Hogeschool Rotterdam. Opleiding: Lerarenopleidingen Algemene vakken; hbo-bachelor Locatie: Rotterdam Varianten: voltijd/deeltijd/duaal

Transcriptie

1 Hogeschool Rotterdam Opleiding: Lerarenopleidingen Algemene vakken; hbo-bachelor Locatie: Rotterdam Varianten: voltijd/deeltijd/duaal Visitatiedata: 30 september, 1 en 2 oktober 2009 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, december 2009

2 2/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

3 Overzicht tweedegraads lerarenopleidingen vo/bve Hogeschool Rotterdam 2 e graads lerarenopleidingen vo/bve Crohonr Varianten Hogeschool Rotterdam** A Talen Nederlands vt, dt, du Engels vt, dt, du Duits vt, dt, du Frans vt, dt, du B Exacte vakken Biologie vt, dt, du Natuurkunde vt, dt, du Techniek vt, dt Wiskunde vt, dt, du C Mens en Maatschappij Aardrijkskunde vt, dt, du Algemene Economie vt, dt, du Bedrijfseconomie vt, dt, du Geschiedenis vt, dt, du Maatschappijleer vt, dt, du NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 3/173

5 Inhoud Inhoud 5 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 15 Deel B: Facetten 21 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 23 Onderwerp 2 Programma 28 Onderwerp 3 Inzet van personeel 43 Onderwerp 4 Voorzieningen 48 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 53 Onderwerp 6 Resultaten 58 Deel C: Aanvullende onderbouwing voor de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8, 6.1: 63 Cluster Talen 65 Cluster Exacte vakken 85 Cluster Mens en Maatschappij 107 Deel D: Bijlagen 125 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 126 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 149 Bijlage 3: Bezoekprogramma 167 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 171 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 5/173

7 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 7/173

9 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de Lerarenopleidingen Algemene vakken van Hogeschool Rotterdam heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in augustus 2009, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 30 september, 1 en 2 oktober Het panel bestond uit: De heer drs. H. Noordhof (voorzitter; opleidingsdeskundige); De heer drs. W.R. van den Berg (werkvelddeskundige); De heer drs. G.J.G. Snijders (werkvelddeskundige); Mevrouw drs. T.J.G. van der Heijden (vakdeskundige Talen, domeinpanellid Nederlands) Mevrouw S. Collins-Fyfe MA (vakdeskundige Talen, domeinpanellid Engels) De heer ir. W. Sonneveld (vakdeskundige Exact Techniek) De heer dr. H. Vos (vakdeskundige Exact, domeinpanellid Natuurkunde); De heer dr. L.J.A. Vankan (vakdeskundige Mens en maatschappij; domeinpanellid Aardrijkskunde); Mw. dr. ir. H.C. Kneppers (vakdeskundige Mens en Maatschappij; domeinpanellid Economie); De heer J. van Rooijen (vakdeskundige Werktuigbouwkunde, domeinpanellid Technische Beroepen) De heer J.S. Snel (studentpanellid); De heer J.D. Muys (studentpanellid); De heer drs. ing. A.G.M. Horrevorts (NQA-auditor). Mevrouw ir. M. Dekker-Joziasse (NQA-auditor) Aan het panel zijn adviseurs toegevoegd op de onderscheiden opleidingsdomeinen: Mevrouw drs. A.H. Eelkema (adviseur Frans); De heer J. Bakkelo (adviseur Duits); De heer J.H.E. Dirx (adviseur Wiskunde); Mevrouw drs. A. Herwig (adviseur Biologie); De heer drs. C.A.M.J. Bogaerts (adviseur Geschiedenis); De heer drs. A. de Heer (adviseur Maatschappijleer); De heer P. van Achteren BLL (NQA-auditor); Mevrouw Y. Griffioen (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 9/173

10 Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is bijzondere aandacht besteed aan de kwaliteit van de panels voor de visitaties van de lerarenopleidingen. In verband daarmee heeft voorafgaand aan de visitaties overleg plaatsgevonden met de NVAO over de samenstelling van de panels voor deze visitaties. Tijdens dat overleg zijn de samenstelling van de panels en de kwaliteit van de panelleden besproken. Het rapport bestaat uit vier delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: bevat een aanvullende onderbouwing voor de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8, 6.1. Deel D: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool Rotterdam verzorgt 80 bacheloropleidingen en 14 masteropleidingen. (studiejaar ) voor in totaal ongeveer studenten. Bij de hogeschool zijn circa 3000 personen werkzaam, van wie er circa 1800 zijn ingezet als docerend personeel. Er is ongeveer 1150 fte onderwijscapaciteit beschikbaar (studiejaar ). Missie van de hogeschool en hoofdlijnen van beleid De hogeschool heeft de ambitie zich te profileren als kennisinstituut voor de regio Rotterdam en ziet als haar maatschappelijke taken: 1. Het opleiden van meer (kwantitatief) goed toegeruste (kwalitatief) beroepsbeoefenaren voor de arbeidsmarkt op hbo- en post-hbo niveau. 2. Het leveren van een inhoudelijke bijdrage aan de ontwikkeling van de beroepspraktijk in de kenmerkende (maatschappelijke en economische) sectoren in de regio; daarbij behoort ook kennisontwikkeling en (toegepast) onderzoek. Daartoe werkt men aan vier hoofddoelen: 1. Verbreden van de participatie in het hoger onderwijs, onder meer via nieuwe doelgroepen, verbetering van de doorstroom in de beroepskolom en diplomagerichte maatwerktrajecten met erkenning van eerder verworven competenties (EVC). 10/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

