PUNTEN VAN BEHANDELING...BLZ

Transcriptie

1 PUNTEN VAN BEHANDELING...BLZ 1. Notulen van de vergadering van Provinciale Staten van 7 juli Ingekomen stukken Regeling van werkzaamheden (nr 25/2004)...3

2 Notulen van Provinciale Staten Ingekomen stukken Voorzitter: de heer J.G.M. Alders, commissaris der Koningin Waarnemend voorzitter: de heer R.A.C. Slager Statengriffier: de heer ir. J.M.C.A. Berkhout Aanwezig zijn 54 leden, te weten: J.G. Abbes (CDA), H.H.J. Boer (PvdA), J.R.A. Boertjens (VVD), mevrouw J.W.F. Boon-Themmen (VVD), mevrouw A.F. Bos (GroenLinks) M. Boumans (VVD), P.M. de Bruijne (PvdA), D. Bultje (PvdA), mevrouw I.S. Bulk (SP), A.A. van Dam (CDA), mevrouw J.M. Drees (PvdA), L.A. Dieters (PvdA), J.J. Dijkstra (PvdA), mevrouw A.M.K.D. Folkerts (GroenLinks), mevrouw F.Q. Gräper-van Koolwijk (D66), W. Haasken (VVD), K.J. Havinga (PvdA), H. Hemmes (SP), J. Hilverts (ChristenUnie), mevrouw D.J. Hoekzema-Buist (PvhN), D.A. Hollenga (CDA), M.J. Jager (CDA), F.C.A. Jaspers (PvdA), mevrouw A.G. van Kleef-Schrör (CDA), J.W. Kok (PvdA), J.L.H. Köller (PvdA), mevrouw C.A. de Lange (PvdA), E.J. Luitjens (VVD), A. Maarsingh (CDA), mevrouw W.J. Mansveld (PvdA), L.A. Meijndert (CDA), H.C. Moll (GroenLinks), W.J. Moorlag (PvdA), mevrouw I.P.A. Mortiers (PvdA), H. Nijboer (PvdA), M.L.J. Out (VVD), T.W. Oterdoom (VVD), mevrouw G.R. Peetoom (CDA), W. van der Ploeg (GroenLinks), R.D. Rijploeg (PvdA), IJ.J. Rijzebol (CDA), J. Roggema (ChristenUnie), R.A.C. Slager (ChristenUnie), mevrouw L.K. Smit (PvdA), F.J. van der Span (CDA), H. Staghouwer (ChristenUnie), C. Swagerman (SP), J.W. Veluwenkamp (PvdA), mevrouw I.L. Voogd (PvdA), N.R. Werkman (CDA), mevrouw A.C.M. de Winter-Wijffels (CDA), T.J. Zanen (PvhN), E.A. van Zuijlen (GroenLinks). Afwezig met kennisgeving: mevrouw M.J. Schouwenaar (PvdA). Aanwezige leden van het College van Gedeputeerde Staten: H. Bleker, M.A.E. Calon, J.C. Gerritsen, T.A. Musschenga en mevrouw C.A.M. Mulder. De VOORZITTER: Ik open vergadering van de Provinciale Staten van de provincie Groningen van 8 september Ik heet u allen van harte welkom en wens u een goede vergadering toe. Er is een bericht van verhindering binnengekomen van mevrouw Schouwenaar. De heer Kok heeft laten weten dat hij later zal komen en mevrouw Folkerts zal vanwege familieomstandigheden mogelijk la ter nog komen. 1. Notulen van de vergadering van Provinciale Staten van 7 juli 2004 Zonder beraadslaging of stemming worden de notulen als zodanig vastgesteld. 2. Ingekomen stukken De VOORZITTER: Voorgesteld wordt de volgende stukken voor kennisgeving aan te nemen: a. Jaarverslag 2003 van de Raad voor de Wadden b. Afschrift van de brief van de heer B.C.A.I. Pauw van Hanswijck de Jonge te Groningen van 9 juli 2004 aan de Stadsredactie van het Dagblad voor het Noorden betreffende de Hanse Sociëteit Groningen, onder de mededeling dat deze brief ter inzage wordt gelegd in de statenkast

3 Ingekomen stukken c. Brief van de heer B.C.A.I. Pauw van Hanswijck de Jonge te Groningen van 4 augustus 2004 betreffende de aanwijzing tot aanspreekpunt voor de LPF in Groningen, onder de mededeling dat deze brief ter inzage wordt gelegd in de statenkast d. Brief van de Commissaris van de Koningin in Flevoland van 14 juli 2004 betreffende Interreg III project "Best practice models for regional parliaments", onder de mededeling dat wordt ingestemd met het voorstel e. Afschrift brief van de potentiële partners van een WerkHotel in Groningen van 19 juli 2004, gericht aan Gedeputeerde Staten, betreffende oprichting werkhotel De heer SWAGERMAN: Voorzitter. Ik verzoek deze brief te agenderen voor de commissie Economische Zaken. Mevrouw DE WINTER-WIJFFELS: Ik zou hem graag behandeld zien in de commissie Welzijn, Cultuur en Sociaal Beleid. De VOORZITTER: De brief zal in commissieverband worden behandeld en in het Presidium zal worden bepaald welke de meest voor de hand liggende commissie is. f. Brief van de voorzitter van de Vereniging Dorpsbelangen Kloosterburen van 31 juli 2004 betreffende de mogelijke sluiting van het Oldenheem te Kloosterburen Mevrouw VAN KLEEF-SCHRÖR: Voorzitter. Namens de CDA-fractie wil ik vragen deze brief te betrekken bij de vorige brief die in de vorige statenvergadering ter behandeling is aangenomen en dat de Staten geïnformeerd worden over de stand van de voorzieningen in het dorp. De VOORZITTER: Akkoord. Dat betekent dat deze brief ook zal worden geagendeerd bij de commissie Welzijn, Cultuur en Sociaal Beleid. g. Afschrift brief van de Verenigde Communistische Partij, fractie Scheemda, van 7 juli 2004 betreffende vervuiling locatie Esbörgstraat 54 te Scheemda De heer HEMMES: Deze brief zou ik graag geagendeerd zien voor de commissie Landschap, Water en Milieu. De VOORZITTER: Dan komt die brief op de agenda van de commissie Landschap, Water en Milieu. h. Brief van de Dierenbescherming afdeling Groningen van 17 augustus 2004 betreffende het faunabeheerplan van de provincie Groningen. De heer MOLL: Voorzitter. De fractie van GroenLinks wil graag dat de vaststelling van het Faunabeheerplan in de commissie aan de orde komt en dan lijkt het mij goed om deze brief en de volgende, die ik nog niet heb ontvangen, daarbij te betrekken. Het betreft brieven van de Dierenbescherming en van Avifauna die later aan de agenda zijn toegevoegd. De VOORZITTER: Het faunabeheerplan wordt niet door de Staten vastgesteld.

4 Ingekomen stukken Regeling van werkzaamheden De heer MOLL: Dan zou ik willen voorstellen dat wij geïnformeerd worden over de vaststelling van het faunabeheerplan en de afhandeling van deze brieven in dat kader. De VOORZITTER: Dan begrijp ik dat u de brief van Avifauna daarbij zou willen betrekken. Beide brieven zullen naar de betreffende commissie worden doorgestuurd. Nagekomen ingekomen stukken ter kennisgeving aan te nemen bij brief van 3 september 2004: *. Brief van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 17 augustus 2004, betreffende de resultaten van de inventarisatie integriteitbele id openbaar bestuur en politie *. Brief van het College sanering ziekenhuisvoorzieningen van augustus 2004 waarbij het jaarverslag 2003 wordt aangeboden, onder de mededeling dat dit verslag voor u in de statenkast ter inzage ligt *. Brief van de griffier van de vaste commissie voor Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer van 9 juni 2004 betreffende ontvangstbevestiging en procedure in verband met de door de Staten aanvaarde motie t.a.v. de adviesgroep Waddenzeebeleid *. Afschrift bief van Avifauna Groningen aan Gedeputeerde Staten van 16 augustus 2004, betreffende zienswijze op het ontwerp-faunabeheerplan provincie Groningen Voorgesteld wordt de volgende stukken in handen te stelen van Gedeputeerde Staten ter afdoening: i. van de heer A. Bruinsma te Ter Apel van 19 juli 2004 betreffende plannen van de gemeente t.a.v. de zwemplas/camping Moekesgat te Ter Apel j. Brief van Milieudefensie te Amsterdam van 15 juli 2004 betreffende verzoek om een bijdrage t.b.v. de Week van de Vooruitgang k. Brief van de Praktijk voor Chinese Geneeskunde van 14 augustus 2004, betreffende gentechnologievrije provincie l. Brief van de heer G. van der Veen, Groningen van 6 augustus 2004, betreffende plaatsing conta i- ner bij het kerkje van Harkema te Den Ham Nagekomen ingekomen stukken bij brief van 3 september 2004 ter afdoening door Gedeputeerde Staten: *. Brief van alle bewoners van de Addingalaan te Westernieland betreffende plannen tot sloop van de woningen aan de Addingalaan *. Brief van de heer drs. L.W. Verhoef te Wijk bij Duurstede van 1 juli 2004 betreffende de jaarrekening 2003 Zonder beraadslaging of stemming wordt met inachtneming van de gemaakte opmerkingen besloten de voornoemde stukken voor kennisgeving aan te nemen respectievelijk ter afdoening in handen te stellen van Gedeputeerde Staten. 3. Regeling van werkzaamheden De VOORZITTER: Ik vraag uw aandacht voor de regeling van werkzaamheden vanwege het feit dat mevrouw Gräper mij heeft meegedeeld dat het amendement is ingetrokken dat door haar fractie is ingediend bij de behandeling van de Voorjaarsnota, betreffende waterschade Tussenklappenpolder 1998, dat bij die behandeling is aangehouden en betrokken zou worden bij de begrotingsbehandeling.

