De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing"

Transcriptie

1 De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Prof. dr. Gerben Westerhof, Universiteit Twente Drs. Aad Francissen, Geluksacademie (Arcon) December 2013 De Geluksacademie is een projectbureau van Arcon. Stichting Arcon is een non-profit onderzoeks- en adviesbureau met ANBI-status, dat veel werkt in opdracht van de provincie Overijssel, gemeenten en organisaties in het sociale domein. De Universiteit Twente is een ondernemende universiteit waar technische en sociale wetenschappen samen komen. De faculteit Gedragswetenschappen en de afdeling Psychologie, Gezondheid en Techniek hebben sinds kort de eerste leerstoel positieve psychologie in Europa

2 2 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

3 Samenvatting Klacht naar kracht De Menselijke Maat is een audit waarmee de kerndoelen van de Wmo gemeten kunnen worden. De uitkomsten geven zorgaanbieders handvatten voor de cultuuromslag van klacht naar kracht. Voor zorginkopers biedt de audit ook grip: een benchmark waar zorgaanbieders gesorteerd staan op de score op de Menselijke Maat. Gemeenten kunnen dan zowel inkopen op prijs, als op de inhoudelijke kernwaarden van de Wmo. De audit meet op het niveau van cliënten, professionals en management middels vragenlijsten, interviews en observaties. De maatstaf hierbij is in hoeverre een welzijns- of zorgorganisatie zich richt op het welbevinden en de waarden autonomie, eigen kracht en verbondenheid. En de mate waarin cliënten zich wel bevinden. Wetenschap van welbevinden In dit rapport vindt u een wetenschappelijke onderbouwing van de Menselijke Maat. De audit sluit goed aan bij huidige ontwikkelingen in de sector zorg en welzijn, waarbij de eigen regie, de eigen kracht en het netwerk van cliënten voorop staan. De Menselijke Maat sluit ook aan op een geluksgerichte manier van werken, waarbij de bevordering van duurzaam welbevinden centraal staat. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat dit welbevinden zowel voor het individu als voor de maatschappij sterke gezondheidswinst met zich meebrengt. De audit is gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie, die laat zien dat het vervullen van de psychologische behoefte aan autonomie, competentie en verbondenheid een voorwaarde zijn voor het bevorderen van welbevinden. Zowel in beleid, interventies als alledaags contact draagt een gerichtheid op de basale waarden van autonomie, competentie en verbondenheid bij aan welbevinden. Minder zorg door meer geluk De eerste audits hebben laten zien dat het gebruikte instrumentarium valide is en op een consistente wijze inzicht geeft in de mate waarin een organisatie zich richt op het werken aan de Menselijke Maat en de bevordering van het welbevinden van cliënten. Het meet, zogezegd, datgene wat voor mensen werkelijk belangrijk is en wat met het medische model in de zorg een beetje zoek is geraakt. We streven na wat we meten: minder zorg door meer geluk

4 4 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

5 Inhoud Samenvatting... 3 Van klacht naar kracht... 7 Het belang van geluk... 7 Zelfdeterminatie: Verbondenheid, autonomie en competentie... 9 De maakbaarheid van geluk De audit menselijke maat Meten met de Menselijke Maat Sturen met de Menselijke Maat Verder lezen Over de auteurs Infographic - de Menselijke Maat

6 6 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

7 Van klacht naar kracht De maatschappij is in beweging. De verzorgingsstaat, die sinds de tweede wereldoorlog zorgvuldig is opgebouwd, wordt langzaam omgebouwd naar een participatiesamenleving. De verantwoordelijkheid voor zorg en welzijn wordt minder bij de staat gelegd, maar meer bij de burgers zelf. Dit heeft belangrijke consequenties voor de manier waarop het veld van zorg en welzijn wordt ingericht. Verschillende bewegingen die hierop aansluiten zijn al ingezet: de kanteling, van zorg en ziekte naar gezondheid en gedrag, van ziektekosten naar Wmo. Daarbij wordt steeds meer de nadruk gelegd op wat mensen wél kunnen: van klacht naar kracht. Niet langer gaat het om het aandragen van oplossingen voor een patiënt of cliënt, maar om het aanspreken van de cliënt op de eigen regie, de eigen kracht en het eigen netwerk. Hoewel er ook kritiek is op deze omslag - het zou gaan om een ordinaire bezuiniging - biedt deze ook nieuwe kansen. De verzorgingsstaat heeft zich gericht op verzorging van de behoeftige burger en daarmee vooral oog gehad voor de problemen van burgers. Ook de financiering is hierop helemaal afgestemd. Het risico bestaat dat mensen daarmee in een bureaucratische machine tot hun probleem gereduceerd worden. Het is belangrijk om de menselijke maat weer terug te vinden. De huidige ontwikkelingen kunnen daaraan bijdragen, maar hoe zorg je voor de juiste veranderingen in een systeem dat van wettelijke basis, uitvoering tot verantwoording nog probleemgericht is? Een beroemde uitspraak van de econoom Stiglitz geeft richting: we streven na wat we meten. Dit rapport biedt een wetenschappelijke onderbouwing voor het meetinstrument de Menselijke Maat. Het belang van geluk Het sturen op geluk biedt een belangrijke insteek bij het zoeken naar de menselijke maat. Maar geluk, wat is dat eigenlijk? Van Dale omschrijft gelukkig als genietend, tevreden en voorspoedig, door het lot bepaald. In alledaagse opvattingen verwijst geluk vaak naar een kortdurend moment, een staat van euforie of een topervaring. Of geluk is iets wat je overkomt, een lot uit de loterij. Dat is niet de betekenis die we hier hechten aan geluk. Het gaat hier om duurzaam welbevinden: het regelmatig ervaren van positieve gevoelens en een algemene tevredenheid met het eigen leven

8 Duurzaam geluk is goed voor een mens. De laatste jaren is er veel onderzoek verricht naar de gevolgen van geluk voor de individuele persoon. Met name de broaden-and-build theorie van Barbara Fredrickson biedt hiervoor een goede onderbouwing. Positieve gevoelens leiden enerzijds tot een verbreding van creativiteit en probleemoplossend vermogen en anderzijds tot het opbouwen van belangrijke hulpbronnen in het leven, zoals een goed sociaal netwerk of veerkracht in het omgaan met problemen. Juist ook in moeilijke situaties blijkt dat mensen die oog hebben voor wat er goed gaat en aandacht hebben voor positieve gevoelens beter met problemen kunnen omgaan. Er zijn inmiddels veel studies gedaan die laten zien dat geluk voorspelt dat mensen kwalitatief betere netwerken hebben, beter functioneren op hun werk en beter met problemen kunnen omgaan. Geluk leidt ook tot een betere fysieke en geestelijke gezondheid. Verschillende onderzoeken hebben zelfs laten zien dat gelukkige mensen langer leven. Duurzaam geluk heeft ook een maatschappelijk belang. Als meer geluk leidt tot hogere productiviteit en via een betere gezondheid tot minder zorgconsumptie, zijn er ook positieve economische gevolgen van geluk: geluk levert de maatschappij in die zin geld op. Economen, zoals Amartya Sen, Joseph Stiglitz en Manfred Max-Neef stappen echter ook steeds meer buiten het puur financiële kader. Zij zien duurzaam geluk als een doel op zich. Een welvarende samenleving is niet alleen een samenleving met een groot bruto nationaal product of een hoge standaard voor individuele consumptie, maar een samenleving waarin mensen gelukkig zijn doordat ze zich kunnen ontplooien en bijdragen aan een op duurzaamheid gerichte maatschappij. 8 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

