I n s t i t u u t van de B e d r i j f s r e v i s o r e n. C o m m i s s i e v a n B e r o e p. N e d e r l a n d s t a l i g e K a m e r

Transcriptie

1 I n s t i t u u t van de B e d r i j f s r e v i s o r e n C o m m i s s i e v a n B e r o e p N e d e r l a n d s t a l i g e K a m e r Openbare terechtzitting van 28 november In de zaak 0422/2011/( )/N van: de heer ( ), bedrijfsrevisor, wonende in ( ), bijgestaan door Mr. ( ), advocaat met kantoor ( ), appellant. * * * * * * * * * * A. Over de rechtspleging. 01. De advocaat van de bedrijfsrevisor heeft bij een aangetekend schrijven van 5 juli 2013, dat op 8 juli 2013 is ingekomen op de zetel van het Instituut, hoger beroep ingesteld tegen de beslissing van de Tuchtcommissie waarvan hem op 17 juni 2014 kennis werd gegeven. Het betreft een beslissing van 13 juni 2013 die met aangetekende brieven met ontvangstbewijs van 14 juni 2013 werd genotificeerd aan de Raad van het Instituut, aan de bedrijfsrevisor, aan de Kamer van Verwijzing en Instaatstelling (KVI) en aan Mevrouw de Procureur-generaal te Gent. 02. De Raad van het Instituut heeft deelgenomen aan de rechtspleging in hoger beroep en werd vertegenwoordigd door de heer ( ) op de openbare terechtzitting, bijgestaan door advocaat ( ). Bedrijfsrevisor ( ), de vertegenwoordiger van de Raad en hun respectieve advocaten werden gehoord op de openbare terechtzitting van 25 april Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 1/10

2 03. De advocaten van de partijen hebben conclusie genomen en ieder een dossier met overtuigingsstukken ingediend. B. De voorafgaande procedure en de bestreden beslissing. 04. De Kamer van Verwijzing en Instaatstelling (verder geciteerd als KVI) heeft op 16 juni 2011 beslist om een tuchtvordering aanhangig te maken ten laste van bedrijfsrevisor ( ). De verwijzing wordt gesteund op een verslag van de Raad van het IBR van 14 januari 2011, dat haar op 24 maart 2011 werd toegestuurd, dat op 18 april 2011 aan de heer ( ) werd betekend en waarover de betrokkene geen opmerkingen heeft gemaakt. De verwijzingsbeslissing geeft aan dat er voldoende tenlasteleggingen zijn om de betrokkene door te verwijzen naar de Tuchtcommissie voor de motieven en de inbreuken opgenomen in het verslag van de Raad van het IBR aan de KVI, die de KVI tot de hare maakt maar geeft niet de feiten aan die aan de bedrijfsrevisor ten laste worden gelegd en evenmin de tenlasteleggingen. 05. Het vermelde raadsverslag geeft aan dat het zijn oorsprong vindt in een klacht van de FSMA van 30 maart 2010, ingediend met toepassing van artikel 75, 1, 12 van de wet van 2 augustus De klacht vermeldt dat de bedrijfsrevisor als commissaris van een ( ) een goedkeurende verklaring' heeft afgelegd over de geconsolideerde jaarrekening over het boekjaar 2002, terwijl de CBFA vier tekortkomingen heeft vastgesteld: - de kasstroomtabel beantwoordt niet aan IAS 7; - de toelichting met de beschrijving van de politiek inzake beheersing van het wisselrisico en de sensitiviteit inzake vb. evolutie van wisselkoersen ontbreekt, terwijl wisselrisico s een heel belangrijke impact hebben gehad op het resultaat van 2008 (IFRS 7); - de toelichtingen inzake bijzondere waardeverminderingen ontbreken grotendeels (IAS 36); - de informatie over de belangrijkste schattingsonzekerheden ontbreekt (IAS 1.116). Ook tekortkomingen inzake het halfjaarlijks financieel verslag 2009 werden door de FSMA vastgesteld. 06. Op grond van nader onderzoek door de Commissie van Toezicht, waarbij de bedrijfsrevisor werd gehoord, formuleert het raadsverslag de vaststellingen als volgt: - de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening over het boekjaar per 31 december 2008 was niet in overeenstemming met de wettelijke en reglementaire voorschriften; Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 2/10