5 Regeling van werkzaamheden Voorts heeft de afgelopen week het nodige overleg plaatsgevonden over de inrichting van de agenda op 15 september a.s. Ervan uitgaande dat een aantal van u de discussie in Den Haag zal wensen bij te wonen, bestaat er spanning met twee commissievergadering die voor die dag zijn voorgenomen. Er is door de griffie overleg gepleegd met de voorzitters van de commissies en daarbij is de suggestie naar voren gekomen om de vergaderingen van de commissie Landschap, Water en Milieu en van de commissie Welzijn, Cultuur en Sociaal Beleid op deze dag te laten vervallen en de vergaderingen te beleggen op respectievelijk dinsdag 21 september vanaf uur en maandag 21 september vanaf uur, beide in de Statenzaal. Vervolgens zijn er de afgelopen tijd bezwaren ingediend tegen besluiten van de Staten. Wij hebben in deze provincie een commissie Beroep en Bewaar, die gemengd is samengesteld en ook een gemengde taak heeft: de behandeling van bezwaren tegen besluiten van Gedeputeerde Staten, maar ook die tegen beslu i- ten van Provinciale Staten. Dat laatste komt zeer weinig voor, maar is nu het geval. Daarbij is een probleem dat wij wel zijn gebonden aan de termijnen voor het afhandelen van beroepen en bezwaren die beginnen te lopen als deze zijn ontvangen. Echter, iedere keer zou door de Staten zelf besloten moeten worden op welke wijze zo n bezwaar verder in behandeling wordt genomen. In het Presidium is daarover gesproken en het lijkt wenselijk dat wordt afgesproken dat uw voorzitter gerechtigd is dat op het moment dat een bezwaar tegen een besluit van de Staten binnenkomt, dit bezwaar te deponeren bij de commissie Beroep en Bezwaar. De eerstvolgende vergadering van de Staten zal dit aan de orde komen, zodat de Staten er zich op dat moment over kunnen uitspreken. Het tweede punt is dat de betreffende termijnen ook gelden voor het feit dat de commissie Beroep en Bezwaar dan zal kunnen vragen om een reactie, om een verweerschrift. Dat kan worden ondervangen door met elkaar in de Statenvergadering afspraken te maken waarbij het opstellen van het rapport wordt gedelegeerd aan het College en de afhandeling van het rapport in handen te stellen van de Staten. Ik zal u deze proc edure op schrift doen toekomen, maar nu dient even een praktische werkwijze te worden gevonden, want anders komen wij in problemen met de termijnen en moet ik volgend jaar in mijn Burgerjaarverslag vermelden dat de procedure met name bij bezwaren tegen Statenbesluiten geheel uit de hand loopt, hetgeen uiteraard te allen tijde dient te worden voorkomen. 4 Voordracht van Gedeputeerde Staten van 6 juli 2004, nr , FC, betreffende de (nummer 25/2004) De VOORZITTER: U heeft middels een aantal brieven vernomen hoe de procedure in dit geheel verloopt. Er is een aantal reacties van burgers op de begroting binnengekomen die in uw bezit zijn. U hebt een leeswijzer van het College ontvangen. Wij hebben bij de griffie tot op dit moment geen amendementen ontvangen. U weet dat de spreektijd vandaag 20 minuten per fractie is, verdeeld over 15 minuten voor de eerste termijn en 5 minuten voor de tweede termijn. Er kan enige overloop worden toegepast. De bedoeling is dat wij aan het einde van de dag duidelijkheid hebben over het financiële kader, want u weet dat de commissievergaderingen in ieder geval van u Staten dienen mee te krijgen welke financiële kaders richtsnoer zijn voor de besprekingen in de beleidscommissies. Het woord is aan de heer Moorlag. De heer MOORLAG: Voorzitter, de werkloosheid in Hoogezand is opgelopen van 8% naar 15%, in Stadskanaal tot 13% en dat is bijna het dubbele van het landelijke gemiddelde. De gemiddelde inkomens in veel gemeenten in Noord Nederland behoren tot de laagste van het land. Wij kennen in onze provincie helaas dorpen, buurten en wijken waar werkloosheid en armoede van generatie op generatie overgaat. De economie van Noord Nederland kent structurele beperkingen: de perifere ligging en de ijle economische structuur. Ondanks deze harde feiten stelt onze regering dat er geen reden meer is om het Langmanakkoord volledig uit te voeren.

6 De boodschap uit Den Haag is: geen Kompas voor het Noorden en geen compassie met het Noorden. De PvdA-fractie vindt dat de bevolking van onze provincie aanspraak heeft op gelijke kansen op werk, welvaart en toekomstperspectieven. Iedere overheid dient dat na te streven. Dat is een grondwettelijke opdracht. In het minder bekende artikel 20 van de Grondwet is bepaald dat de spreiding van welvaart een onderwerp van zorg van de overheid dient te zijn. De regering lapt dit artikel van de Grondwet aan zijn laars. Staatssecretaris Van Gennip stelt dat het met de problematiek in Noord-Nederland relatief meevalt. Wij kennen inderdaad geen plattelandsproblematiek in de vorm van ontvolking, zoals we dat zien in sommige streken van Europa. Maar we hebben wel die ijle economische structuur, een duidelijk lagere participatiegraad en een lager welvaartsniveau. Er is daarom alle reden om een krachtig en effectief ontwikkelingsprogramma als Kompas voor het Noorden tot 2010 voort te zetten. Het voortijdig afbreken van het programma is kortzichtig en contraproductief. Voortzetting van het regionaal steunbeleid vindt de PvdA-fractie geen zaak van uitsluitend regionaal belang. Het is nadrukkelijk van nationaal belang. Als het kabinet zoveel waarde hecht aan de ontwikkeling van de mainportfunctie van de Randstad, dan is betere verdeling van de ruimtelijke en demografische druk essentieel. Woon- en werkfuncties die niet essentieel zijn voor de mainport-functie, moeten zoveel mogelijk worden overgeheveld naar gebieden waar ook op termijn ruimte en een stevige arbeidsreserve voorhanden is. Denk bijvoorbeeld aan de arbeidsintensieve callcentre-branche en de niet plaatsgebonden overheidsdiensten. Ook het deel van de ruimtevretende gla s- tuinbouw, waarvan het exportkanaal niet via Schiphol loopt, komt voor spreiding in aanmerking. Een uitgekiend stelsel van stimulansen en ontmoediging is daarvoor nodig. Spreiding van ruimtelijke druk wordt ook bevorderd door de aanleg van een snelle Zuiderzeelijn en krachtige ontwikkeling van de zogeheten noordelijke ontwikkelingsas. Dit is bittere noodzaak, omdat de ruimtelijke druk in de corridors van de Randstad richting Arnhem en richting Eindhoven ook al tot een stagnerend niveau is toegenomen. Betere spreiding van ruimtelijke druk levert op termijn een beter nationaal rendement op en spreiding van welvaart en werkgelegenheid. Daar is het mijn fractie om te doen. Voorzitter, politiek gaat over de toekomst. Wij moeten vooral vooruit kijken. Wij moeten dit lange termijn belang nadrukkelijk in Den Haag voor het voetlicht blijven brengen. Verhalen en argumenten gebaseerd op onrechtvaardigheid en het schenden van afspraken uit het verleden, treffen helaas bij dit kabinet geen doel. Wij moeten daarom offensief neerzetten dat een sterke noordelijke ontwikkelingsas en voorzetting van een programmatische aanpak de sleutels zijn voor het oplossen van nationale problemen. Noord Nederland heeft de fysieke ruimte. Noord Nederland heeft meer potentie dan een Hans en Grietje gebied, waarin pannenkoekhuizen de drijvende kurk van de regionale economie vormen! Voorzitter, ik kom bij het koersverhaal in de programmabegroting. De PvdA -fractie constateert dat het College kiest voor het geven van een extra impuls aan zes speerpuntsectoren. Dit verdient verheldering. Ik nodig het College uit de Staten deelgenoot te maken van de denkexercitie die tot deze zes sectoren heeft geleid. Leveren deze zes speerpunten de meeste welvaart en werkgelegenheid op voor onze provincie? Zo ja, op welke feiten berust dit? Welke andere sectoren zijn betrokken in deze provinciale portfolioanalyse? Waarom zijn die afgevallen? Het moge duidelijk zijn: meer informatie acht de PvdA-fractie zeer gewenst, alvorens tot een definitieve keuze wordt gekomen. Ongeacht de keuze van de speerpunten is een goede kennisinfrastructuur een absolute randvoorwaarde. De PvdA - fractie ziet dat elders in het land universiteiten en onderzoeksinstellingen steeds meer in clusters gaan opereren. Niet de versterking van de afzonderlijke elementen, maar versterking van de verbindingen en samenwerking genereert de meeste meerwaarde. Dit wordt in de nota Pinda onderkend en gestim uleerd. De PvdA is bevreesd dat de universiteit en de onderzoeksinstellingen in Gr oningen in een te geïsoleerde positie komen te verkeren. Hoe kijkt het College hier tegenaan? Is dit onderwerp van overleg met de RuG en de onderzoeksinstellingen in onze provincie? 4