9 Zelfdeterminatie: Verbondenheid, autonomie en competentie Er bestaan veel modellen en theorieën over duurzaam geluk. Verschillende wetenschappers hebben elk hun eigen verklaringen en rijtjes van factoren die bijdragen aan geluk. Voor de ontwikkeling van de Menselijke Maat hebben we gekozen voor de zelfdeterminatietheorie van de Amerikaanse onderzoekers Edward Deci en Richard Ryan. Deze theorie gaat ervan uit dat mensen streven naar groei en ontwikkeling, ook in moeilijke omstandigheden. Ze geeft inzicht in de functies en processen die aan de ervaring van duurzaam geluk ten grondslag liggen. Er bestaan verschillende misvattingen over wat tot duurzaam geluk leidt. In onze maatschappij gaat het vaak om het streven naar financieel succes, materiële bezittingen, sociale status, beroemdheid of lichamelijke schoonheid. Dergelijke factoren verklaren echter maar een klein deel van de verschillen in geluk. Ze geven op korte termijn misschien wel bevrediging, maar dragen op de lange termijn niet echt bij aan geluk. Dit heeft ermee te maken dat ze vooral zijn ingegeven door een wens naar erkenning. In onze maatschappij wordt deze vooral gekregen aan de hand van meer uiterlijke waarden als rijkdom, status en succes. Onderzoek op basis van de zelfdeterminatietheorie laat zien dat duurzaam geluk eerder verkregen wordt als mensen zich richten op meer intrinsieke doelen, zoals goede relaties, persoonlijke groei en maatschappelijke betrokkenheid. Dit zijn bij uitstek de doelen die mensen zin en betekenis geven in het leven, doordat ze bijdragen aan iets groters. Het zijn ook de doelen die mensen nastreven omdat ze op zich al lonend zijn. Ze zijn meer gebaseerd op motivatie van binnen uit. Eigenlijk kunnen ze nooit echt behaald worden, maar gaat het om het streven zelf. Ook op de langere termijn zijn ze gerelateerd aan de aanwezigheid van geluk en vitaliteit en aan de afwezigheid van psychische en lichamelijke klachten. Deze doelen komen daarmee tegemoet aan psychologische basisbehoeftes. In de zelfdeterminatietheorie worden drie van dergelijke behoeftes omschreven: autonomie, competentie en verbondenheid

10 1. Autonomie verwijst naar de mogelijkheid om activiteiten te kiezen, beslissingen te nemen en gedrag te reguleren in overeenstemming met de eigen waarden, wensen en doelen. 2. Bij competentie gaat het om de ervaring dat het eigen gedrag resulteert in de bedoelde uitkomsten en effecten. 3. Verbondenheid verwijst naar de basisbehoefte om intieme relaties met anderen te hebben. Wat zijn basisbehoeftes? Het gaat hierbij om behoeftes die geen verdere uitleg meer nodig hebben. Zij zijn niet te herleiden tot andere behoeftes en bestaan ook niet om andere behoeftes te vervullen. Als je bijvoorbeeld iemand vraagt waarom hij zo hard werkt, zal hij misschien in eerste instantie antwoorden: Om veel geld te verdienen. Als je vervolgens vraagt Waarom wil je veel geld verdienen?, komt wellicht het antwoord: Omdat ik dan bewonderd word. En als je dan vraagt Waarom wil je bewonderd worden?, zal het antwoord zijn: Omdat ik geliefd wil worden. Een hernieuwde vraag naar het waarom van dit laatste zal al snel op onbegrip stuiten. Er komen alleen nog algemeenheden zoals omdat liefde goed is of dat wil iedereen toch? Liefde is dan ook een intrinsieke behoefte. Dat wil niet zeggen dat liefde niet ook een middel tot een ander doel kan zijn, maar dat het doorgaans niet zo n instrumentele waarde heeft. Wanneer deze basisbehoeftes vervuld worden leidt dit tot duurzaam geluk. De drie behoeftes zijn volgens onderzoek belangrijk in veel verschillende contexten, variërend van scholen, families, werksetting en gezondheidszorg. Ook in verschillende culturen en in verschillende fasen van de levensloop blijken basisbehoeftes essentieel voor duurzaam geluk. Ze zijn daarmee essentieel voor het functioneren van mensen, net als meer biologische behoeftes als honger, dorst of veiligheid. Waar de bekende pyramide van Abraham Maslow een duidelijke hiërarchie aanbrengt in basisbehoeftes, worden in de zelfdeterminatietheorie de verschillende behoeftes juist naast elkaar gezet. Ook in moeilijke situaties, waarin bijvoorbeeld de gezondheid is aangetast, spelen de behoeftes aan verbondenheid, autonomie en competentie een belangrijke rol. 10 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

