Aspecten zoals positie ten op zichte van fiets en wandelpaden zijn minder belangrijk dan bovenstaande punten.

Transcriptie

1 Voorwaarden en handreiking Aanleg en beheer van nuttige akkerranden v Merijn Bos Deze handreiking is opgesteld voor de aanleg en het beheer van nuttige akkerranden. De informatie is samengesteld op basis van de eisen van de regeling en van tips uit onderzoeksen praktijkervaringen. Binnen Bloeiend Bedrijf stimuleren we de eigen ideeen van deelnemers. Wil je iets anders proberen rond de aanleg en het beheer van de randen? Neem dan contact op met uw contact persoon, dan kunnen we uw akkerranden nauwkeuriger volgen. Nieuwe ervaringen kunnen deze handreiking completer maken Grootte en positie De akkerranden zijn minstens 3 meter breed en maximaal 12 meter breed. Het zijn immers randen. De optimale verhouding tussen breedte en effect is te verwachten van randen tussen de 3 en 6 meter breed. De rand moet langs een akkerbouwgewas liggen. De optimale ligging hangt af van verschillende factoren, onze aanbevelingen: Langs een gewas dat er baat bij heeft: Kies een gewas dat baat heeft bij natuurlijke vijanden. Bijvoorbeeld gewassen die snel last hebben van luis. Langs de lange zijde van het perceel: De natuurlijke vijanden moeten zich optimaal vanuit de randen over de rest van het perceel kunnen verspreiden. Langs de zonnige zijde: Een bloeiende rand groeit het best in de zon en trekt dan de meeste nuttige insecten aan. Bij lage onkruiddruk: Kies een plek waar weinig last met onkruiden is geweest zodat onkruid niet in de rand gaat domineren. Zo min mogelijk berijden: Kies een plek waar zo min mogelijk met machines over gereden wordt. Een in of uitrit is geen probleem, maar rijpaden en keerplekken in de akkerrand moeten vermeden worden! Aspecten zoals positie ten op zichte van fiets en wandelpaden zijn minder belangrijk dan bovenstaande punten. Voorjaar: Bodembewerkingen en zaaibedvoorbereiding Voor eenjarige randen zijn er geen beperkingen voor de voorjaars behandelingen. De zaaibed voorbereiding verschilt niet van andere gewassen die ingezaaid moeten worden. Wel adviseren we extra op te letten bij de zaaibedvoorbereiding. Met een valszaaibed geef je het zaadmengsel een goede voorsprong op onkruiden.

2 Inzaaien De zaadmengsels bestaan uit grote en kleine zaden. Houd daar rekening mee bij het inzaaien. De zaaidichtheid is 20 25kg/hectare. Als u niet zelf de rand in kunt zaaien, kijk dan of er binnen uw deel groep gezamelijk een machine gebruikt kan worden zodat minder vaak de machines opnieuw afgesteld hoeven te worden. Loonwerkkosten kunnen binnen de vergoeding gedeclareerd worden. In zuidwest Nederland is goede ervaring op gedaan met een aangepaste bietenzaaier die de mengsels in rijen inzaaide zodat het mogelijk was twee keer te schoffelen en zo onkruid te onderdrukken. Tijdens het seizoen: Opkomst en onkruidbeheersing Ga in het begin na of de opkomst van het zaadmengsel goed verloopt. Een goede opkomst is belangrijk om de onkruiddruk te beperken. Mocht er toch een onkruidprobleem ontstaan, dan is pleksgewijze bestrijding toegestaan. Onze aanbeveling is om dat handmatig te doen (met steekvorken of handmaaiers). Pleksgewijs mag chemische bestrijding met een rugspuit, maar nooit oppervlakte dekkend over de hele akkerrand! Najaar Het beheer van de een jarige randen is gebonden aan het hoofdgewas. De najaarsbewerkingen kunnen gelijktijdig met die van het volle veld uitgevoerd worden. Op percelen waar geen problemen door gewasresten zijn te verwachten (bijvoorbeeld slakken), raden we wel aan te proberen de randen pas in het volgende voorjaar voor te bereiden op het nieuwe gewas. De meerjarige randen kan het nodig zijn het eerst een tweede jaar (na de bloei van de kruiden!) 1 a 2 keer per jaar te maaien. Zodra de vegetatie wat dunner wordt is maaien niet meer nodig, dan ontstaat er een goede dichte strooisellaag waar natuurlijke vijanden in overwinteren. Om die verdunning van de vegetatie te krijgen is afvoeren van het materiaal nodig. Het materiaal kan vercomposteerd worden op het naastgelegen perceel. Direct inwerken is niet aan teraden als er onkruiden in de rand staan. Zaadmengsels De belangrijkste eis die gesteld wordt aan zaadmengsels is dat ze natuurlijke vijanden aantrekken en stuimuleren, en geen plagen en ziekten! Hoe goed een mengsel bij uw akker past hangt af van: Grondsoort: Op schrale zandgronden kunnen vlinderbloemigen belangrijk zijn om stikstof in de bodem te krijgen. Verder zijn onderstaande mengsels op zowel klei als zandgronden effectief gebleken. Er zijn echter nog geen goed gedocumenteerde lange termijn ervaringen op met name veen en zandgronden! Hoofdgewas: Bloemen in de akkerrand moeten zo min mogelijk verwant zijn aan het hoofdgewas op de akker. Het bekendste voorbeeld zijn de schermbloemigen waartoe peen en wortel behoren. De wortelvlieg voedt zich ook met koriander, venkel en akkerscherm! Mengsels rond de wortel en peen teelt mogen geen schermbloemigen bevatten.