11 2. Verzorgen van goed hbo-onderwijs, via ondersteuning aan de opleidingen en via het kennisgestuurde, praktijkgestuurde en studentgestuurde onderwijs van het ROM Bijdragen aan kennisontwikkeling en relevant praktijkgericht (ontwerp)onderzoek, in samenwerking binnen de regio Rotterdam, met name wat betreft de aanpak van weerbarstige vraagstukken die samenhangen met de economische en sociale ontwikkeling van de regio. 4. Ontwikkelen van contractactiviteiten en maatwerktrajecten voor bedrijven en instellingen, gevoed door de opleidingen en onderzoekprogramma s van de hogeschool, als bijdrage aan een praktijk van levenslang leren. Organisatie en sturing Na een reorganisatie in 2007 zijn de 17 clusters omgevormd tot elf instituten. De indeling in deze elf instituten sluit aan bij het onderscheid van elf maatschappelijke sectoren in Rotterdam. Bij ieder instituut zijn min of meer eenzelfde hoeveelheid studenten ingeschreven, te weten tussen de en De instituten hebben een samenhangend pakket van opleidingen, onderzoek (lectoraten), maatwerk en contractactiviteiten. De instituten worden ondersteund door 9 centrale diensten, waaronder de afdelingen Onderwijs en Kwaliteitszorg (O&K), Personeel en Organisatie (P&O). Het personeelsbeleid is gericht op het werven van en kansen bieden aan mensen die zich professioneel en met enthousiasme willen inzetten voor het realiseren van de ambities van de hogeschool. De voorzieningen en de communicatie van de hogeschool moeten afgestemd worden en blijven op de vereisten van een kennisinstelling. In het systeem van sturing en kwaliteitszorg moeten de ambities van de hogeschool zijn en blijven verankerd, zodat een ieder systematisch kan werken aan het realiseren daarvan. De taken van de instituten zijn gericht op het samenhangend aanbieden van bachelor- en masteronderwijs en ten tweede het uitvoeren van onderzoek in lectoraten en contractactiviteiten voor de relevante maatschappelijke sector. De instituten stemmen het aanbod van opleidingen, minoren, masters en kenniskringen af op de thema s die voor de stad en de regio van belang zijn. Dat leidt tot het aanbieden van nieuwe opleidingen of de herprofilering van bestaande opleidingen of minoren rond actuele thema s. Een minor is een samenhangend programma van 30 studiepunten in het derde en vierde jaar van de bacheloropleiding en is in het curriculum van elke student een profilerend element. Een minor kan gericht zijn op verbreding, op verdieping of op doorstroom naar een masteropleiding. In het kader van een minor kunnen studenten, indien daarvoor geselecteerd, voor het praktijkgestuurd deel van de minor participeren in de desbetreffende innovation labs. De innovation labs zijn deels al in uitvoering en deels nog in ontwikkeling; naar verwachting kunnen de studenten vanaf februari 2010 binnen de innovation labs daadwerkelijk werken aan hun profilering. In het kader van het assortimentsbeleid is voor de sector onderwijs per september 2009 gestart met een eerste groep studenten in de nieuwe masteropleiding Leren en Innoveren, in samenwerking met Fontys Hogescholen en Hogeschool Utrecht. 1 Rotterdam Onderwijs Model NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 11/173

12 Per instituut is een directie. De voorzitters van de elf instituutsdirecties vormen, samen met het College van Bestuur, de Bestuursraad van de hogeschool. Dit is het belangrijkste overlegorgaan voor de ontwikkeling van het hogeschoolbeleid. De instituten en diensten zijn autonoom en resultaatverantwoordelijk. Het College van Bestuur biedt sturing aan de instituten in een 4-jarige cyclus van strategische beleidsvorming en in een jaarlijkse cyclus van planning- en control. Instrumenten daarbij zijn de diverse zogenoemde Hogeschoolkaders en enkele zogenoemde Handreikingen. De kaders zijn een dwingende richtlijn, de handreikingen bieden een overzicht van best practices. Enkele kengetallen de Lerarenopleidingen vo/bve Aantal studenten per september 09 Docenten (vo/bve) in (fte) Docent-student ratio Hogeschool :24,3 Instituut voor Lerarenopleidingen (IvL) :29 Nederlands 226 1:26,8 Frans 136 1:28,5 Engels 405 1:37.9 Duits 89 1:16,4 Natuurkunde 81 1:14,2 Techniek 46 1:14,2 Wiskunde 226 1:24,4 Biologie 205 1:30,4 Aardrijkskunde 126 1:23,8 Geschiedenis 351 1:45,5 Algemene Economie 162 1:27,3 Bedrijfseconomie 61 1:27,3 Maatschappijleer 187 1:34,9 De hogeschool hanteert sinds 2003 het Rotterdam Onderwijs Model, ROM. Dit is een onderwijsmodel waarin drie leerlijnen zijn opgenomen: een kennisgestuurde leerlijn, een praktijkgestuurde leerlijn en een studentgestuurde leerlijn. Het model is zodanig ingericht dat in het begin van de opleiding de nadruk ligt op kennisgestuurd onderwijs en dat in de laatste opleidingsjaren de nadruk toenemend ligt op praktijkgestuurde opleidingsonderdelen. Diversiteitsbeleid De multiculturele diversiteit van de Rotterdamse regio dient een afspiegeling te krijgen in de studentenpopulatie van de hogeschool. In het kader van het diversiteitsbeleid is er een aanscherping van het instroombeleid van de opleidingen: aan studenten wordt zowel vóór als na de poort op verschillende manieren ondersteuning geboden om eventuele achterstanden weg te werken, bijvoorbeeld bij de toenemende doorstroom vanuit het mbo en de instroom van opscholers en omscholers ten opzichte van de traditionele havo en vwoinstromers. Daartoe behoort ook gerichte nadruk op instroom na EVC-procedures en de instroom van anderstaligen. Er worden summerschools georganiseerd en studenten kunnen in het kader van het keuzeonderwijs vakken volgen die hen in staat stellen hun kennis op specifieke gebieden bij te spijkeren. Specifiek hiervoor komt er in 2010 een uitbouw bij het 12/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