3 - de administratieve organisatie van ( ) was onvoldoende om over het boekjaar per 31 december 2008 tijdig reglementaire toelichtingen bij de geconsolideerde jaarrekening te verstrekken aan de commissaris; de controle door de commissaris werd onvoldoende aangepast aan die toestand; - de bedrijfsrevisor heeft onvoldoende aandacht besteed aan de werkzaamheden zoals uitgevoerd door zijn medewerkers en heeft onvoldoende aandacht besteed aan de toelichting, hoewel het kantoor wist dat de IFRS verslaggeving een zwak punt was ; - het commissarisverslag maakt ten onrechte geen melding van inbreuken op de wettelijke en reglementaire bepalingen. Over de grief van de CFBA inzake het halfjaarlijks financieel rapport, stelt het verslag dat geen tekortkoming kan worden verweten omdat de vennootschap de cijfers publiceerde zonder over een getekend commissarisverslag te beschikken. 07. Uit het geheel van die bevindingen leidt het raadsverslag af dat de telastleggingen als volgt moeten worden geformuleerd: A. inbreuk op het Wetboek van Vennootschappen: artikel 148, 3 werd miskend: de overtredingen op het boekhoudkundig referentiestelsel IFRS/IAS worden niet in het commissarisverslag vermeld, terwijl die bepaling voorschrijft dat de commissaris een verklaring dient af te geven waarin hij een oordeel geeft of de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld geeft van het vermogen, van de financiële toestand en van de resultaten van het geconsolideerd geheel overeenkomstig het toepasselijke boekhoudkundige referentiestelsel en, in voorkomend geval, of de geconsolideerde jaarrekening aan de wettelijke vereisten voldoet; B. inbreuken op de normen een aanbevelingen: 1. paragraaf 2.1 van de controlenormen inzake de certificatie van de geconsolideerde jaarrekening: de bedrijfsrevisor was op de hoogte van de problemen maar heeft zijn werkmethoden niet tijdig aangepast; 2. paragraaf 2.7 van de controlenormen inzake de certificatie van de geconsolideerde jaarrekening: de bedrijfsrevisor heeft onvoldoende nazicht verricht op de werkzaamheden en de documentatie van de werkzaamheden van zijn medewerkers: hij is ervan uitgegaan dat zijn medewerkers gedocumenteerde werkzaamheden hadden uitgevoerd, ook al waren hiervoor geen achterliggende documenten beschikbaar. 08. De Tuchtcommissie oordeelt dat door een verklaring zonder voorbehoud af te leveren, terwijl de jaarrekening op verschillende punten het toepasselijke boekhoudkundige referentiestelsel miskent, artikel 148, 3 W. Venn. werd geschonden en dat zodoende de bedrijfsrevisor een tuchtrechtelijke inbreuk beging. Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 3/10