3 Bereikbaar nectar en pollen: Voor vliegende natuurlijke vijanden is voldoende nectar en pollen een cruciale voedselbron. Sommige bloemen produceren zelfs buiten de bloemen nectar (Zonnebloem). Bovendien moeten nectar en pollen goed bereikbaar zijn en niet te diep in de bloemen verstopt. Diversiteit: Hoe meer soorten, hoe beter. Meer soorten trekken nog meer verschillende natuurlijke vijanden aan. Spreiding in bloeitijd: Zodat er een zo lang mogelijke periode is waarin de rand bloeit. Meerjarig of eenjarig: Meerjarige randen stimuleren vooral rondkruipende natuurlijke vijanden (bijv. loopkevers, spinnen), eenjarige randen vooral de rondvliegende natuurlijke vijanden (bijvoorbeeld sluipwespen, zweefvliegen, gaasvliegen). De rondvliegende hebben een veel groter bereik dan de rondkruipende. In dat opzicht passen meerjarige randen dus beter bij kleinere percelen. Elk jaar is de eenjarige rand gevoeliger voor onkruiddruk dan de meerjarige rand. In de meerjarige rand ontstaat een biodiverse graszode waar onkruiden zich moeilijker vestigen, maar de bloeiende kruiden zullen ook snel afnemen. Verder verschillen de twee typen randen in beheer (zie boven) wat belangrijk is in de keuze. Betaalbaarheid: De mengsels moeten betaalbaar blijven. We streven naar kosten tot 300 EUR per hectare. De betaalbaarheid hangt af van de soorten en de verhouding van de soorten. Om mengsels goedkoop te maken worden er vaak granen door gemengd. Wij stellen echt er een maximum van 15% granen in het mengsel. Vanuit Bloeiend Bedrijf is contact met zaad leveranciers om grote hoeveelheden af te nemen. Neem contact op met uw contactpersoon om zaad via die weg te bestellen.

4 Ten Have Seeds eenjarig mengsel (met of zonder de schermbloemige Groot akkerscherm) Groot akkerscherm Boekweit Meisjesogen Hoofdjesgillia Welriekende reseda Alexandrijnse klaver Bernagie Korenbloem Phacelia Gipskruid Luzerne Bolderik Klaproos Saffloer Zomertarwe Gierst

