BV bezit een ruime hoeveelheid kennis en ervaring in het transporteren en behandelen van riool-

Nadere informatie

Melkveebedrijf Familie Prinsen

Melkveebedrijf Familie Prinsen Project mestwaardering Open dag 4 maart 2015 Melkveebedrijf Familie Prinsen Mestvergistingsinstallatie Fermtec Systems Locatie KTC de Marke Het bedrijf Biomassa voor vergisting In de vergister wordt jaarlijks

Nadere informatie

Totale verwerking van mest en/of digestaat

Totale verwerking van mest en/of digestaat Totale verwerking van mest en/of digestaat Verwerking van slib, mest en/of digestaat is geen eenvoudige zaak. Zeker niet wanneer het doel is deze te verwerken tot loosbaar water en fracties die een toegevoegde

Nadere informatie

Bijlage 4: Milieu en energieprestaties: Emissies van de toekomstige rwzi Utrecht (DM 851139)

Bijlage 4: Milieu en energieprestaties: Emissies van de toekomstige rwzi Utrecht (DM 851139) Notitie HASKONINGDHV NEDERLAND B.V. WATER TECHNOLOGY Bijlage 4: Milieu en energieprestaties: Emissies van de toekomstige rwzi Utrecht (DM 851139) Aan : E. Rekswinkel, M. Boersen Van : Wim Wiegant Controle

Nadere informatie

Synergie RWZI en mestverwerking

Synergie RWZI en mestverwerking Synergie RWZI en mestverwerking Opdrachtgevers Uitvoering LeAF Synchroniciteit Varkensmest Rioolwater Aanscherping mestbeleid Beleid op duurzaamheid druk op mestafvoer Rioolwater als bron Meer mestverwerking

Nadere informatie

55e Vakantiecursus in Drinkwatervoorziening & 22e Vakantiecursus in Riolering en Afvalwaterbehandeling URINE APART INZAMELEN? Introductie Afvalwaterzuivering vindt zijn oorsprong in de behoefte om de stedelijke

Nadere informatie

Akoestische onderbouwing. Champignonkwekerij Gemert B.V. Beeksedijk 10 te Gemert

Akoestische onderbouwing. Champignonkwekerij Gemert B.V. Beeksedijk 10 te Gemert Akoestische onderbouwing Beeksedijk 10 te Gemert Projectgegevens Initiatiefnemer Naam : H. van den Boomen Adres : Beeksedijk 10 Postcode, plaats : 5421 XC Gemert Telefoon : 0492-364941 Handelsnaam en locatie

Nadere informatie

Thermische Druk Hydrolyse

Thermische Druk Hydrolyse Thermische Druk Hydrolyse Techniek om de conversie van moeilijke biomassa te verhogen Door: Ir. Frederik Oegema 1 4e Europese leverancier van biogas installaties Micro vergisting 50-130 kwe Co-vergisting

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, mei 2017

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, mei 2017 Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater Geert Bergsma, mei 2017 LCA Grondstoffen uit rioolwater Fosfaat: eindige grondstof, noodzakelijk voor landbouw PHA: interessante bioplastic

Nadere informatie

Wageningen UR Livestock Research

Wageningen UR Livestock Research Wageningen UR Livestock Research Partner in livestock innovations Mestverwerking met Evodossysteem Oktober 2009 Colofon O Opdrachtgever/financier / financier: Evodos BV Uitgever Wageningen UR Livestock

Nadere informatie

Vergisting van eendenmest

Vergisting van eendenmest Lettinga Associates Foundation for environmental protection and resource conservation Vergisting van eendenmest Opdrachtgever: WUR Animal Sciences Group Fridtjof de Buisonjé Datum: 3 oktober 2008 Lettinga

Nadere informatie

Influent fijnzeven in rwzi s. Chris Ruiken Enna Klaversma

Influent fijnzeven in rwzi s. Chris Ruiken Enna Klaversma Influent fijnzeven in rwzi s Chris Ruiken Enna Klaversma Inhoud Kosten en opbrengsten Energiebalans 19-05-2010 2 Grofvuilrooster 6 mm Zandvanger Voorbezinktank aeratietank nabezinktank effluent Primair