7 Het tweede politieke thema dat de PvdA-fractie in de komende periode van cruciaal belang acht, naast het ruimtelijk economisch beleid, is het opvangen van de gevolgen van de vergrijzing op onze provinciale samenleving. Het aandeel 65+-ers zal stijgen tot meer dan 25% van onze bevolking. In deze categorie groeit het aandeel 80+-ers sterk. Dit heeft enorme gevolgen, zoals tekorten op de arbeidsmarkt, een geweldige stijging van de vraag naar zorg, veranderende woonbehoeften en een smaller wordend draagvlak voor instandhouding van voorzieningen. Bij een gelijkblijvende zorgvraag zal in % van de beroepsbevolking een beroep in de zorg moeten kiezen tegen 13% nu. Hoe kunnen we die sterk groeiende zorgvraag bedienen? Kunnen we de randvoorwaarden creëren waardoor ouderen op een goede manier langer thuis kunnen blijven wonen? Hebben we een woningvoorraad die voldoende levensloopbestendig is? Kunnen we de mantelzorg en het vrijwilligerswerk voldoende versterken? Hebben de mensen die van het kabinet langer moeten doorwerken, voldoende tijd om hun hoogbejaarde ouders te verzorgen? Hebben we een goed regionaal arbeidsmarktbeleid om er voor te zorgen dat we in de toekomst voldoende huisartsen, verzorgenden, maar ook leraren en agenten hebben? De PvdA-fractie vindt dat het beleid van de provincie beter moet worden toegespitst op het opvangen van de gevolgen van de vergrijzing. Waarom hebben wij wel een lange termijn visie en beleid op ruimtelijke ontwikkelingen, maar niet op deze ingrijpende demografische ontwikkeling? De PvdA wil onze provincie beter vergrijzingsbestendig maken. De PvdAfractie roept het College op een integrale visie en beleidsopties te gaan ontwerpen. Het is daarbij de kunst om een brede, integrale, op onderdelen elkaar versterkende aanpak te ontwikkelen. Is het College hiertoe bereid en wat kunnen we concreet verwachten? Het opvangen van de gevolgen van de vergrijzing is bepaald geen exclusieve verantwoordelijkheid van de provincie. Samenwerking met en het ondersteunen van gemeenten is hierbij geboden. De gemeenten zien met argusogen de Wet Maatschappelijke Ondersteuning op zich afkomen. Wat de precieze gevolgen hiervan zijn, is nog onbekend. Zeker is wel dat gemeenten weliswaar meer beleidsvrijheid krijgen, maar tezelfdertijd in een financieel korset worden geperst. Lagere overheden moeten een gigantische uitvoeringsbureaucratie gaan optuigen. Gemeenten krijgen bovendien te maken met zorgaanbieders die veelal op bovengemeentelijke schaal opereren. Gelet hierop is een gebiedsgerichte aanpak en bundeling van krachten nodig. De weinige kansen die er zijn, moeten worden benut. Bijvoorbeeld het beter combineren van integratie van verstandelijk gehandicapten en het instandhouden van voorzieningen. Een goed voorbeeld hiervan is in Friesland de exploitatie van een dorpswinkel door een instelling voor gehandicaptenzorg. Met inachtneming van de eigen verantwoordelijkheid van gemeenten, ziet de PvdAfractie bij de WMO een zinvolle ondersteunende rol voor de provincie weggelegd. Hoe krijgen we een werkbaar concept voor de keten wonen-zorg-welzijn? De eerste aanzetten zijn zichtbaar in het koersverhaal bij de begroting, maar er is veel meer nodig. De PvdA-fractie wil concrete plannen van het College zien. Voorzitter, ik stap over op het Openbaar Vervoer. Zoals wij gisteren hoorden hangt ons een ingrijpende bezuiniging boven het hoofd. Wat is de precieze aard en omvang van deze bezuiniging? Voorzitter, de marges om bezuinigingen op te vangen zijn in ons gebied smaller dan elders. Halvering van de dienstregeling bij een rittenfrequentie van 4 maal per uur, leidt tot toename van de wachttijd met 15 minuten. Bij een ritfrequentie van eens per uur leidt halvering van de dienstregeling tot toename van de wachttijd met maar liefst een uur. Minder haltes en niet meer doorrijden tot de dorpskern stelt ouderen voor onmogelijke problemen. Het moge duidelijk zijn dat de PvdA-fractie daarom bezuinigingen op het Openbaar Vervoer een bittere pil vindt. Op pag. 21 van het koersverhaal staat dat het College er naar streeft om vrijwel alle woonkernen te blijven ontsluiten met openbaar vervoer. Hoe denkt het College dit te realiseren? Waar is deze keus op gebaseerd? Wordt hier simpelweg de kaasschaafmethode gebruikt, of zijn er ook andere alternatieven in beeld geweest? Welke zijn dat? Gisteren zijn daarover in de media stellige uitspraken gedaan. Voorzitter, de Staten gaan niet over de dienstregeling voor het Openbaar Vervoer, maar wij willen wel over het toekomstige OV-concept in debat met het College. 5

8 Het vierde punt van de PvdA-fractie is het programma Natuur en Landschap. Daarover is de P vda-fractie maar matig tevreden. De voortgang in de realisering van de doelen uit het collegeprogramma stagneert. Voor een deel is dit te wijten aan LNV-beleid. De realisering van de ecologische verbindingszones gaat in een tempo van slechts 8 kilometer per jaar. Er is 12 kilometer per jaar nodig om 200 kilometer in 2018 te bereiken. De PvdA-fractie wil de vaart erin houden en de EHS, inclusief de verbindingszones, in 2018 gerealiseerd hebben. Hoe denkt het College dat waar te maken? Waar het in de begroting gaat over het soortenbeleid en de rol van de agrarische natuurverenigingen, mist de PvdA-fractie heldere afrekenbare doelstellingen en concrete prestatienormen. Zo rijst de indruk dat het College de ingeslagen weg kwijt dreigt te raken. Dat blijkt ook uit de reacties van belanghebbende organisaties tijdens de onlangs gehouden hoorzitting. Voorzitter, wij schieten het College in de commissie graag te hulp om op het rechte pad te blijven en niet te verdwalen in het Groningse groen. Overigens kan de PvdA-fractie de begroting op hoofdlijnen steunen. De afspraken en voorstellen die aan de orde zijn geweest bij de Voorjaarsnota, zijn correct in de begroting opgenomen. Het negatief saldo voor het jaar 2008 in het meerjarenperspectief is omgebogen in een positief saldo. Dat is een goede zaak. De opzet en vormgeving van de programmabegroting gaat de goede richting uit. Een compliment voor het ambtelijk apparaat! In de commissies valt nog wel wat bij te vijlen en te polijsten in de programma s, onder meer over de verschillen in autorisatieniveau en de afrekenbaarheid. Ten slotte voorzitter wil ik graag enkele woorden wijden aan de politieke verhoudingen in onze provincie en de verhoudingen tussen de partijen in deze statenzaal. Ik richt mij daarbij vooral tot de heer Boertjens. Hij heeft zich hierover op 14 augustus j.l. in het Dagblad van het Noorden op bijzondere wijze heeft uitgelaten. Hij heeft gelijk waar hij stelt dat debatten zich soms eindeloos voortslepen. Dat hij zijn ongenoegen via de media bekend maakt, staat hem vrij, maar het heeft mij wel verbaasd en wel om twee redenen. In de eerste plaats hebben wij dit voorjaar onze prille ervaringen in het werken in dualistische verhoudingen geëvalueerd. Dat was bij uitstek de plaats geweest om dit aan de orde ste llen. In de tweede plaats wekt hij de suggestie dat de VVD-fractie geen medeveroorzaker is van de door hem gekapittelde vergadercultuur. Indachtig bijvoorbeeld de inhoudelijk goede, maar breedsprakige bijdrage van de heer Boumans in het debat over de Voorjaarsnota, mag de VVD -fractie de kritiek op de vergadercultuur zeker ook op zichzelf betrekken. De opstelling van de heer Boertjens in het interview in het Dagblad van het Noorden deed mij een beetje denken aan die man bij mij in de straat die zijn hond uitlaat. Zodra zijn hond een boodschap op de stoep doet, heeft die man een houding en een blik in de ogen van hier hoor ik niet bij. In het zo-even aangehaalde interview is de PvdA afgeschilderd als arrogant. Er zou sprake zijn van een PvdA -hegenomie. De bestuursstijl van de PvdA is geassocieerd met die van communistische landen. Voorzitter, in deze statenzaal zijn acht fracties vertegenwoordigd. Die fracties kunnen niet beschikken over een gelijke mate van invloed op en macht over de besluitvorming. Dat hebben de kiezers zo beslist. Dat wordt blijkbaar wel eens vergeten. Met steun van de kiezers is de PvdA een politieke partij die tracht zoveel mogelijk van haar programma en doelen te realiseren. Daarin verschilt de PvdA niet van andere partijen. Dat dit de PvdA in Groningen door de steun van eenderde deel van het electoraat in belangrijke mate lukt, dient de heer Boertjens in een democratisch bestel te respecteren. Ik merk hierbij nog op dat de PvdA altijd in coalitieverband bestuurt en als randvoorwaarde stelt dat doelen bereiken en de verhoudingen zo goed mogelijk houden, moeten worden gecombineerd. Dat besef is na het roerige politieke jaar 2002 alleen maar toegenomen. Een vergelijking met communistische landen en de Wende van 1989, waarin volken het juk van dictaturen van zich afwierpen, is dan ook volstrekt ongepast en bizar. Om kort te gaan voorzitter, ik heb de behoefte het optreden van de heer Boertjens, niet via de media, maar rechtstreeks in deze statenzaal, te typeren als kwaalmtoeterij. Voor de niet-groningers in deze statenzaal: een kwaalmtoet is een te hoog opgedraaide petroleumlamp die, naast licht, vooral walm en roet verspreidt. 6

