Eenzaamheid in Nederland Coalitie Erbij

Transcriptie

1 Eenzaamheid in Nederland Coalitie Erbij Juli TNS NIPO Natascha Snel Suzanne Plantinga

2 Inhoud Conclusies en aanbevelingen 3 1 Inleiding en onderzoeksdoel 6 2 Eenzaamheid in Nederland 9 3 Kennis: bekendheid met het probleem eenzaamheid 15 4 Impact: Besef impact van eenzaamheid 21 5 Actie: Concreet iets doen tegen eenzaamheid 6 Bijlage: Onderzoeksverantwoording 29 24

3 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen De mate van eenzaamheid in Nederland is de afgelopen vijf jaar stabiel gebleven. Eenzaamheid komt bij een diverse groep Nederlanders voor. Onder de (zeer) sterk eenzamen bevinden zich evenveel mannen als vrouwen. Ook alle leeftijden en alle lagen van de bevolking zijn vertegenwoordigd. Wel zien we iets minder eenzamen onder de jarigen en bij de hoogste sociale klasse. Men is er sterk van overtuigd dat eenzaamheid altijd zal blijven bestaan (85%). De helft van de beloking denkt dat eenzaamheid te verhelpen is, dit percentage is gedaald ten opzichte van. De (zeer) sterk eenzamen zijn er minder van overtuigd dat eenzaamheid te verhelpen is en denken ook minder vaak dat zij zelf iets kunnen doen om het probleem te verminderen. De bekendheid van Coalitie Erbij is nog erg laag onder de Nederlandse bevolking. Slechts 2% heeft er wel eens van gehoord. De eenzaamheid in Nederland is de laatste jaren gelijk gebleven. Aan de ene kant geeft dit de urgentie van het probleem aan, aan de andere kant is het goed om als Coalitie Erbij de betekenis hiervan te interpreteren. Is het juist goed dat de eenzaamheid niet is toegenomen, of was er op een daling gehoopt? En op welke wijze kan hierop ingespeeld worden? De Nederlandse bevolking moet er nog beter bewust van gemaakt worden dat er echt iets te doen is aan eenzaamheid in Nederland. Hierbij moeten de eenzame mensen erop aangesproken worden dat zij daar ook zelf een rol in hebben. De niet eenzamen moeten meer bewust gemaakt worden van de actieve bijdrage die zij hieraan kunnen leveren. De bekendheid van organisaties die actief zijn tegen het terugdringen van eenzaamheid kan sterk verbeterd worden in de communicatie. Een hogere naamsbekendheid helpt in het bereiken van jullie doelen. 3

4 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Prestatie-indicator 5: percentage van de Nederlandse bevolking dat op de hoogte is van het voorkomen van eenzaamheid: Men schat in dat 57% van de Nederlandse bevolking zich wel eens eenzaam voelt. De Nederlandse bevolking ziet eenzaamheid in Nederland als (redelijk) groot probleem (71%). De meeste Nederlanders zijn zich bewust van het bestaan van het probleem (69%). Men vindt het onderwerp eenzaamheid het waard om over na te denken (79%). Ten opzichte van zijn de betrokkenheid en het persoonlijk belang licht gestegen. Men denkt bij eenzaamheid vooral aan: ouderen, daklozen, weduwen en zieken. Eenzaamheid wordt in Nederland erkend als probleem en in het onderzoek is te zien dat eenzaamheid onder alle Nederlanders kan voorkomen. De Nederlandse bevolking ziet het echter sterk gerelateerd aan bepaalde groepen: ouderen, daklozen, weduwen en zieken. Om jullie doelstelling van groei te bewerkstelligen, kunnen jullie in de communicatie mensen meer bewust maken breedheid probleem, of juist andere doelgroepen onder de aandacht brengen dan degenen waar men nu vooral aan denkt. 4