4 Verder neemt de Tuchtcommissie aan dat een inbreuk op paragraaf 2.1 van de controlenormen inzake certificatie van de geconsolideerde jaarrekening niet wordt bewezen. Uit meegedeelde feitelijke gegevens wordt afgeleid dat aan de onderneming onvolmaaktheden en inbreuken werden gecommuniceerd en dat de aanpak van de interne controle in overeenstemming met de normen dient te worden beschouwd. Ook neemt de Tuchtcommissie aan dat een inbreuk op paragraaf 2.7 van de controlenormen niet wordt bewezen. Van de documentering van de uitvoering van de controle door de medewerkers wordt aangenomen dat de bedrijfsrevisor ze als betrouwbare schriftelijke bevestigingen kon beschouwen van effectief en conform de richtlijnen uitgevoerde taken. Over de sanctie wordt gesteld dat principieel een zware sanctie is verantwoord. Rekening houdend met alle omstandigheden, waaronder het gegeven dat de bedrijfsrevisor tijdens een loopbaan van dertig jaar geen enkele tuchtsanctie opliep, wordt een schorsing gedurende vier weken opgelegd. 09. Bedrijfsrevisor ( ) bestrijdt de beslissing van de Tuchtcommissie in zoverre deze de inbreuk op artikel 148, 3 W. Venn. bewezen verklaart. Hij betoogt in wezen dat de door hem in het commissarisverslag zonder voorbehoud afgeleverde verklaring over het getrouwe beeld van de geconsolideerde jaarrekening van 2008 juist is, niettegenstaande de vormelijke onregelmatigheden die werden vastgesteld. Zodoende bestrijdt hij de opvatting dat een verklaring zonder voorbehoud niet kon worden afgeleverd op de enkele grond dat de jaarrekening op een aantal punten niet in overeenstemming met het toepasselijke boekhoudkundige referentiestelsel was tot stand gekomen. In dit verband voert hij aan dat de artikelen 148, 3 en 144, 4 W. Venn. niet in draagwijdte verschillen. Voor het geval de Commissie zou van oordeel zijn dat de ten laste gelegde inbreuk niettemin is bewezen, stelt hij dat de toegepaste strafmaat veel te zwaar is. Hij verzoekt dan om de mildst mogelijke sanctie op te leggen. 10. De Raad van het Instituut ontwikkelt een standpunt over ieder van de telastleggingen die aan de Tuchtcommissie waren voorgelegd en is van oordeel dat ze alle bewezen dienen te worden verklaard. Hij besluit dat de beslissing van de Tuchtcommissie van 13 juni 2013 dient te worden bevestigd in zoverre ze betrekking heeft op de inbreuk op artikel 148, 3 W. Venn. en stelt voor het overige dat die beslissing dient te worden vernietigd. Betreffende de tuchtsanctie verklaart hij zich te gedragen naar de wijsheid van de Commissie van beroep, maar hij vraagt wel om bij de strafmaat rekening te houden met het feit dat de vennootschap in kwestie beursgenoteerd is. Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 4/10

5 C. Beoordeling. 11. Vooraf dient te worden vastgesteld dat appellant enkel opkomt tegen de onderdelen van de beslissing die hem grieven: het bewezen verklaren van de telastlegging in verband met de schending van artikel 148, 3 W. Venn. en de strafmaat. Nu de Raad van het Instituut geen navolgend beroep heeft ingesteld binnen de termijn bepaald in artikel 64 2 van de IBR-Wet, kan de Raad niet meer op ontvankelijke wijze grieven formuleren tegen de bestreden beslissing van de Tuchtcommissie, waar deze twee telastleggingen niet bewezen verklaart. Zodoende behoort de Commissie van beroep niet in te gaan op de door de Raad ontwikkelde standpunten betreffende de twee bedoelde telastleggingen, waaromtrent zij niet tijdig is geadieerd. 12. Vervolgens merkt de Commissie van beroep op dat betreffende de schending van artikel 148, 3 W. Venn., de tuchtinstanties enkel geadieerd zijn betreffende de feiten en de telastleggingen die door de KVI zijn aangegeven. Hierover heeft de KVI enkel als volgt beslist (de tweede en laatste bladzijde van haar beslissing van 16 juni 2011 in een enkele zin): Na beraadslaging beslist de KVI dat er voldoende tenlasteleggingen zijn om revisor ( ) naar de Tuchtcommissie door te verwijzen, voor de motieven en de inbreuken opgenomen in het verslag van de Raad van het IBR aan de KVI, die de KVI tot de hare maakt. Zodoende had de Tuchtcommissie en heeft de Commissie van beroep enkel te oordelen over de telastleggingen zoals ze in het raadsverslag van 14 januari 2011 zijn geformuleerd. 13. Over de inbreuk op artikel 148, 3 W. Venn. wordt onder de punten 14. tot en met 15. de telastlegging als volgt geformuleerd: 14. Artikel 148, 3 van het Wetboek van Vennootschappen stelt dat de commissaris een verklaring dient af te leveren waarin hij een oordeel geeft of de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld geeft van het vermogen, van de financiële toestand en van de resultaten van de het geconsolideerd geheel overeenkomstig het toepasselijk boekhoudkundig referentiestelsel en, in voorkomend geval, of de geconsolideerde jaarrekening aan de wettelijke vereisten voldoet. 15. In de klacht van de CBFA wordt melding gemaakt van overtredingen op het boekhoudkundig referentiestelsel IFRS/IAS. Tijdens het onderzoek zoals gevoerd door de Commissie van Toezicht, zoals hiervoor beschreven werden de tekortkomingen bevestigd. 16. Desondanks heeft de bedrijfsrevisor ( ) hierover niets in zijn commissarisverslag vermeld. De Raad is dan ook van oordeel dat artikel 148, 3 van het Wetboek van vennootschappen geschonden is. Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 5/10

