Hernieuwbare energiescan voor Oost-Vlaanderen Rapport april 2013

Transcriptie

1 Hernieuwbare energiescan voor Oost-Vlaanderen Rapport april 2013

2 Inhoud 1. Inleiding Beleid en inventaris hernieuwbare energie voor Vlaanderen hernieuwbare energie in Oost-Vlaanderen Analyse van het windpotentieel in Oost-Vlaanderen Potentiële inplantingslocaties voor windturbines in Oost-Vlaanderen Analyse van het realistisch in te vullen windpotentieel Het Oost-Vlaamse windpotentieel energetisch vertaald Analyse van het energetisch potentieel van zonne-energie en bio-energie Methodiek Analyse van het PV-potentieel Analyse van het potentieel voor zonneboilers Analyse van het potentieel voor warmtepompen Analyse van het potentieel voor energieopslag Analyse van het potentieel van biomassa (bio-energie) Conclusies met betrekking tot het te realiseren potentieel Eindsynthese Brongegevens...46

3 1. INLEIDING De provincie Oost-Vlaanderen heeft twee planningsprocessen lopende waarin wordt onderzocht hoe windturbines op een grootschalige wijze kunnen worden ingeplant in twee zoekzones van het Addendum Wind van het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan, nl. in de zone 'Eeklo-Maldegem' en de zone 'E40 van Aalter tot Aalst'. In het voorjaar 2012 werd een ruime communicatieronde gehouden waarin werd gepeild naar de visie van betrokken actoren rond inplanting van windturbines in deze gebieden. In het kader van deze campagne werden de volgende vragen gesteld: Welke plannen heeft de Vlaamse overheid in het realiseren van de hernieuwbare energiedoelstelling? Wat dient gerealiseerd tegen 2020? En wat daarna? Wat is het aandeel van windenergie in het totaal van hernieuwbare energieproductie? Hoe verhoudt wind zich ten opzichte van biomassa, biogas en zonne-energie? En met betrekking tot Oost-Vlaanderen: Welk aandeel heeft Oost-Vlaanderen in het realiseren van de hernieuwbare energiedoelstelling? Hoeveel windturbines wil men in Oost-Vlaanderen realiseren tegen 2020? En wat daarna? En hoe verhouden de verschillende zoekzones van het Addendum zich tot elkaar? Met betrekking tot windenergie in Oost-Vlaanderen klonk een duidelijk signaal dat men wil dat alle zoekzones 'hun taakstelling' opnemen en dat niet alle windturbines geconcentreerd worden in één daartoe geschikte zone. Daarbij wil men een realistisch voorstel van het (wind)potentieel, vanuit de bekommernis dat overschatting van het potentieel leidt tot onnodig veel onrust. Op 20 juni 2012 besliste de provincieraad dat er een onderzoek gestart moet worden naar de inspanningen die elke Oost-Vlaamse gemeente levert op vlak van hernieuwbare energie zoals er ook een potentieonderzoek moet worden opgestart naar de mogelijkheden van hernieuwbare energie gebaseerd op biomassa, biogas, zonne-energie en evt. andere vormen van hernieuwbare energie. Dit was de aanleiding om in het najaar 2012 te starten met de hernieuwbare energiescan in Oost-Vlaanderen. 1

4 2. BELEID EN INVENTARIS HERNIEUWBARE ENERGIE VOOR VLAANDEREN In wat volgt wordt een korte toelichting gegeven over de beleidsdoelstellingen op vlak van hernieuwbare energie en de mate waarin de vooropgestelde doelstellingen in 2011 in Vlaanderen gerealiseerd werden. Er wordt gebruikt gemaakt van het rapport 'Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2011', opgemaakt door VITO en beschikbaar op de website Er wordt ook gebruik gemaakt van het Milieurapport Vlaanderen (MIRA), beschikbaar op: T/sectoren/energiesector/milieuvriendelijke-energieproductie/productie-van-biobrandstoffenvoor-eindgebruikers/. Europese richtlijn In 2009 werd de Europese Richtlijn 2009/28/EG ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare energiebronnen goedgekeurd. In deze richtlijn werden bindende doelstellingen vastgelegd voor het aandeel hernieuwbare energiebronnen in het bruto eindverbruik van energie. Het bruto eindverbruik van energie wordt gedefinieerd als: de energiegrondstoffen die geleverd worden aan de industrie, het vervoer, de huishoudens, de dienstensector incl. de openbare diensten, de land- en bosbouw en de visserij, incl. het verbruik van elektriciteit en warmte door de energiesector voor het produceren van elektriciteit en warmte en incl. het verlies aan elektriciteit en warmte tijdens de distributie en de transmissie. Het bruto eindverbruik van energie uit hernieuwbare energiebronnen wordt berekend als de som van: het bruto eindverbruik van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen; het bruto eindverbruik van energie uit hernieuwbare energiebronnen voor verwarming en koeling; het bruto eindverbruik van energie uit hernieuwbare energiebronnen in het vervoer. Voor België bedraagt de Europese doelstelling een aandeel van 13% hernieuwbare energie in het bruto eindverbruik. Voorlopig is er nog geen verdeling vastgelegd tussen de gewesten en het federale niveau. Er is ook geen aparte doelstelling voor groene stroom of groene warmte binnen de globale bindende doelstelling van 13%; iedere lidstaat kiest zijn eigen mogelijkheden. In 2010 werd er voor België een Nationaal Actieplan Hernieuwbare Energie opgemaakt, waarin nationale streefcijfers worden weergegeven voor de periode 2005 tot De te realiseren percentages worden weergegeven voor zowel elektriciteit, verwarming en koeling als vervoer. Het Nationaal Actieplan Hernieuwbare Energie bevat ook een overzicht van de maatregelen die nu reeds worden genomen door de federale en gewestelijke overheden om de 13%-doelstelling te halen. 2

