Inhoud. Voorwoord F. van Dijk en M. de Haan. Inleiding J.J.L. van der Klink en B. Terluin. I Uitgangspunten voor een activerende begeleiding 1

Transcriptie

1 Inhoud Voorwoord F. van Dijk en M. de Haan Inleiding J.J.L. van der Klink en B. Terluin Literatuur XV XIX XXIII I Uitgangspunten voor een activerende begeleiding 1 1 Arbeid en gezondheid: de context en uitgangspunten voor een eerstelijns benadering 3 J.J.L. van der Klink en B. Terluin 1.1 Inleiding Betekenis van arbeid; de veranderende positie en waardering van arbeid Psychische problematiek; de eerstelijns benadering van de diagnostiek Psychische problematiek; de benadering in de eerste lijn; interventies volgens de richtlijnen De maatschappelijke context: de Wet verbetering poortwachter, de Leidraad van de Commissie Psychische Arbeidsongeschiktheid en professionele richtlijnen Het eerstelijns paradigma; terughoudend waar mogelijk, ingrijpen waar nodig De positie van de huisarts De positie van de bedrijfsarts Samenwerkingsaspecten 16 Literatuur 19 2 Diagnostiek 21 B. Terluin en J.J.L. van der Klink

2 VI 2.1 Inleiding Probleemoriëntatie en probleemdiagnose Dimensionaal klachtenbeeld Eerstelijns classificatie Procesdiagnostiek Aanvullende diagnostiek in geval van stagnatie Hulpmiddelen voor nadere diagnostiek Checklist voor probleemoriëntatie en -classificatie De Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL) 33 Literatuur 37 Bijlage 2.1 Checklist voor probleemoriëntatie en eerstelijns classificatie 39 3 Interventies gericht op het individu 47 J.J.L. van der Klink, B. Terluin en C.A.L. Hoogduin 3.1 Inleiding Uitgangspunten voor de begeleiding Fasen en taken in het herstelproces Interventies Voorlichting geven: uitleg over stress, overspanning en psychische problematiek Een rationale geven Praatadviezen Perspectief bieden Een positieve context/positief etiketteren Een dagindeling met afwisseling van activiteiten Piekersessies Slaapstructuur Probleem- en oplossingsinventarisatie Registratieopdrachten Tijdcontingentie; het dubbele schema Anticipatieopdracht Saneringsopdrachten Opdracht voorkomen van terugval Bespreking 73 Literatuur 75 Bijlage 3.1 Voorbeeldrationales 77 4 Consultvoering en gespreksvaardigheden 83 J.A. Baane, M. van der Burg-van Walsum, B. Terluin en J.J.L. van der Klink 4.1 Inleiding Introductiefase De context van het consult verduidelijken Ruimte geven Hulpvraag en verwachtingen exploreren 88

3 Inhoud VII Hulpvraag en -aanbod afstemmen, plan maken Probleeminventarisatiefase De patiënt zijn verhaal laten doen Concretiseren en focussen Eigenaarschap van het probleem bij de patiënt versterken Probleemdefiniëringsfase Samenvatten en concretiseren Positief etiketteren Feedback vragen en geven Verschillen van inzicht overbruggen, onderhandelen De actiefase Activeren Motiveren Autonomie van patiënt versterken Onderhandelen, verschillen van inzicht overbruggen Afspraken over huiswerk Evaluatiefase Zakelijk en concreet doorvragen Complimenten geven Schuld wegnemen Afspraken voor de toekomst maken In gesprek komen en blijven De tijd nemen Omgaan met machts- en meningsverschillen Communicatie Tegenoverdracht Weerstand en verzet tegen herstel 104 Literatuur De werknemer in zijn context 109 J.J.L. van der Klink, F.M. Sijtsma en W. Feijen 5.1 Inleiding Systeemdenken en contextueel denken Systeemdenken Contextueel denken De werkomgeving De privé-omgeving Systeeminterventies De samenwerking tussen huisarts en bedrijfsarts 130 Literatuur 133