9 De heer BOERTJENS: Voorzitter. Ik word uitgedaagd en ik denk dat het goed is om meteen op de heer Moorlag te reageren. U gaat nu van een heel klein stukje in de krant een heel verhaal maken dat al drie keer zo lang is als het interview. U volgt heel sterk uw eigen interpretatie. Wat in het kleine blauwe kadertje staat is dat het naar mijn opvatting niet goed is als één partij door de jaren heen de dominantie heeft in een politiek systeem. Ik heb het niet gehad over dictaturen of de toestanden in Oost-Europa. Ik heb wel verwezen naar de betekenis daarvan voor de politieke cultuur en je kunt daar in Oost-Europa vóór de Wende zien welke gevolgen dat heeft gehad. Dat is naar mijn opvatting glashelder. U kunt daar nu wel allemaal misstanden in Oost-Europa bij halen, maar daar heb ik niet op gedoeld. Ik heb alleen willen zeggen en dat kan ik hier nog eens beamen, want daar schaam ik mij niet voor dat als één politieke partij, van welke kleur dan ook, tientallen jaren dominant is, is dat slecht voor het politiek systeem. De heer MOORLAG: Dat laatste vind ik een te billijken standpunt en het staat de heer Boertjens vrij om uitlatingen in de krant te doen van welke aard dan ook. Wij hebben in dit land volstrekte vrijheid van meningsuiting. Echter, waar mijn partij zich aan stoort is de relatie die is gelegd met de Wende en met de cultuur en de systemen in de communistische landen en daar richt ik mij met name op. Voorzitter, ik sluit af met een luchthartiger onderwerp. In mijn fractie heeft de roep geklonken om naast beleidsmatige kaders met name ook taalkundige kaders te stellen. Die roep komt met name voort uit het veelvuldige en onduidelijke gebruik van de woorden met name. Dit is met name het geval in paragraaf van de begroting waar de woordcombinatie met name driemaal worden gebruikt op verwarrende wijze. Dit met name brengt mij tot een oproep aan met name het College om in de toekomst met name acht te slaan op het minder vaak gebruiken van de woorden met name. Ik verwacht een krachtige toezegging, opdat een motie, opgesteld door het taalpuristisch smaldeel in mijn fractie, achterwege kan blijven. De VOORZITTER: Het woord is aan de heer Hollenga. De heer HOLLENGA: Voorzitter, collega -Statenleden. Het gaat al weer om de tweede begroting van het huidige College. Een goed moment om even een tussenbalans op te maken. Wat opvalt, is dat het College het voornemen waarmaakt om vooral in te zetten op uitvoering van beleid. Wat dat betreft zou het bordje Werk in uitvoering voor het Provinciehuis geplaatst kunnen worden. Dat de collegepartijen dit beleid steunen mag als vanzelfsprekend worden beschouwd, maar dat het College daarvoor ook brede steun krijgt van andere partijen in deze Staten, zie de besluitvorming bij de Voorjaarsnota, geeft aan dat we met de goede dingen bezig zijn. Mevrouw BOS: Voorzitter. Het verbaast mij dat de heer Hollenga zegt dat de collegepartijen het College vanzelfsprekend ondersteunen. Maar wij hebben toch een dualistisch systeem. Dan is dat toch niet zo vanzelfsprekend? De heer HOLLENGA: Nee, daar heeft u helemaal gelijk in en ik heb de indruk dat u het liefste ziet dat de collegepartijen rollebollend over straat liggen met het College, maar op het moment dat wij constateren dat het College die punten die wij hebben ingebracht bij de collegeonderhandelingen en de Voorjaarsnota, ook daadwerkelijk uitvoert, dan spreken wij daarvoor onze steun uit. Dat doe ik dan ook bij dezen. Mevrouw BOS: Kunt u zich voorstellen dat de collegepartijen heel goed naar de voorstellen van het College kijken en bij sommige voorstellen toch problemen hebben? De uitvoering hoeft niet zo precies te zijn als 7

10 De heer HOLLENGA: Wij hebben daar soms ook problemen mee. U heeft ons daarover gedurende het afgelopen jaar wel eens gehoord. Mevrouw BOS: Ik vind bovendien dat u niet zo badinerend hoeft te doen en te zeggen dat wij zouden willen dat de collegepartijen rollebollend op straat liggen. Dat wil ik helemaal niet. Zelf heeft u ook gepleit bij de werkgroep Dualisme voor meer discussie in de Staten. Dat maakt de boel toch wat levendiger? De heer HOLLENGA: Jazeker en ik zal die discussie ook niet uit de weg gaan. Mevrouw BOS: Dit moest mij wel even van he t hart, voorzitter. De heer HAASKEN: De woorden van de heer Hollenga in de richting van mevrouw Bos dat de CDAfractie ook wel eens tegen een collegevoorstel stemde, waren zojuist interessant. Ik ben eigenlijk wel benieuwd om welke voorstellen dat nu eigenlijk gaat. Kan de heer Hollenga daar een voorbeeld van noemen? De heer HOLLENGA: Die hebben zich nog niet expliciet voorgedaan, want het College doet haar werk goed. Dat het College van aanpakken weet, mag ook blijken uit de vele onderwerpen die al gepasseerd zijn. Ik noem het afronden van de waterbergingdiscussie; de positieve geluiden uit de regio als het gaat de gebiedsuitwerkingen in het kader van het POP, waarbij sprake is van maatwerk waar dat nodig is; de aanpak van het natuur- en landschapsbeleid en de invulling van de EHS daarbij laten wij dus een ander geluid horen dan de PvdA-fractie -; een cofinancieringsregeling voor kleinschalige woonzorg-projecten en multifunctionele centra; de gezondmaking van de financiën van RTV Noord; de depotvoorzie ning voor het Groninger Museum; de aanpak van de ringwegen bij de stad en de voorfinanciering van een aantal andere knelpunten in de infrastructuur in onze provincie; de aanbesteding openbaar vervoer en, ondanks de bezuinigingen, ligt er opnieuw een sluitende begroting voor het komend jaar ter bespreking voor. Bij de uitvoering van het beleid staat de provincie als middenbestuur tussen het Rijk en gemeenten in. Met beiden heeft zij te maken. Met betrekking tot het Rijk is de actualiteit van de dag dat het kabinet twee belangrijke dossiers heeft geproduceerd waar we als provincie mee te maken krijgen: de nota s Ruimte en Pieken in de Delta. Het CDA vindt dat we als provincie goede argumenten hebben om onze wensen in de beide nota s nog beter verwerkt te krij gen. Daarnaast is het zaak om als Groningen, nee als Noord-Nederland, alles uit de kast te halen om daar waar onze kansen liggen gebruik te maken van de mogelijkheden die het Rijk ons biedt. Dit alles in het belang van de ruimtelijke en sociaal-economische ontwikkeling van onze regio. Als het gaat om de invulling van de nota Ruimte dan zijn wij met het College van mening dat de daarin geschetste ontwikkelingsplanologie ook in Groningen hoog op de agenda moet blijven. Middels het Provinciaal Omgevings Plan met daarin de keuze voor de kernzones laat Gr o- ningen zien dat zij deze verantwoordelijkheid aan kan. Maar het CDA vindt dat, gelet op de nota Ruimte, ook de gemeenten hun verantwoordelijkheid moeten kunnen nemen om iets van deze ontwikkelingsplanologie te kunnen invullen. Volgens het CDA zijn er binnen het POP voor gemeenten voldoende mogelijkheden om hier invulling aan te geven. Wij horen echter nog te vaak dat zij de provincie op hun weg tegen komen met de mededeling dat het POP het niet toestaat. Het CDA vindt dat hier de komende tijd meer duidelijkheid over moet komen door een goede communicatie. De provincie moet laten zien dat de wil er is om maatwerk te leveren en dit ook uit te stralen. Dit gezegd zijnde is het CDA van mening dat het POP van de provincie Groningen zoals vastgesteld in 2000, voldoende ruimte biedt om de ambities van de nota Ruimte te kunnen invullen. Dat betekent voor ons dat het niet nodig is om te komen tot een gehele herziening van het POP. Hooguit een kleine inventarisatie van knelpunten om daarna met de Staten te bespreken in hoeverre deze via een aanpassing verwerkt moet worden. 8