5 % HEB 2,3 3,5 4,2 4,7 5,1 5,9 6,6 7,5 8,5 9,6 10,7 11,9 Verwarming&koeling HEB Elektriciteit 2,7 4,8 6,2 7,8 9,5 11,3 12,7 14,8 16,5 18,2 19,6 20,9 HEB Vervoer 0 3,8 3,8 4,8 4,8 5,7 5,8 6,3 6,5 7,9 9 10,1 Aandeel HEB 2,2 3,8 4,4 5,2 5,8 6,8 7,5 8,6 9,5 10,7 11,9 13,0 Bron Nationaal Actieplan (november 2010) Productie van hernieuwbare energie in Vlaanderen In wat volgt, wordt aangeven in welke mate de 13%-doelstelling werd gehaald in Vlaanderen. Er wordt aangegeven wat het bruto eindverbruik is, zowel van elektriciteit, warmte en transport. Aandeel energie uit HE in bruto eindverbruik van energie in Vlaanderen Jaar 2011 Totaal eindverbruik energie uit hernieuwbare energie (PJ) 37 Totaal bruto finaal energieverbruik (PJ) 971 hernieuwbare energie op het totaal bruto finaal energieverbruik (%) 3,8 Productie groene stroom Waterkracht (GWh) 3 0,1 Windenergie (GWh) ,8 Zon (PV) (GWh) ,3 Afvalverbranding (GWh) ,1 Biomassa (GWh) ,6 Biogas (GWh) 368 8,2 Totale bruto groene stroomproductie (GWh) ,0 Totaal bruto eindverbruik van elektriciteit (GWh) energie uit HE in het bruto eindverbruik van elektriciteit in Vlaanderen (%) Productie groene warmte Door WKK installaties (TJ) ,2 Door installaties die enkel warmte produceren (TJ) ,8 Groene warmteproductie (TJ) ,0 Totale warmteproductie (TJ) Bruto finaal verbruik van hernieuwbare energie voor verwarming en 14 koeling (PJ) Bruto finaal energieverbruik voor verwarming en koeling (PJ) 525 energie uit HE bronnen in het bruto eindverbruik voor verwarming en koeling (%) Hernieuwbare energie in transport (PJ) Elektriciteitsverbruik van hernieuwbare bronnen voor vervoer (PJ) 0 2,8 Verbruik van biobrandstoffen voor vervoer (PJ) 7 97,2 Eindverbruik van energie uit hernieuwbare bronnen in vervoer (PJ) 7 100,0 Finaal energieverbruik van vervoer (PJ) 181 energie uit HE bronnen voor vervoer in bruto eindverbruik van vervoer (%) Bron: VITO rapport (november 2012) % 7,5 2,6 4,0 3

6 Het aandeel hernieuwbare energie in het bruto finaal energieverbruik in Vlaanderen in 2011 bedroeg 3,8%. In 2011 werd de norm van 13% nog niet gehaald, noch voor wat betreft groene stroom (7,5%), noch voor wat betreft groene warmte (2,6%) noch voor vervoer (4%). De drie hernieuwbare fracties kennen wel een duidelijke groei sinds Voor groene stroom nam de geproduceerde hoeveelheid elk jaar toe. Groene warmte &koeling en groen transport laten in 2011 een daling optekenen te wijten resp. aan de zachte wintermaanden (minder verwarmingskosten) en aan een daling van de verkoop van diesel als brandstof. Door de sterke stijging van het geïnstalleerde vermogen aan zonnepanelen en windturbines op het land is hun aandeel in de bruto groene stroomproductie opgelopen van 15% in 2005 tot 35% in Biomassa en biogas blijven echter instaan voor het gros van de groene stroomproductie (65% in 2011). Bij groene warmte is de bijdrage van biomassa vergeleken met die van warmtepompen, zonneboilers en warmtepompboilers nog nadrukkelijker (resp. 93% en 7%). Niettemin ligt de warmteproductie in warmtepompen, zonneboilers en warmtepompboilers inmiddels al ruim driemaal hoger dan in Bij transport op hernieuwbare energiebronnen domineren de biobrandstoffen (98%) op de inzet van groene stroom (2%) voor o.m. elektrische wagens. Bron: MIRA rapport (2011) 4

7 (PJ) Bruto productie groene stroom (1) 3,85 5,72 6,35 7,97 11,14 12,65 16,11 Bruto gebruik groene warmte & koeling (2) 9,76 10,13 11,45 11,95 12,83 15,29 13,59 Gebruik biobrandstoffen en groene stroom (3) voor 0,00 0,03 2,05 2,25 5,27 7,72 7,18 transport Totaal 13,61 15,89 19,85 22,17 29,25 35,66 36,88 Bron: MIRA rapport (2011) Productie van de groene stroom in Vlaanderen De volgende figuur geeft het aandeel van de bruto groene stroomproductie weer in het bruto eindgebruik van elektriciteit in Vlaanderen. Het gaat om brutocijfers, wat wil zeggen dat ook de stroom gebruikt bij de stroomproductie zelf en de verliezen tijdens distributie en transmissie verrekend worden. Volgens deze berekening nam het aandeel van groene stroom in het bruto eindgebruik van elektriciteit toe van 1,8 % in 2005 tot 7,5 % in De relatief sterke toename in het laatste jaar was niet enkel een gevolg van de toegenomen productie van groene stroom maar ook van een daling met 3% van het stroomgebruik. Bron: MIRA op basis van Energiebalans Vlaanderen VITA en VREG 5

8 [GWh] verbranding organ huisvuil 176,1 208,4 260,0 274,8 352,7 441,5 541,3 PV zon 1,1 2,8 5,6 34,0 143,4 493,4 995,8 waterkracht 2,3 2,1 2,8 3,6 3,3 3,4 3,1 wind (excl. offshore) 156,0 239,9 287,4 336,3 390,7 402,0 570,6 biogas 126,3 154,9 156,3 191,7 319,4 406,8 368,5 biomassa 607,6 981, , , , , ,9 totaal 1 069, , , , , , ,3 Totaal bruto eindverbruik van elektriciteit [GWh] Interessant zijn ook cijfers die de totale netto elektriciteitsproductie uit hernieuwbare energiebronnen weergeven. Daarbij wordt geen rekening gehouden met energie nodig voor de productie van deze hernieuwbare energie en ook niet met verliezen bij transport en transmissie. Groene stroom is goed voor 7% van het elektriciteitsgebruik. In 2011 lag de totale nettoproductie van groene stroom een kwart hoger dan in 2010 (+26%). Door een gunstig ondersteuningsmechanisme nam vooral de stroomproductie in zonnepanelen sterk toe. Ook windturbines op land lieten met een productiestijging van 42% een belangrijke toename optekenen. Met uitzondering van biogas nam ook de stroomproductie op basis van biologisch materiaal nog verder toe. Door de sterke opkomst van zonne- en windenergie nam het aandeel van stroomproductie op basis van biologisch materiaal stelselmatig af van 90% in 1990 tot 62% in

9 Bron: MIRA op basis van Energiebalans Vlaanderen VITA en VREG [GWh wind (excl. offshore) (1) waterkracht PV zon verbranding org. fractie huisvuil biomassa (2) biogas (3)