6 14. Uit de beslissing van de KVI, samen gelezen met het raadsverslag waarvan ze de feiten en tenlastelegging tot de hare maakt, volgt aldus dat de enige inbreuk op artikel 148, 3 W. Venn. die de bedrijfsrevisor ten laste wordt gelegd erin bestaat dat hij in zijn commissarisverslag geen melding heeft gemaakt van het feit dat door de gecontroleerde vennootschap overtredingen op het boekhoudkundig referentiestelsel werden begaan. Zodoende wordt de bedrijfsrevisor niet ten laste gelegd dat, en staat voor de Commissie van beroep niet ter discussie of de bedrijfsrevisor onterecht een verklaring heeft verstrekt waarin hij stelt dat de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld geeft van het vermogen, de financiële toestand en van de resultaten van het geconsolideerd geheel overeenkomstig het toepasselijk boekhoudkundig referentiestelsel. 15. In dit laatste verband moet trouwens worden opgemerkt dat het raadsverslag geen enkele passus bevat die inhoudt dat op grond van de voorliggende cijfers, die bij hypothese zouden verwerkt geweest zijn geheel in overeenstemming met het boekhoudkundig referentiestelsel (IFRS/IAS), de door de commissaris te verstrekken verklaring over het getrouwe beeld, volgens de vigerende normen inzake controle en rapportering, noodzakelijkerwijs een andere draagwijdte zou gehad hebben dan diegene die door de commissaris thans werd verstrekt. Met name wordt in het verslag niet gesteld, laat staan beargumenteerd, dat de wegens de inbreuken op het IFRS/IAS referentiestelsel de commissaris geen verklaring zonder voorbehoud kon afleveren. Over de opinievorming in verband met het getrouwe beeld argumenteert de bedrijfsrevisor trouwens met reden dat zij onder artikel 148, 3 W. Venn. door geen andere beroepsnormen inzake opinievorming beheerst wordt dan onder artikel 144, 3 W. Venn. 16. Aldus is de telastlegging beperkt tot de vaststelling dat de bedrijfsrevisor in zijn controleverslag geen melding heeft gemaakt van de door de CBFA vastgestelde niet conforme vaststelling van de kasstroomtabelgegevens, van de ontbrekende en grotendeels ontbrekende toelichtingen (de ene over de politiek inzake beheersing van het wisselrisico met de sensitiviteit op dit punt, de andere over de bijzondere waardeverminderingen) en van een informatie (over schattingsonzekerheden) in het controleverslag. Enkel over de feitelijke juistheid van de door de CBFA en de Commissie van Toezicht gedane vaststelling inzake de kasstroomtabelgegevens bestaat geen betwisting. Voor de drie overige vaststellingen lopen de meningen uiteen, met name ook in functie van 12 van IAS 1 inzake de beoordeling van weglatingen of onjuiste weergaven in hun verband met hun beïnvloeding van gebruikers van de jaarrekening. 17. Voor wat de kasstroomtabelgegevens betreft, die niet werden voorgesteld zoals bepaald in IAS 7, staat vast dat niet werd vermeld dat de voorstelling ervan niet voldoet aan het toepasselijke referentiestelsel, hetgeen nochtans een wettelijke vereiste is. In zoverre staat dan ook vast dat een inbreuk op art.148, 3 W. Venn. werd begaan. Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 6/10

