Woord vooraf 15. Over de auteur 17. Redactionele verantwoording 19

Transcriptie

1 Inhoud Woord vooraf 15 Over de auteur 17 Redactionele verantwoording 19 1 Medisch meedenken Inleiding Anamnese Speciële anamnese Algemene anamnese Onderzoek Lichamelijk onderzoek Specieel onderzoek Klinisch redeneren in acute situaties Diagnose Behandeling 36 2 Infectieziekten Inleiding Besmetting, infectie en ontsteking Ziektekiemen en besmettingswegen Belangrijke begrippen bij infectieziekten Meldingsplicht infectieziekten Afweer en vaccinatie Door het rijksvaccinatieprogramma uitgestorven infectieziekten Importziekten door wereldreizen en vluchtelingen Virale infecties Aërogene virusinfecties Enterale virusinfecties Virusinfecties via de huid en slijmvliezen Bacteriële infecties Aërogene bacteriële infecties 69

2 6 Interne geneeskunde en chirurgie Voedselvergiftiging door toxinen en bacteriële infectie van de darm Bacteriële infecties via de huid en slijmvliezen Infecties door andere ziektekiemen dan bacteriën en virussen Toxoplasmose Malaria Candida-infectie 93 3 Aandoeningen van het steun- en bewegingsapparaat Inleiding Reumatische aandoeningen algemeen Symptomen Aanvullend onderzoek Behandeling Inflammatoire aandoeningen Reumatoïde artritis Systemische lupus erythematodes Sclerodermie Polymyositis en dermatomyositis Syndroom van sjögren Polymyalgia rheumatica Spondylartropathieën Ziekte van bechterew Artritis psoriatica Artrose Metabole gewrichtsaandoeningen Jicht Pseudojicht Gewrichtsaandoeningen en interne ziektebeelden Gewrichtsaandoeningen en infecties Infectieuze artritis Lyme-artritis (ziekte van lyme) Acuut reuma Botaandoeningen Osteoporose Osteomalacie en rachitis Ziekte van paget Wekedelenaandoeningen Myalgie Fibromyalgie (fibrositis) Periarthritis humeroscapularis (frozen shoulder) Lumbago 127

3 Inhoud Algemene opvang bij een verwonding Bewaking van de luchtweg en de cervicale wervelkolom (a) Bewaking van de ademhaling (b) Bewaking van de circulatie en controle van uitwendige bloedingen (c) Bewaking van de neurologische toestand (d) Beoordeling van de gehele patiënt (e) Fracturen Indeling fracturen Symptomen Onderzoek Complicaties Fractuurgenezing Stoornissen in de fractuurgenezing Complicaties bij de fractuurgenezing Fractuurbehandeling Specifieke aandoeningen Aandoeningen aan het hoofd Aandoeningen aan de wervelkolom Aandoeningen van de thoraxwand Aandoeningen aan de schouder en de bovenarm Aandoeningen aan de elleboog en onderarm Aandoeningen van pols en hand Aandoeningen van de heup en het bovenbeen Aandoeningen van de knie, onderbeen en voet Bloedaandoeningen Inleiding Anemie Aanmaak Afbraak Symptomen Onderzoek en behandeling Indelingscriteria Polycytemie Afwijkingen van het wittebloedbeeld Algemeen Leukemie Hodgkin- en non-hodgkinlymfomen Ziekte van kahler Normaal stollingsmechanisme Afwijkingen in de bloedplaatjes 203

4 8 Interne geneeskunde en chirurgie 4.7 Afwijkingen in de stollingseiwitten Behandeling van stollingsafwijkingen (medicamenteus) Bloedvaten Inleiding Atherosclerose Oorzaken Atherosclerose van de perifere vaten Chronische arteriële obstructie van de onderste extremiteiten Acute arteriële afsluiting Afwijkingen van de coronairarteriën Oorzaken Angina pectoris Hartinfarct Afwijkingen van de andere arteriën Trombose en embolie Aneurysma Ontsteking van bloedvaten Afwijkingen van de venen Trombose Varices Chronische veneuze insuffi ciëntie Ontstekingen Hartaandoeningen Inleiding Endocard Endocarditis Hartklepafwijkingen Myocard Myocarditis Cardiomyopathie Pericard Droge pericarditis Natte pericarditis Afwijkingen prikkelgeleidingssysteem Sinusbradycardie Sinustachycardie Vroegtijdige contracties Paroxysmale supraventriculaire tachycardie Paroxysmale ventrikeltachycardie (pvt) Atriumfibrilleren 265