10 Productie van de groene warmte in Vlaanderen Warmtepompen, warmtepompboilers en zonneboilers die warmte onttrekken aan de bodem, de lucht of de zonnestraling leverden in 2009 slechts 5% van de groene warmte. De grootste bijdrage in de groene warmte is immers afkomstig van de inzet van biomassa (95%). Een derde van de groene warmte komt uit WKK-installaties die werken op biomassa, biogas of biobrandstoffen. Dit zijn de zogenaamde bio-wkk s die naast groene warmte ook groene stroom produceren uit vnl. houtresten, slib en stortgas. Hierbij hoort ook de warmterecuperatie uit de hernieuwbare fractie van afval in verbrandingsovens. Ongeveer 62 % van de groene warmte in Vlaanderen is afkomstig van gewone verbrandingsinstallaties die werken op biomassa. Dit zijn installaties die uitsluitend warmte produceren, voornamelijk uit verschillende vormen van hout (pellets, stukhout, houtafval, houtkrullen, houtstof, houtzaagsel) in de industrie en voor het verwarmen van gebouwen. Omgerekend naar de definities uit de Europese Richtlijn 2009/28/EG nam het aandeel van groene warmte & koeling in het bruto finaal energieverbruik voor verwarming & koeling toe van 1,6 % in 2005 naar 2,4 % in Dit aandeel zal nog gevoelig opgekrikt moeten worden, wil Vlaanderen/België de 13% doelstelling voor hernieuwbare energie halen in Bron: MIRA rapport (2011) 8

11 Productie groene warmte (TJ) uit WKK-installaties biomassa-installaties (niet WKK's) zonneboilers* warmtepompen* en warmtepompboilers* totaal TOTALE warmteproductie % groene warmte (productie) 1,5% 1,7% 2,05% 2,1% 2,3% Bron: MIRA op basis van Energiebalans Vlaanderen, VITO Productie van de biobrandstoffen in Vlaanderen Onder 'biobrandstoffen verstaan we alle brandstoffen voor transport geproduceerd uit plantaardig of dierlijk materiaal. Biobrandstoffen kunnen helpen om de netto CO 2 -uitstoot van transport terug te dringen, wanneer ze gebruikt worden ter vervanging van fossiele brandstoffen zoals diesel en benzine. Vastgesteld kan worden dat sinds 2005 de productie van biobrandstoffen systematisch toenam, maar dat de productie bestemd voor de Belgische markt in 2010 wel afnam! Bron: MIRA op basis van Energiebalans Vlaanderen, VITO Bron: MIRA 9

12 Energieafhankelijkheid De noodzaak om in te zetten op hernieuwbare energie is ook belangrijk vanuit het oogpunt energie(on)afhankelijkheid. Vlaanderen heeft geen bekende reserves van aardolie of aardgas of uranium en voert het gros van de benodigde primaire energiebronnen in: 93% in Verder overschakelen op hernieuwbare energiebronnen is de sleutel voor een verhoogde zelfvoorzieningsgraad en een garantie op stabiele energievoorziening in de toekomst. De installatie van o.m. warmtekrachtkoppelingsinstallaties, zonnepanelen, windturbines, zonneboilers en warmtepompen deed het aandeel lokale energieproductie in de totale Vlaamse energievraag stijgen van 33% in 2008 naar 35% in Bron: MIRA op basis van Energiebalans Vlaanderen VITA en VREG 10

13 3. HERNIEUWBARE ENERGIE IN OOST-VLAANDEREN De provincie beschikt op dit moment niet over cijfergegevens die toelaten om de 13% hernieuwbare energiedoelstelling te toetsen voor Oost-Vlaanderen. De gegevens die wel beschikbaar zijn, zijn enerzijds het aardgas- en elektriciteitsverbruik zoals opgetekend door EANIDS en anderzijds de productiecijfers van hernieuwbare energie van de VREG. De productiecijfers hebben enkel betrekking op groene stroom waarvoor een groene stroomcertificaat (GSC) werd uitgereikt. Aardgas- en elektriciteitverbruik in 2011 In het kader van de milieubarometer worden door de distributiebeheerder jaarlijks cijfers doorgegeven van aardgas- en elektriciteitsverbruik in Oost-Vlaanderen. Er wordt een onderscheid gemaakt in residentieel verbruik (het verbruik van de Oost-Vlaamse gezinnen) en niet-residentieel verbruik (het verbruik van de Oost-Vlaamse bedrijven). Verbruiken Totaal (MWh) Totaal (GJ) % Aardgas residentieel Aardgas niet-residentieel Totaal aardgas Elektriciteit residentieel Elektriciteit niet-residentieel Totaal elektriciteit Bron: Milieubarometer op basis van gegevens van Eandis Omrekening: 1 megawattuur [MWh] = 3,6 Gigajoule [GJ] Het totale elektriciteitsverbruik in Oost-Vlaanderen bedroeg GWh. Een derde daarvan wordt gebruikt door Oost-Vlaamse gezinnen, twee derde door de Oost-Vlaamse bedrijven. Het gemiddelde energieverbruik bij gezinnen bedraagt kwh, bij bedrijven is dat een pak meer ( kwh). Onderstaande figuur en grafiek geven de evolutie weer van het gemiddeld' verbruik per afnemer. Vooral het gebruik van aardgas bij bedrijven is de laatste jaren sterk gedaald (-40% t.o.v. 2007) maar ook bij gezinnen is een duidelijke daling merkbaar (-28% t.o.v. 2007). Het elektriciteitsverbruik is resp. bij bedrijven en gezinnen gedaald met 26% en 24%. Gemiddelde verbruiken (kwh) % Aardgas - Niet-Residentieel Aardgas Residentieel Elektriciteit - Niet- Residentieel Elektriciteit Residentieel Bron: Milieubarometer op basis van gegevens van Eandis 11

14 Bron: Milieubarometer Oost-Vlaanderen 2011 In onderstaande tabel wordt het gemiddeld verbruik weergegeven in kwh. De cursief gedrukte cijfers geven de ranking van laag naar hoog weer voor de 65 gemeenten in Oost- Vlaanderen. Op vlak van gemiddeld elektriciteitsverbruik scoren de grote steden, zoals Gent, Aalst, Sint-Niklaas, Dendermonde, Ronse, enz het best (laagste verbruiken). Gemiddeld verbruik (kwh) Aardgas_res Elek_res Elek_nietresid Aardgas_nietres Aalst Aalter Assenede Berlare Beveren-Waas Brakel Buggenhout De Pinte Deinze Denderleeuw Dendermonde Destelbergen Eeklo Erpe-Mere Evergem Gavere Gent Geraardsbergen