11 Als we het hebben over het ruimtelijk beleid dan hoort het onderwerp woningbouw daar nadrukkelijk bij aan de orde te komen. Dat we de geplande woningbouw in onze provincie bij lange na niet halen is inmiddels een ieder duidelijk. Wij wijken daarbij overigens niet af van het landelijke beeld. Het CDA is vier jaar terug al begonnen met het signaleren van de zorgelijke situatie in de gemeente Groningen en wij kwamen hier elk jaar op terug. Elk jaar werd er gesteld dat het jaar daarop beter zou worden. Helaas is het tegendeel het geval. En natuurlijk, overheden bouwen geen woningen, maar, voorzitter, wij moeten niet in een situatie komen dat we er genoegen mee nemen dat de markt zijn werk niet doet. Voor ouderen en sta r- ters moet er iets gebeuren. In het NRC van 26 augustus kwam ik een kaartje tegen, waarop met rood is aangegeven bij welke gemeenten er sprake is van een negatief saldo als het gaat om sloop en nieuwbouw. In heel Nederland gaat het om 58 gemeenten waarvan elf in onze provincie. Nu hebben wij wel vaker kaartjes in kranten gezien waarbij veel gemeenten rood gekleurd waren, maar dan ging het meer om politieke verhoudingen en ik denk dat wij daar de rela tie niet willen leggen. In het collegeprogramma hebben wij afgesproken: eerst bouwen dan slopen. Het CDA wil van het College weten in hoeverre daar op dit moment al invulling aan wordt gegeven en met welke resultaten. Gelukkig onderkent het College de zorgen van het CDA ook. Zij kondigt in het koersverhaal reeds een aantal concrete maatregelen aan. Graag zouden we van het College vernemen welke resultaten zij hiermee denkt te bereiken en op welke termijn. Het CDA vindt dat naast datgene wat het College va n plan is ook nog eens gekeken moet worden naar andere mogelijkheden. In de stad Groningen is eind vorig jaar nagegaan waar in de stad nog lege plekken zijn waar gebouwd kan worden. Ik meen te weten dat er toen wel gesproken is over meer dan 1000 woningen. Waarom zou de provincie dit niet stimuleren in alle gemeenten in Groningen? Dit kan tot een extra bouwstroom leiden. Op deze manier geef je burgers de mogelijkheid om met woningbouwvoorstellen te komen. Als gemeenten dergelijke woningbouwprojecten ook zie n zitten, moet de provincie met maatwerk dit ondersteunen. Artikel 19-procedures kunnen nog steeds! Gemeenten en provincie moet daar meer gebruik van maken. Hiermee wil het CDA meer verantwoordelijkheid leggen bij de burgers in deze provincie als het gaat om het stimuleren van de woningbouw. Als het gaat om de Gebiedsgerichte Economische Perspectieven voor Groningen dan moeten wij kijken hoe dat straks ingevuld kan worden binnen de nota Pieken in de Delta, nog even afgezien hoe laatstgenoemde nota er precies uit komt te zien, want wij zijn nog druk bezig om daar nog de nodige invloed op uit te oefenen. Het CDA wil vasthouden aan datgene wat onze doelstellingen zijn binnen Langman/Kompas, maar er komt een moment waarop wij ons moeten afvragen of gelet op de veranderende omstandigheden de invulling dezelfde moet zijn als ons in 1998 voor ogen stond. Met Pieken in de Delta wil het Rijk de regio stimuleren door regiospecifieke kansen van nationaal belang te benutten. Daarvoor moet de delta (de basiskwaliteit) wel op orde zijn. Het CDA vindt dat er wel zeker een Rijkstaak ligt als het gaat om het wegwerken van regionale verschillen. Een schoolverlater van het middelbaar beroepsonderwijs in Winschoten moet dezelfde kansen op werk krijgen als iemand in Boxtel. Op dit moment is wat ons betreft het regionaal beleid dat dit kabinet voorstelt, nog niet CDA-proof. Daarom heb ik ook namens het CDA op l september het manifest ondertekend dat naar Den Haag is gegaan. Om diezelfde reden zullen ook leden van mijn fractie op 15 september a.s. meegaan naar Den Haag en tevens waarderen wij en zullen wij steun verlenen aan de actie van de ChristenUnie zoals die hedenochtend hier is opgestart. Voorzitter, het CDA vindt dat er extra aandacht moet komen voor de passages over de Eemsdelta in het Piekendossier. Al eerder pleitte het CDA voor meer samenwerking met de havenactiviteiten aan de overkant van de Eems. Om onze kansen in de Eemsdelta te kunnen verzilveren wordt het nu echt hoog tijd om vorm te geven aan deze samenwerking. Wij moeten laten zien dat de Eemsdelta werk wil maken van haar mogelijkheden de Corridor naar het Oosten te worden. Dit najaar komt het kabinet met een nieuwe havenvisie. Daarnaast zal begin volgend jaar de nota Mobiliteit worden vastgesteld in Den Haag. Beide stukken zullen naar verwachting een beroep doen op de regio s om te komen tot een duidelijke visie op de positie van logistiek en vervoer. 9

12 Die kans moeten we aangrijpen om de positie van onze havens, maar ook van het Rail Service Centrum Groningen en Groningen Airport Eelde te verstevigen. Het CDA vraagt het College om op korte termijn met de directie van het Havenschap en andere partijen te komen tot een werkgroep die dit gaat oppakken. Wat ons betreft zou dit zelfs een internationale werkgroep moeten zijn. Wij vragen het College om nog voor de jaarwisseling de commissie Economie en Mobiliteit te informeren hoe dit kan worden opgepakt. Samen met Duitsland vormen wij straks ook weer een stevige regio als het gaat om gebruik te kunnen maken van structuurfondsen en Interreg-gelden. Europa kiest wél voor regionaal beleid en zeker voor grensoverschrijdend beleid. Dus ook hier weer werk in uitvoering voor dit College. Ga door met de lobby op dit terrein in Brussel en zorg ervoor dat het Rijk zich wel moet committeren aan deze Brusselse beslu i- ten. Naast een goed sociaal-economisch beleid hoort een welzijnsbeleid waarin mensen om elkaar geven en ook iets aan elkaar willen geven. De afgelopen jaren gaven we ons beleid op het gebied van welzijn, cultuur, sport en gezondheid een regionale invulling waardoor meer burgers hier hun voordeel mee hebben kunnen doen. Het CDA wil hiermee doorgaan. Zowel voor de nieuwe cultuurnota als voor het nieuwe welzijnsbeleid zijn dit voor het CDA belangrijke ijkpunten. In het belang van het welzijn en de gezondheid van onze burgers stelt het CDA de Staten voor om de komende periode in dit beleid te kiezen voor het tegengaan van volksziekte nummer 2, namelijk overgewicht. Via het RIVM-rapport van vorige week werd nog eens bevestigd welke bedreiging dit vormt voor de bevolking. Als provincie hebben we de mogelijkheid om hier in preventieve zin iets aan te doen. Door hieraan samen met vele partijen de komende jaren op allerlei terreinen te werken, moet het mogelijk zijn de cijfers van de provincie Groningen - als het gaat om dit probleem - in positieve zin te beïnvloeden. Op welke terreinen de provincie in preventieve zin een bijdrage kan leveren, heeft het CDA vastgelegd in een startnotitie die ik Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten bij dezen overhandig. Als het gaat om deze volksziekte dan ligt er uiteraard een grote verantwoordelijkheid bij de mensen zelf en de overheid kan hierbij stimulerend optreden. Ik denk dat Statenleden daarin een goed voorbeeld kunnen geven. Ik heb begrepen dat de gedeputeerde de 4-mijl gaat lopen en ik zal mij daar graag bij aansluiten. Voorts is onze fractiegenoot Arnold van Dam is begonnen met de stappenteller aan zijn broekriem vast te maken zodat hij per dag kan zien of hij voldoende in beweging is. Alle statenfracties krijgen van de CDA-fractie één stappenteller uitgereikt, zodat zij binnen hun fractie eens kunnen bekijken hoe dit werkt en of dat iets voor hen is. Daarmee kunnen zij de discussie over de Startnotitie van het CDA in de commissie Welzijn, Cultuur en Sociaal Beleid beginnen. Hierbij overhandig ik de heer Boertjens de stappenteller, zodat hij daarna zijn vraag kan stellen. De heer BOERTJENS: Voorzitter, dit is een mooie stap voorwaarts. Echter, wat ik mij naar aanleiding van de heer Hollenga afvraag is het volgende. Wij kunnen het straks vinden met elkaar, maar hoe zorgen wij dat dit idee van meer bewegen en de strijd tegen overgewicht die ik uiteraard onderschrijf terechtkomt in onze steden, dorpen en op het platteland. De heer HOLLENGA: Daar heb ik net twee voorbeelden van gegeven, namelijk via het provinciaal beleid. Leest u de notitie over de mogelijkheden de komende dagen even rustig na. En door zelf het goede voorbeeld te geven en dit ook via alle mogelijke manieren uit te dragen. Mevrouw SMIT: Ik wilde aan de heer Hollenga meegeven dat in de welzijnscommissie het plan over meer sport op school al loopt en dat als je vroeg begint, je toch mag aannemen dat het ook later wel goed zal gaan. Er zijn dus al dingen die op dit terrein gebeuren. De heer HOLLENGA: In de notitie wordt gerefereerd aan het reeds ingezette beleid van de provincie en gepleit wordt om daarmee door te gaan. 10

13 De heer ZANEN: Voorzitter. In Oost-Europese landen is dit ook al eerder ontdekt, namelijk dat bewegen goed is voor het lichaam. In China wordt er op zeer grootschalige wijze elke ochtend vóór het werk aandacht aan gegeven. Misschien is dit een suggestie voor de heer Boertjens. De heer BOERTJENS: Het begint nu een beetje hilarisch te worden. Ik vind dat allemaal prachtige en goede initiatieven, maar als ik hoor dat gisteren Galmgroepen (Groninger Actief Leven Model) voor een dichte deur komen te staan in Groningen, omdat de zalen niet besproken zijn en de docenten niet afgehuurd kunnen worden, dan denk ik dat wij helemaal niet naar Oost-Europa hoeven te gaan, maar dat wij dicht in de buurt kunnen kijken of hier niets opgelost moet worden. De heer HOLLENGA: Voorzitter, als het gaat om de sterke punten van Groningen dan moeten we ook zeker kijken naar de kansen die de stad Groningen te bieden heeft. Op het gebied van cultuur he bben wij in Groningen verspreid over het jaar een aantal belangrijke culturele evenementen, zoals Noorde rzon, Noorderlicht, Noorderslag, Eurosonic, enz. Daarnaast speelt het Groninger Museum zowel nationaal als internationaal een sterke rol in de Groningen Promotion. Het collegeprogramma spreekt over het verste r- ken van de Stad Groningen als culturele hoofdstad van Noord-Nederland. Het CDA stelt voor om hierin nog een stap verder te gaan. Tot voor kort werden er binnen de Europese Unie jaarlijks enkele steden aangewezen als Culturele Hoofdstad van Europa. De laatste keer dat een Nederlandse stad daarbij was, was Rotterdam in Nu wordt er echter nog maar één stad per jaar in Europa aangewezen als Culturele Hoofdstad van Europa. Wij zijn inmiddels met 25 lidstaten, dus u weet dat het lang kan duren voordat je aan de beurt bent. Als we kijken naar de verdeling over de verschillende landen dan blijkt dat pas in 2018 er weer een stad in Nederland in aanmerking kan komen als Culturele Hoofdstad van Europa. Het zou natuurlijk fantastisch zijn als Groningen dat kan worden. Daar moeten wij nu aan gaan werken. Als opmaat daar naartoe stelt het CDA voor om in overleg met de andere provincies en het Rijk te komen tot een jaarlijkse aanwijzing van een Culturele Hoofdstad van Nederland. Groningen zou dan het spits kunnen afbijten in bijvoorbeeld 2006 of Met de provinciale budgetten voor midden- en grote evenementen kan de provincie dit stimuleren en ondersteunen. De heer HILVERTS: Het CDA heeft het over de stad Groningen, maar ik ben dan benieuwd wat zij dan met de Ommelanden voor heeft met cultuur. De heer HOLLENGA: Wij hebben gedurende de afgelopen jaren een aantal grote evenementen in de Stad gehad. Ik noem de Giro en toen hebben wij veel activiteiten laten uitspreiden over het Ommeland. Als je iets doet in de stad Groningen is het Ommeland daarbij betrokken. Stad en Ommeland zijn één. De heer HILVERTS: Het ging toch om de Culturele Hoofdstad en nu spreekt u over sportevenementen. De heer HOLLENGA: Op het moment dat Groningen als culturele stad wordt gepromoot, heeft dat zijn uitstraling en dan kunnen activiteiten, gekoppeld aan het landelijk gebied, daarbij worden betrokken. Tot slot, voorzitter. De voorliggende begroting geeft het CDA geen aanleiding om daar heel veel woorden aan te besteden. In de Commissie zal er op een aantal punten nog aandacht aan worden geschonken. Dat heeft ook te maken met het feit dat de invulling van deze begroting voor een groot deel is bepaald door de besluitvorming bij de Voorjaarsnota. Het College pleit ervoor om de algemene beschouwingen blijvend te laten plaatsvinden bij de presentatie van de Programmabegroting. De discussie binnen de CDA-fractie heeft toch tot een andere conclusie geleid. Wij voelen er erg veel voor de Algemene Beschouwingen voortaan te koppelen aan de Voorjaarsnota en wij zouden graag reactie van andere partijen horen. Het College heeft de toon gezet door hard aan de slag te gaan. 11