Nadere informatie

Presentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU

Presentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU Presentatie HoSt Microferm voor CLM/NMU 25-11-2010 Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Agenda Introductie HoSt B.V. Waarom Microferm? Het Microferm concept Beschrijving installatie Voordelen Economie Vragen

Nadere informatie

Energiepark Olburgen. Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV. Door Arnold Veldhuis

Energiepark Olburgen. Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV. Door Arnold Veldhuis Energiepark Olburgen Een samenwerking van Waterstromen B.V., Waterschap Rijn & IJssel & Aviko BV Door Arnold Veldhuis Waterstromen B.V. 18 maart 2015 Onderwerpen Over Waterstromen Locatie Olburgen Huidige

Nadere informatie

Valorisatie reststromen met aquatische biomassa. Rommie van der Weide, Wim van Dijk, Sander Huurman, Hellen Elissen,...

Valorisatie reststromen met aquatische biomassa. Rommie van der Weide, Wim van Dijk, Sander Huurman, Hellen Elissen,... Valorisatie reststromen met aquatische biomassa Rommie van der Weide, Wim van Dijk, Sander Huurman, Hellen Elissen,... Inhoud Motivatie Waarom aquatische biomassa? Acrres Onderzoek aquatische biomassa

Nadere informatie

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, 30 mei 2017

Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater. Geert Bergsma, 30 mei 2017 Levenscyclusanalyse fosfaat, cellulose, alginaat en PHA uit rioolwater Geert Bergsma, 30 mei 2017 LCA Grondstoffen uit rioolwater Fosfaat: eindige grondstof, noodzakelijk voor landbouw PHA: interessante

Nadere informatie

De afvalwaterzuivering als energiefabriek

De afvalwaterzuivering als energiefabriek De afvalwaterzuivering als energiefabriek Joop Colsen Energiebesparing op RWZI s anno 2010 www.colsen.nl info@colsen.nl Introductie (1) Afvalwaterzuivering levert energie op: Door vergisting van biomassa

Nadere informatie

Creëren van synergie in Biopark Terneuzen Energieconversiepark Sluiskil (NL) Jan Broeze, 14 mei 2013

Creëren van synergie in Biopark Terneuzen Energieconversiepark Sluiskil (NL) Jan Broeze, 14 mei 2013 Creëren van synergie in Biopark Terneuzen Energieconversiepark Sluiskil (NL) Jan Broeze, 14 mei 2013 Overzicht presentatie Ankerpunt: Biopark Terneuzen Ontwikkelingsproces Passende ontwikkelingsopties

Nadere informatie

Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d

Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d Excursie Rioolwaterzuivering van Waterschap Vallei en Veluwe te Apeldoorn. d.d.23-06-2017. We werden rond 14.00 uur verwelkomd door de heren Dick v.d.outenaar, die als spreker optrad, samen met Arjan Buitenhuis

Nadere informatie

Versie: 3.0 Status: definitief Datum: 1 juni Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland

Versie: 3.0 Status: definitief Datum: 1 juni Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland Marktconsultatie / inspiratiesessie Grondstoffen waterschap Zuiderzeeland Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Marktconsultatie... 4 2.1 Aanleiding... 4 2.2 Doel van de marktconsultatie... 4 2.3 Contactgegevens...

Nadere informatie

VAPPR Haalt eruit wat erin zit

VAPPR Haalt eruit wat erin zit Haalt eruit wat erin zit Vappr maakt van biomassa duurzame grondstoffen en warmte en legt CO2 in de bodem vast. We halen eruit wat erin zit en voegen verantwoord waarde toe in de duurzame circulaire economie.

Nadere informatie

Mestverwerkingtechnieken

Mestverwerkingtechnieken Mestverwerkingtechnieken Nu en over 3 jaar Oscar Schoumans (Alterra Wageningen UR) Symposium Kansen voor het verwaarden van dierlijke mest Goud voor Groenlo, Hengelo, 28 maart 2014 Inhoud 1. Achtergronden

Nadere informatie

Verwaarding van zeefgoed:

Verwaarding van zeefgoed: Verwaarding van zeefgoed: Subtitel Verkenning van afzetmogelijkheden Rik Winters, Amersfoort, 13 maart 2012. Inleiding Bioclear/KNN Zeefgoed Toepassingsmogelijkheden Belemmeringen Conclusies Vervolg Bioclear

Nadere informatie

Vezels als grondstof voor biobased producten. Ir. Maurice Henssen (Bioclear b.v.)