5 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Prestatie-indicator 6: percentage van de Nederlandse bevolking dat concreet iets doet/actief is tegen eenzaamheid: 42% van de Nederlanders geeft aan zelf iets te kunnen doen aan het probleem van eenzaamheid in Nederland. 30% van de Nederlanders geeft aan zelf iets te willen doen aan het probleem van eenzaamheid. De helft van de Nederlanders denkt zelf actief iets bij te dragen aan het terugdringen van eenzaamheid in Nederland. De bijdrage zit vooral kleine dingen als een praatje maken en mensen bezoeken. Het gaat minder om echte georganiseerde activiteiten. De bijdrage aan het verminderen van eenzaamheid vindt vooral plaats binnen de eigen familie- en vriendenkring. Minder dan de helft van de Nederlandse bevolking geeft aan zelf iets te willen of kunnen doen aan het probleem van eenzaamheid. Hier liggen dus mogelijkheden voor verbetering om nog meer mensen te motiveren concreet iets te doen tegen eenzaamheid. Mensen die iets willen bijdragen, kunnen ook met een klein gebaar anderen al helpen. Stimuleer dat ook de kleine dingen tellen. Men kan meer gestimuleerd worden ook buiten de directe familie- en vriendenkring te kijken. Anders komen eenzame mensen met weinig vrienden en familie snel buiten spel te staan. 5

6 1 Inleiding en onderzoeksdoel 6

7 Inleiding Meerjarenplan Coalitie Erbij Coalitie Erbij initieert, faciliteert en stimuleert samenwerking tussen leden en met derden die zich bezighouden met eenzaamheid. Coalitie Erbij steunt door samenwerking van haar leden, mensen die zich eenzaam voelen en maakt de samenleving bewust van de betekenis en voorkomen van eenzaamheid. Coalitie Erbij heeft een meerjarenplan opgesteld en de missie is uitgewerkt in de volgende drie doelstellingen: Het versterken van de lokale samenwerking bij het tegengaan of verminderen van eenzaamheid zodat meer concrete resultaten worden geboekt;; Het vergroten van het bewustzijn van Nederlanders ten aanzien van de betekenis en het voorkomen van eenzaamheid zodat mensen eerder in actie komen als ze zelf dreigen te vereenzamen en/of eerder eenzaamheid in hun eigen omgeving signaleren en contact maken/versterken;; Kennis delen en vergroten van de aanpak van eenzaamheid zodat effectieve activiteiten worden ontplooid en opgeschaald. In het meerjarenplan worden diverse activiteiten en doelstellingen beschreven die Coalitie Erbij de komende jaren wil bewerkstellingen. Om een goed beeld van de ontwikkelingen en resultaten te krijgen, heeft Coalitie Erbij deze 0-meting laten uitvoeren om de stand van zaken rondom eenzaamheid in Nederland op dit moment in kaart te brengen. 7

8 Onderzoeksdoel Inzicht in kennis en actiegerichtheid van de Nederlandse bevolking t.a.v. eenzaamheid Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen: Hoe vaak eenzaamheid voorkomt in Nederland;; In hoeverre men op de hoogte is van het probleem eenzaamheid in Nederland;; Of men beseft welke impact eenzaamheid heeft;; Wat men zelf concreet doet tegen eenzaamheid. De resultaten van dit onderzoek (0-meting) dienen als basis om de ontwikkelingen de komende jaren te monitoren. In het meerjarenplan van Coalitie Erbij staan tevens twee specifieke prestatie-indicatoren benoemd: Percentage van de Nederlandse bevolking dat op de hoogte is van voorkomen van eenzaamheid en implicaties ervan op individuen en maatschappij. Doel: jaarlijkse stijging 2%. Percentage van de Nederlandse bevolking dat concreet iets doet/actief is tegen eenzaamheid. Doel: jaarlijkse stijging 2%. Deze 0-meting dient er ook voor om te discussiëren over de haalbaarheid van deze doelstellingen. In, 2010 en 2011 heeft TNS NIPO ook onderzoek voor Coalitie Erbij uitgevoerd. Een aantal vragen is te vergelijken met eerdere metingen. Waar mogelijk worden de ontwikkelingen in de tijd weergegeven. 8

9 Eenzaamheid in Nederland 9

10 Eenzaamheidsscore over de jaren zeer stabiel Aan de hand van 11 stellingen, ontwikkeld door Prof. dr. De Jong Gierveld, is een eenzaamheidsscore berekend. Op basis van de antwoorden op de stellingen wordt men ingedeeld in een van de vier groepen: niet eenzaam, matig eenzaam, sterk eenzaam of zeer sterk eenzaam. Ongeveer de helft van de Nederlanders valt in de groep niet eenzaam, 40% in de groep matig eenzaam en circa een op de tien is sterk tot zeer sterk eenzaam. Over de verschillende jaren zien we nauwelijks verschillen, de mate van eenzaamheid in Nederland is zeer stabiel gebleven niet eenzaam matig eenzaam sterk eenzaam zeer sterk eenzaam 10