11 Casus: Zelfdeterminatie in Verpleeghuizen Promotie-onderzoek van Annette Custers (2013) laat zien dat de mate van behoeftevervulling gerelateerd is aan welbevinden bij bewoners van somatische afdelingen van verpleeghuizen. De vervulling van de basisbehoeftes staat binnen deze context sterk onder druk. Er is vaak weinig autonomie, omdat cliënten door vele beperkingen afhankelijk zijn geworden van zorg, maar ook van het systeem van de organisatie. De behoefte aan verbondenheid staat ook onder druk, omdat mensen in de nieuwe omgeving van het verpleeghuis vaak weinig vertrouwde contacten hebben. De kwetsbaarheid en de fysieke beperkingen die voorwaarde zijn voor het toelaten tot een verpleeghuis stellen de behoefte aan competentie op de proef. De mate waarin onder deze omstandigheden wordt tegemoetgekomen aan de basisbehoeftes is van belang voor het ervaren van welbevinden. De contacten van bewoners met verzorgenden spelen daarbij een belangrijke rol. Observaties in de ochtendzorg met behulp van video-opnames lieten zien dat interacties die ondersteunend zijn voor de drie basisbehoeftes samengaan met de positieve en negatieve emoties van de bewoners. Bij autonomie gaat het bijvoorbeeld om het betrekken van de bewoners in keuzes in de alledaagse zorg. Bij competentie gaat het erom dat bewoners dingen die ze zelf willen en kunnen doen ook zelf kunnen uitvoeren. Bij verbondenheid gaat het om het tonen van persoonlijke interesse, bijvoorbeeld door een praatje te maken dat juist niet met de zorg te maken heeft. De maakbaarheid van geluk Geluk wordt vaak gezien als iets dat je ten deel valt. Wetenschappelijke theorieën zijn er daarentegen juist lange tijd van uitgegaan dat je geluk is voorbestemd door genetische aanleg en temperament. De waarheid ligt zoals zo vaak in het midden. Er komt steeds meer bewijs dat duurzaam geluk ook te beïnvloeden is. Dit wordt ook duidelijk vanuit de zelfdeterminatietheorie: aan de vervulling van de basisbehoeftes kan gesleuteld worden en dat draagt dan weer bij aan duurzaam welbevinden. Dit kan op verschillende niveaus gebeuren. Ten eerste is er het niveau van het beleid, van het politieke beleid tot de strategische visie van welzijns- en zorgorganisaties. Op politiek niveau sluit de omslag die in het kader van de Wmo gemaakt wordt naar aandacht voor zelfredzaamheid en inzet van het eigen netwerk goed aan op de drie basisbehoeftes. Bij zelfredzaamheid is het van belang om te onderscheiden tussen autonomie en competentie. Bij autonomie gaat het vooral om de eigen regie. Het gaat hier onder andere om de omslag van aanbod- naar vraaggericht werken, ofwel de vraag hoe kwetsbare mensen hun leven willen leiden. Het is daarbij wel belangrijk dat eigen regie niet betekent dat mensen het zelf maar uit moeten zoeken, dat mensen alles zélf moeten doen: autonomie betekent juist ook dat mensen kunnen kiezen voor het inroepen van hulp en het zich begeven in afhankelijkheidsrelaties. Autonomie gaat

12 dan over de mate waarin de hulp kan aansluiten op het leven dat mensen willen leiden en de waarden die mensen belangrijk vinden. De behoefte aan competentie vraagt om aandacht voor eigen kracht. Hier is vooral de omslag van belang van het denken in termen van problemen naar het denken over wat mensen zelf kunnen en waar zij goed (competent) in zijn. Ook als er problemen zijn en er zorg nodig is hebben mensen de behoefte om dingen te doen waar ze goed in zijn. De behoefte aan verbondenheid sluit aan bij denken in termen van het eigen netwerk. Daarbij staat echter meer de wederzijdse verbondenheid in de aandacht dan het netwerk puur als hulpbron. Het gaat dus ook om de vraag hoe een cliënt van betekenis kan zijn voor andere mensen. Interventies in de positieve psychologie Martin Seligman is de grondlegger van de positieve psychologie. Met collega s ontwikkelde hij verschillende kortdurende en eenvoudige interventies die onder begeleiding van een psycholoog, maar ook als zelfhulp werden ingezet: Je sterke kanten inzetten: al dan niet met behulp van vragenlijsten worden talenten en kwaliteiten in kaart gebracht. De opdracht is om manieren te verzinnen om deze talenten en kwaliteiten meer in het dagelijks leven te gebruiken en te benutten. Drie positieve dingen: de opdracht om elke avond stil te staan bij drie positieve gebeurtenissen van die dag. De deelnemer beantwoordt ook de vraag waarom hij denkt dat deze gebeurtenissen plaatsvonden. Dankbaarheid uiten: bij deze interventie denken deelnemers aan een persoon die ze erg dankbaar zijn maar nooit op een goede manier hun dankbaarheid hebben getoond. De opdracht is om een brief te schrijven aan deze persoon en deze brief hardop voor te lezen. Actief reageren: de deelnemers krijgen de opdracht om iedere dag minstens een keer enthousiast en actief te reageren op een positief bericht van een ander. Genieten: de deelnemers krijgen de oefening om iedere dag te genieten van een activiteit die ze normaal gesproken gehaast uitvoeren. Het kan gaan om een maaltijd, een wandeling naar werk of school, een douche. Na afloop beschrijven ze wat er anders was en hoe ze zich daarbij voelden. Ten tweede is er het niveau van interventies. Vanuit het vakgebied van de positieve psychologie wordt steeds duidelijker dat mensen, juist ook in tijden van problemen, zelf bij kunnen dragen aan welbevinden. Individuele interventies zijn doorgaans gebaseerd op het versterken van competenties die bijdragen aan welbevinden en optimaal functioneren. Er kan worden gedacht aan het bewust worden en versterken van positieve emoties, het onderzoeken van waarden, intrinsieke behoeften en talenten, het op een positieve, 12 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

13 optimistische wijze omgaan met doelen, het onderhouden en realiseren van positieve relaties, en het omgaan met en accepteren van tegenslag en lijden. Ten derde is er de alledaagse bejegening van cliënten. Zelfdeterminatie is niet iets wat je alleen doet, maar vormgeeft samen met anderen. Relaties op het werk, op school, in de opvoeding of in de zorg die tegemoet komen aan de basisbehoeftes bevorderen de mogelijkheid tot groei en duurzaam geluk. Zoals het onderzoek van Annette Custers in verpleeghuizen laat zien speelt de vervulling van behoeftes en het werken aan welbevinden juist plaats in de kleine alledaagse interacties die er plaatsvinden. Een voorbeeld van alledaagse bejegening Een verzorgende of verpleegkundige die in een witte jas bij een cliënt binnenkomt en de vraag stelt hoe gaat het met u?, zal al snel in een gesprek over (alledaagse) klachten belanden. Als die klachten niet veel ernstiger geworden zijn, is de reden voor praten over klachten eigenlijk verdwenen. In termen van eigen kracht zou het gesprek juist en ook mogen gaan over waar iemand een beetje goed in is of trots op is. In termen van sociale relaties zou het mogen gaan over wie er belangrijk is in het leven van de cliënt. En in termen van autonomie zou de leidende vraag kunnen zijn hoe wilt u (vandaag) uw leven leiden?