Vezels als grondstof voor biobased producten. Ir. Maurice Henssen (Bioclear b.v.) Vezels als grondstof voor biobased producten Ir. Maurice Henssen (Bioclear b.v.) Opdrachtverlening STOWA Grondstoffenfabriek Inhoud presentatie Inventarisatie hoogwaardige afzetmogelijkheden zeefgoed Technische,

Nadere informatie

Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm

Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm Presentatie voor Agrivaknet Kleinschalig mest vergisten met Microferm Door Bart Brouwer Sheet 1 of 26 Kleinschalige mestvergisting met Microferm Staatssecretaris Joop Atsma en gedeputeerde Theo Rietkerk

Nadere informatie

FAZ: Ja Opdrachtgever: Erica Mosch

FAZ: Ja Opdrachtgever: Erica Mosch Onderwerp: Vervangen van de menging in gistingstank rwzi Scheemda Nummer: Bestuursstukken\1313 Agendapunt: 7 DB: Ja 11-2-2013 BPP: Nee Workflow Opsteller: André Hammenga, 0598-693219 Schoon Water FAZ:

Nadere informatie

NOTITIE. : Voorstel nadere uitwerking vergisten GFT-afval en 'rijden op groen gas'

NOTITIE. : Voorstel nadere uitwerking vergisten GFT-afval en 'rijden op groen gas' Gewestelijke Afvalstoffen Dienst Gooi en Vechtstreek GAD ISO 14001.9 ) NOTITIE Postadres: Postbus 514 1200 AM Hilversum Bezoekadres: Hooftlaan 32 1401 EE Bussum Telefoon: (035) 699 18 88 Fax: (035) 694

Nadere informatie

PHA s uit afvalwater en reststromen, een update;

PHA s uit afvalwater en reststromen, een update; PHA s uit afvalwater en reststromen, een update; Erwin Bluemink (W+B) Hardy Temmink (WUR-ETE) 2 december 2013 1 Inhoud Erwin Bluemink PHA uit slib? Afbakening Resultaten Kansen Hardy Temmink PHA uit reststromen?

Nadere informatie

Byosis Group. oplossingen voor vergisters; maisraffinage. Datum: September 2012

Byosis Group. oplossingen voor vergisters; maisraffinage. Datum: September 2012 Byosis Group oplossingen voor vergisters; maisraffinage Door: René Oudman Datum: September 2012 Bedrijf Byosis is opgericht in 2007. Technologie ontwikkeld samen met Wageningen Universiteit. Oprichters:

Nadere informatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie Richtlijn 91/271/EEG: Situatierapport ex artikel 16 Nederland, situatie op 31 december 1998 Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland Bij allerlei activiteiten in huis en bedrijf

Nadere informatie

Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA

Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Bio-based Economy Den Haag, 17 april 2013 VAVI VAVI is een belangenvereniging die de belangen behartigt van 7 Nederlandse ondernemingen binnen de aardappelverwerkende

Nadere informatie

Energiepark Olburgen

Energiepark Olburgen Energiepark Olburgen Een samenwerking van Waterstromen, Waterschap Rijn & IJssel & Aviko Door Richard Haarhuis Waterstromen B.V. 8 april 2010 Onderwerpen Over Waterstromen Locatie Olburgen Stap voor Stap

Nadere informatie

Missie, visie en strategie slibverwerking waterschap Rijn en IJssel

Missie, visie en strategie slibverwerking waterschap Rijn en IJssel BIJLAGE 1 Missie, visie en strategie slibverwerking waterschap Rijn en IJssel Missie We verwerken het zuiveringsslib tegen de laagste maatschappelijke kosten, waarbij we ons inzetten de in het slib aanwezige

Nadere informatie

Hoe groen zijn uw evenementen?