13 gebouw aan het Museumpark voor een nieuwe afdeling waar kandidaat-studenten voor instroom terecht kunnen: het centrum voor studieadvies en assessment. Ook voor excellente studenten komt er specifieke aandacht. Daartoe komen er binnen de lectoraten en de daarmee verbonden kenniskringen mogelijkheden voor speciale verdieping en verbreding van hun opleiding en voor het werken aan een honoursdegree. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in september 2009 inhoudelijk voor op het bezoek dat plaatsvond op 30 september, 1 en 2 oktober Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. Specifieke werkwijze visitaties lerarenopleidingen 2009 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 13/173

14 Naar aanleiding van het verzoek van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de NVAO in november 2007 is de visitatie uitgebreid met een extra bezoekdag. Tijdens deze extra dag is dieper ingegaan op het hbo-bachelorniveau, door middel van intensieve bestudering en bespreking van door studenten gemaakte werkstukken, toetsen, portfolio s et cetera. Bovendien zijn er extra afstudeerproducten bestudeerd. Er zijn extra gesprekken gevoerd met (derde- en vierdejaars) studenten, docenten en externe begeleiders/beoordelaars. Tevens is er een extra gesprek gevoerd met docenten en externe begeleiders/beoordelaars over het gerealiseerde afstudeerniveau (zie bijlage 3: bezoekprogramma). Bij de bestudering van het studiemateriaal en tijdens de gevoerde gesprekken op de drie bezoekdagen is bijzondere aandacht besteed aan de verhouding tussen de vakinhoud (kennisbasis) en de meer algemene didactiek. Tenslotte heeft het panel, zoals gebruikelijk, aandacht besteed aan de docent-student ratio, het aantal contacturen, het aantal door studenten bestede uren, het opleidingsniveau van de docenten en aan de verbeteringen sinds de vorige visitatie. Over de inrichting van de visitaties voor de lerarenopleidingen is vooraf overleg gevoerd met de NVAO. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in november 2009 een concept van het Facetrapport (deel B en C) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in november 2009 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in december Het visitatierapport is uiteindelijk in december 2009 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. 14/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

15 In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd of duale variant afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijdopleidingen en duale opleidingen dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleidingen, aangezien de deeltijd- en duale variant inhoudelijk volledig overeenkomen met de voltijdopleidingen. Alleen de organisatie van het onderwijs verschilt. Beoordeling van de afzonderlijke opleidingen Deel B bevat de beoordeling van de twintig opleidingen op alle facetten van het accreditatiekader. Deel C bevat de adviezen van de adviseurs voor de verschillende opleidingen op de facetten 2.1, 2.2, 2.3, 2.7, 2.8 en 6.1. Deze adviezen dienen als aanvullende onderbouwing van de oordeelsvorming door het kernpanel. Het Instituut voor Lerarenopleidingen (IvL) van de Hogeschool Rotterdam voert centraal beleid ten aanzien van de uitvoering van de lerarenopleidingen. 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau G = goed V = voldoende Vo = voldaan O = onvoldoende P = positief N = negatief NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 15/173

16 Cluster Talen Onderwerp/ Facet Nederlands Engels Duits Frans Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding vt dt du vt dt du vt dt du vt dt du 1.1 Domeinspecifieke eisen G G G G G G G G G G G G 1.2 Niveau bachelor G G G G G G G G G G G G 1.3 Oriëntatie hbo bachelor G G G G G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen hbo G G G V V V G G G V V V 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma G G G V V V V V V V V V 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma G G G G G G G G G V V V 2.4 Studielast V V V V V V V V V V V V 2.5 Instroom V V V V V V V V V V V V 2.6 Duur Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud G G G G G G G G G G G G 2.8 Beoordeling en toetsing V V V V V V G G G V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen hbo V V V V V V V V V V V V 3.2 Kwantiteit personeel V V V V V V V V V V V V 3.3 Kwaliteit personeel V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen G G G G G G G G G G G G 4.2 Studiebegeleiding V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten V V V V V V V V V V V V 5.2 Maatregelen tot verbetering V V V V V V V V V V V V 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau V V V V V V V V V V V V 6.2 Onderwijsrendement V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P 16/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

17 Cluster Exact Onderwerp/ Facet Biologie Natuurkunde Techniek Wiskunde Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding vt dt du vt dt du vt dt vt dt du 1.1 Domeinspecifieke eisen G G G G G G G G G G G 1.2 Niveau bachelor G G G G G G G G G G G 1.3 Oriëntatie hbo bachelor G G G G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P P P P Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen hbo G G G V V V V V V V V 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma V V V V V V V V V V V 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma V V V V V V V V V V V 2.4 Studielast V V V V V V V V V V V 2.5 Instroom V V V V V V V V V V V 2.6 Duur Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud G G G G G G V V G G G 2.8 Beoordeling en toetsing V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen hbo V V V V V V V V V V V 3.2 Kwantiteit personeel V V V V V V V V V V V 3.3 Kwaliteit personeel V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen G G G G G G V V G G G 4.2 Studiebegeleiding V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten V V V V V V V V V V V 5.2 Maatregelen tot verbetering V V V V V V V V V V V 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau V V V V V V V V V V V 6.2 Onderwijsrendement V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 17/173