14 14 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

15 De audit menselijke maat De Menselijke Maat als audit is gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie, omdat deze theorie de psychologische basisbehoeften van mensen beschrijft als pijlers voor duurzaam geluk. De basisbehoeften gelden ook voor kwetsbare mensen die deels afhankelijk zijn van diensten van zorg- en welzijnsorganisaties. Als cliënten op basis van eigen keuze en in verbondenheid met anderen waaronder de zorgverleners de dingen kunnen doen waar ze goed in zijn dan zal dit bijdragen aan hun welbevinden en ontwikkeling. Daaraan wordt gewerkt in het contact met de cliënt, maar ook in verslaglegging in dossiers, in verantwoording en evaluatiemomenten, in het beleid en in de organisatiestructuren. De Menselijke Maat als audit bestaat uit verschillende instrumenten om strategie, beleving en gedrag te meten. Metingen vinden binnen een zorg- of welzijnsorganisatie plaats op het niveau van de cliënt, het uitvoerend personeel en op beleid- en bestuursniveau. Daartoe worden vragenlijsten afgenomen bij cliënten en personeel, observaties gehouden van daadwerkelijke contactmomenten tussen hulpverleners en cliënten, interviews gehouden met uitvoerend personeel en management en beleidsdocumenten gescand. Tezamen geven deze instrumenten een inzicht in de mate waarin een organisatie zich richt op het werken aan de Menselijke Maat en in de mate waarin de cliënten zich wel bevinden. Op elk niveau wordt dit vastgesteld in termen van welbevinden, autonomie, eigen kracht en verbondenheid. Meten met de Menselijke Maat De Menselijke Maat meet ten eerste welbevinden, autonomie, eigen kracht en verbondenheid bij cliënten van zorg- en welzijnsaanbieders. Cliënten vullen daartoe een vragenlijst in waarin zij hun leven in het algemeen en de contacten met hulpverleners evalueren. Het gaat dan bijvoorbeeld om hoe vaak iemand het gevoel heeft het leven te leiden zoveel mogelijk zoals jij dat wilt. Of bijvoorbeeld om de mate waarin een cliënt kan doen waar hij of zij (een beetje) goed in is. De Menselijke Maat meet ook de mate waarin cliënten merken dat hulpverleners aandacht hebben voor bovengenoemde basisbehoeftes. Heeft de cliënt bijvoorbeeld het gevoel dat hij of zij zichzelf mag zijn als de hulpverlener er is?

16 Op het niveau van de uitvoering van zorg en ondersteuning, meet de audit in vragenlijsten, interviews en observaties de mate waarin hulpverleners in hun dagelijkse praktijk aandacht hebben voor de genoemde waarden bij cliënten. Het gaat dan bijvoorbeeld om het respecteren van de eigenheid en autonomie van cliënten. Bijvoorbeeld of de mate waarin er aandacht is voor zaken waar een cliënt (een beetje) goed in is, waar zijn of haar ogen van gaan twinkelen. In welke mate een hulpverlener dat belangrijk vindt, er mee bekend is en het ook regelmatig aan de orde laat komen tijdens bezoeken aan cliënten. Tenslotte meet de Menselijke Maat met interviews en een beleidsscan de mate waarin welbevinden, autonomie, eigen kracht en verbondenheid door de organisatie (bestuur, beleid en structuur) worden gedragen, actief gestimuleerd en vastgelegd voor vervolgacties. Bijvoorbeeld met vragen als: wat zijn de kernwaarden van de organisatie, wat is uw eigen visie op uw werk? Wat merkt de cliënt daarvan en wat kunnen we daarvan terugzien in dossiers? Waar evalueert u op met cliënten? En tenslotte ook: welke ruimte (vrijheid) en waardering krijgen medewerkers in hun werk? Sturen met de Menselijke Maat Uit alle onderdelen worden scores opgebouwd, die het vertrekpunt vormen van de rapportage. Aan de hand van de scores wordt beschreven welke rode draad ontdekt is, wat er goed gaat en waar de hiaten zitten. Dat wordt kwalitatief aangevuld met opvallende zaken die uit de interviews en observaties naar voren komen. De Menselijke Maat is in de maand oktober 2013 bij twee organisaties getoetst. Meer dan 180 cliënten uit de sectoren Thuiszorg, Ambulante Begeleiding VG en het Algemeen Maatschappelijk Werk hebben de cliëntenvragenlijst geretourneerd. Uit een eerste analyse van de Universiteit Twente blijkt dat de cliëntenvragenlijst voldoende betrouwbare en valide resultaten oplevert. Dat wil zeggen dat de vragenlijst op een consistente manier datgene meet wat deze beoogt te meten. Ook is er voldoende variatie terug te vinden in de wijze waarop cliënten de verschillende items op de lijst invullen. Daarnaast blijkt dat de resultaten van de verschillende instrumenten van de Menselijke Maat een solide en overeenkomstig beeld opleveren. Als bijvoorbeeld blijkt dat cliënten lager scoren op verbondenheid, dan zien we ook in resultaten van de auditgesprekken en de observaties eenzelfde dip op verbondenheid. Op basis van deze eerste analyses is het 16 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

17 team van auditoren en ontwikkelaars van de Geluksacademie en de onderzoekers van de Universiteit Twente voorlopig enthousiast over het instrument. De Menselijke Maat lijkt een goed beeld weer te geven van wat we willen weten. Namelijk in welke mate cliënten zich autonoom, eigen krachtig, verbonden en wel bevinden en in welke mate de organisatie handelt en is ingericht rond deze waarden

18 18 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

19 Verder lezen Bohlmeijer, E., Bolier, L., Westerhof, G., & Walburg, J. (2013). Handboek positieve psychologie: Theorie, onderzoek, toepassingen. Amsterdam: Boom. Bolier, L., Haverman, M., & Walburg, J. (2010). Mental Fitness. Amsterdam: Boom. Deci, E., & Ryan, R. (2002). Handbook of self-determination research. Rochester: University of Rochester Press. Francissen A., Wezenberg E. & Westerhof, G. (2010). De gevolgen van geluk. Borne, Arcon. Westerhof, G., & Bohlmeijer, E. (2010). Psychologie van de levenskunst. Amsterdam: Boom Over de auteurs Prof. dr. Gerben Westerhof is als adjunct professor Psychologie verbonden aan de afdeling Psychologie, Technologie en Gezondheid van de Universiteit Twente. Als gerontoloog doet hij al jarenlang onderzoek naar een positieve benadering van ouder worden in termen van identiteit, welbevinden, zingeving en levenskunst. De laatste jaren maakt hij deze benadering ook bruikbaar voor de geestelijke gezondheidszorg, die zich nog steeds teveel alleen met geestelijke ziekte en te weinig met geestelijke gezondheid bezighoudt. Drs. Aad Francissen is onderzoeker en adviseur bij stichting Arcon. Zijn doel is een verschil te maken in de benadering van kwetsbare mensen. Minder focus op problemen en meer op automonie, eigen kracht en verbondenheid. Dit zal leiden tot hoger welbevinden en besparingen in zorg en ondersteuning. Hij houdt zich bezig met wetenschappelijk onderzoek naar de geluksgerichte benadering, met de ontwikkeling en implementatie van de Menselijke Maat en hij adviseert gemeenten en zorgaanbieders. Deze activiteiten zijn bij Arcon gebundeld onder de noemer Geluksacademie