15 Haaltert Hamme Herzele Horebeke Kaprijke Kluisbergen Knesselare Kruibeke Kruishoutem Laarne Lebbeke Lede Lierde Lochristi Lokeren Lovendegem Maarkedal Maldegem Melle Merelbeke Moerbeke-Waas Nazareth Nevele Ninove Oosterzele Oudenaarde Ronse Sint-Gillis-Waas Sint-Laureins Sint-Lievens-Houtem Sint-Martens-Latem Sint-Niklaas Stekene Temse Waarschoot Waasmunster Wachtebeke Wetteren Wichelen Wortegem-Petegem Zele Zingem Zomergem Zottegem Zulte Zwalm

16 Bron: Eigen analyse op basis van cijfers van de EANDIS Productiecijfers hernieuwbare energie voor jaar 2011 In Oost-Vlaanderen is het grootste gedeelte van de hernieuwbare energie afkomstig van biomassa (74%). Dat is hoger dan het gemiddelde in Vlaanderen en heeft te maken met de aanwezigheid van enkele grote installaties in de Gentse Kanaalzone, de Waaslandhaven en in Kluisbergen. Zonne-energie neemt 13% voor zijn rekening en windenergie volgt met 9%. Netto productie in Oost- Vlaanderen in MWh in GJ % Biogas ,73 Biomassa ,86 Zon ,36 Wind ,04 Totaal ,00 Bron: Eigen analyse op basis van cijfers van de VREG Omrekening: 1 megawattuur [MWh] = 3,6 Gigajoule [GJ] Onderstaand overzicht toont voor de verschillende Oost-Vlaamse gemeenten het aantal uitgereikte groene stroomcertificaten per technologie en per gemeente van januari 2011 tot en met december Eén groen stroomcertificaat bewijst dat 1000 kwh elektriciteit in Vlaanderen werd opgewekt uit een hernieuwbare energiebron. Productie HE (MWh) Biogas Biomassa Zon Wind Totaal % Aalst ,65 Aalter ,28 Assenede ,18 Berlare ,09 Beveren-Waas ,68 Brakel ,08 Buggenhout ,17 De Pinte ,07 Deinze ,57 Denderleeuw ,10 Dendermonde ,23 Destelbergen ,09 Eeklo ,29 Erpe-Mere ,21 Evergem ,26 Gavere ,12 Gent ,03 Geraardsbergen ,21 Haaltert ,10 Hamme (O.-Vl.) ,13 Herzele ,10 Horebeke ,02 Kaprijke ,07 14

17 Kluisbergen ,05 Knesselare ,08 Kruibeke ,76 Kruishoutem ,20 Laarne ,08 Lebbeke ,15 Lede ,10 Lierde ,04 Lochristi ,18 Lokeren ,39 Lovendegem ,07 Maarkedal ,03 Maldegem ,79 Melle ,84 Merelbeke ,15 Moerbeke-Waas ,04 Nazareth ,21 Nevele ,08 Ninove ,25 Oosterzele ,12 Oudenaarde ,43 Ronse/Renaix ,17 Sint-Gillis-Waas ,23 Sint-Laureins 0,00 0,00 972,00 0, ,06 Sint-Lievens- Houtem ,36 Sint-Martens-Latem ,03 Sint-Niklaas ,59 Stekene ,14 Temse ,42 Waarschoot ,05 Waasmunster ,06 Wachtebeke ,04 Wetteren ,25 Wichelen ,07 Wortegem-Petegem ,10 Zele ,18 Zelzate ,05 Zingem ,06 Zomergem ,02 Zottegem ,22 Zulte ,10 Zwalm ,06 Bron: Eigen analyse op basis van cijfers van de VREG Omrekening: 1 megawattuur [MWh] = 3,6 Gigajoule [GJ] 15

18 In onderstaande kaartjes worden de productiecijfers van hernieuwbare energie weergegeven per gemeente. In Oost-Vlaanderen zijn enkele grote biomassacentrales aanwezig in de havengebieden en in Kluisbergen: Enso Langerbrugge te Gent, goed voor MWh in 2011, Max Green NV in Gent, goed voor MWh in 2011 (Rodenhuize Houtpellets), SLECO nv te Doel, goed voor MWh in 2011, Electrabel NV te Kluisbergen, goed voor MWh in 2011 (Centrale Ruien), Electrabel NV te Doel, goed voor MWh in 2011 (Indaver Restafval). Deze installaties hebben een vermogen van meer dan kwe. Met uitzondering van Max Green NV dat energie produceert op basis van biomassa afkomstig van de land- en tuinbouw (houtpellets), is de grondstof van de andere grote installaties afkomstig van gesorteerd of selectief ingezameld afval. Indaver Restafval maakt energie van huishoudelijk afval. Kleinere installaties (< kwe) bevinden zich in Eeklo (IVM), Deinze (VC Energy), Gent (Ivago) waar huishoudelijk afval, of gesorteerd of selectief ingezameld afval, wordt gerecupereerd. In Wachtebeke, Eeklo, Lebbeke, Kruibeke, Knesselare en Berlare staan installaties die groene stroom produceren op basis van biomassa afkomstig van land- of bosbouw (koolzaadolie, palmolie, plantenolie, enz). De productie van energie uit biomassa gebeurt in tegenstelling tot windenergie en biogasinstallaties- vooral op bedrijventerreinen (BT). Bron: POM Oost-Vlaanderen, project Eco2profit op basis van cijfers van VREG 16

19 Windenergie levert in 2011 ongeveer MWh, goed voor een tiende van de groene stroomproductie in Oost-Vlaanderen. De meeste turbines zijn in 2011 terug te vinden in de Gentse Kanaalzone, het Meetjesland (Eeklo en Maldegem) en het Waasland (Beveren). Er staan ook drie turbines in Melle en vier in Berlare. Uit de cijfers blijkt dat de meeste windturbines niet gelegen zijn op bedrijventerrein (BT). Bron: POM Oost-Vlaanderen, project Eco2profit op basis van cijfers van VREG Zonne-energie staat in voor 13% van de groene stroomproductie in Oost-Vlaanderen. In tegenstelling tot wat men misschien zou verwachten, wordt de meeste zonne-energie gewonnen op bedrijventerreinen. De grootste installaties staan in de Gentse Kanaalzone en de Waaslandhaven (Katoennatie, Seaport Terminals, Siffer Dock Company) en in Aalst (Masabi bvba). Het gaat om producties van meer dan 1000 MWh per jaar. Maar heel wat installaties zijn ook te vinden op bedrijven (al dan niet op bedrijventerreinen) verspreid over heel Oost-Vlaanderen, met een productie van enkele MWh tot 1000 MWh per jaar. Ten slotte zijn er ook heel veel installaties (< 10 kwp) terug te vinden bij particulieren (niet weergegeven op kaart). Hier kan worden opgemerkt dat in Oost-Vlaanderen zoals in Vlaanderen de groene stroomcertificaten voor zonnepanelen aanleiding was voor een sterke toename van zonnepanelen in 2010 en