14 Zij worden daarbij ondersteund door een ambtelijke dienst die daarvoor waardering verdient. Maar ook dank aan de griffie en de huishoudelijke dienst die het afgelopen jaar het werk van ons als Provinciale Staten op alle mogelijke manieren heeft ondersteund. Echter, de dynamiek en daadkracht in onze provincie wordt niet alléén bepaald door de politiek. Vooruitgang zit hem óók en vooral in de daadkracht van de burgers. Als CDA appelleren wij daarom ook aan de verantwoordelijkheid van alle burgers om ieder op haar of zijn manier een bijdrage te leveren. Dit is ook één van de uitgangspunten uit het collegeprogramma. Ik citeer: Wie kunnen ons beter vertellen wat zij nodig hebben om prettig te kunnen wonen, werken en leven in hun provincie dan de inwoners zelf? Late n we daar ook het komende jaar weer volop de ruimte aan geven. De VOORZITTER: Dank u wel. Ik heb net vastgesteld dat de Startnotitie in omloop is gegaan. Ik neem aan dat die nu is ingediend en als statenstuk kan dienen, zodat ik later voorstellen kan doen voor de behandeling. Het woord is aan de heer Boertjens. De heer BOERTJENS: Geacht college, geachte leden van de Provinciale Staten. Hoewel het economisch tij zich langzaam iets ten goede lijkt te keren, is er op zich nog geen hoop op blijvend herstel. De tijd dat de bomen tot in de hemel groeiden, is allang voorbij en de gevolgen hiervan worden nu ook in onze provincie steeds meer voelbaar. Dat het College er toch weer in geslaagd is om tot een sluitende begroting te komen, verdient wat ons betreft een compliment. Wij steunen die begroting dan ook op hoofdlijnen. Maar dat dit alleen mogelijk bleek door een structurele verzwaring van de lasten voor de burger, in de vorm van een opcentenverhoging, moeten wij niet vergeten. De VVD -fractie was en is hier niet blij mee en dat hebben wij ook tijdens de voorjaarsnota duidelijk gemaakt. Bij het besteden van die extra inkomsten voor de cofinanciering in het kader van Kompas moet de nadruk liggen op werkgelegenheid. En dat geldt ook bij de verdeling van het laatste Kompasgeld in deze periode. De VVD-fractie vindt dat dit geld ingezet moet worden in die provincie die de allerbeste projecten heeft op basis van objectieve standaarden. De heer MOORLAG: Voorzitter. Neemt de heer Boertjens het einde van de Kompasprogramma s als vaststaand feit aan? Als hij spreekt over de verdeling van de laatste middelen? De heer BOERTJENS: Ik heb het over deze periode tot Ik heb het niet over het Kompas in zijn algemeenheid, maar over de huidige periode die loopt tot De bedragen die daarvoor zijn gereserveerd zijn ook eindig en mijn stelling is dat nu waar de bedragen beperkt zijn, wij niet moeten gaan zeggen dat iedere provincie voor de verdeling van het resterende bedrag dan maar recht heeft op éénderde van dat bedrag. Kijk dan vooral naar die projecten die het meeste toevoegen aan de groei en de werkgelegenheid in het gehele noorden. Bekijk dat noordelijk breed. De heer MOORLAG: In mijn ogen is Kompas in 2006 niet eindig en is er slechts sprake van een knip geweest in verband met de discussie over de Europese structuurfondsen. In mijn ogen is het beter om te spreken over voortzetting van het programma tot 2010 en dat eindigheid voor die tijd niet aan de orde is. De heer BOERTJENS: U hebt daar in uw eerste termijn een uitgebreid en doortimmerd betoog over gehouden. Daar hoeft u wat mij betreft niets aan toe te voegen. Dus het gaat erom de Kompas-gelden niet gewoon verdelen over de drie betrokken provincies, maar om het zorgvuldig en objectief bekijken wat de beste ideeën en de beste initiatieven zijn. Natuurlijk gaat het ons vooral om de werkgelegenheid en laten wij dan zorgen dat geïnvesteerd wordt in de beste projecten. 12

15 Voorzitter, de Groninger automobilist verdient waar voor zijn belastinggeld en krijgt dat naar de mening van de VVD-fractie niet voldoende. De investeringen in infrastructuur zijn te mager en dat vinden wij jammer. Zo worden weliswaar het Hoendieptracé en de Friesestraatweg aangepakt, naast enkele kle inere projecten, maar een groot project als de verdubbeling van de N33 is nog altijd in de overlegfase. Laten wij hopen dat er binnenkort daadwerkelijk een schop in de grond gaat. Nog niet zo lang geleden werden wij opgeschrikt door ferme taal van gedeputeerde Calon aan het adres van onze minister van Financiën. Er zouden ernstige vertragingen dreigen bij onder meer de ontwikkeling van Meerstad, omdat Zalm de provincies en gemeenten verbiedt om schulden te maken in de vorm van leningen voor grondaankopen. De boetes die hierop staan zouden, ik citeer de heer Calon: voor lief worden genomen. Enige navraag levert ons een heel ander beeld op. Kort gezegd komt het erop neer dat ook provincies en gemeenten hun bijdrage moeten leveren aan het terugdringen van het nationale begrotingstekort, door bijvoorbeeld voor de waterbergingsgebieden een leaseconstructie in het leven te roepen, iets waar wij als VVD-fractie al veel eerder voor hebben gepleit. Het einde van het gemeentelijk grondbedrijf blijkt te slaan op een advies om activiteiten van die grondbedrijven onder te brengen in PPSconstructies. Wij verzoeken de gedeputeerde zorgvuldiger te zijn in zijn communicatie en de zaken niet ernstiger voor te doen dan zij zijn en zeker niet in een tijd waarin de verhouding tussen dit College met Den Haag niet opperbest is. De heer MOORLAG: Voorzitter, ik krijg de indruk dat zo n leaseconstructie toch slechts een optische constructie is die verhult dat er sprake is van uitgaven van publieke middelen. Wat draagt dat in concreto bij? De heer BOERTJENS: Dat draagt ertoe bij en dat lijkt slechts een optische constructie dat je minder meetelt in het begrotingstekort. De heer MOORLAG: Voorzitter, dat doet mij denken aan die reclamespotjes van aanbieders van lenen en spaarproducten. De heer BOERTJENS: U leidt in feite de discussie af van het punt waarover ik ben begonnen en dat is dat wij naar onze opvatting niet hierover moeten gaan debatteren via de krant. Ik denk dat u dat punt ook al in eerste termijn heeft ondersteund, maar dat wij hierover in de Staten moeten praten en dat niet over onze hoofden discussie wordt gevoerd, maar dat wij dit zelf doen. Als ik vind dat de heer Calon via de media een minister Zalm aanpakt, dan denk ik dat hij wel goed gedocumenteerd moet zijn. De heer CALON (gedeputeerde): Voorzitter, bij de suggestie van de heer Boertjens over de leaseconstructie vraag ik hem of hij bekend is met de gang van zaken rond de zogenaamde crossborder leaseconstructies die een paar jaar geleden in discussie zijn geweest tussen lagere overheden en het ministerie van Binnenlandse Zaken. De heer BOERTJENS: Het antwoord is ja. Wij hebben ons daarin verdiept, meneer Calon. Wij hebben de IJsland-constructies bekeken en de Malta-constructies. Er zijn inderdaad goede en slechte constructies. Voorzitter, ik sprak over de moeizame verhouding tussen ons College en Den Haag en die blijkt ook uit de discussie rondom het boren in onze geliefde Waddenzee. De regering heeft de investering van 800 miljoen euro nu al teruggeschroefd naar 500 miljoen euro. Meijer had 800 miljoen euro voorgesteld, maar uiteindelijk zitten wij nu op 500 miljoen en naar onze opvatting is dit voor een groot deel te wijten aan de halsstarrige opstelling van dit college, gesteund door de gehele Staten met uitzondering van de VVD en die opstelling heeft ons, naar onze opvatting, alleen maar nadeel opgeleverd. 13