20 Infographic - de Menselijke Maat 20 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Gerben Westerhof & Ernst Bohlmeijer

De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Gerben Westerhof & Ernst Bohlmeijer De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Gerben Westerhof & Ernst Bohlmeijer 1 Een praktijkvoorbeeld De verzorgende helpt de bewoner zich aan te kleden en pakt de deodorant. Bewoner: Ga weg

Nadere informatie

Van klacht naar kracht

Van klacht naar kracht Caleidoscoop De verzorgingsstaat, die sinds de tweede wereldoorlog zorgvuldig is opgebouwd, wordt langzaam omgebouwd naar een participatiesamenleving. De verantwoordelijkheid voor zorg en welzijn komt

Nadere informatie

Workshop Geluksgericht werken

Workshop Geluksgericht werken Workshop Geluksgericht werken 13 oktober 2015 1 Peter Hoekstra Adri de Raaf & Carolien Broekhof Programma workshop 1. Welkom 2. Doel van de workshop Meedoen in Zeist 3. Samenvatting Geluksgericht werken

Nadere informatie

Positieve verpleegkunde: op weg naar een bloeiende samenleving!

Positieve verpleegkunde: op weg naar een bloeiende samenleving! Van Kleef Lezing 10-12-2015 Spreker: Jan Walburg, Hoogleraar Positieve Psychologie, Universiteit van Twente Positieve verpleegkunde: op weg naar een bloeiende samenleving! Aan positieve psychologie kleeft

Nadere informatie

Deel 1: Positieve psychologie

Deel 1: Positieve psychologie Deel 1: Positieve psychologie Welkom bij: Positieve gezondheid. Jan Auke Walburg 2 Carla Leurs 3 4 Bloei Bloei is de ontwikkeling van het fysieke en mentaal vermogen. Welbevinden en gezondheid Verschillende

Nadere informatie

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie Petri Embregts Participatie Geplande ratificatie VN verdrag voor rechten van mensen met beperking

Nadere informatie

POSITIEVE PSYCHOLOGIE IN DE GGZ: STATE OF THE ART EN NIEUWE UITDAGINGEN

POSITIEVE PSYCHOLOGIE IN DE GGZ: STATE OF THE ART EN NIEUWE UITDAGINGEN Centre for Well-being and ehealth Research POSITIEVE PSYCHOLOGIE IN DE GGZ: STATE OF THE ART EN NIEUWE UITDAGINGEN Gerben Westerhof 09/11/2017 1 NAAR EEN DUURZAME GEESTELIJKE GEZONDHEID Bouwstenen Het

Nadere informatie

Positieve psychologie & Zingeving

Positieve psychologie & Zingeving Positieve psychologie & Zingeving Studiebijeenkomst KSGV Vrijdag 29 maart 2019, 13.00-17.00 uur Auditorium Catharijneconvent (Lange Nieuwstraat 38 te Utrecht) Informatie en aanmelding: www.ksgv.nl ksgv@ksgv.nl

Nadere informatie

Geluksgevoel hangt meer af van je mentale vermogen dan van wat je overkomt

Geluksgevoel hangt meer af van je mentale vermogen dan van wat je overkomt "Geluk is vooral een kwestie van de juiste levenshouding" Geluksgevoel hangt meer af van je mentale vermogen dan van wat je overkomt Ons geluk wordt voor een groot stuk, maar zeker niet alleen, bepaald

Nadere informatie

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid De kracht van Ben ik tevreden? ligt in het hier en nu. Wensen van cliënten zetten direct aan tot actie. Meten is dus niet alleen weten, maar de start

Nadere informatie

1 Aanbevolen artikel

1 Aanbevolen artikel Aanbevolen artikel: 25 november 2013 1 Aanbevolen artikel Ik kan het, ik kan het zélf, ik hoor erbij Over de basisingrediënten voor het (psychologisch) welzijn Een klassieke motivatietheorie toegelicht

Nadere informatie

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts

In verbinding zelf keuzes maken. Petri Embregts In verbinding zelf keuzes maken Petri Embregts Cliënten eigen keuzes laten maken, ze regie geven over hun eigen leven, dat is wat we nastreven Dhr Hans Bouter Leidsch Dagblad Eigen regie, zelf keuzes maken

Nadere informatie

Zelfsturend leren met een puberbrein

Zelfsturend leren met een puberbrein Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden

Nadere informatie

Bewegingsgerichte zorg Solis 25 juni 2015

Bewegingsgerichte zorg Solis 25 juni 2015 Bewegingsgerichte zorg Solis 25 juni 2015 Aangenaam: Angèle Jonker Verpleegkundige Sociaal Gerontoloog (dr) Stichting JonkersZorg Hoogwoud Auteur (les-)boeken www.jonkerszorg.nl Diverse projecten Visiegedreven

Nadere informatie

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?

E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken

Nadere informatie

SOVAK kleurt levens. Volgens Wortels-Stam-Bloesem.

SOVAK kleurt levens. Volgens Wortels-Stam-Bloesem. SOVAK kleurt levens. Volgens Wortels-Stam-Bloesem. Zorg verlenen. Dat doen we bij SOVAK op onze eigen manier. Wij vinden het belangrijk dat we mensen met een (verstandelijke) beperking precies die zorg

Nadere informatie

Bewegen tot leren: Perspectieven voor een krachtige leeromgeving

Bewegen tot leren: Perspectieven voor een krachtige leeromgeving Bewegen tot leren: Perspectieven voor een krachtige leeromgeving Jouw ervaring Neem iets in gedachten dat je nu goed kunt en waarvan je veel plezier hebt in je werk: Vertel waartoe je in staat bent. Beschrijf

Nadere informatie

SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN. Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans

SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN. Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans SOCIALE VEERKRACHT OUDEREN Jenneke van Pijpen Tot stand gekomen met Ben Sajetcentrum en Vilans EVEN VOORSTELLEN JENNEKE VAN PIJPEN v In veel verschillende rollen betrokken bij de ouderenzorg. v Tot 1 januari

Nadere informatie

Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules

Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules VOOR WIE IS DEZE CRITERIAWAAIER? - Deze criteriawaaier is opgesteld voor cliënten- en familievertegenwoordigers in de GGz. Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules Vanuit een cliënten- en

Nadere informatie

Vertrouwelijk GROEPSRAPPORTAGE EINDMETING Voorbeeldteam Aantal deelnemers: 8 15-11-2015