11 Eigen inschatting eenzaamheid lager, wel constant over de afgelopen jaren Als we de respondenten vragen zichzelf in te delen in een van de vier groepen, dan deelt 71% van de Nederlanders zichzelf in bij de niet eenzamen, een kwart ziet zichzelf als matig eenzaam en 2% beschouwt zichzelf als sterk eenzaam. Een groter percentage (71%) geeft dus zelf aan niet eenzaam te zijn, dan ze zijn op basis van de eenzaamheidsschaal (48% niet eenzaam). Over de jaren heen is de zelf ingeschatte eenzaamheid ongeveer gelijk gebleven. In 2010 en 2011 deelt een iets hoger percentage zichzelf in bij de niet eenzamen dan in en * 23* * 75* niet eenzaam matig eenzaam sterk eenzaam zeer sterk eenzaam Vraag: Als we de mensen zouden indelen in niet eenzaam, matig eenzaam, sterk eenzaam en zeer sterk eenzaam, waar zou u zich dan nu toe rekenen? 11

12 Een derde van de Nederlanders voelt zich wel eens eenzaam Een derde van de Nederlandse bevolking voelt zich soms wel eens eenzaam. Dit percentage is de afgelopen jaren niet veranderd. Ongeveer een op de vijf mensen voelde zich de afgelopen weken (in bepaalde mate) eenzaam. Van de (zeer) sterk eenzamen voelde 85% zich de afgelopen weken soms tot altijd eenzaam. Ik voel me soms wel eens eenzaam nee min of meer ja De afgelopen weken voelde ik me eenzaam zelden of nooit soms vaak altijd of bijna altijd 12

13 De helft van de Nederlanders voelde zich in het verleden wel eens eenzaam Als we vragen naar het verleden, dan geeft de helft van de Nederlanders aan dat er in het verleden wel eens perioden zijn geweest waarin zij zich eenzaam voelden. Van deze groep voelde 56% zich matig eenzaam, 34% sterk eenzaam en 10% zeer sterk eenzaam. Een op de tien zegt zelf op dit moment eenzaam te zijn of te worden. Meer mensen (15%) verwachten in de toekomst het risico te lopen om eenzaam te worden. We zien geen verschillen tussen en. Zijn er in het verleden perioden geweest waarvan u zich herinnert dat u eenzaam was? Loopt u, naar uw eigen mening op dit moment risico om eenzaam te worden/zijn? En in de toekomst? ja nee weet niet 13

14 Profiel (zeer) sterk eenzamen Een op de tien respondenten behoort op basis van de eenzaamheidsschaal tot de (zeer) sterk eenzamen. Hieronder een profielschets van deze groep. Het aandeel mannen en vrouwen is even groot binnen de groep (zeer) sterk eenzamen. Qua leeftijd heeft deze groep dezelfde samenstelling als de Nederlandse bevolking van 25+, (zeer) sterke eenzaamheid komt dus bij alle leeftijden voor. Er bevinden zich wel iets minder 18 tot 25-jarigen in deze groep. De (zeer) sterk eenzamen wonen over heel het land verspreid. (Zeer) sterk eenzamen komen in alle lagen van de bevolking voor. Wel zien we iets meer eenzamen in de lagere sociale klasse. Het merendeel van de (zeer) sterk eenzamen zou zichzelf De helft geeft aan op dit moment eenzaam te zijn. 14

15 3 Kennis: bekendheid met het probleem eenzaamheid 15

16 Probleem eenzaamheid in Nederland wordt door de meerderheid erkend % van de Nederlandse bevolking ziet eenzaamheid in Nederland als redelijk tot zeer groot probleem. Het probleem lijkt dus wel op de kaart te staan in Nederland. Volgens een op de vijf is het probleem niet zo groot en een op de tien heeft er geen mening over. 62 zeer groot probleem redelijk groot probleem niet zo groot probleem helemaal geen probleem weet niet Vraag: In hoeverre is eenzaamheid volgens u een probleem in Nederland? 16