20 Bron: POM Oost-Vlaanderen, project Eco2profit op basis van cijfers van VREG Biogas is goed voor 4 % van het totaal aan groene stroomproductie. De grootste installatie situeert zich in Herzele (Mathieu Hendrickx), in 2011 goed voor MWh. Het biogas is afkomstig van hoofdzakelijk agrarische stromen. Andere grote installaties zijn te vinden in Aalter (Eneco), Zomergem (Calagro Energie), Beveren (Electrabel, Op de Beeck) en Dendermonde (Oudegem Papier, Biocogen). In Dendermonde, Ninove en Erembodegem zijn installaties te vinden die groene stroom produceren op basis van stortgas (Ilva en Cofely Services). In Dendermonde, Gent, Zwalm en Zele produceert Aquafin groene stroom op basis van biogas afkomstig van waterzuiveringsinstallaties (RWZI's). 18

21 Bron: POM Oost-Vlaanderen, project Eco2profit op basis van cijfers van VREG Confrontatie van het elektriciteitsverbruik en HE-productie In onderstaande tabel worden de verbruikscijfers van EANDIS geconfronteerd met de productiecijfers van de VREG. Het gaat om netto verbruik en nettoproductie. Verbruik- en productiecijfers 2011 Totaal (MWh) Totaal (GJ) % Elektriciteit residentieel % Elektriciteit niet-residentieel % Elektriciteit totaal % Totale HE-productie Omrekening: 1 megawattuur [MWh] = 3,6 Gigajoule [GJ] Bron:Eandis en VREG Indien alle groene stroom die in Oost-Vlaanderen geproduceerd wordt, ingezet wordt voor elektriciteitsverbruik van gezinnen, wordt tweederde van de vraag ingevuld (67%)! Indien al de groene stroom geleverd wordt aan de bedrijven, kan een derde van de vraag worden ingevuld (32%). En voor het totaal elektriciteitsverbruik in Oost-Vlaanderen komt dat overeen met een vijfde van de behoefte (21%). 19

22 4. ANALYSE VAN HET WINDPOTENTIEEL IN OOST-VLAANDEREN 4.1 Potentiële inplantingslocaties voor windturbines in Oost-Vlaanderen De provincie Oost-Vlaanderen heeft sinds 2009 een duidelijke visie op de ruimtelijke ontwikkeling van groot- en middenschalige windturbines op haar grondgebied. Deze visie gaat ervan uit dat het wenselijk is windturbines in specifieke zones te concentreren (concentratiegebieden) en andere zones van windturbines te vrijwaren (landschappelijke rustzones) om de landschappelijke impact van deze grootschalige constructies te beperken. In het Addendum Wind van het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan (PRS) worden de potentiële inplantingslocaties voor windenergie aangeduid. Sinds de goedkeuring van dit Addendum in 2009 worden vergunningsaanvragen voor windturbines buiten de potentiële inplantingslocaties door de Deputatie systematisch negatief geadviseerd en/of geweigerd. Het Provinciebestuur opteert ervoor om grootschalige windturbines enkel binnen de zoekzones van het PRS te situeren. In de verdere analyse van het windpotentieel wordt dan ook enkel rekening gehouden met die zones die op onderstaande kaart zijn aangeduid in het blauw. Bron: Addendum Wind van Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan 20

23 4.2 Analyse van het realistisch in te vullen windpotentieel Het in kaart brengen van het windpotentieel gebeurt via twee analyses. Enerzijds door beleidsmatig in kaart te brengen wat mogelijk, wenselijk en nuttig is; hierbij wordt uitgegaan van vergunningsaanvragen uit het verleden, praktijkervaring, gesprekken met administraties, windbedrijven, enz. Anderzijds via een GIS-analyse waarbij op objectiveerbare wijze het windpotentieel in kaart wordt gebracht voor de verschillende zoekzones in Oost-Vlaanderen. Er worden 5 grote zoekzones onderscheiden: de Gentse Kanaalzone, de Waaslandhaven, de zone E17, de zone Eeklo-Maldegem, de zone 'E40 van Aalter tot Aalst'. Daarnaast zijn er verspreid ontwikkelingen mogelijk nabij de kleinstedelijke gebieden en de economische knooppunten. Tot de zone 'Gentse Kanaalzone' wordt niet alleen het havengebied gerekend, maar ook het gebied dat aansluit bij het havengebied op grondgebied van Lochristi, Gent en Evergem. Tot de zoekzone 'Waaslandhaven' behoren ook de windturbines die gerealiseerd kunnen worden ter hoogte van de N49 op het grondgebied van Beveren. Het potentieel dat gerealiseerd kan worden op grondgebied van Sint-Gillis-Waas, Sint-Niklaas of Stekene wordt gerekend bij de zoekzone E17 (oostelijk deel) zoals ook de mogelijkheden die zich aandienen langs het Leiekanaal (westelijk deel). Verder zijn er ook nog verspreide ontwikkelingen mogelijk nabij kleinstedelijke gebieden en economische knooppunten (selectie in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen). Het gaat om de volgende steden of gemeenten: Oudenaarde, Ronse, Zottegem, Dendermonde, Ninove, Geraardsbergen, Wetteren (noordelijk deel) en Kluisbergen. Beleidsmatige analyse van het windpotentieel In het najaar van 2012 werd op basis van de reeds ingediende, vergunde en/of geweigerde vergunningsaanvragen een inschatting gedaan van het windpotentieel in de verschillende zoekzones van het Addendum. Dit gaf aanleiding tot de volgende cijfers: Zoekzone Aantal volledig Inschatting van Gerealiseerd vergunde turbines het potentieel % Gentse Kanaalzone Waaslandhaven E17-netwerk Eeklo-Maldegem E40 van Aalter tot Aalst Kleinsted. Gebieden en econ. knpt Totaal Beleidsmatige analyse op basis van vergunningsaanvragen 21