Vertrouwelijk GROEPSRAPPORTAGE EINDMETING Voorbeeldteam Aantal deelnemers: 8 15-11-2015 Vertrouwelijk GROEPSRAPPORTAGE EINDMETING Voorbeeldteam Aantal deelnemers: 8 15-11-2015 1 Dit rapport geeft een overzicht op groepsniveau van hun bevlogenheid, energie- en stressbronnen en de gemiddelde

Nadere informatie

Hoe vitaal is Nederland? Ontwikkeling van de Nederlandse Vitaliteitsmeter: de Vita-16

Hoe vitaal is Nederland? Ontwikkeling van de Nederlandse Vitaliteitsmeter: de Vita-16 Hoe vitaal is Nederland? Ontwikkeling van de Nederlandse Vitaliteitsmeter: de Vita-16 Dr. Jorien Strijk Dr. Wanda Wendel-Vos, Drs. Hedwig Hofstetter Dr. Vincent Hildebrandt Verzorgingsstaat onder druk

Nadere informatie

12 Psychologie van de levenskunst

12 Psychologie van de levenskunst Inleiding Levenskunst is traditioneel altijd het onderwerp van de filosofie geweest. De vraag naar het goede leven werd al in de oudheid gesteld. Het doel was niet alleen een bespiegeling over hoe het

Nadere informatie

WERKPLEZIER DOOR LEEFPLEZIER

WERKPLEZIER DOOR LEEFPLEZIER 1 2 3 Thema 3 WERKPLEZIER DOOR LEEFPLEZIER Module Werkplezier Wat is werkplezier. Factoren die werkplezier beïnvloeden. Werkplezier behouden en vergroten. Inleiding 1 Als medewerkers kunnen inspelen op

Nadere informatie

Studiedag Oss 27 november 2015 Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht Radboud Universiteit Nijmegen

Studiedag Oss 27 november 2015 Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht Radboud Universiteit Nijmegen Positieve Psychologie Studiedag Oss 27 november 2015 Dr. Rinka van Zundert Leer- & Veerkracht Radboud Universiteit Nijmegen Wat is positieve psychologie? De wetenschappelijke studie van optimaal menselijk

Nadere informatie

Eigen Regie Maakt Zorg Beter

Eigen Regie Maakt Zorg Beter Eigen Regie Maakt Zorg Beter 31 maart 2011 Siska de Rijke Beleidsmedewerker Zorg CG-Raad Termen Zelfmanagement Eigen regie Eigen verantwoordelijkheid Deelnemer in plaats van afnemer Verbindende schakel

Nadere informatie

Veerkracht en betrokkenheid aan het werk

Veerkracht en betrokkenheid aan het werk Veerkracht en betrokkenheid aan het werk 1st Nederlandse conferentie positieve psychologie Jan Auke Walburg Linda Bolier www.trimbos.nl VERMOGEN VAN NEDERLAND 2013 Mentale stoornissen Geen gezondheidsprobleem

Nadere informatie

Zingeving & Psychische Gezondheidszorg

Zingeving & Psychische Gezondheidszorg Zingeving & Psychische Gezondheidszorg Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Senior-onderzoeker GGZ ingeest Adviseur beleid Brijder-Parnassia Inhoud 1. Wat is zingeving? 2. Wat is zelfregulatie?

Nadere informatie

Ik ben pedagogisch medewerker op een VVE locatie van TintelTuin

Ik ben pedagogisch medewerker op een VVE locatie van TintelTuin Ik ben pedagogisch medewerker op een VVE locatie van TintelTuin De pedagogisch medewerkers aan het woord over de pedagogische kwaliteit van TintelTuin 1 VEILIGHEID + UITDAGING = GROEI Waarom kiezen ouders

Nadere informatie

ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN

ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN MISSIE WIE IS ZORGBUREAU JOKIJO? JoKiJo is een kleinschalig, betrokken zorgbureau dat hulp richt op de specifieke hulpvraag, wensen en behoeften van iedere

Nadere informatie

Motiveren is de sleutel

Motiveren is de sleutel Motiveren is de sleutel 1 Werken aan betere bedrijfsresultaten door je medewerkers te motiveren Motivatie is de sleutel Een medewerker die van binnenuit gemotiveerd is voor zijn werk, kan ook saaie of

Nadere informatie

Inwoners en organisaties in de burgersamenleving. Sociaal domein

Inwoners en organisaties in de burgersamenleving. Sociaal domein Betreft: Vragen m.b.t. Transformatie Agenda Sociaal Domein Datum : 14 augustus 2017 1 Inleiding De PAR is gevraagd een advies uit te brengen aangaande de Transformatie Agenda Sociaal Domein. Met nadruk

Nadere informatie

Rapportage Zingeving. Bea Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 19.06.2015. Email:

Rapportage Zingeving. Bea Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 19.06.2015. Email: Rapportage Zingeving Naam: Bea Voorbeeld Datum: 19.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea Voorbeeld / 19.06.2015 / Zingeving (QZN) 2 Mens-zijn betekent verantwoordelijkheid nemen: het je ervan bewust zijn

Nadere informatie

Dit is jouw leven, een nieuwe integrale interventie gericht op floreren. Ernst Bohlmeijer

Dit is jouw leven, een nieuwe integrale interventie gericht op floreren. Ernst Bohlmeijer Dit is jouw leven, een nieuwe integrale interventie gericht op floreren. Ernst Bohlmeijer Inhoud Oefeningen Uitleg achtergrond en inhoud Vragen I Sta eens stil bij een moment in je jeugd dat je helemaal

Nadere informatie

Ik ben pedagogisch medewerker bij TintelTuin

Ik ben pedagogisch medewerker bij TintelTuin Ik ben pedagogisch medewerker bij TintelTuin De pedagogisch medewerkers aan het woord over de pedagogische kwaliteit van TintelTuin 1 VEILIGHEID + UITDAGING = GROEI Waarom kiezen ouders kinderopvang van

Nadere informatie

Kansen voor gezondheid

Kansen voor gezondheid 10-6-2015 1 g Kansen voor gezondheid L a n g e r Jan Auke Walburg Vraagstelling Hoe kan je de gezondheid en het welbevinden van een populatie bevorderen zodanig dat: mentale en somatische ziektes afnemen

Nadere informatie

DESSA. Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties. HTS Report. Liesbeth Bakker ID Datum

DESSA. Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties. HTS Report. Liesbeth Bakker ID Datum DESSA Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties HTS Report ID 5107-7085 Datum 10.11.2017 Leerkrachtversie Informant: Jan Jansen Leerkracht INLEIDING DESSA 2/23 Inleiding De DESSA is een vragenlijst

Nadere informatie

Menselijke. Maat. 74 januari nr. 1 2016 TPP

Menselijke. Maat. 74 januari nr. 1 2016 TPP Menselijke Maat 74 januari nr. 1 2016 TPP Van klacht naar kracht Het instrument Menselijke Maat is bedoeld om organisaties te ondersteunen die werken aan de kanteling van klacht naar kracht. Het is gebaseerd

Nadere informatie

Positieve Psychologie Interventies

Positieve Psychologie Interventies Positieve Psychologie Interventies PPI bij patiënten met bipolaire stoornis in de euthyme fase Melissa Chrispijn AIOS psychiatrie KenBiS Klinisch Wetenschappelijke Vergadering 16 december 2016 Inhoud Achtergrond

Nadere informatie

Geluksprogramma. Inhoudsopgave. Inleiding... 1 Wat is geluk?... 2. Geluk en Gezondheid... 5 De betekenis van positieve emoties... 6.