Hoe groen zijn uw evenementen? Even voorstellen... GMB introduceert SaNiPhos : Europa s eerste urineverwerkingsfabriek voor het verwerken en winnen van nuttige meststoffen uit urine. Terugwinning van fosfaat en stikstof uit urine levert

Nadere informatie

djksdienst voor de ijsselmeerpolders

djksdienst voor de ijsselmeerpolders ,-- L,.a-.* mlnlsterle van verkeer en waterstaat ".Is djksdienst voor de ijsselmeerpolders 8161..10T i.-etu R1JKYDlt:t3 i V

Nadere informatie

van duurzaam tot circulair

van duurzaam tot circulair van duurzaam tot circulair van duurzaam tot circulair In gebouwen die ontmanteld moeten worden zijn veel materialen aanwezig die een aanzienlijke waarde vertegenwoordigen, zoals staal, aluminium, vloerbedekking,

Nadere informatie

OPTIES VOOR MESTVERWERKING

OPTIES VOOR MESTVERWERKING OPTIES VOOR MESTVERWERKING Wim Rulkens, Sectie Milieutechnologie, WUR, wim.rulkens@wur.nl Focus: Verwerken van mest met als doel: Productie van waardevolle componenten voor hergebruik Productie van energie

Nadere informatie

Potentieel van mestafgeleide producten als grondstof voor de P-industrie. Willem Schipper

Potentieel van mestafgeleide producten als grondstof voor de P-industrie. Willem Schipper Potentieel van mestafgeleide producten als grondstof voor de P-industrie Willem Schipper Fosfor, fosfaat Onvervangbaar element voor leven Wordt aangetroffen in planten en dieren In omloop gebracht door

Nadere informatie

Mestverwerkingscapaciteit 2015

Mestverwerkingscapaciteit 2015 Landelijke inventarisatie Mestverwerkingscapaciteit 2015 Open innovatiedagen VIC Sterksel 19 juni 2015 Jos van Gastel Presentatie Waarom, wie, hoe Resultaten enquête Ontbrekende informatie Voorlopig beeld

Nadere informatie

Kan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde. E. Meers & J. De Mey

Kan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde. E. Meers & J. De Mey Kan de biogassector grote volumes aardappelen uit de markt nemen? 27-01-2015, Oudenaarde E. Meers & J. De Mey Biogas-E vzw Prof. Dr. Ir. Erik Meers Coördinator Biogas-E U Gent, Fac. Milieuchemie Ir. Jonathan

Nadere informatie

Jaarlijks symposium Vlaco vzw, 16 juni 2011 Hof Ter Velden (Baasrode)

Jaarlijks symposium Vlaco vzw, 16 juni 2011 Hof Ter Velden (Baasrode) Eindproducten anaerobe vergisting Inleiding: Vlaco kwaliteitscontrole Wetgeving en normering Wat brengt de toekomst? De staat van digestaat Eindproducten uit de anaerobe vergisting Wim Vanden Auweele Vlaco

Nadere informatie

Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer

Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer Inhoud Beleid Aandeel GF in GFT. Waar praten we over? Ontwikkelingen in de markt Heeft GF en T apart meerwaarde? Kwaliteit

Nadere informatie

Quick scan inzamelsysteem EPSverpakkingen. Stromenanalyse, inzamelkosten en krachtenveldanalyse

Quick scan inzamelsysteem EPSverpakkingen. Stromenanalyse, inzamelkosten en krachtenveldanalyse Quick scan inzamelsysteem EPSverpakkingen via milieustraten Stromenanalyse, inzamelkosten en krachtenveldanalyse Huidige EPS stofstromen Export 1.748 ton Productie EPS verpakkingen in NL 8.265 ton EPS

Nadere informatie

GRONDSTOFFEN UIT RIOOLSLIB. Leon Korving - Milieubeurs 2012-10 oktober 2012

GRONDSTOFFEN UIT RIOOLSLIB. Leon Korving - Milieubeurs 2012-10 oktober 2012 1 GRONDSTOFFEN UIT RIOOLSLIB Leon Korving - Milieubeurs 2012-10 oktober 2012 Inhoud 2 Grondstoffen uit de rioolwaterzuivering Voorbeeld: fosfaat Rol regelgeving RWZI of Grondstoffenfabriek? 3 www.grondstoffenfabriek.nl

Nadere informatie

Milieujaarverslag 2008

Milieujaarverslag 2008 Milieujaarverslag 2008 Zuiveringsresultaat Influent Net als de meeste bedrijfstakken, had ook de Eerbeekse papierindustrie in het vierde kwartaal gedeeltelijk last van teruglopende vraag in de markt. Dit