7 18. Over het aan die ontbrekende vermelding toe te rekenen gewicht, overweegt de Commissie van beroep het volgende. De onderneming heeft een kasstroomtabel opgesteld in het schema van de Nationale Bank van België. Dit schema geeft een duidelijk inzicht in de situatie maar is niet in overeenstemming met de IFRS regels. Aldus heeft de onderneming zichzelf en de commissaris in een erg delicate toestand gebracht. Immers, paragraaf 14 IAS 1 schrijft voor dat de jaarrekening niet kan worden gekwalificeerd als zijnde in overeenstemming met de IFRS-regels, tenzij ze voldoet aan alle vereisten van het IFRS-stelsel. Uit reconciliatie van de gegevens vermeld in de kasstroomtabel volgens de IAS 7-norm is post factum gebleken dat de niet-conformiteit van de kasstroomtabel een kwestie van voorstelling betrof en niet van inhoud. De niet conforme presentatie bleef zonder enige invloed op de balans en de jaarrekening. Zodoende gaf de jaarrekening wel degelijk een getrouw beeld van de toestand van de onderneming. 19. Anderzijds kan de commissaris in de aangegeven omstandigheden geen goedkeurende verklaring overeenkomstig de IFRS-regels afleggen, daar een deel van de jaarrekening niet volgens deze regels was opgesteld. Een niet goedkeurende verklaring in een beursgenoteerde onderneming stuurt evenwel een verontrustend signaal naar de derden. Zij had daarom de rechtmatige belangen van de derden, zowel als die van de onderneming, onnodig geschaad. Overigens merkt de Commissie van beroep op dat artikel 148 W. Venn. geen equivalent bevat van het bepaalde onder artikel 144, 3 W. Venn., dat voorschrijft dat het verslag van de commissaris als element moet bevatten: een vermelding die aangeeft dat de boekhouding is gevoerd in overeenstemming met de wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften die daarop van toepassing zijn. Zoals reeds aangegeven, heeft de commissaris een dergelijke vermelding ook niet opgenomen in zijn verslag. 20. In deze omstandigheden dient besloten te worden dat er geen zwaar gewicht dient toegerekend te worden aan deze bewezen inbreuk op artikel 148, 3 W. Venn., die enkel van formele aard is. 21. Over de toelichting inzake het wisselrisico en de sensitiviteit ervoor geeft de bedrijfsrevisor in zijn verweer aan dat in de toelichting bij de jaarrekening de impact van elk type risico op het vermogen en de resultaten van het bedrijf werd beschreven en dat ook wordt vermeld welke politiek de onderneming voerde om de risico s in te dekken. Ook werd er aangegeven hoe de onderneming met risico s omging. Alleen werd het wisselrisico niet cijfermatig uitgedrukt, maar wel de wisselkoersverschillen. Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 7/10