Geluksprogramma. Inhoudsopgave. Inleiding... 1 Wat is geluk?... 2. Geluk en Gezondheid... 5 De betekenis van positieve emoties... 6. Geluksprogramma Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is geluk?... 2 3 factoren die geluk bepalen... 3 Het als dan principe... 5 Geluk en Gezondheid... 5 De betekenis van positieve emoties... 6 Lijst met de

Nadere informatie

Samen leren en verbeteren met mijnkwaliteitvanleven.nl

Samen leren en verbeteren met mijnkwaliteitvanleven.nl Samen leren en verbeteren met mijnkwaliteitvanleven.nl De vragenlijst van Mijnkwaliteitvanleven.nl maakt kwaliteit van leven bespreekbaar en meetbaar. Het is een praktische werkvorm om op een gestructureerde

Nadere informatie

Wonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg

Wonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg Combinatie Jeugdzorg helpt kinderen en ouders vakkundig bij complexe vragen over opvoeden en opgroeien, zodat kinderen zich optimaal ontwikkelen en meedoen in de samenleving. Daarbij worden participatie

Nadere informatie

Rapportage coachtraject

Rapportage coachtraject Rapportage coachtraject Rapportage coachtraject Geanonimiseerd Periode maart 208 Coach: Trui Vos . Basisgegevens Geslacht Vrouw Geboortedatum 26 juli 9 Hoogst genoten opleiding Hoger beroepsonderwijs (HBO)

Nadere informatie

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN

COMMUNICEREN VANUIT JE KERN COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie

Nadere informatie

Netwerkbijeenkomst KKC

Netwerkbijeenkomst KKC Netwerkbijeenkomst KKC Samen voorbereid op de toekomst Breda, 26 maart 2015 Dr. Sandra W. Geerlings Psycholoog, projectleider zorginnovatie Saffier De Residentiegroep s.geerlings@saffierderesidentie.nl

Nadere informatie

Samenwerking. Betrokkenheid

Samenwerking. Betrokkenheid De Missie Het Spectrum is een openbare school met een onderwijsaanbod van hoge kwaliteit. We bieden het kind betekenisvol onderwijs in een veilige omgeving. In een samenwerking tussen kind, ouders en school

Nadere informatie

Het gerecht. Ingrediënten

Het gerecht. Ingrediënten Recept 2: Wat wil de cliënt? Een recept voor maatwerk en passende zorg voor de cliënt Het gerecht Het resultaat: maatwerk, oftewel passende zorg voor de cliënt. Ieder mens is uniek en heeft andere wensen

Nadere informatie

WAT BETEKENT WERK VOOR JOU? Annette van Waning Key Note 29 augustus 2018

WAT BETEKENT WERK VOOR JOU? Annette van Waning Key Note 29 augustus 2018 WAT BETEKENT WERK VOOR JOU? Annette van Waning Key Note 29 augustus 2018 BEHOEFTE PIRAMIDE Werk geeft ons een reden van bestaan in de Westerse Wereld WAARDERING VAN WERK Mannen Vrouwen Hoofd Handen Betaald

Nadere informatie

Verklarende woordenlijst

Verklarende woordenlijst Verklarende woordenlijst bij toetsingskader voor instellingen waar mensen verblijven die niet thuis kunnen wonen Utrecht, maart 2017 Behandeling Handelingen en interventies van medische, gedragswetenschappelijke

Nadere informatie

Ervaringen thuiszorgcliënten V&V Huize het Oosten Gemeten met de CQI index

Ervaringen thuiszorgcliënten V&V Huize het Oosten Gemeten met de CQI index Ervaringen thuiszorgcliënten V&V Huize het Oosten Gemeten met de CQI index April 2014 Samenstelling: drs. Jeroen J. Haamers, Versie: april 2014 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 CQI-onderzoek; achtergrond en

Nadere informatie

Positieve gezondheidszorg

Positieve gezondheidszorg anders ÉÉN POSITIEVE GEZONDHEIDSZORG één Positieve gezondheidszorg 17 Verandering komt niet als we wachten op iemands anders of op een andere tijd. We zijn zelf degenen op wie we wachten. Wij zijn de verandering

Nadere informatie

PROCESDOEL 5 OEFENING IN ZINGEVEN

PROCESDOEL 5 OEFENING IN ZINGEVEN PROCESDOEL 5 OEFENING IN ZINGEVEN Bijzondere procesdoelen: 5.1 Erkenning van de mens als zingever 5.2 Erkennen dat de mens niet de enige zindrager is 5.3 Exploratie, verkenning en integratie van de betekening

Nadere informatie

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk

Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op

Nadere informatie

Belangrijke woorden Herstel Centraal

Belangrijke woorden Herstel Centraal Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije

Nadere informatie

Succesvol Job Craften Hoe maak je je werk leuk(er)? Interventie bij een Politiekorps

Succesvol Job Craften Hoe maak je je werk leuk(er)? Interventie bij een Politiekorps Succesvol Job Craften Hoe maak je je werk leuk(er)? Interventie bij een Politiekorps Dhr. Karel de Groot, Politie Brabant-Noord Drs. Maggie (Machteld) van den Heuvel, UU Prof. dr. Eva Demerouti, Dr. Maria

Nadere informatie

DESSA. Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties. HTS Report. Liesbeth Bakker ID Datum Ouderversie

DESSA. Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties. HTS Report. Liesbeth Bakker ID Datum Ouderversie DESSA Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties HTS Report ID 5107-7085 Datum 10.11.2017 Ouderversie Informant: Mevrouw Bakker Ouder INLEIDING DESSA 2/23 Inleiding De DESSA is een vragenlijst waarmee

Nadere informatie

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?

Iedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het? Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een

Nadere informatie

Het verbeteren van de integratie van zieke werknemers door aandacht voor hun dubbele rol (Universiteit Utrecht) Projectleider: Prof. dr.