4 VIII 6 Samenwerken 135 J.J.L. van der Klink, C.T.J. Hulshof, M. Scholte, J. Vanhouttem, I. de Graaff, D. Freriks en P. Verhagen 6.1 Inleiding Samenwerking: hoe complementariteit optimaal te benutten Modellen van samenwerking Relatie tussen rollen en modellen Samenwerking tussen huisarts en bedrijfsarts De toegevoegde waarde van samenwerking Hoe kunnen huisarts en bedrijfsarts (bij overspanning) complementair zijn? Bevorderende en belemmerende factoren in de samenwerking Maatschappelijk werk Algemeen maatschappelijk werk Bedrijfsmaatschappelijk werk De psycholoog (van arbeid en gezondheid) De psycholoog buiten de arbodienst De psycholoog binnen de arbodienst De psychiater 167 Literatuur Preventie van psychische problematiek in werksituaties 175 D.J. Klein Hesselink, J.J.L. van der Klink en S. Vaas 7.1 Inleiding Het model van Karasek: de verschillende niveaus om preventie op te richten Het model van Karasek vergeleken met andere preventiemodellen Preventie door verandering in de organisatie van het werk Veranderingen in het productieproces en organisatieontwerp Veranderingen in de werkorganisatie Preventie op individueel niveau Maatregelen gericht op de individuele werksituatie Maatregelen gericht op het individueel omgaan met risicosituaties Maatregelen gericht op de gevolgen van werkdruk (klachten en uitval) Preventie op het niveau van de interactie tussen werknemer en werkgever Tot slot Artsen en preventie 197

5 Inhoud IX Gezondheidsbevordering als leidraad voor preventie Het primaat van primaire preventie Werkdruk: van vaststellen naar interveniëren 199 Literatuur Allochtone patiënten 203 A. Hijmans van den Bergh, J. Avezaat en R.A. Querido 8.1 Inleiding Wie zijn allochtonen? Gezondheidsverschillen Migratie als risicofactor Acculturatie en zelfredzaamheid Hulpzoekgedrag Werkgerelateerde gezondheidsrisico s Sociaal-medische begeleiding Verzuimgedrag Presentatie van klachten Omgang met psychische klachten Interculturele communicatie Taal en het gebruik van tolken Allochtone zorgconsulenten Risico-inventarisaties en periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek Adviesvaardigheden Tot slot 227 Literatuur Juridische aspecten van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid 233 J.C.J. Dute en M.J. Kelder 9.1 Inleiding Preventie van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Ziekteverzuim Arbeidsongeschiktheid Reïntegratie Communicatie en samenwerking bij ziekteverzuimbegeleiding en reïntegratie Betekenis van richtlijnen voor ziekteverzuimbegeleiding en reïntegratie Geschillen Tot slot 251 Literatuur 253 Jurisprudentie 255

6 X II Specifieke psychische problemen Stressgerelateerde klachten: spanningsklachten, overspanning en burnout 259 B. Terluin, J.J.L. van der Klinken W.B. Schaufeli 10.1 Het probleem Spanningsklachten Overspanning Burnout Signalering en diagnostiek Spanningsklachten Overspanning (surmenage) Burnout Etiologie Stressbronnen (stressoren) Evaluatie (appraisal) Stresshantering (coping) Persoonlijkheid Natuurlijk beloop Behandeling Spanningsklachten Overspanning Burnout Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 284 Literatuur Rouw 291 M. Keirse en B. Terluin 11.1 De problematiek Diagnostiek Wat is rouw? Is rouw een ziekte? Gecompliceerde rouw Verschil tussen rouw en depressieve stoornis Verschil tussen rouw en posttraumatische stress-stoornis (PTSS) Beloop Rouwbelemmerende factoren Begeleiding en behandeling Ondersteunen bij de rouwtaken Adviezen voor huisarts en bedrijfsarts De relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid 309