5 Ten Have Seeds eenjarig mengsel (met of zonder de schermbloemige Groot akkerscherm) Aandel (%) Natuurlijke vijanden Vogels Groep Bestuivers Bloemkleur Hoogte (m) Bloei Alexandrijnse klaver 8 np Meerjarig Hb5/H/Wb/V wit/roze 0,05 0,35 mei okt Bernagie 3 n Meerjarig/eenjarig Hb3/H lichtblauw 0,3 0,5 jul sep Boekweit 14 np Eenjarig Hb5 wit/roze 0,3 0,7 jun aug Bolderik 8 np Eenjarig Hb2 Gierst 3 Eenjarig Gipskruid 8 np Meerjarig Hb3/Wb wit 0,7 1,0 jun jul Groot akkerscherm 3 np Eenjarig Hb1 wit 0,7 1,0 jun jul Hoofdjesgilia 3 p Eenjarig Hb1/H/V lavendelblauw 0,4 0,6 mei sep Klaproos 3 p Meerjarig Hb5/H rood/oranje 0,8 1,0 mei jun Korenbloem 8 np Eenjarig Hb5/H/V blauw 0,5 0,8 jun aug Luzerne 8 np Meerjarig Hb4/H/Wb/V blauw/paars 0,3 0,8 jun sep Meisjesogen 3 np Meerjarig Hb3/H geel 0,6 1,0 jul aug Phacelia 8 n Eenjarig Hb5/H/V blauw 0,3 1.0 mei sep Saffloer 3 p Eenjarig Hb1 geel/oranje 0,7 1,1 jul aug Welriekende reseda 3 np Eenjarig Hb5/H/Wb/V groen/wit 0,2 0,4 jul okt Zomertarwe 14 Eenjarig n=nectar Honingbijen: Hb1=zelden bezocht; Hb5=zeer goed bezocht p=pollen H=Hommels Hab=habitat Wb=Wilde bijen V=Vlinders

6 Ten Have Seeds meerjarig mengsel (met of zonder de schermbloemigen Venkel en Koriander) Boekweit Wilde margriet Venkel Koriander Phacelia Rolklaver Witte klaver Wilde cichorei Smalle weegbree Luzerne Gewoon struisgras Roodzwenkgras Kamgras

7 Ten Have Seeds meerjarig mengsel (met of zonder de schermbloemigen Venkel en Koriander) Aandel (%) Natuurlijke vijanden Vogels Groep Bestuivers Bloemkleur Hoogte (m) Bloei Boekweit 25 np Eenjarig Hb5 wit/roze 0,3 0,7 jun aug Gewoon struisgras 8 Hab Meerjarig Kamgras 8 Hab Meerjarig Koriander 8 np Eenjarig Hb3/H/Wb witroze 0,4 0,6 jun jul Luzerne 8 np Meerjarig Hb4/H/Wb/V blauw/paars 0,3 0,8 jun sep Phacelia 8 n Eenjarig Hb5/H/V blauw 0,3 1.0 mei sep Rolklaver 3 np Meerjarig Hb3/H/Wb/V geel 0,1 0,4 jun sep Roodzwenkgras 12 Hab Meerjarig Smalle weegbree 3 p Meerjarig Hb3 groen 0,1 0,8 mei sep Wilde cichorei 3 p Meerjarig Hb5/H/Wb/V blauw 0,5 1,5 jul aug Wilde margriet 3 np Meerjarig Hb3/Wb/V wit 0,3 0,6 mei aug Wilde venkel 3 np Meerjarig Hb3/H/Wb/V geel 1,0 1,5 Jul okt Witte klaver 8 p Meerjarig Hb5/H/Wb/V wit/roze 0,05 0,35 mei okt n=nectar Honingbijen: Hb1=zelden bezocht; Hb5=zeer goed bezocht p=pollen H=Hommels Hab=habitat Wb=Wilde bijen V=Vlinders

8 Van Dijke Zaden eenjarig mengsel (met of zonder de schermbloemigen Groot akkerscherm en Koriander) Groot akkerscherm Koriander Gele kamille Meisjesogen Hoofdjesgillia Chrysant Saffloer Welriekende reseda Drakenkop Boekweit Korenbloem Gipskruid Luzerne Teunisbloem Kleine zonnebl. Muurbloem Gele ganzebloem Cosmea Klaproos Bolderik Zomertarwe