16 Zoals de minister van BZK ons onlangs zei: Het gaat op dit moment over u, maar zonder u. Overigens is het College van onze buurprovincie Friesland verstandiger geworden in deze kwestie en heeft haar opvattingen bijgesteld. Wij zijn en blijven natuurlijk geïnteresseerd in de opstelling van het CDA. Voor de zomerperiode had de CDA-fractie de resultaten van het aanvullend wetenschappelijk onderzoek nog niet gelezen. Ik neem aan nu wel. Onze vraag is of daarmee aan de verlangens van die fractie is voldaan en of zij nu hetzelfde standpunt in kunnen nemen als haar Tweede Kamerfractie, namelijk dat gaswinning niet schadelijk hoeft te zijn. Een andere vraag is natuurlijk hoe zo n standpunt past binnen de collegeverhoudingen. De heer VAN ZUIJLEN: Ik wilde een vraag stellen over het verband dat de heer Boertjens legt tussen de houding van deze Staten en het College enerzijds en het bedrag dat het Rijk beschikbaar zou willen stellen voor investeringen in de Waddenzee anderzijds. Begrijp ik goed dat u stelt dat doordat Groningen zich verzet, het investeringsbedrag terugloopt? Bestaat daar een direct verband tussen? De heer BOERTJENS: Ja, die mening is mijn fractie toegedaan. Over de opstelling vanuit Groningen via de Staten alsmede via het College worden dagelijks signalen afgegeven en ik verwijs daarvoor naar een recent interview van gedeputeerde Gerritsen in de Turntable* in de trant van wij zetten de hakken in het zand en met ons valt niet te praten. Op het moment dat je zegt dat je dat niet wilt en er niet over wilt praten, kom je in een heel slechte onderhandelingspositie en is het inderdaad zoals minister Remkes zei, dat nu gepraat wordt over u, maar zonder u. Dat boren onder de Waddenzee gaat toch wel door, maar dan zonder de provincie Groningen als onderhandelingspartner. De heer VAN ZUIJLEN: Dus ons jawoord is in de ogen van de VVD 300 miljoen euro waard? De heer BOERTJENS: Als je zegt dat er met ons te spreken valt, dan kun je ook voorwaarden aangeven waaronder het zou moeten gebeuren. Je kunt ook zeggen wat de compensaties op dat punt zijn en wat daar tegenover moet staan. Onze stelling is dat doordat de provincie Groningen met uitzondering van de VVDfractie steeds maar de hakken in het zand blijft zetten, wij daardoor geen onderhandelingspartner zijn en dat wij met een kluitje in het riet worden gestuurd. De heer HEMMES: Voorzitter, u weet dat mijn fractie dit kabinet zware verwijten heeft gemaakt, maar wat de heer Boertjens nu naar voren brengt, riekt naar een soort chantagepraktijken vanuit Den Haag. Dat zou toch zeer kwalijk zijn, meneer Boertjens. Ik denk dat ook uw partijgenoten in Den Haag niet blij zijn met deze uitspraken. Als het echter wel waar is, is dat diep treurig. De heer BOERTJENS: Met mijn partijgenoten in Den Haag kan ik mijzelf wel redden, mijneer Hemmes, daar hoeft u mij niet op te wijzen. Als u het heeft over chantagepraktijken denk ik dat u heel ver buiten de normale manier van onderhandelen en omgang met elkaar zit. Dit is geen chantage. Je ziet hoe de lijnen nu gaan en je weet en daar hoeven wij elkaar niets over wijs te maken dat het boren onder de Waddenzee doorgaat. Ik zou zeggen dat iedereen zijn blinddoek moet afdoen en eraan mee moet werken dat dat boren geschiedt onder de compensaties waar wij als provincie Groningen mee gebaat zijn. Steek je kop niet in het zand! De heer HEMMES: Voorzitter, de heer Boertjens zegt het veel netter dan ik het doe, maar in feite zegt hij precies hetzelfde. Chantagepraktijken! Ik neem die woorden niet terug. 14

17 De heer MOORLAG: Ik heb niet de behoefte om woorden als chantagepraktijken te gebruiken, maar de heer Boertjens zegt hier nogal wat. Waar het kort en goed op neerkomt is dat hij zegt dat het kabinet alleen maar jaknikkers beloont. De heer BOERTJENS: Gelukkig heeft men dat in Friesland en Noord-Holland wel gezien en ook in de Tweede Kamer heeft men dat gezien. Men ziet dat nu heel breed en ik vind dat dit niet een kwestie is van jaknikken, maar dat de provincie Groningen, in casu het College van GS en de Provinciale Staten exclusief de VVD, zich buiten de discussie opstelt. De heer MOORLAG: Dat kan zo zijn voorzitter, maar mijn punt was dat hier de suggestie wordt gewekt en dat beluister ik nog steeds dat het kabinet jaknik kers beloont. Het tweede punt is dat daar waar de heer Boertjens zegt dat het College van Friesland is omgedraaid, dit slechts voor een deel van het College geldt. De heer BOERTJENS: Kennelijk lezen wij verschillende kranten. Mevrouw BOS: Ik wilde tegen de heer Boertjens zeggen dat wij elkaar over een bepaalde tijd wel weer spreken en dat u er dan met hangende pootjes bijstaat. De heer BOERTJENS: Voorzitter, nu ook de Langman-investeringen ik zeg investeringen omdat de term steun een negatieve lading heeft en wat dat betreft betreur ik ook dat op die ansichtkaart de term steun wordt gebruikt, want dat suggereert dat wij ons afhankelijk opstellen - op de tocht staan na 2006, moet het College zich constructiever en positiever opstellen tegenover Den Haag. U kunt ervan uitgaan dat de VVD in het Noorden alles op alles zal zetten om de regering aan eerder gemaakte afspraken te houden, maar wij verwachten wel van het College een andere houding naar buiten toe dan bovenstaand relaas laat zien. U zit niet op de oppositiebanken in Den Haag, maar u bestuurt onze provincie. Mevrouw GRÄPER-VAN KOOLWIJK: Voorzitter, ik wil de heer Boertjens vragen of hij vorige week woensdag aanwezig is geweest bij de bijeenkomst in de Martiniplaza, want ik heb daar allesbehalve een negatieve houding en uitstraling gehoord. Ik vraag mij dan ook af waarop de heer Boertjens dat baseert. De heer BOERTJENS: Ik baseer hetgeen ik gezegd heb op de houding van het College ik ben mijn betoog begonnen met de opvatting van de heer Calon versus de heer Zalm en daarna heb ik gerefereerd aan de discussie over gasboring onder de Waddenzee die niet erg positief en constructief ove rkomt. Dat bedoel ik. Voorzitter, werkgelegenheid moet het sleutelwoord zijn in onze provincie waar de partic ipatiegraad onder het landelijk gemiddelde ligt. Mevrouw GRÄPER-VAN KOOLWIJK: Voorzitter, ik wil terugkomen op het punt dat de heer Moorlag aanhaalde. U zegt dus in feite dat wij bezig zijn om de discussie om de Langman-gelden te verliezen omdat wij ons niet conformeren aan alles wat in Den Haag wordt geroepen? De heer BOERTJENS: Nee, want dat is te kort door de bocht. Ik denk dat een wat diplomatiekere houding meer resultaat zou kunnen bieden. De heer VAN ZUIJLEN: Diplomatie uit Den Haag, bedoelt u dan waarschijnlijk. 15

18 De heer BOERTJENS: Nee, ik heb het hier over de provincie Groningen. Voorzitter, werkgelegenheid moet het sleutelwoord zijn in onze provincie waar de participatiegraad onder het landelijk gemiddelde ligt. Het College heeft recentelijk het BOA ontmanteld. Is het College van plan om hiervoor een andere vorm van arbeidsmarktbeleid in het leven te roepen? Wij zijn benieuwd naar de resultaten daarvan! Voorzitter, op het gebied van de jeugdzorg hebben de Staten dit voorjaar besloten extra geld in te zetten om de wachtlijsten te verminderen. Ook de preventie van problemen met de jeugd heeft onze hoge prioriteit. Bij een bezoek aan het Leger des Heils bleek ons dat voor het preventieproject Team voor de Toekomst waarin gezinsproblemen integraal worden aangepakt ook lange wachtlijsten zijn. In dit soort projecten kan samenwerking met woningbouwverenigingen en gemeenten de wachtlijsten doen slinken. Ten aanzien van de crisisopvang van jongeren in de jeugdgevangenis heeft mijn fractie zich uitgesproken voor een gezamenlijke opvang door de drie noordelijke provincies. Samen met de geestelijke gezondheidszorg en jeugdzorg moet zo snel mogelijk specifieke opvang worden gerealiseerd. Wij zijn inmiddels zeven maanden verder. Wat onze fractie betreft kan een ontwikkelingsproject om tot die opvang te komen uit het Stimuleringfonds Zorg gefinancierd worden. Bij de beleidskeuzes voor cultureel Groningen dit najaar gaan we een interessante tijd tegemoet. Samenwerken, netwerken en elkaar inspireren is hierbij het motto. De VVD staat echter kritisch ten opzichte van de voorgestelde beleidskeuzes. Het is zaak dat we geen bestaande waardevolle culturele inste l- lingen kopje onder laten gaan, terwijl we een kunstintendant gaan financieren die nieuwe initiatieven moet opduiken. Alleen het woord kunstintendant stuit ons al tegen de borst, een soort hofmaarschalk die zijn/haar oor -vaak letterlijk- te luisteren moet leggen. Onze fractie is wel een groot voorstander van ontmoetingsplaatsen voor culturele instellingen en initiatieven. Ook een virtuele ontmoetingsplaats, zoals het door ons reeds geopperde of is zeer belangrijk. Tijdens de hoorzitting van de commissie Cultuur bleek hoe vaak men niet van elkaars bestaan afweet. Zoals er Groninger ondernemersdagen zijn, zouden er in de provincie ook Groninger cultuurdagen moeten komen. Voorzitter, wij hebben begrepen dat er op dit moment twee depots zijn gepland voor de opslag van openbaar kunstbezit: van de provincie Groningen in Hoogkerk en van de provincie Drenthe in Roden. Wij vragen ons af of het nu nodig is dat twee provincies op een steenworp afstand van elkaar hun kunst gaan opslaan en vragen ons tevens af of er nog een brug te slaan is tussen deze plannen. Het kan toch niet zo zijn dat overheidsgeld wordt uitgegeven voor ambities die niet efficiënt worden ingevuld. Voorzitter, vervolgens enkele opmerkingen over het dualisme en de bestuurscultuur. Het dualisme heeft er naar de mening van de VVD -fractie toe geleid dat wij en ik spreek dus nu namens mijn eigen fractie - nog meer tijd op het Provinciehuis doorbrengen. Dat kan niet de bedoeling zijn geweest. Wij, als Staten, moeten efficiënter met onze vergadertijd omgaan. Binnenkort kunt u op dit punt concrete voorstellen van ons verwachten in het Presidium over onder andere spreektijd en natuurlijk ook meneer Moorlag, over zelfdiscipline. Of wij nu willen afslanken of minder vergaderen, het heeft allemaal met zelfdiscipline te maken. Wat dat betreft heb ik mijn fractie niet in een uitzonderingspositie geplaatst. Het is niet zo, zoals u stelt, dat als wij onze hond uitlaten, wij de andere kant uitkijken. Ik heb in het interview ook gezegd dat wij het ons ook zelf moeten aanrekenen. Wij dienen beknopter te zijn, duidelijker en helde rder, en uitgebreide herhalingen van zetten van hetgeen in de commissies reeds is gezegd, dienen te worden vermeden. Wij zullen een set concrete voorstellen maken en die in het Presidium aan de orde stellen. De heer HAVINGA: Dan had de heer Boertjens vandaag kunnen beginnen met het stellen van een voorbeeld. 16