5 Inhoud Ventrikelfibrilleren Hartblok Asystolie Sick-sinus-syndroom Longaandoeningen Inleiding Respiratie en respiratoire insufficiëntie Oorzaken Symptomen Behandeling Cor pulmonale als complicatie Symptomen en onderzoek bij longziekten Specifieke klachten Lichamelijk onderzoek Aanvullend specifiek (laboratorium)onderzoek Ontstekingen van de luchtwegen en longen Acute bronchitis Pneumonieën Astma en COPD Inleiding Astma bronchiale Copd Behandeling van astma en copd Longembolie en longinfarct Symptomen en onderzoek Behandeling Longcarcinoom Oorzaken Longkankertypen Symptomen Onderzoek Behandeling Sarcoïdose Symptomen Onderzoek Behandeling Bronchiëctasieën Oorzaken Symptomen Onderzoek Behandeling Pleura-aandoeningen 315

6 10 Interne geneeskunde en chirurgie Hydrothorax Pleuritis Pleuratumoren Hematothorax Pneumothorax (klaplong) Vormen van pneumothorax Symptomen Onderzoek Behandeling Complicaties Aandoeningen aan het maag-darmkanaal Inleiding Mondholte Lip-, kaak- en gehemeltespleet (cheilo-, gnathoen palatoschisis) Mondslijmvliesontsteking (stomatitis) Cariës Aandoeningen van de speekselklieren Lip- en tongcarcinoom Aandoeningen van de slokdarm Oesofagitis Hernia hiatus oesophagi Slokdarmcarcinoom Oesophagusdivertikel Oesophagusvarices Achalasie Maag Gastritis Ulcus pepticum Maagcarcinoom Bariatrische chirurgie Alvleesklier Pancreatitis Pancreascarcinoom Lever en galblaas Hepatitis Levercirrose Levertumoren Galgangatresie Galstenen Galblaasontsteking Galwegontsteking 384

7 Inhoud Galwegcarcinoom Galblaascarcinoom Acute buik Acute appendicitis Buikwandhernia Liesbreuk Dijbeenbreuk Navelbreuk Hernia in het gebied van de navel Bovenbuikbreuk Littekenbreuk Dunne darm Ontstekingen Verteringsstoornissen Malabsorptie Coeliakie Tumoren Dikke darm Ontstekingen Malabsorptie Benigne tumoren Maligne tumoren Prikkelbaredarmsyndroom Aambeien (hemorroïden) Fissura ani Aandoeningen aan de nieren en urinewegen Inleiding Anatomie van de nier Fysiologie van de nier Nieronderzoek Aangeboren afwijkingen Dysplasie Hoefijzernier Glomerulaire aandoeningen Inleiding Pathologie Nefritisch syndroom Chronische glomerulonefritis Nefrotisch syndroom Interstitiële nefritis Bacteriële interstitiële nefritis 453

8 12 Interne geneeskunde en chirurgie Niet-bacteriële interstitiële nefritis Nierinsufficiëntie Acute nierinsufficiëntie Chronische nierinsufficiëntie Tumoren van de nieren Niercelcarcinoom Aandoeningen van de urinewegen Infecties van de urinewegen Nierstenen Urine-incontinentie Bemoeilijkte mictie Tumoren van de urinewegen Urineafleidingen Prostaataandoeningen Prostatitis Prostaathypertrofie Prostaatcarcinoom Aandoeningen van scrotum en penis Goedaardige zwellingen in het scrotum Pijnlijke zwellingen in het scrotum Testistumoren Fimosis en parafimosis Infecties van de penis Ziekte van peyronie Peniscarcinoom Trauma aan de nier en urinewegen Dialyse Werkingsprincipe van hemodialyse Peritoneale dialyse Indicaties voor dialyse Effect van de behandeling Niertransplantatie Hormonale aandoeningen Inleiding Het regulatiemechanisme Algemeen overzicht Uitwerking Bijnieren Hyperfunctie Hypofunctie Schildklier Hyperfunctie 526