17 Men schat in dat ruim de helft van de Nederlanders zich wel eens eenzaam voelt Als we de mensen vragen om een inschatting te maken van de eenzaamheid in Nederland, dan is de gemiddelde schatting dat 57% van de Nederlandse bevolking zich wel eens eenzaam voelt. Dit komt redelijk overeen met het percentage dat is berekend met de eenzaamheidsschaal (52%). Wel schat men de groepen sterk eenzamen en zeer sterk eenzamen veel groter in (32%) dan berekend is op basis van de eenzaamheidsschaal (11%). Men lijkt de mate van eenzaamheid dus te overschatten. 24 niet eenzaam matig eenzaam sterk eenzaam zeer sterk eenzaam Vraag: Hoeveel procent van de Nederlandse bevolking (van 18 jaar en ouder) voelt zich eenzaam, denkt u? 17

18 Men relateert eenzaamheid sterk aan ouderen, weduwen, daklozen en zieken Men denkt dat eenzaamheid vooral voorkomt onder bepaalde doelgroepen, weinig mensen zien het als - en thuislozen, chronisch zieken en gehandicapten. Blijkbaar is lang niet iedereen zich ervan bewust dat eenzaamheid ook onder andere groepen voorkomt. Ouderen Weduwen/weduwnaars Dak- en thuislozen Chronisch zieken Gehandicapten Gescheiden mensen zonder kinderen Werkzoekenden Gescheiden mensen met kinderen Allochtonen Alleenstaande 30'ers Mantelzorgers Tieners/jongeren Gehuwde mensen zonder kinderen Alle Nederlanders Gehuwde mensen met kinderen Vraag: Wilt u aangeven in hoeverre eenzaamheid volgens u voorkomt in onderstaande groepen mensen? Uitgevraagd op een 7-puntsschaal, in de grafiek % categorie 5-7 samengenomen 18

19 Bekendheid Coalitie Erbij nog erg laag 2 Coalitie Erbij is bij het Nederlands publiek nog onbekend. Slechts 2% geeft aan dat ze er wel eens van gehoord hebben. Deze mensen kennen het alleen van naam, de inhoudelijke bekendheid is nihil. De bekendheid van Coalitie Erbij is onder de (zeer) sterk eenzamen even laag als bij de andere groepen. Het is belangrijk om te werken aan de naamsbekendheid, dit zal helpen om andere doelen makkelijker te bereiken. 98 nog nooit van gehoord ken ik alleen van naam ken ik en ik weet in grote lijnen wat ze doen kan ik goed/wel eens mee te maken gehad Vraag: In hoeverre bent u bekend met Coalitie Erbij? 19

20 De Zonnebloem het best bekend als organisatie die zich inzet tegen eenzaamheid Men denkt het eerst aan de Zonnebloem (13%) als organisatie die zich in Nederland inzet tegen eenzaamheid. Daarna worden het Leger des Heils (4%), de ouderenbond/vereniging (3%), de kerken (3%) en het Rode Kruis (3%) genoemd. Bijna driekwart van de Nederlanders weet echter geen enkele organisatie te noemen die in Nederland iets doet tegen eenzaamheid. Niemand noemt spontaan Coalitie Erbij, één respondent noemt wel Stichting Erbij Buddy Oranje Fonds Vrijwilligers organisaties Buurtvereniging Het Rode Kruis De Zonnebloem Correlatie Maatjes project Maatschappelijke organisaties Kerken Ouderenbond / ouderenvereniging Humanitas Leger des Heils Mantelzorg Vraag: Welke organisaties in Nederland kent u die iets doen tegen eenzaamheid? (open vraag) In de afbeelding staan de organisaties weergegeven die door meer dan vijf respondenten genoemd zijn. ANBO 20

21 4 Impact: Besef impact van eenzaamheid 21

22 Onderwerp eenzaamheid is het waard om over na te denken;; betrokkenheid en belang zijn gestegen is het niet waard om over na te denken 7* 10* is het waard om over na te denken daar kan ik mij niets bij voorstellen 9* 14* 20* 15* daar kan ik mij veel bij voorstellen een onderwerp dat bepaalde groepen aangaat een onderwerp dat alle mensen aangaat interesseert mij niet * 17* 69* 63* interesseert mij wel voel ik mij niet bij betrokken 16* 23* * 55* voel ik mij bij betrokken zegt me weinig zegt me veel is niet voor mij persoonlijk van belang 32* 43* * 34* is wel voor mij persoonlijk van belang bottom 1-3 neutraal (4) top