Nadere informatie

WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST

WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST WERKEN AAN EEN GROENE TOEKOMST GRONDSTOFFEN VOOR EEN BIOBASED ECONOMIE MIDDEN- N EDERLAND OVER WAGRO Van oorsprong een groen composteringsbedrijf met een terrein van maar liefst 11 hectare, gelegen te

Nadere informatie

Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC

Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC Kosten/baten-analyse MC-installaties en gebruikerservaringen MC LEI Wageningen UR: Co Daatselaar Aanleiding en doelstellingen onderzoek Veel mest elders af te zetten tegen hoge kosten, druk verlichten

Nadere informatie

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014

Afvalwater zuiveren Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Afvalwater zuiveren 1970-2030 Bezoek Wageningse Alumnivereniging 22 april 2014 Even voorstellen: Mathijs Oosterhuis (T32, 1993) Specialisatie: milieutechnologie 1999-2003 TNO-MEP 2003-heden Waterschap

Nadere informatie

Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2

Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per

Nadere informatie

Kwantificering van innovaties op de Energiemix van Twente. 4 maart 2014

Kwantificering van innovaties op de Energiemix van Twente. 4 maart 2014 Kwantificering van innovaties op de Energiemix van Twente 4 Inleiding Het doel van de TDA is om focus aan te brengen in de kansrijke en verbindende initiatieven in Twente bij het realiseren van een duurzame

Nadere informatie

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Versie: 0.0 Datum: 21-4-2015 Auteur: Vrijgave: M.J.A. Rijpert T. Crum 1 IKN (Innovatie Kenniscentrum Nederland) Copier is de initiatiefnemer

Nadere informatie

VL AKO B.V. OVERLOON

VL AKO B.V. OVERLOON DUURZAME Duurzame Mestverwerking in invlakoverloon Fam. Alders uit Overloon neemt initiatief tot meest innovatieve en duurzame manier van mestverwerking in Nederland. Capaciteit: 135.000 m3 per jaar. Mestverwerking

Nadere informatie

Méér uit mest halen Stand van zaken anno 2017

Méér uit mest halen Stand van zaken anno 2017 Méér uit mest halen Stand van zaken anno 2017 Jaap Uenk DOFCO BV, Twello VAB, 5 oktober 2017 Inhoud Introductie Opties op bedrijfsniveau Mestmarkt in Nederland Export van onbehandelde mest Stand van zaken

Nadere informatie

TITRE 00/00/2015 DE LA PRESENTATION ( MENU "INSERTION / 1 EN-TETE ET PIED DE PAGE") Groen Gas Burgum. 25 maart 2017

TITRE 00/00/2015 DE LA PRESENTATION ( MENU INSERTION / 1 EN-TETE ET PIED DE PAGE) Groen Gas Burgum. 25 maart 2017 TITRE 00/00/2015 DE LA PRESENTATION ( MENU "INSERTION / 1 EN-TETE ET PIED DE PAGE") Groen Gas Burgum 25 maart 2017 Centrale Bergum: zonnepanelen park Realisatie medio 2017 5 MW Ontwikkeling drijvende zonnepanelen

Nadere informatie

Algemene Informatie M-Controle Frequentie Reduced Checks (ALIM06) 29 December 2015 Versie: 1.1.1

Algemene Informatie M-Controle Frequentie Reduced Checks (ALIM06) 29 December 2015 Versie: 1.1.1 1. DOEL Deze instructie schrijft voor met welke frequentie de NVWA de materiële controle moet uitvoeren van partijen met oorsprong en herkomst een derde land, die worden aangeboden bij een Nederlandse

Nadere informatie

Folder Molybdeen in afvalwater en slib

Folder Molybdeen in afvalwater en slib Folder Molybdeen in afvalwater en slib w Kathleen Geertjes Kees Baas Stephan Verschuren Remco Kaashoek Cor Graveland CBS Den Haag Henri Faasdreef 312 2492 JP Den Haag Postbus 24500 2490 HA Den Haag +31

Nadere informatie

AGENDAPUNT 9 ONTWERP. Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495. Voorstel. Het college stelt u voor om

AGENDAPUNT 9 ONTWERP. Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495. Voorstel. Het college stelt u voor om VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 9 Onderwerp: Krediet renovatie rwzi De Meern Nummer: 568495 In D&H: 16-07-2013 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ 03-09-2013 Telefoonnummer: (030) 6345726