9 Inhoud Hypofunctie Struma Carcinoom Thyreoïditis Schildklieroperatie Bijschildklier Hyperfunctie Hypofunctie Hypofyse Hyperfunctie voorkwab Hypofunctie voorkwab Hyperfunctie achterkwab Hypofunctie achterkwab Pancreas Hyperfunctie Hypofunctie Aandoeningen aan de borsten Mammacarcinoom Oorzaken mammacarcinoom Symptomen mammacarcinoom Onderzoek mammacarcinoom Behandeling mammacarcinoom Mammacarcinoom en borstkliervergroting bij de man Goedaardige tumoren van de borst Operatie en anesthesie Preoperatief onderzoek Anamnese Lichamelijk onderzoek Aanvullend onderzoek Operatierisico s Voorlichting Anesthesie Voorbereiding op de operatie Kijkoperatie Robotchirurgie Recovery Intensive care Premedicatie Medicamenteuze profylaxe Anesthesie Anesthesietechnieken 594

10 14 Interne geneeskunde en chirurgie Algehele anesthesie Regionale anesthesie Lokale anesthesie Postoperatieve bijwerkingen en complicaties Wonden Open wonden Verschijnselen van een wond Wondgenezing Vertraagde wondgenezing Wondcomplicaties Algemene wondbehandeling 613 Literatuurlijst 615 Register 617

11 Woord vooraf Het boek Interne geneeskunde en chirurgie maakt deel uit van de reeks Basiswerk voor mbo-verpleegkundigen. Het boek sluit aan op de basiswerken anatomie en fysiologie en algemene ziekteleer. In deze boeken wordt de basis gelegd voor een goed begrip van de interne en chirurgische ziektebeelden. Om op verantwoorde wijze verpleegkundige zorg te verlenen en medisch mee te denken, moet de verpleegkundige inzicht hebben in de verschijnselen, complicaties en behandeling van de meest voorkomende ziektebeelden op het gebied van zowel interne geneeskunde als chirurgie. Het boek begint met het hoofdstuk Medisch meedenken. Bij alle onderdelen van het diagnostisch proces spelen verpleegkundigen een belangrijke rol. Aan de hand van casuïstiek wordt verhelderd hoe het diagnostisch proces verloopt en hoe verpleegkundigen hierin een rol kunnen en moeten spelen. In de volgende hoofdstukken worden de meest voorkomende ziektebeelden met hun verschijnselen, complicaties en behandeling naar orgaansysteem beschreven. Steeds wordt geprobeerd om de verschijnselen en complicaties vanuit de fysiologie te verklaren, zodat de verpleegkundigen beter kunnen observeren (wat kan men observeren, hoe kan men observeren en met welk doel wordt geobserveerd) en daardoor beter kunnen signaleren en beredeneren welke verpleegkundige interventies noodzakelijk zijn. Behalve de hoofdstukken Medisch meedenken, Infectieziekten, Operatie en anesthesie en Aandoeningen aan de borsten, zijn de hoofdstukken ingedeeld naar orgaanstelsel. Bij deze hoofdstukken wordt zowel de interne als de chirurgische problematiek beschreven. Zo komen bijvoorbeeld bij het hoofdstuk Aandoeningen van het steun- en bewegingsapparaat de reumatische en orthopedische aandoeningen ter sprake.

12 16 Interne geneeskunde en chirurgie Bij bestudering van de verschillende hoofdstukken wordt uitgegaan van de kennis die de student heeft verworven bij de bestudering van de anatomie, fysiologie en algemene ziekteleer. Er wordt regelmatig verwezen naar de boeken uit de serie Basiswerk. Er is niet voor gekozen een verklarende woordenlijst toe te voegen. In dit boek wordt eerst in het Nederlands de term toegelicht met vervolgens de medische (Latijnse) naam. Het gedeelte over interne geneeskunde is een herziening van het eerder verschenen boek Interne geneeskunde uit de serie Basiswerk niveau 5 van drs. J.Y.E. de Jong en anderen. Grote dank is verschuldigd aan Simone Ennecker-Jans, internist, voor het actualiseren van dit gedeelte. Het boek is allereerst bestemd voor mbo-leerling-verpleegkundigen, maar het is ook een nuttig naslagwerk voor verpleegkundigen en verzorgenden die na hun opleiding verdieping willen. Daarnaast is het boek geschikt voor leerlingen van (para)medische opleidingen om hun kennis ten aanzien van interne aandoeningen en chirurgische ingrepen te verrijken. Iedereen die opmerkingen of suggesties heeft ter verbetering van dit boek wordt van harte uitgenodigd te reageren. IJbelien Jüngen