24 De zoekzone Gentse Kanaalzone is als poort van Vlaanderen een uitgelezen plek om windturbines te bundelen. Het Havenbedrijf stelt wel als belangrijke randvoorwaarde dat de inplanting van windturbines de vestiging van havengebonden ondernemingen niet mag belemmeren. Aan de hand van bestaande plannen kan aangetoond worden dat er interesse is voor een 90-tal windturbines binnen het havengebied waarvan er anno 2012 ongeveer 25 gerealiseerd zijn. Er zijn ook nog verschillende projecten mogelijk op grondgebied van de stad Gent, Lochristi en Evergem, projecten die aansluiten bij het havengebied. In de zoekzone Waaslandhaven zijn er 7 windturbines vergund: 1 in het havengebied zelf en 6 langs de N49 op grondgebied Beveren-Waas. Eind 2012 is er wel een projectaanvraag lopende van de nv Wind aan de Stroom (waarin het Havenbedrijf van Antwerpen participeert) voor 8 windturbines in de haven zelf. Deze aanvraag kadert in een groter project van een 40- tal windturbines. Daarnaast zijn er ook nog mogelijkheden op eigendommen van bedrijven (bijv. Katoennatie). In de zoekzone E17 zijn begin 2012 de meeste turbines vergund: 30 turbines waarvan 10 ook al daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Al deze turbines zijn vergund in dat deel van het E17-zone dat gesitueerd is tussen Gent en Antwerpen. In de zone tussen Gent en Kortrijk zijn ondanks het potentieel - nog geen windturbines vergund. De belangrijkste reden daarvoor is de invloedszone van de radarpost van Semmerzake (Defensie) die reikt tot in Zulte en Kruishoutem. In de zoekzone Eeklo-Maldegem zijn er ook al heel wat windturbines vergund: 21 turbines waarvan 15 effectief gerealiseerd. Op basis van gegevens afkomstig van het onderzoek in het kader van de planningsprocessen van de provincie (planmer zone Eeklo-Maldegem en studies van de windsector), blijkt dit aantal nog te kunnen verdubbelen, tot een totaal van ongeveer 45 turbines. Het strategisch project 'Oost-Vlaanderen Energielandschap' wil inderdaad nog een 25-tal extra turbines in deze zone gerealiseerd zien, waarvan het grootste deel op een lijn ten noorden van de N49 (ter hoogte van de reeds bestaande lijn ten zuiden van deze weg). De zoekzone E40 kent de laagste realisatiegraad, nl. 3 effectief gerealiseerde windturbines ter hoogte van Melle-Wetteren. Dat is grotendeels te verklaren doordat een groot deel van deze zone gelegen is in de invloedszone van Semmerzake (radar Defensie); deze zone strekt zich uit van Nevele in het westen tot Sint-Lievens-Houtem in het oosten. Maar zelfs buiten de invloedszone van Semmerzake zijn er wel mogelijkheden die nog niet werden benut. Het gaat om geschikte gebieden te Nevele en Aalter in het westen en Sint-Lievens-Houtem, Erpe-Mere en Aalst in het oosten. Het windpotentieel voor de zone E40 (en gelegen buiten de invloedzone van Semmerzake) wordt ingeschat op een 40-tal bijkomende turbines. Ten slotte zijn er ook heel wat kleinere projecten mogelijk, van 2 à 5 windturbines, ter hoogte van (klein)stedelijke gebieden en economische knooppunten. Het gaat om Dendermonde en Hamme, Geraardsbergen en Ninove, Zottegem, Ronse en Kluisbergen. Momenteel zijn een 6- tal turbines vergund, het potentieel wordt geschat op een totaal van

25 Gis-analyse van het windpotentieel Een objectiveerbare methode om het windpotentieel in een gebied te bepalen is terug te vinden in de planmer's van de zoekzones 'Eeklo-Maldegem' en 'E40 van Aalter tot Aalst' (opgemaakt door Haskoning in 2012). Ook in deze analyse wordt vertrokken van de zoekzones van het Addendum Wind van het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan. De zones die niet werden aangeduid als een potentiële inplantingslocatie voor windenergie worden verondersteld niet te worden aangesneden voor grote of middenschalige windturbines: in deze zone wordt ervan uitgegaan dat het potentieel nul is. Op de zoekzones van het PRS wordt vervolgens een filter toegepast, nl. die gebieden worden uitgesloten die op een afstand liggen van minder dan 350 m van een woning in woongebied of op een afstand van minder dan 250 m van een woning in agrarisch gebied. Dat wordt weergegeven in het onderstaande figuur. Het uitgangspunt is dat er geen windturbines ingeplant worden op een afstand die kleiner is dan resp. 350 en 250 meter van een woning in resp. woongebied of agrarisch gebied, omdat dan niet voldaan kan worden aan geluidsnormen van Vlarem. De oppervlakte die overblijft na deze voorfiltering van de zoekzones, wordt maximaal ingevuld met windturbines. Daarbij wordt gebruikt gemaakt van een grid waarbij de turbines op een onderlinge afstand staan van 500 meter in de overwegende windrichting en 300 meter in de windrichting dwars daarop. Dat is de minimale afstand die tussen turbines (van 150 m) moet bestaan om te verhinderen dat er te grote interferentie is tussen nabijgelegen windturbines (windvang). Verder is die minimale afstand ook noodzakelijk in het kader van de veiligheid (cf. turbulentie achter de wieken). Een detail van deze analyse ziet er als volgt uit: Detail uit planmer 'Windenergie zone Eeklo-Maldegem', voorfiltering Het resultaat van deze analyse levert een potentieel van 737 windturbines. Dit is een theoretisch potentieel en is zeker een overschatting van het realistisch aantal turbines. Maar het geeft wel een mooi beeld van het relatieve belang van de verschillende zoekzones. Wanneer dit theoretisch aantal turbines herrekend wordt naar een realistisch totaal (300 windturbines, zie voorgaande analyse) komen we tot de volgende aantallen: 23

26 Zoekzone Huidig aantal Gis-Analyse Herrekening 300 Gerealiseerd % Gentse Kanaalzone Waaslandhaven E17-netwerk Eeklo-Maldegem E40 van Aalter tot Aalst Kleinsted. gebieden en econ. knooppunten Totaal Eigen analyse gebaseerd op methodiek van de planmer 'Windenergie zone Eeklo-Maldegem' In onderstaande tabel worden de realisatiepercentages van beide analyses met elkaar vergeleken: Zoekzone % gerealiseerd volgens GISanalyse herrekend naar 300 beleidsmatige analyse % gerealiseerd op basis van Gentse Kanaalzone Waaslandhaven E17-netwerk Eeklo-Maldegem E40 van Aalter tot Aalst 11 7 Kleinstedelijke. gebieden en economische knooppunten Invloedzone Semmerzake Totaal Eigen analyse Ongeveer een derde (31%) van het windpotentieel in Oost-Vlaanderen is momenteel gerealiseerd. De zoekzone 'E40 van Aalter tot Aalst' heeft de laagste realisatiegraad, nl. 7 à 11%. In de zones E17 en Eeklo-Maldegem worden de grootste realisatiecijfers behaald: 50 à 70 % afhankelijk van de analyse. Nog heel wat mogelijkheden zijn er ook in de Gentse Kanaalzone en de Waaslandhaven: hier is 20 à 30% van het potentieel gerealiseerd. De bijgevoegde kaart geeft het resultaat van de GIS-analyse voor Oost-Vlaanderen weer. Opvallend is dat een belangrijk deel van het windpotentieel gesitueerd is binnen de invloedzone van de radar van Semmerzake (invloedzone reikt 15 km rond de radar). Daardoor wordt 10% van het windpotentieel gehypothekeerd, wat vooral consequenties heeft voor de zone E17 (westelijk deel) en zone E40 (centrale deel) en voor steden zoals Gent, Oudenaarde en Zottegem. 24