9 Van Dijke Zaden eenjarig mengsel (met of zonder de schermbloemigen Groot akkerscherm en Koriander) Aandeel (%) Natuurlijke vijanden Vogels Groep Bestuivers Bloemkleur Hoogte (m) Bloei Boekweit 14 np Eenjarig Hb5 wit/roze 0,3 0,7 jun aug Bolderik 6 np Eenjarig Hb2 Chrysant 2 np Eenjarig Hb1 geel of wit met 0,4 0,6 jun aug bruine banden Cosmea 2 p Eenjarig Hb5/H/V rozerood wit 0,8 1,5 jul okt Drakenkop 2 np Eenjarig Gele ganzenbloem 2 np Eenjarig Hb3/V geel 0,3 0,6 jun sep Gele kamille 1 np Meerjarig Hb1/Wb/V geel 0,4 0,7 jun sep Gierst 5 Eenjarig Gipskruid 7 np Meerjarig Hb3/Wb wit 0,7 1,0 jun jul Groot akkerscherm 3 np Eenjarig Hb1 wit 0,7 1,0 jun jul Hoofdjesgilia 3 p Eenjarig Hb1/H/V lavendelblauw 0,4 0,6 mei sep Klaproos 3 p Meerjarig Hb5/H rood/oranje 0,8 1,0 mei jun Korenbloem 4 np Eenjarig Hb5/H/V blauw 0,5 0,8 jun aug Koriander 2 np Eenjarig Hb3/H/Wb witroze 0,4 0,6 jun jul Luzerne 2 np Meerjarig Hb4/H/Wb/V blauw/paars 0,3 0,8 jun sep Meisjesogen 4 np Meerjarig Hb3/H geel 0,6 1,0 jul aug Muurbloem 3 np Meerjarig Hb5/H/Wb/V geel/oranje 0,3 0,8 mei jun Saffloer 7 p Eenjarig Hb1 geel/oranje 0,7 1,1 jul aug Teunisbloem 2 np Eenjarig Hb3/H geel 0,5 1,5 jun sep Welriekende reseda 2 np Eenjarig Hb5/H/Wb/V groen/wit 0,2 0,4 jul okt Zomertarwe 22 Eenjarig Zonnebloem 2 n/p Eenjarig Hb5/H geel, bruinig hart 0,8 4,0 jul okt n=nectar Honingbijen: Hb1=zelden bezocht; Hb5=zeer goed bezocht p=pollen H=Hommels Hab=habitat Wb=Wilde bijen V=Vlinders

10 Van Dijke Zaden meerjarig mengsel (met of zonder de schermbloemige Venkel) Boekweit Wilde margriet Venkel Duizendblad Klaproos Rolklaver Witte klaver Wilde cichorei Smalle weegbree Gele ganzebloem Luzerne Gewoon struisgras Roodzwenkgras Kamgras

11 Van Dijke Zaden meerjarig mengsel (met of zonder de schermbloemige Venkel) Aandeel (%) Natuurlijke vijanden Vogels Groep Bestuivers Bloemkleur Hoogte (m) Bloei Boekweit 20 n/p Eenjarig Hb5 wit/roze 0,3 0,7 jun aug Duizendblad 2 n/p Meerjarig Hb1/Wb/V wit/roze 0,15 0,7 jul okt Gele ganzenbloem 3 n/p Eenjarig Hb3/V geel 0,3 0,6 jun sep Gele kamille 3 n/p Meerjarig Hb1/Wb/V geel 0,4 0,7 jun sep Gewoon struisgras 14 Hab Grassen Kamgras 14 Hab Grassen Klaproos 2 p Meerjarig Hb5/H rood/oranje 0,8 1,0 mei jun Luzerne 2 n/p Meerjarig Hb4/H/Wb/V blauw/paars 0,3 0,8 jun sep Rolklaver 5 n/p Meerjarig Hb3/H/Wb/V geel 0,1 0,4 jun sep Roodzwenkgras 18 Hab Grassen Smalle weegbree 2 p Meerjarig Hb3 groen 0,1 0,8 mei sep Wilde cichorei 1 p Meerjarig Hb5/H/Wb/V blauw 0,5 1,5 jul aug Wilde margriet 4 n/p Meerjarig Hb3/Wb/V wit 0,3 0,6 mei aug Wilde venkel 7 n/p Meerjarig Hb3/H/Wb/V geel 1,0 1,5 Jul okt Witte klaver 3 p Meerjarig Hb5/H/Wb/V wit/roze 0,05 0,35 mei okt n=nectar Honingbijen: Hb1=zelden bezocht; Hb5=zeer goed bezocht p=pollen H=Hommels Hab=habitat Wb=Wilde bijen V=Vlinders