18 Cluster Mens & Maatschappij Onderwerp/ Facet Aardrijkskunde Geschiedenis Algemene economie/ bedrijfseconomie Maatschappijleer vt dt du vt dt du vt dt du vt dt du Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen G G G G G G G G G G G G 1.2 Niveau bachelor G G G G G G G G G G G G 1.3 Oriëntatie hbo bachelor G G G G G G G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen hbo G G G G G G G G G G G G 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma G G G V V V G G G G G G 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma G G G G G G G G G G G G 2.4 Studielast V V V V V V V V V V V V 2.5 Instroom V V V V V V V V V V V V 2.6 Duur Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo Vo 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud G G G G G G G G G G G G 2.8 Beoordeling en toetsing G G G V V V G G G G G G Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen hbo V V V V V V V V V V V V 3.2 Kwantiteit personeel V V V V V V V V V V V V 3.3 Kwaliteit personeel V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen G G G G G G G G G G G G 4.2 Studiebegeleiding V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten V V V V V V V V V V V V 5.2 Maatregelen tot verbetering V V V V V V V V V V V V 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau G G G G G G G G G G G G 6.2 Onderwijsrendement V V V V V V V V V V V V Totaaloordeel P P P P P P P P P P P P 18/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

19 Doelstellingen opleiding Alle opleidingen ontvangen voor alle drie de facetten het oordeel Goed. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Programma Voor de facetten Studielast en Instroom hebben alle opleidingen het oordeel voldoende ontvangen. Voor het facet Duur hebben alle opleidingen het oordeel voldaan ontvangen. Bij het facet Eisen hbo ontvangen de opleidingen Nederlands, Duits, Biologie en het cluster Mens en Maatschappij het oordeel Goed. De overige opleidingen het oordeel Voldoende. Bij het facet Relatie doelstellingen en inhoud programma ontvangen de opleidingen Nederlands, Aardrijkskunde, Geschiedenis en Maatschappijleer het oordeel Goed en de overige opleidingen het oordeel Voldoende. Bij het facet Samenhang ontvangen de opleidingen Nederlands, Engels, Duits en het cluster Mens en Maatschappij het oordeel Goed en de overige opleidingen het oordeel Voldoende. Bij het facet Afstemming tussen vormgeving en inhoud ontvangt Techniek het oordeel Voldoende en de overige opleidingen het oordeel Goed. Bij het facet beoordeling en toetsing ontvangen de opleidingen Duits, Aardrijkskunde, Geschiedenis en Maatschappijleer het oordeel Goed en de overige opleidingen het oordeel Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Inzet van personeel Alle opleidingen ontvangen voor de drie facetten het oordeel Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve X positief. Voorzieningen De opleiding Techniek ontvangt het oordeel Voldoende voor het facet Materiële voorzieningen en de overige opleidingen ontvangen daar het oordeel Goed. Voor het facet Studiebegeleiding ontvangen alle opleidingen het oordeel Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Alle opleidingen ontvangen op alle facetten het oordeel Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Resultaten De opleidingen van het cluster Mens en Maatschappij ontvangen voor facet Gerealiseerd niveau het oordeel Goed en de overige opleidingen ontvangen het oordeel Voldoende. Voor het facet Onderwijsrendement ontvangen alle opleidingen het oordeel Voldoende. Het oordeel op het onderwerp is voor alle opleidingen derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat alle opleidingen op de zes onderwerpen positief scoren. De conclusie is dat het totaaloordeel voor alle opleidingen positief is. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 19/173

21 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 21/173

23 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Nederlands Engels Duits Frans Domeinspecifieke eisen Goed Biologie Goed Natuurkunde Goed Techniek Goed Wiskunde Goed Goed Goed Goed Aardrijkskunde Economie Geschiedenis Maatschappijleer Goed Goed Goed Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De doelstellingen van de opleiding sluiten aan bij de landelijke opleidingsdoelstellingen, aangevuld met specifieke vragen uit de regio Rotterdam. De opleiding legt een verbinding met de beroepspraktijk. Binnen het instituut is er een Bureau Externe Betrekkingen (BEB), dat tot taak heeft de relaties met de beroepspraktijk te institutionaliseren en te professionaliseren. Het oogmerk is dat het instituut en de opleiding op de hoogte zijn van de actuele eisen die vakgenoten en de beroepspraktijk stellen. Op hogeschoolniveau is met hetzelfde oogmerk binnen de dienst Communicatie & Externe Betrekkingen (C&EB) een afdeling Concernaccounts opgezet, die zich richt op het onderhouden van netwerken rond strategische projecten. Het Instituut voor Lerarenopleidingen (IvL) van de Hogeschool Rotterdam leidt studenten op tot docenten die beschikken over voldoende vakmanschap en meesterschap om als startbekwaam leraar in het vo/bve-veld optimaal te functioneren en om zich verder te ontwikkelen tot volwaardig professioneel beroepsbeoefenaar (Missie Rotterdamse Lerarenopleidingen VO/BVE, april 2009). Voorts meldt IvL dat de lerarenopleidingen bekwame leraren opleidt voor het gehele vo en bve. Dit vraagt om breed opgeleide docenten met voldoende inhoudelijke diepgang, een duidelijk hbo-bachelorniveau en een adequate pedagogische en didactische voorbereiding op de eisen van het beroep. De opleidingen gaan uit van twee kernkwaliteiten: vakmanschap en meesterschap (Bestuurscharter Lerarenopleidingen, 2006). Deze twee principes zijn uitgewerkt in de eindkwalificaties van de opleidingen. Het curriculum van de opleidingen is gebaseerd op de zeven SBL-competenties, die tot stand zijn gekomen onder regie van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren. Ook de landelijke kennisbasis voor de lerarenopleidingen ( is gebruikt voor het uitwerken van de twee kernkwaliteiten. De SBL-competenties zijn: Interpersoonlijk competent, Pedagogisch competent, Vakinhoudelijk vakdidactisch competent, Organisatorisch competent, Competent in het samenwerken met collega s, Competent in het samenwerking met de omgeving, en Competent in reflectie en ontwikkeling. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 23/173