8 Hierover geeft de bedrijfsrevisor aan dat 12 van IAS 1 hem de appreciatiemarge laat over de materialiteit van de weglating en dat deze er in de voorliggende omstandigheden naar zijn inzien niet aan in de weg stond om de jaarrekening 2008, zoals ze door de raad van bestuur werd voorgesteld, conform verklaren. 22. Zo moet worden aangenomen dat een cijfermatige uitdrukking van de omvang van het wisselrisico bijdraagt aan de transparantie van de informatie op dat vlak, liggen er nochtans geen gegevens voor die wettigen om aan te nemen dat die cijfermatige weergave een dergelijk belang heeft dat de gebruikers van de informatie, mocht ze op die wijze zijn toegevoegd, erdoor zouden beïnvloed zijn bij het nemen van hun economische beslissingen in een andere zin dan ze met de verstrekte toelichting zouden genomen hebben. Zodoende kan niet worden aangenomen dat de bedrijfsrevisor zijn appreciatiebevoegdheid op een kennelijk onredelijke wijze heeft uitgeoefend door aan te nemen dat de jaarrekening op dit punt conform was. 23. Wat het punt van de bijzondere waardeverminderingen betreft, geeft de bedrijfsrevisor toe dat geen toelichting werd verstrekt over de effectieve omvang van de doorgevoerde waardeverminderingen, noch over de toekomstige risico s, maar dat die informatie wel vervat was in de toelichting goodwill van het jaarverslag. Evenwel houdt die toelichting niet in dat alle activa vanuit het oogpunt van waardeverminderingen werden beschouwd, hetgeen volgens IAS 36 een vereiste is. Zelfs indien die informatie afdoende was, aldus begrepen dat er geen andere bijzondere waardeverminderingen te duiden vielen, dan blijft nog dat ze mogelijk niet volledig kon zijn in die zin dat ze enkel verstrekt werd in verband met een bepaald actiefbestanddeel. Zodoende, aangenomen dat de commissaris binnen zijn appreciatiemarge omtrent het getrouw beeld kon oordelen dat die onvolledigheid er niet aan in de weg stond om een verklaring zonder voorbehoud af te kunnen leveren, dan blijft toch dat het verslag diende aan te geven dat de jaarrekening op dat punt niet aan de wettelijke vereiste voldeed. 24. Over het verwijt inzake ontbrekende informatie betreffende schattingsonzekerheden werpt de bedrijfsrevisor tegen dat die onzekerheden werden behandeld in het jaarverslag van de raad van bestuur en in de toelichting 29 en dat de aldus verstrekte informatie afdoende was, ook al was ze voor verbetering vatbaar. In dit verband moet vastgesteld worden dat de informatie in elk geval ontoereikend was op het vlak van de cijfermatig vereiste gegevens: de boekwaarde op balansdatum van de betrokken activa werd niet aangegeven, hetgeen een lacune vormt ten aanzien van het voorschrift uit paragraaf 116 IAS 1. Ook op dit punt diende derhalve in het controleverslag te worden aangegeven dat de desbetreffende informatie lacunair was en aldus tekort schoot aan de wettelijke vereisten. Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 8/10

9 25. Met het oog op de bepaling van een in alle opzichten adequate tuchtmaatregel neemt de Commissie volgende elementen in aanmerking. De inbreuk die door de tuchtvordering wordt geviseerd, betreft feiten die vier jaar oud waren toen ze voor het eerst door de tuchtinstantie werden beoordeeld. Algemeen beschouwd zou kunnen worden aangenomen dat de ontstentenis van vermelding in het controleverslag dat op de drie aangegeven punten de jaarrekening tekort schoot ten aanzien van de wettelijke vereisten, het publiek vertrouwen in het beroep kon schaden, te meer nu het een beursgenoteerde onderneming betreft. Toch lijkt niet aannemelijk dat de gebruikers van de verslaggeving hun economische beslissingen hebben laten beïnvloeden in een zin die anders zou zijn geweest mochten die informaties wel zijn vermeld. Verder blijkt het voorval een eenmalig karakter te hebben gehad: voor de op 2008 volgende boekjaren, werden geen deficiënties in de boven vermelde zin meer vastgesteld. Ook overweegt de Commissie dat de betrokkene, die kan bogen op een loopbaan van bijna vijfendertig jaar, geen enkel disciplinair precedent heeft. 26. Om al deze redenen acht de Commissie het gepast om als tuchtmaatregel op te leggen: een waarschuwing. OM DEZE REDENEN, DE COMMISSIE VAN BEROEP, Beslist na tegenspraak, Ontvangt het hoger beroep en verklaart het deels gegrond. Hervormt de bestreden beslissing, binnen de perken van het hoger beroep, enkel waar ze oordeelt over de omvang van de inbreuk op artikel 148, 3 Wetboek van Vennootschappen en over de op te leggen sanctie. Beslist over de sanctie opnieuw als volgt: Legt aan bedrijfsrevisor ( ) een waarschuwing op. Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 9/10

10 Aan de beraadslaging over deze beslissing werd deelgenomen door: ( ) Ze werd uitgesproken door ( ) in openbare terechtzitting op 28 november ( ) Commissie van Beroep-beslissing de heer ( ) 422/2011/( )/N -pagina 10/10