27 Eigen GIS-analyse 25

28 4.3 Het Oost-Vlaamse windpotentieel energetisch vertaald Wanneer we ervan uitgaan dat in Oost-Vlaanderen 300 windturbines kunnen worden gerealiseerd, kan een energetisch potentieel berekend worden van GJ/jaar. Daarbij wordt uitgegaan van de parameter die gebruikt wordt in de HE-scan van de Organisatie voor Duurzame Energie (zie volgend hoofdstuk): aantal windturbines x vermogen/turbine [2 MWe] x 2000 vollasturen per jaar) x 3,6(GJ/MWhe) / (referentierendement) [40%]: Verbruik- en productiecijfers 2011 Totaal (MWh) Totaal (GJ) % Elektriciteit residentieel Elektriciteit niet-residentieel Elektriciteit totaal Windpotentieel (300 windturbines) Omrekening: 1 megawattuur [MWh] = 3,6 Gigajoule [GJ] Bron:Eandis en VREG Wanneer we het energiepotentieel van windenergie voor Oost-Vlaanderen vergelijken met het energieverbruik van Oost-Vlaamse gezinnen in 2011, kunnen we vaststellen dat het elektriciteitsverbruik van gezinnen volledig gedekt kan worden met windenergie. Wanneer enkel aangewend voor elektriciteitsverbruik bij bedrijven, wordt 56% van de vraag ingevuld. In het volgende hoofdstuk wordt het energetisch potentieel van windenergie getoetst aan het potentieel van de andere vormen van hernieuwbare energie voor de provincie Oost- Vlaanderen. 26

29 5. ANALYSE VAN HET ENERGETISCH POTENTIEEL VAN ZONNE-ENERGIE EN BIO-ENERGIE 5.1 Methodiek Als methodiek wordt gebruik gemaakt van de hernieuwbare energiescan HE-scan van de Organisatie voor Duurzame Energie (ODE). Deze organisatie ontwikkelde in 2006 een tool om bestuurders en gemeenteraadsleden inzicht te geven in de mogelijkheden voor hernieuwbare energie in de gemeente en in de specifieke knelpunten om de toepassing van hernieuwbare energie te realiseren. Het potentieel wordt berekend op basis van eenvoudig beschikbare gegevens afkomstig van o.m. Kadaster, Eandis, VREG, OVAM, landbouwtellingen, enz. Dat gebeurt door aantallen (bv. dieren) of (dak)oppervlaktes (bv. woningen) te vermenigvuldigen met een standaardcijfer dat een weergave is van het energiepotentieel voor een bepaalde technologie. Deze standaardwaarde wordt weergegeven in GJ per eenheid, zodat verschillende technologieën met elkaar vergeleken kunnen worden. De technologieën die onderzocht zijn in de HE-scan zijn: zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen en energieopslag, windenergie en energie uit biomassa. Waterkracht werd niet onderzocht wegens de beperkte mogelijkheden in Oost- Vlaanderen. Enkele voorbeelden kunnen deze methodiek verduidelijken: Potentieel zonnepanelen = dakoppervlakte (m²) * standaardwaarde 0,12 GJ/m² waarbij de standaardwaarde bepaald is door de volgende formule geschiktheid dak (30%) x opbrengst PV (0,40 GJ/m2) Potentieel bio-energie fokvarkens = aantal fokvarkens * standaardwaarde waarbij de standaardwaarde bepaald is door de volgende formule: aantal dieren [-] x produktie biomassa/dier [5,2 ton/dier] x rendement vergisting (0,12 GJe/ton + 0,06GJth/ton) In de HE-scan wordt een onderscheid gemaakt in het gebouwgebonden HE-potentieel en het niet-gebouwgebonden potentieel. Het gebouwgebonden potentieel wordt uitgesplitst in de sectoren gemeentelijk patrimonium, woningen, bedrijvigheid, sport en recreatie, onderwijs, zorgsector en de agrarische sector. Het niet-gebouwgebonden potentieel betreft energie uit windturbines, waterkracht of bio-energie. Het overheidspatrimonium wordt als aparte categorie behandeld, vanwege de voorbeeldfunctie van de overheid. Voor het uitvoeren van de HE-scan wordt gebruik gemaakt van volgende brongegevens: gegevens van rijksregister: aantal inwoners aantal huishoudens; gegevens van het kadaster: totaal aantal wooneenheden, aantal appartementen, aantal individuele wooneenheden (ook gegevens beschikbaar van leegstand, enz. maar hier niet gebruikt); gegevens van het kadaster: oppervlakte en typologie van gebouwen; gegevens van EANDIS (milieubarometer): aardgas- en elektriciteitsverbruik voor de categorieën 'residentieel' en 'niet-residentieel'; gegevens van de VREG: aantal uitgereikte groene stroomcertificaten per technologie en per gemeente voor energieproductie van januari 2011 tot en met december 2011 en geïnstalleerd vermogen per technologie en per gemeente dat in aanmerking komt voor groene stroomcertificaten; 27