23 Men is zich bewust van het probleem van eenzaamheid, maar denkt dat het altijd zal blijven bestaan eenzaamheid zal altijd blijven bestaan eenzame mensen hebben een grotere kans op gezondheidsproblemen * 78* de eenzaamheid in de Nederlandse bevolking is de afgelopen 20 jaar toegenomen ik ben me bewust van het bestaan van het probleem van eenzaamheid in Nederland (helemaal) mee oneens (1-3) neutraal (4) (helemaal) mee eens (5-7) ik zou wat vaker aandacht voor mijn medemens kunnen tonen ik zou vaker een praatje met mensen (buurtgenoten etc) willen maken (helemaal) mee oneens (1-3) neutraal (4) (helemaal) mee eens (5-7) 23

24 5 Actie: concreet iets doen tegen eenzaamheid 24

25 De helft van de Nederlanders denkt dat eenzaamheid te verhelpen is, dit percentage is gedaald Eenzaamheid is te verhelpen 23* 28 49* 18* 26 56* Ik kan zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL Ik wil zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL * 35* 36* 30* (helemaal) mee oneens (1-3) neutraal (4) (helemaal) mee eens (5-7) * Significant verschil - 25

26 (Zeer) sterk eenzamen minder overtuigd dat zij zelf iets kunnen doen om eenzaamheid te verhelpen niet eenzaam 20* 28 52* Eenzaamheid is te verhelpen matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam 24 33* * niet eenzaam 29 27* 43 Ik kan zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam * 43 31* Ik wil zelf iets doen aan het probleem van eenzaamheid in NL niet eenzaam matig eenzaam (zeer) sterk eenzaam (helemaal) mee oneens (1-3) neutraal (4) (helemaal) mee eens (5-7) * Significant verschil t.o.v. de totaalgroep 26

27 De helft van de Nederlanders denkt actief iets bij te dragen aan het verminderen van eenzaamheid praatje maken/gesprek voeren (buren/onbekenden/ouderen) bezoeken (familie/eenzame mensen/ouderen/zieken) sociaal zijn/met mensen omgaan/contacten onderhouden hulp aanbieden (buren/familie/hulpbehoevenden op straat) als vrijwilliger/door vrijwilligerswerk (ouderen/zieken) door/tijdens mijn werk (verzorgen/pastoraat) aandacht geven (ouderen/buren/klanten/patienten) belangstelling/interesse tonen/meeleven (buren/familie) (actief) lidmaatschap vereniging/club luisteren, een luisterend oor bieden weet niet/geen van deze Vraag: Denkt u dat u actief iets bedraagt aan het verminderen van eenzaamheid in Nederland? En zo ja, hoe doet u dat? (open vraag) 27

28 Eigen bijdrage aan terugdringen eenzaamheid vooral in eigen kring en weinig in georganiseerd verband op eigen initiatief familie bezoeken op eigen initiatief vrienden/kennissen bezoeken op eigen initiatief eenzame mensen in de buurt bezoeken (koffie, wandeling) op eigen initiatief met mensen een uitstapje maken (buurthuis, winkelcentrum) als vrijwilliger (namens een organisatie) mensen thuis bezoeken als vrijwilliger (namens een organisatie) met mensen een uitstapje maken als vrijwilliger in een verpleeghuis/dagopvang/zorg als vrijwilliger in een buurthuis/buurtkamer/inloophuis als vrijwilliger buddy/maatje voor iemand zijn als vrijwilliger mee op vakantiereizen met ouderen of mensen met een beperking als vrijwilliger bij een telefonische hulplijn geen van deze Vraag: Welke van onderstaande activiteiten heeft u het afgelopen jaar wel eens gedaan, met het doel om een bijdrage te leveren aan het verminderen van eenzaamheid? 28

29 6 Bijlage: Onderzoeksverantwoording 29

30 Onderzoeksverantwoording Doelgroep: De Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder. De steekproef is getrokken uit TNS NIPObase, een database met ruim respondenten. Methode: Online onderzoek. De respondenten kregen een toegestuurd met hierin een unieke link naar de vragenlijst. Veldwerkperiode: De respondenten konden de vragenlijst van 21 juni t/m 1 juli invullen. Vragenlijst: De gemiddelde invultijd van de vragenlijst bedroeg circa 10 minuten. Respons: De behaalde respons is 79%. Er zijn mensen benaderd voor deelname aan het onderzoek, respondenten hebben de vragenlijst ingevuld. Weging: De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, opleiding, huishoudgrootte, sociale klasse en regio. 30