7 Inhoud XI Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 310 Literatuur Posttraumatische psychische problemen 317 I.V.E. Carlier, D.H. Arentz en P. Slikker 12.1 Het probleem Diagnostiek PTSS-symptomatologie Vaststellen van PTSS Acute stress-stoornis (ASS) Comorbiditeit en differentiaaldiagnose Epidemiologie Begeleiding bij het normale verwerkingsproces Behandeling bij een verstoord verwerkingsproces Signalering van een verstoord verwerkingsproces Behandelmethoden Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 331 Literatuur 333 Bijlage 12.1 Posttraumatische stress-stoornis 339 Bijlage 12.2 Acute stress-stoornis Depressie 343 A.H. Schene, J.J.L. van der Klink en P. Lucassen 13.1 Het probleem Diagnostiek Syndromale diagnostiek Andere aandoeningen uitsluiten Nadere typering van depressie Beschrijvende diagnostiek Comorbiditeit Epidemiologie Prevalentie Incidentie Etiologie, beloop, ernst en functioneren Etiologie Beloop Beloopbepalende factoren Ernst en prognose Gevolgen voor het functioneren Behandeling in stappen en samenwerkingsaspecten Fasen in de behandeling 359

8 XII Wie doet wat? De verschillende echelons en disciplines Effectief gebleken behandelvormen Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 366 Literatuur Angststoornissen 373 R. van Dijck, J.H.W. Maasen en K. van der Meer 14.1 Inleiding Diagnostiek Paniekstoornis met agorafobie Sociale fobie Specifieke fobie Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) Gegeneraliseerde angststoornis (GAS) Hypochondrie Etiologie Beloop zonder behandeling Behandeling Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 392 Literatuur Verslavingsproblematiek 397 W. van den Brink, M.J.T. van Woudenberg-van Vilsteren en K.H. Njoo 15.1 Het probleem Gevalsdefinitie Voorkomen van gebruik en verslaving Opsporing en diagnostiek Etiologie en pathogenese Natuurlijk beloop Behandeling Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 420 Literatuur Onverklaarde chronische klachten 427 K. van den Bos, A. Visser en T.M. van Wijgerden

9 Inhoud XIII 16.1 Het probleem Prevalentie en beloop Signalering en diagnostiek Etiologie De rol van trauma en/of stress Cognitieve factoren Bewegingsangst Coping en sociale steun Ziektewinst OCK en de rol van huisarts en bedrijfsarts Behandeling Arts-patiëntrelatie Diagnosestelling Coördineren, begeleiden en behandelen Evidence-based methoden van behandeling Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerking huisarts-bedrijfsarts 445 Literatuur Persoonlijkheidsstoornissen 451 R. Verheul, W. van Woezik en W. Feijen 17.1 Het probleem Classificatie en kenmerken Classificatie Definitie van DSM-IV persoonlijkheidsstoornissen Cluster-A-persoonlijkheidsstoornissen Cluster-B-persoonlijkheidsstoornissen Cluster-C-persoonlijkheidsstoornissen Persoonlijkheidsstoornis niet anderszins omschreven Diagnostiek en herkenning Diagnostiek Herkenning in de eerste lijn Comorbiditeit Etiologie Diathese-stressmodel Diathesen: biogenetische risicofactoren Stress: ontwikkelingsfactoren Natuurlijk beloop Behandeling en prognose Wetenschappelijke bevindingen Richtlijnen voor de behandeling van individuen met persoonlijkheidsstoornissen Prognose 480

10 XIV Management van persoonlijkheidspathologie bezien vanuit de eerste lijn Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 486 Literatuur 489 Bijlage 17.1 DSM-IV-diagnostische criteria voor de specifieke persoonlijkheidsstoornissen Langdurige, ernstige psychiatrische stoornissen 501 G. Pieters, W. van Woezik en D. de Vries 18.1 Het probleem Diagnostiek en assessment Basisdiagnostiek Dynamische aspecten van diagnostiek en assessment Behandeling: psychiatrische rehabilitatie Relatie arbeid en gezondheid Van arbeid naar gezondheid Van gezondheid naar arbeid Samenwerkingsaspecten 516 Literatuur 519 Register 523 De auteurs 541