30 gegevens over aantallen sporthallen, sportcentra en overdekte, openlucht en combizwembaden uit de de BLOSO-databank te vinden onder: gegevens over het aantal bezoekers per jaar is afkomstig van het Vlaams Instituut voor Sportbeheer en Recreatiebeleid vzw (ISB) (de aantallen zijn richtinggevend); gegevens van het Agentschap voor Zorg en Gezondheid te vinden onder De landbouwtellingen van de FOD Economie te vinden onder: Deze gegevens zijn beschikbaar voor referentiejaar 2011 (met uitzondering bosoppervlakte: situatie jaar 2010). Wat ontbreekt om de HE-scan van ODE volledig te kunnen uitvoeren: CO 2 -nulmeting: daardoor kan geen link gemaakt worden tussen het potentieel aan HE en de impact op de CO 2 -reductie in de gemeente. Dat volgt in een volgende fase (najaar 2013). Gegevens over aardgas- en elektriciteitsgebruik van gemeentelijk of overheidspatrimonium. Gegevens over aantal huidig geïnstalleerde zonneboilers en warmtepompen. Mogelijkheden tot gebruik van een warmtenet. 5.2 Analyse van het PV-potentieel In een fotovoltaïsche zonnecel (PV) wordt licht rechtstreeks omgezet in elektriciteit. Zonnecellen zijn dunne schijfjes of laagjes met speciale elektrische eigenschappen. De hoeveelheid stroom die ze produceren hangt af van het invallende licht. Alle vormen van licht zijn bruikbaar, maar direct zonlicht levert wel de meeste energie. De meeste elektriciteit van zonnepanelen wordt aangesloten op het elektriciteitsnet maar sommige bedrijven produceren rechtstreeks voor eigen gebruik. Het PV-potentieel wordt berekend op basis van cijfers over de dakoppervlakte. Aangezien we de dakoppervlakte niet kennen, wordt uitgegaan van de grondoppervlakte van een gebouw volgens het kadaster. Voor de indeling in beleidsdomeinen wordt gebruikt gemaakt van de categorisering volgens het kadaster waarbij de volgende uitgangspunten zijn gehanteerd: - De categorie 'overheidspatrimonium' omvat alle administratieve gebouwen, bibliotheken, kerken, gebouwen voor erediensten, kloosters, pastorieën, gendarmeries, strafinrichtingen, culturele centra en stationsgebouwen. - De categorie 'wonen' omvat alle huizen en garages. - De categorie 'bedrijvigheid' omvat alle bedrijven en fabrieken met uitzondering van handelsbedrijven en kleinere ambachtelijke bedrijven. Bakkerijen, banken, drankhuizen feestzalen, warenhuizen, handelshuizen, brouwerijen, hotels, kantoorgebouwen, restaurants, schrijnwerkers, smidsen, toonzalen, vakantieverblijven, wasserijen en werkplaatsen vallen onder de categorie handel. - De categorie 'zorgsector' omvat alle rust- en verzorgingstehuizen, welzijnsgebouwen en verpleeginrichtingen. - De categorie 'onderwijs' omvat de schoolgebouwen, onderzoeksinstellingen en universiteiten. - De categorie 'recreatie' omvat de sportgebouwen. - De categorie 'agrarische sector' omvat de oppervlakte van de bedrijfswoningen, landgebouwen (stallen, enz) en paardenstallen. 28

31 Voor de meeste categorieën wordt ervan uitgegaan dat 30% van de oppervlakte beschikbaar is voor zonnepanelen. De ODE-scan gaat uit van 50%, maar dat blijkt een overschatting te zijn. Voor bedrijvigheid wordt uitgegaan van 50% nuttige dakoppervlakte, gebaseerd op het idee dat fabrieken en loodsen, vanwege de regelmatiger vorm van de daken, meestal beter geschikt zijn voor zonnepanelen. Voor berekening van het PV-potentieel op basis van dakoppervlakte worden resp. de volgende parameters gebruikt: voor de categorieën overheidspatrimonium, wonen, zorgsector, recreatie, onderwijs: geschiktheid dak (30%) x opbrengst PV (0,40 GJ/m2): 0,12 voor de categorieën bedrijvigheid en kantoorgebouwen: geschiktheid dak (50%) x opbrengst PV (0,40GJ/m2): 0,2 Dakoppervlakte Par. Potentieel (GJ/jr) % Overheidspatrimonium , ,2 Wonen , ,8 Handel en kleine ambachtelijke bedrijven , ,9 Bedrijven , ,7 Sport en recreatie , ,3 Onderwijs , ,0 Zorgsector , ,6 Agrarische sector , ,6 Totaal ,0 PV-potentieel voor de categorie wonen Voor berekening van het PV-potentieel voor de sectoren wonen, sport en recreatie en de agrarische sector is er nog een andere berekeningswijze mogelijk volgens de HE-scan van ODE. De alternatieve berekeningswijze gaat uit van het aantal bestaande eengezinswoningen volgens het kadaster (verschil tussen het totaal aantal wooneenheden en het aantal appartementen). Daarbij wordt de volgende parameter gebruikt: 2 kwp PV/woning x kengetal 7,2 GJ/kWp x 50% (geschiktheidsfactor): 7,2 Het PV-potentieel voor de categorie 'individuele woongelegenheden' volgens het kadaster bedraagt derhalve GJ per jaar. Het verschil met de berekeningswijze volgens (dak)oppervlakte is in deze markant. Het gaat echter om verschillende berekeningswijzen en uitgangspunten, waardoor beide cijfers in feite niet vergelijkbaar zijn. Wonen Eenheid Parameter Potentieel in GJ/jaar Individuele woongelegenheden (#) , Dakoppervlakte wonen (m²) ,

32 Sport en recreatie De alternatieve berekeningswijze voor de sector sport en recreatie is gebaseerd op aantallen sporthallen en het aantal overdekte, openlucht en combizwembaden. De cijfers zijn afkomstig van de BLOSO-databank te vinden onder: Voor berekening van het potentieel wordt de volgende parameter gebruikt: gemiddeld dakoppervlak (1000m2) x geschiktheid dak (30%) x opbrengst PV (0,40 GJ) x geschiktheidsfactor 75%: 90 Het PV-potentieel voor de categorie 'sport en recreatie' op basis van aantal sporthallen bedraagt: GJ/jaar. Dit is een groot verschil met de berekening op basis van dakoppervlakte, maar ook hier geldt dat het gaat om twee berekeningswijzen die moeilijk vergelijkbaar zijn. Sport en recreatie Eenheid Parameter Potentieel in GJ/jaar Sporthallen (#) Dakoppervlakte sport en recreatie(m²) , Agrarische sector Er is ten slotte nog een alternatieve berekeningswijze voor het in kaart brengen van het PVpotentieel van de agrarische sector. Daarbij wordt uitgegaan van het aantal landbouwbedrijven volgens de 15-meitellingen. Voor de berekening van het potentieel wordt uitgegaan van de volgende parameter: aantal landbouwbedrijven x gemiddeld dakoppervlak (800m2) x geschiktheid van het dak (30%) x opbrengst PV hellend dak (1 GJ m2): 240 Het PV-potentieel voor de categorie 'agrarische sector' op basis van aantal landbouwbedrijven bedraagt: GJ/jaar, versus de berekening van het potentieel met behulp van de dakoppervlakte van landbouwgebouwen volgens kadaster, nl. bedrijfswoningen, landgebouwen (stallen) en paardenstallen. Agrarische sector Eenheid Parameter Potentieel in GJ/jaar Bedrijfszetels (#) Dakoppervlakte (m²) ,