Nadere informatie

Kalvermest scheiden op bedrijfsniveau. Edze Westra Msc Stroe/Wekerom

Kalvermest scheiden op bedrijfsniveau. Edze Westra Msc Stroe/Wekerom Kalvermest scheiden op bedrijfsniveau Edze Westra Msc. 8-2-2018 Stroe/Wekerom Aanleiding Mestwet Verwachtingen Wettelijke maatregelen Mestscheiding Wat is mestscheiden? Producten Voorbeeld resultaten Mestafzet

Nadere informatie

Mededeling aan het AB

Mededeling aan het AB FPC Mededeling aan het AB Van Dagelijks Bestuur Corsanr. schoen/2013.09706 Onderwerp Overzicht besluitvorming en kostenontwikkeling slibverwerking Agendapuntnr. 3.1 AB-vergadering 4-9-2013 Het Algemeen

Nadere informatie

Nieuwe sanitatie recreatieterreinen. Paul Telkamp 11 december 2014

Nieuwe sanitatie recreatieterreinen. Paul Telkamp 11 december 2014 Nieuwe sanitatie recreatieterreinen Paul Telkamp 11 december 2014 Project nieuwe sanitatie Onderzoek mogelijkheden innovatieve technieken inzamelen, transport en behandelen afvalwater recreatieterreinen.

Nadere informatie

Land- en Tuinbouw Organisatie Noord

Land- en Tuinbouw Organisatie Noord Land- en Tuinbouw Organisatie Noord Notitie Meedoen aan de pilot? U overweegt mee te doen aan de pilot evenwichtsbemsting fosfaat (BEP pilot). Maak zelf de afweging of het in uw situatie zinvol is. Hieronder

Nadere informatie

F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers

F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers F.4 bijlage 4; Feiten en cijfers F.4.1 Inleiding Deze bijlage geeft een toelichting bij de productie en verwerking van het Nederlands afval sinds 1985 plus een inschatting hiervan tijdens de komende planperiode.

Nadere informatie

Organische vracht continue on-line bewaken. Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein

Organische vracht continue on-line bewaken. Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein Organische vracht continue on-line bewaken Peter-Jan van Oene, 8 november 2011, nieuwegein Waardeketen Organische stoffen TOC/CZV correlatie Inhoud Afvalwater karakteristiek zuivel-industrie Redenen om

Nadere informatie

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse

GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering. Heleen Pinkse GER-waarden en milieu-impact scores hulpstoffen voor de afvalwaterzuivering Heleen Pinkse Aanleiding Energiefabriek: Door toepassen van chemicaliën kan energiegebruik van de zuivering verminderen, maar..

Nadere informatie

Samenvatting pilotstudie China: onderzoek naar naleving chemische regelgeving

Samenvatting pilotstudie China: onderzoek naar naleving chemische regelgeving Samenvatting pilotstudie China: onderzoek naar naleving chemische regelgeving Samenvatting Ten aanzien van het beheer van chemische stoffen heeft Primark een strikt beleid dat volledig voldoet aan, en

Nadere informatie

Luchtbalans - NGB BEC

Luchtbalans - NGB BEC BIJLAGE 8 Balansen Luchtbalans - NGB BEC - 17-12-2013 Gebouw 9 en 10 61.477 m 3 /h (dag) 44.047 m 3 /h (nacht) (vulhal) (compostering) Slachterij, AWZI en slachtafvalvergister 30.000 m 3 /h (dag) 15.000

Nadere informatie

NOTITIE. : Omgevingsdienst Regio Nijmegen. Datum : 8 april 2016

NOTITIE. : Omgevingsdienst Regio Nijmegen. Datum : 8 april 2016 NOTITIE Aan Van Datum : 8 april 2016 Kenmerk : Omgevingsdienst Regio Nijmegen : KWA Bedrijfsadviseurs B.V. : 2607.00/3311540DN02 BODEMBESCHERMING/AL/ist Onderwerp : aanvullende informatie ter onderbouwing

Nadere informatie

Bijlage 1. Noorderzijlvest Gemiddeld Nederland NZV t.o.v. gem. 2006 78,2 83,7-5,5 2009 81,6 86,6-5,0 2012 84,6 86,6-2,0