19 De heer BOERTJENS: Ja, dat had gekund, maar dan was mijn betoog weer langer geworden. Als ik hier een verhaal zou gaan moeten houden over vergadertijd en dergelijke, zouden wij hier wel erg technisch bezig zijn. De heer HOLLENGA: Voorzitter, nu herhaalt de heer Boertjens het enige voorbeeld dat hij tot nu toe heeft genoemd. Noemt u eens twee voorbeelden waarmee u gaat komen, want u heeft zwaar aangezet dat het anders moet. Een spreektijdregeling is al verscheidene malen in het Presidium besproken. De heer BOERTJENS: Ik heb daarnet nog toegevoegd dat wij hetgeen in commissies al uitgebreid aan de orde is geweest, niet in de Staten moeten gaan herhalen. Ik zou nog met andere voorbeelden kunnen komen. Wij praten hier vaak over de Haagse politiek. Ik zou zeggen dat ze dat maar in Den Haag moeten doen. Mevrouw GRÄPER-VAN KOOLWIJK: Voorzitter. Allereerst heeft u zelf zojuist een heel verhaal gehouden over hoe wij naar Den Haag toe moeten opereren. Dat de Haagse politiek ook in deze provinciezaal thuis hoort, lijkt mij een heel logische zaak. Tot op heden bent u slechts gekomen met een spreektijdregeling. Volgens mij heeft een spreektijdregeling nog nooit kwaliteit in de Statenzaal gebracht, het gaat daarbij slechts om kwantiteit. Wij zijn hier aanwezig om een politiek inhoudelijk en kwalitatief debat te voeren. De ene keer zal dat wat langer duren en de andere keer wat korter. Die discussie zou ik graag met zijn allen in de openbaarheid willen voeren en niet achter gesloten deuren in het Presidium. De heer BOERTJENS: Ja, maar dan duiken wij nu meteen in de techniek van een spreektijdregeling. Ik ben begonnen met het voorstel om algemene afspraken te maken waar wij hopelijk met de nodige zelfdiscipline een heel eind mee kunnen komen. Als dat niet lukt denk ik dat het onvermijdelijk is dat wij een aantal concrete regels gaan ontwikkelen, want en dat is mijn punt wij zitten als Statenleden teveel in deze Statenzaal. Op een mooie dag als vandaag is het prachtig dat er nog wat mensen op de publieke tribune zitten, maar heel veel van wat hier gebeurt, is weliswaar voor de burgers van belang, maar speelt zich op grote afstand af en wat wij willen is dat wij de burgers meer bij de politiek betrekken en dat doen wij niet hier, maar wij moeten er op uit. Mevrouw GRÄPER-VAN KOOLWIJK: Met dat laatste ben ik het van harte eens en daar zal ik zodadelijk ook een voorstel voor formuleren. Waar het volgens mij om gaat is dat de kwaliteit niet gewaarborgd is met een spreektijdregeling of iets dergelijks. Het gaat er om dat wij ons werk goed doen en dan denk ik dat wij volwassen genoeg zijn om op eigen wijze de nodige discipline te betrachten. De heer BOERTJENS: Maar. dat blijkt dus niet zo te zijn. Mevrouw GRÄPER-VAN KOOLWIJK: Volgens mij behoort het tot de verantwoordelijkheden van de Statenleden om die discipline op te brengen en het lijkt mij geen goed idee dat wij regeltjes gaan bedenken over hoe wij ons in de Staten dienen te gedragen. De heer KÖLLER: Voorzitter, de heer Boertjens heeft het nu al ongeveer een kwartier over zelf, zelf en nog eens zelf. Hij weet toch ook zelf wel dat zelfkennis het begin van alle wijsheid is. De heer BOERTJENS: Als ik een leeg Makkummer bord had, zou ik dat erop schilderen. 17

20 De heer KÖLLER: Misschien kunnen wij dat de volgende keer tegemoet zien, zodat wij dat aan de wand kunnen hangen. De heer BOERTJENS: Voorzitter, nog één opmerking over de bestuurlijke verhoudingen in onze provincie. Wij signaleren dat er tussen gemeenten heel veel samenwerkingsverbanden zijn, maar dat die allemaal verschillende varianten zijn en verschillende samenwerkingsverbanden. Op deze manier is er een lappendeken aan samenwerkingsvormen aan het ontstaan. Wij hebben de opvatting dat dit gestroomlijnd moet worden en wat ons betreft zou de provincie daar een regierol in kunnen spelen. Hoe denkt het College daarover? Bedrijvigheid op diverse gebieden moet de mogelijkheid krijgen om zich te ontwikkelen en dient niet te worden gehinderd door overheidsbemoeienis. Dat brengt mij op het POP, het provinciale keurslijf. Mijn fractie heeft er al diverse malen op gehamerd dat het omgevingsplan te strak gehanteerd wordt. Ondernemers en bedrijven worden erdoor in hun mogelijkheden geremd. Wij doen dan ook een dringend beroep op het College en de fracties van PvdA en CDA om, ondanks uw afspraak in het collegeprogramma, het POP toch aan te passen. Ik heb zojuist uit het betoog van de heer Hollenga begrepen dat het CDA daarvoor wel enige ruimte wenst te creëren. De VVD-fractie pleit niet voor een volledige herziening: de principes waarop het POP is gestoeld, zijn wat ons betreft prima en kunnen rekenen op onze steun. Maar binnen deze principes kunnen betere voorwaarden voor economische ontwikkeling worden gerealiseerd. Schep de mogelijkheid voor recreatiewoningen op meerdere loc aties. Maak meer gebruik van de sterke punten van onze provincie: rust en ruimte. Speel in op demografische ontwikkelingen. In het betoog van de heer Moorlag is dit ook naar voren gekomen, maar mogelijk bedoelt hij daar iets anders mee dan ik. Speel in op die ontwikkelingen, op de vergrijzing. Probeer bijvoorbeeld in of bij dorpen seniorenappartementen te realiseren en niet slechts voor de me nsen die er al wonen, maar ook voor mensen van elders die hier naar toe zouden kunnen komen. Denk aan Residence-formules. U zult waarschijnlijk zeggen dat de VVD alleen maar aan het hogere segment in de markt denkt, maar het antwoord luidt dat een dergelijke ontwikkeling van laag tot hoog is in te zetten. Gecombineerd met multifunctionele centra kunnen de seniorencentra bijdragen aan het oplossen van diverse problemen, zoals het toenemend huisartsentekort en de uitdunning van diensten op het platteland. Maak het voor burgers en bedrijven daadwerkelijk mogelijk om te investeren in windenergie. Stop met beweren dat dit mogelijk is, terwijl allerlei regelgeving de partic i- patie praktisch onmogelijk maakt. Binnen het ontwikkelingsgerichte karakter van het POP moeten autonome ontwikkelingen een plaats worden gegeven. Een voorbeeld daarvan is de schaalvergroting in de landbouw en de ruimte voor bouwblokken van bedrijven die door willen groeien, moet niet worden begrensd door die ene hectare die nu is toegestaan. Voorzitter, ik eindig met het College dat stelt dat het POP in deze collegeperiode niet wordt herzien, tenzij dit (op onderdelen) wettelijk verplicht is. Ook hier weer: hakken in het zand. Dit lijkt een College zonder elan en zonder vernieuwingsdrang. Een behoudend College. Eigentijdse problemen vereisen eigentijdse oplossingen en geen verwijzingen naar allang vergeelde nota s en rapporten. Dank u wel. De VOORZITTER: Het woord is aan mevrouw Bos. Mevrouw BOS: Voorzitter, laat me maar meteen met de deur in huis vallen: hoe eerder het kabinet Balkenende valt hoe liever het ons is! Elke keer als je in de krant de nieuwste plannen uit Den Haag leest, denk je: kan het nog erger? Wat betekenen normen en waarden nog als het solidariteitsbeginsel met voeten wordt getreden en de sociale zekerheid in hoog tempo wordt afgebroken? Waarom moet natuurbeheer overgeheveld worden naar particulier natuurbeheer als dit de kwaliteit niet ten goede komt en het op de lange termijn zelfs niet goedkoper is? 18