24 De opleidingen hebben de SBL-competenties uitgewerkt in algemene beroepskwalificaties. Deze zijn beschreven in het opleidingsdocument Competentiegids van de startbekwame leraar in het tweedegraadsgebied, Lerarenopleidingen, februari Studenten ontwikkelen de competenties door te werken met kenmerkende beroepssituaties: situaties die de kern van het beroep uitmaken en waarmee elke leraar regelmatig te maken krijgt. De beroepssituaties zijn beschreven in het document Werken aan competenties, Lerarenopleiding, april De opleidingswerkplannen bevatten per opleiding de volgende informatie: de eindkwalificaties voor de vakinhoud, de vakdidactiek en de algemene onderwijskunde/pedagogiek. Via het Algemeen Directeuren Overleg van Educatieve Faculteiten (ADEF) blijven de opleidingen betrokken bij de landelijke ontwikkelingen op het gebied van het opleiden van leraren (ADEF, verslag 1 e fase K3-project, juni 2006). De opleidingen van de Hogeschool Rotterdam beschikken ieder over een eigen werkveldcommissie, waarmee direct contact wordt gehouden met contactpersonen uit het werkveld (docenten, begeleiders). Voor het Instituut voor Lerarenopleidingen geldt dat er een gezamenlijke beroepenveldcommissie is opgezet op het niveau van schoolleiders. IvL bewaakt samen met de beroepenveldcommissie de actualiteit en relevantie van de eindkwalificaties. Eens per jaar organiseert de opleiding een bijeenkomst met schoolbegeleiders over de aansluiting van de opleiding op de beroepspraktijk. Eens per twee jaar vindt een onderzoek plaats onder directeuren van scholen en schoolbegeleiders over de aansluiting opleiding beroepspraktijk (Rapportage werkveldonderzoek, april 2009). Het beleid van de hogeschool voor internationalisering is vastgelegd in de beleidsnota Internationalisering HR (2005). In het strategisch beleidsplan per instituut is het internationaliseringsbeleid van de opleidingen van het instituut uitgewerkt, in relatie tot het eigen beroepsprofiel. Bij de ontwikkeling van de SBL-competenties heeft een internationale oriëntatie op en vergelijking van beroepsprofielen plaatsgevonden. De SBL-competenties sluiten aan bij de richtlijnen van de Europese Commissie en uitkomsten van overleg op Europees niveau over de beroepsvereisten van leraren. Het IvL profileert haar opleidingen door het gebruik van uitstroomprofielen en de aandacht voor onderzoeksvaardigheden en internationalisering. Daarnaast legt het IvL een specifiek accent door zich te richten op de uitgangspositie van de leraar in de grote stad. Dit houdt in dat de leraar inzicht heeft in de sociaaleconomische situatie van de leerlingen, culturele diversiteit, kennis heeft van de kaart van de sociaalpedagogische hulpverlening en kan samen werken met professionals in de wijk. De leerkracht moet realiseren dat iedere docent taaldocent is, aandacht geven aan de socialiserende rol van het onderwijs en uitdagend en appellerend onderwijs kunnen vormgeven. Hiermee sluiten de opleidingen aan bij het Strategisch plan lerarenopleidingen VO/BE (Vakmanschap en meesterschap. De missie van de Rotterdamse Lerarenopleidingen VO/BE, april 2009). 24/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

25 Het panel stelt vast dat IvL de doelstellingen van de opleidingen adequaat heeft verwoord en geoperationaliseerd. De opleidingen hebben een set van kenmerkende beroepssituaties beschreven waarin de algemene en vakspecifieke competenties van de leraar adequaat zijn verwerkt. Via het werken aan deze beroepssituaties kunnen studenten zich de competenties eigen maken. De beroepssituaties zijn relevant voor het beroep. Alle opleidingen ontvangen het oordeel Goed. Facet 1.2 Nederlands Engels Duits Frans Niveau bachelor Goed Biologie Goed Goed Natuurkunde Goed Goed Techniek Goed Goed Wiskunde Goed Aardrijkskunde Economie Geschiedenis Maatschappijleer Goed Goed Goed Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding hanteert de concretisering van de Dublin descriptoren voor zowel de bachelor- als de masteropleidingen, zoals de hogeschool die heeft geformuleerd (Kwalificaties van de hbo-bachelor resp. de hbo-master; november 2003). De lerarenopleidingen hebben in het zelfevaluatierapport een tabel opgenomen waaruit blijkt dat de SBL competenties gekoppeld zijn aan de Dublin descriptoren. De Dublin descriptor kennis en inzicht is in alle competenties uitgewerkt in de vorm van een kenniscomponent en een handelingscomponent. Dit wil zeggen dat voor elke opleiding beschreven is over welke kennis de leraar moet beschikken en wat de leraar geacht wordt te doen. Zo bevat de competentie Pedagogisch competent bijvoorbeeld de kennis van theorieën en modellen op het gebied van ontwikkeling en opvoeding en van identiteitsontwikkeling en culturele bepaaldheid. De Dublin descriptor oordeelsvorming komt naar voren in de competenties pedagogisch competent en didactisch competent: De leraar moet zich een goed beeld kunnen vormen van zijn leerlingen en daar zijn aanpak op af kunnen stemmen. Ook in competentie vijf (samenwerken met collega s) komt deze Dublin descriptor aan bod: de leraar moet zijn ontwikkeling en verbetering onderzoeksmatig kunnen aanpakken. IvL heeft voor elk van de zeven SBL-competentiegebieden gedragsindicatoren geformuleerd. De indicatoren beschrijven waarneembaar gedrag waaraan is te zien of een bepaalde beroepskwalificatie verworven is. In de Competentiegids (februari 2006) zijn de indicatoren voor elk van de zeven SBL-competenties uitgewerkt. Tevens zijn zes ontwikkelstadia beschreven die de student doorloopt: van observeren, via assisteren, begeleiden, zelfstandig werken naar startbekwaam. Het zesde stadium is doorgroei: de competentie om zichzelf verder te ontwikkelen in de professie van het leraarschap en daarbij anderen te kunnen ondersteunen. De ontwikkelstadia beschrijven een situatie of een eigenschap van een student. De beschrijving is een indicatie voor het niveau waarop de student functioneert. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 25/173