Bijlage 1. Noorderzijlvest Gemiddeld Nederland NZV t.o.v. gem. 2006 78,2 83,7-5,5 2009 81,6 86,6-5,0 2012 84,6 86,6-2,0 Bijlage 1 Inleiding Door ons waterschap is voor het jaar 2012 weer deelgenomen aan de Bedrijfsvergelijking Zuiveringsbeheer (BVZ). Met de uitkomsten van deze vergelijking kan de positie c.q. score van

Nadere informatie

SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen

SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN. De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen SAMENWERKING OVER TRADITIONELE GRENZEN HEEN De Energiefabriek en andere voorbeelden uit de praktijk van de waterschappen Duopresentatie Hennie Roorda en Tanja Klip 1. Ambities en resultaten waterschappen

Nadere informatie

Nascheiding kunststoffen. Het heldere alternatief van Attero

Nascheiding kunststoffen. Het heldere alternatief van Attero Nascheiding kunststoffen Het heldere alternatief van Attero Sinds 1 januari 2010 moet elke gemeente in Nederland een fors deel van het kunststof verpakkingsafval scheiden van de rest van het huishoudelijk

Nadere informatie

Verkenning mogelijkheden

Verkenning mogelijkheden final l rereport Verkenning mogelijkheden grondstof rwzi rapport 2013 31 I Verkenning mogelijkheden Grondstof RWZI rapport 2013 31 ISBN 978.90.5778.626.1 stowa@stowa.nl www.stowa.nl TEL 033 460 32 00 FAX

Nadere informatie

AGENDAPUNT 4a/b. Onderwerp: Bijstelling realisatie 1e fase Energiefabriek Nieuwegein Nummer: 626444. Voorstel. Het college stelt u voor om

AGENDAPUNT 4a/b. Onderwerp: Bijstelling realisatie 1e fase Energiefabriek Nieuwegein Nummer: 626444. Voorstel. Het college stelt u voor om VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 4a/b Onderwerp: Bijstelling realisatie 1e fase Energiefabriek Nieuwegein Nummer: 626444 In D&H: 02-04-2013 Steller: Tonny Oosterhoff In Cie: BMZ 23-04-2013

Nadere informatie

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen

Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen. Douwe Jan Tilkema directeur. Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Circulaire economie en duurzaamheid bij Waterschappen Douwe Jan Tilkema directeur Innovatie en Ondernemerschap bij Waterschappen Definitie van de competentie ondernemerschap Signaleren van kansen in de

Nadere informatie

Standpunt Nieuwe Sanitatie

Standpunt Nieuwe Sanitatie Standpunt Nieuwe Sanitatie Vastgesteld door het college van dijkgraaf en hoogheemraden op 12 juni 2012. Inleiding Over de manier van inzameling- en zuivering van huishoudelijk afvalwater ontstaan nieuwe

Nadere informatie

Afdeling Vergunningen Toezicht en Handhaving Aanvraagformulier maatwerkvoorschriften op basis van het Besluit lozen buiten inrichtingen

Afdeling Vergunningen Toezicht en Handhaving Aanvraagformulier maatwerkvoorschriften op basis van het Besluit lozen buiten inrichtingen Afdeling Vergunningen Toezicht en Handhaving Aanvraagformulier maatwerkvoorschriften op basis van het Besluit lozen buiten inrichtingen Aan het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Purmerend.

Nadere informatie

Innovatieve mestverwerking op de boerderij

Innovatieve mestverwerking op de boerderij Innovatieve mestverwerking op de boerderij Groen gas productie en nutriëntenterugwinning René Cornelissen (CCS) 7 juni 2017 Inhoudsopgave CCS Mest Kleinschalige mono-mestvergisting Bio-Up, Groen Gas op

Nadere informatie

Energetische Toepassing van Biomassa - Dilemma s en kansen. Grondstof GFT. Tim Brethouwer 8 maart 2018

Energetische Toepassing van Biomassa - Dilemma s en kansen. Grondstof GFT. Tim Brethouwer 8 maart 2018 Energetische Toepassing van Biomassa - Dilemma s en kansen. Grondstof GFT Tim Brethouwer 8 maart 2018 Toelichting Tim Brethouwer. Senior marktanalist bij Attero Technisch adviseur Vereniging afvalbedrijven.

Nadere informatie