26 De relatie tussen de Dublin descriptoren, de eindkwalificaties en indicatoren/niveaus zijn in de Competentiegids op een algemeen niveau beschreven. Elke opleiding dient deze niveaus en indicatoren voor het eigen vakgebied te concretiseren in het Opleidingswerkplan en de leerlijnen van de programma s. Studenten moeten bij afstuderen voldoen aan de competenties op niveau 5 en krijgen de titel Bachelor of Education in de betreffende opleiding. De opleidingen maken gebruik van de door ADEF ontwikkelde twee kennisbases, die door het onderwijsveld zijn gelegitimeerd en gevalideerd: - de generieke kennisbasis is gericht op het pedagogisch-didactisch handelen in brede zin en heeft betrekking op de gehele set competenties behalve de vakinhoudelijke competentie; - de vakspecifieke kennisbasis is gericht op de vakinhoud van de afzonderlijke (school)vakken en de vakdidactiek. Hiermee wordt het hbo-bachelor kennisniveau bewaakt. IvL neemt deel aan het landelijke K3- project (kennisbasis, kennistoetsen en kennisbank) van de HBO-raad waarmee de kennisbasis in de lerarenopleidingen steviger gaat worden verankerd. De generieke kennisbasis is inmiddels landelijk vastgesteld. De vaststelling van de vakinhoudelijke kennisbases heeft voor de zomervakantie 2009 plaatsgevonden. In december 2009 zijn alle kennisbases in definitieve vorm aan de Staatssecretaris van Onderwijs aangeboden. Facet 1.3 Nederlands Engels Duits Frans Oriëntatie HBO bachelor Goed Biologie Goed Natuurkunde Goed Techniek Goed Wiskunde Goed Goed Goed Goed Aardrijkskunde Economie Geschiedenis Maatschappijleer Goed Goed Goed Goed Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Zoals bij facet 1.1 reeds vermeld, sluiten de opleidingen aan op het landelijke beroepsprofiel en stemmen zij dit af op vragen uit de Rotterdamse regio, dit in overeenstemming met de regiogeoriënteerde taakopvatting van de hogeschool. Dit sluit aan op het beleid van de hogeschool: het ontwikkelen van samenwerkingsrelaties tussen opleidingen en beroepenveld. De beroepsgerichte identiteit van de eindkwalificaties wordt daarnaast bewaakt in de contacten met het beroepenveld via het Bureau Externe Betrekkingen van het instituut en dat van hogeschool. In het kader van het OIIO-beleid ( Outside In, Inside Out - een wisselwerking tussen binnenschoolse en buitenschoolse impulsen bij het leren) heeft de hogeschool in 2008 de organisatiestructuur zodanig ontwikkeld, dat het onderhouden en ontwikkelen van de 26/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

27 relaties met het werkveld per instituut centraal zijn belegd bij het BEB (zie paragraaf 2.1). Het IvL heeft een werkveldadviescommissie voor alle opleidingen. Per opleiding zijn er een of meer commissieleden met een specifieke werkvelddeskundigheid. De keuze voor een minor biedt een student een extra inhoudelijke startkwalificatie als beginnend beroepsbeoefenaar. In de thema-minoren (innovation labs) kunnen de studenten hun innovatieve competentie in hun discipline meer specifiek ontwikkelen in relatie tot hun beroepspraktijk. Ook het ROM (het Rotterdams Onderwijs Model, zie paragraaf 2.3) en het Kwaliteitszorgbeleid (zie paragraaf 5.1) dragen bij tot borging van het beroepsgeoriënteerde karakter van de opleiding. Het beroepenveld is op landelijk niveau intensief betrokken bij de totstandkoming van de SBL-competenties en de vakspecifieke en generieke kennisbases, waarop de lerarenopleiding haar eindkwalificaties heeft gebaseerd. De opleiding laat zich ook op lokaal niveau door het beroepenveld adviseren. Voorbeelden daarvan zijn het verzoek uit het werkveld startbekwame leraren op te leiden met een specifiek profiel (Notitie Uitstroomprofilering, Lerarenopleiding, september 2008). Dit heeft geleid tot het aanbieden van drie uitstroomprofielen: vakinhoudelijke vorming (onderbouw havo/vwo), praktijkvorming (vmbo/mbo) en zorgontwikkeling (voor beide schooltypen). In onderstaande tabel is de keuze van studenten over deze profielen in kaart gebracht. Zorgontwikkeling Beroepspraktijkvorming Vakinhoudelijk Aardrijkskunde 13% 13% 75% Economie 64% 0% 36% Geschiedenis 5% 3% 92% Maatschappijleer 33% 0% 67% Biologie 29% 7% 64% Natuurkunde 14% 0% 86% Techniek Wiskunde 31% 0% 69% Engels 50% 5% 45% Duits 100% 0% 0% Frans 28% 6% 67% Nederlands 100% 0% 0% Een ander voorbeeld van samenwerking met het beroepenveld is de uitwerking van het concept Opleiden in de School. De Lerarenopleidingen VO/BE van de HR zijn in 2002 samen met opleidingsscholen gestart met het opleiden van leraren. Studenten in dit duale traject hebben een leerarbeidsovereenkomst met de lerarenopleiding en de opleidingsschool. Studenten leren in de onderwijspraktijk niet alleen in de rol van stagiair, maar ook in de rol van werknemer en collega. Er zijn nu zeven samenwerkingsverbanden met scholen waar scholen voor voortgezet en middelbaar onderwijs en lerarenopleidingen gezamenlijk werken aan het opleiden van leraren. OidS betekent samenwerken met de opleidingsschool op diverse onderdelen van het onderwijsproces: NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 27/173

28 gezamenlijke curriculumontwikkeling, gezamenlijk ontwikkelen van het concept leren op de werkplek (koppeling theorie en praktijk). Opleiden vindt in het duale traject plaats in directe wisselwerking met het werkveld. Het beroepenveld draagt in het OidS traject mede verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de lerarenopleiding in de zin van kwaliteit van de begeleiding op de opleidingsschool en gezamenlijk inhoud geven aan het curriculum. Het panel beoordeelt dit als positief. In de opleidingswerkplannen beschrijven de opleidingen de ontwikkelingen in het beroep. Alle opleidingen leiden op tot een tweedegraads bevoegdheid. De tweedegraads leraar kan werkzaam zijn in het bve, het vmbo en klas 1 t/m 3 van havo/vwo. Het management van de lerarenopleiding overlegt regelmatig met de Beroepenveldcommissie. De commissie bestaat uit zeven rectoren/algemeen directeuren uit het voortgezet onderwijs en het mbo in de regio Rotterdam. De beroepenveldcommissie bespreekt ontwikkelingen in het werkveld en adviseert het management over de aansluiting van de opleiding op de beroepspraktijk van de leraar. Elke opleiding bespreekt het Opleidingswerkplan jaarlijks met representanten van het werkveld in de beroepenveldcommissie, gezamenlijk voor de Lerarenopleidingen vo/bve. Het werkveld heeft de opleidingswerkplannen gevalideerd. Uit documentatie en gesprekken blijkt dat deze ook worden besproken in het werkveldorgaan/de werkveldcommissie per opleiding. Uit alumni- en werkveldonderzoek blijkt dat de alumni en het werkveld de opleiding positief waarderen. In het onderzoek wordt onder meer gevraagd of de afgestudeerden na hun opleiding in voldoende mate over de competenties voor een startbekwaam leraar beschikken (Rapportage Alumnionderzoek, april 2009 en Rapportage Werkveldonderzoek; vakcoaches, april 2009). Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Nederlands Engels Duits Frans Eisen HBO Goed Voldoende Goed Voldoende Biologie Voldoende Natuurkunde Voldoende Techniek Voldoende Wiskunde Voldoende Aardrijkskunde Economie Geschiedenis Maatschappijleer Goed Goed Goed Goed Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. (Zie voor een nadere onderbouwing per opleiding deel C van dit rapport). 28/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

29 Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Met de aanpak volgens het Rotterdams Onderwijsmodel (ROM, zie ook bij 2.7) wordt een kennisgerichte benadering van het onderwijs gekoppeld aan een gerichte betrokkenheid van en op de beroepspraktijk waartoe de studie opleidt. Vanaf het begin van de studie leren de studenten om vraagstukken aan te pakken die ze in hun beroepspraktijk tegenkomen. Het betreft zoveel mogelijk échte vraagstukken met een échte opdrachtgever. In het kader van het OIIO-beleid (Outside In - Inside Out) wordt de organisatie van de contacten met het werkveld (projecten, stages en bedrijfsbezoeken) belegd bij het Bureau Externe Betrekkingen (BEB). De opleidingen gebruiken de handleidingen die op hogeschoolniveau zijn ontwikkeld ter versterking van het praktijkgestuurde onderwijs. Dat betreft onder meer de benadering van de praktijk via authentieke leerervaringen. Kennisontwikkeling vindt plaats in de kennisgestuurde leerlijn. In de programmaonderdelen van deze leerlijn maken docenten gebruik van wetenschappelijke literatuur en vakliteratuur. Dit beeld wordt in het algemeen bevestigd in de clusterrapportages. Bij een aantal opleidingen wordt niet altijd gebruik gemaakt van internationale Engelstalige literatuur. Ook kan de actualiteit van de literaatuur bij een enkele opleiding (Frans) worden versterkt. Dit geeft bij een enkele opleiding aanleiding tot het oordeel voldoende. De verplichte literatuurlijsten worden jaarlijks bekeken en zo nodig geactualiseerd. De actualiteit en beroepsgerichtheid komen tevens tot uiting in de uitstroomprofielen die vanaf cohort worden aangeboden: vakinhoudelijke vorming, beroepspraktijkvorming en zorgontwikkeling. De invulling van het uitstroomprofiel vindt plaats in de LIO-stage, de minor en tijdens het afstuderen. Een belangrijk instrument dat de opleiding hanteert bij het invullen en onderhouden van de kennisgestuurde leerlijn is de beschrijving van de kennisbasis van de opleiding in de Body of Knowledge en Skills (BOKS) die voor deze hbo-opleiding landelijk is vastgesteld. De lerarenopleidingen hebben per vakgebied een landelijk overleg waarbij men tweemaal per jaar bijeen komt met de zusterlerarenopleidingen om het vakspecifieke deel te bespreken en onderling af te stemmen. Daar wordt ook de landelijke kennisbasis vastgesteld en worden gezamenlijke kennistoetsen ontwikkeld (K3-project: kennisbasis, kennisbank en kennistoetsen). De opleidingen maken gebruik van de twee landelijke kennisbases, voor de generieke beroepscomponent en voor de vakcomponent. De relevantie en actualiteit worden geborgd via het ADEF. In ADEF-verband is in juni 2009 voor alle vakgebieden in de zogenoemde Kennisbasis vastgelegd wat een beginnende leraar moet weten. Het aantal studiepunten hiervoor is verhoogd naar 50 procent van het totaal te besteden studiepunten. IvL heeft zich voorgenomen meer contacttijd in te roosteren voor deze studieonderdelen. Kennisontwikkeling vindt ook plaats aan de hand van onderzoek in de praktijk. Het praktijkonderzoek sluit aan bij de kenniskringen Versterking Beroepsonderwijs en Opgroeien in de Stad. De visie op praktijkonderzoek is uitgewerkt in het Leerlijndocument Onderzoeks(gerichte) vaardigheden voor de docent in opleiding, 2008 en Project Onderzoeksvaardigheden, een stand van zaken notitie, juli Studenten leren vraagstukken uit de beroepspraktijk op een methodische wijze te analyseren. NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du) 29/173

30 Dit sluit aan bij het beleid van de hogeschool om het thema onderzoek expliciet op te nemen in het curriculum. Bij de bacheloropleidingen licht het accent bij informatievaardigheden. Het doel is vooral dat studenten in staat worden gesteld om wetenschappelijke artikelen te interpreteren en te benutten en om evidence based te werken in de praktijk. De lectoraten/kenniskringen van de hogeschool Rotterdam hebben diverse functies: zij zijn het kader waarbinnen toegepast onderzoek wordt uitgevoerd en zijn daarmee een verbinding met de vragen uit de beroepspraktijk. Voor docenten biedt het lectoraat/de kenniskring een mogelijkheid tot verfrissing en aanvulling van hun kennis en onderzoeksvaardigheden; voor studenten is het een (interne) mogelijkheid voor verdieping van hun kennis; voor het werkveld is het een directe mogelijkheid voor op beantwoorden van praktijkvragen, voor de hogeschool een mogelijkheid voor contractactiviteiten. Door het opleidingsoverstijgende karakter van de lectoraten is het een mogelijkheid voor een interdisciplinaire aanpak bij de instituten, onder meer bij het ontwikkelen van de minoren. De studenten dragen bij aan het ontwikkelen van de kennis binnen de kenniskring, onder meer door hun deelname in onderwijsprojecten. Dit is binnen het IvL in ontwikkeling. De beroepsvaardigheden komen aan bod in de praktijkgestuurde leerlijn: met name in de stages, de praktijkopdrachten en specifiek ook bij het OidS (10% van het aantal studenten). In de duale variant komen de beroepsvaardigheden aan bod in de onderdelen leren lesgeven (practicumleren) op de opleidingsschool, zoals observeren, lessen voorbereiden en uitvoeren, klassenmanagement. Algemene beroepsvaardigheden worden in de lessen praktijktheorie uitgediept aan de hand van workshops en ondersteunende theorie. IvL is de afgelopen jaren als uitvloeisel van het project Educatief Partnerschap samen gaan werken met scholen voor voortgezet onderwijs. Doel ervan is de student meer in aanraking te brengen met de beroepspraktijk (leren in de school). De actuele beroepspraktijk krijgt, aldus het panel, in de opleiding een belangrijke plaats via stages, projecten en afstuderen in de beroepspraktijk. IvL heeft met een zevental scholengroepen in de verschillende regio s een samenwerkingsverband dat gericht is op het gezamenlijk opleiden van leraren (Opleiden in de School). De student is, vanaf het eerste semester, in dienst van de opleidingsschool en wordt zowel door de opleidingsschool als IvL opgeleid. Nu is dit traject nog beperkt tot de duale variant, maar in de nabije toekomst kunnen alle studenten in alle varianten kiezen voor een OidS-traject. In het OidS-traject krijgen de studenten tussen 40 en 50 procent van hun opleiding aangeboden in de context van de opleidingsschool. Het beleid van de hogeschool voor internationalisering is vastgelegd in de beleidsnota Internationalisering HR (2005). In het strategisch beleidsplan per instituut is het internationaliseringsbeleid van de opleidingen van het instituut uitgewerkt, in relatie tot het eigen beroepsprofiel. Uit studententevredenheidsonderzoek (STO 2008) blijkt dat studenten tevreden zijn over de actualiteit van het onderwijs en de praktijk- en beroepsgerichtheid van de lerarenopleidingen. In de deelrapportages zijn de uitzonderingen op deze stelregel nader verwoord. 30/173 NQA - visitatie Hogeschool Rotterdam: hbo-bachelor Lerarenopleidingen Alg. Vakken (vt/dt/du)

Nog meer weergeven