Het verbeteren van de integratie van zieke werknemers door aandacht voor hun dubbele rol (Universiteit Utrecht) Projectleider: Prof. dr. Het verbeteren van de integratie van zieke werknemers door aandacht voor hun dubbele rol (Universiteit Utrecht) Projectleider: Prof. dr. Trudie Knijn Onderzoekers: dr. Mira Peeters, drs. Marta Dijkgraaf,

Nadere informatie

Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie

Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie Uitwisseling tussen teamleden in sociale teams cruciaal voor prestatie Voorlopige resultaten van het onderzoek naar de perceptie van medewerkers in sociale (wijk)teams bij gemeenten - Yvonne Zuidgeest

Nadere informatie

Plannen van zorg Niveau 4

Plannen van zorg Niveau 4 Antwoorden stellingen Plannen van zorg Niveau 4 NU ZORG Editie 2014 Pagina 1 Hoofdstuk 1. Wanneer wordt verpleegkundige zorg gegeven? 1. In de jaren zestig was professionele zorg erg duur, daarom werd

Nadere informatie

0-meting Wijkverpleegkundige Schakel

0-meting Wijkverpleegkundige Schakel 0-meting Wijkverpleegkundige Schakel Irene Welten Aad Francissen iwelten@arcon.nl afrancissen@arcon.nl 06 34 44 46 02 06 14 75 76 34 Menselijke Maat Welk verschil maak jij (hulpverlener) in het leven van

Nadere informatie

Lumina Life voor duurzame gezondheid en vitaliteit van mens en organisatie

Lumina Life voor duurzame gezondheid en vitaliteit van mens en organisatie Lumina Life voor duurzame gezondheid en vitaliteit van mens en organisatie Lumina Life is een uniek instrument dat medewerkers in de zakelijke markt helpt om duurzaam gezond en vitaal te kunnen blijven

Nadere informatie

VAN ZORG NAAR PREVENTIE

VAN ZORG NAAR PREVENTIE VAN ZORG NAAR PREVENTIE Jaap van der Stel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Brijder-Parnassia GGZ ingeest Legitimatie psychische gezondheidszorg Legitimiteit van de psychische gezondheidszorg

Nadere informatie

In de Visie is beschreven waar SGL in de toekomst voor wil staan, rekening houdend met ontwikkelingen die op dit moment aan de orde zijn.

In de Visie is beschreven waar SGL in de toekomst voor wil staan, rekening houdend met ontwikkelingen die op dit moment aan de orde zijn. Bijlage 1 meerjarenbeleidsplan Missie, visie en kernwaarden SGL In dit document vindt u de hernieuwde Missie, Visie en kernwaarden. In de Missie is beschreven wat SGL uit wil dragen naar buiten. Daarbij

Nadere informatie

Samenvatting. Summary in Dutch

Samenvatting. Summary in Dutch 6 Samenvatting Summary in Dutch 112 Samenvatting Emotionele en sociale processen bij pesten, gepest worden en verdedigen Pesten op school is een wereldwijd probleem met negatieve korte- en langetermijngevolgen

Nadere informatie

Zo licht als een. Anke Thoen (huisarts) en Charlotte Haarsma (psycholoog) Inwooncursus 2015

Zo licht als een. Anke Thoen (huisarts) en Charlotte Haarsma (psycholoog) Inwooncursus 2015 Zo licht als een Anke Thoen (huisarts) en Charlotte Haarsma (psycholoog) Inwooncursus 2015 1 Energiegevers en energievreters Op elke plaats ligt een opdracht ivm het inventariseren van energiegevers en

Nadere informatie

Lessen in geluk voor groep 7 en 8. www.gelukskoffer.nl

Lessen in geluk voor groep 7 en 8. www.gelukskoffer.nl Lessen in geluk voor groep 7 en 8 www.gelukskoffer.nl Ontstaan Gelukskoffer Vanuit Bedrijfsleven Gebaseerd op leidinggeven aan jezelf 1,5 jaar wetenschappelijk literatuuronderzoek Pilots op diverse scholen

Nadere informatie

Samen doen. Zorgvisie. Zorg- en dienstverlening van A tot Z

Samen doen. Zorgvisie. Zorg- en dienstverlening van A tot Z Samen doen Zorgvisie Zorg- en dienstverlening van A tot Z Wat en hoe? 3 W Samen met de cliënt bepalen we wát we gaan doen en hóe we het gaan doen. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen op diverse

Nadere informatie

Aanvullende informatie onder

Aanvullende informatie onder Wat beweegt ons? Reiss Profile Europe B.V. is officieel partner en licentiehouder van de methode van Professor Dr. Steven Reiss Aanvullende informatie onder www.reissprofile.eu Zicht op de menselijke motivatie

Nadere informatie

LIMBURG POSITIEF GEZONDHEID

LIMBURG POSITIEF GEZONDHEID positieve gezondheid Je gezond voelen Fitheid Klachten en pijn Slapen Eten Conditie Bewegen Zorgen voor jezelf Je grenzen kennen Kennis van gezondheid Omgaan met tijd Omgaan met geld Kunnen werken Hulp

Nadere informatie

Ervaringen thuiszorgcliënten V&V De Leystroom

Ervaringen thuiszorgcliënten V&V De Leystroom Ervaringen thuiszorgcliënten V&V De Leystroom Gemeten met de CQI index Februari 2016 Samenstelling: drs. Jeroen J. Haamers, Versie: februari 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 CQI-onderzoek; achtergrond

Nadere informatie

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN FACULTEIT PSYCHOLOGIE EN PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN Onderzoeksgroep LUCAS Participatie en betrokkenheid in een ontmoetingshuis voor patiënten met ernstige en langdurige psychische

Nadere informatie

Uitkomststuring in de Wmo

Uitkomststuring in de Wmo Uitkomststuring in de Wmo workshop symposium de Menselijke Maat - Arcon 25 November 2013 Lucienne Berenschot Leo van der Geest Inleiding NYFER doet onderzoek naar de mogelijkheden om uitkomststuring te

Nadere informatie

Het ICF schema ziet er als volgt uit. (Schema uit hoofdtekst hier opnemen)

Het ICF schema ziet er als volgt uit. (Schema uit hoofdtekst hier opnemen) 1 International Classification of Functioning, Disability and Health Het ICF-Schema ICF staat voor; International Classification of Functioning, Disability and Health. Het ICF-schema biedt een internationaal

Nadere informatie

GEDRAGSCODE MEDEWERKERS (ONDERLING) AMBIQ

GEDRAGSCODE MEDEWERKERS (ONDERLING) AMBIQ GEDRAGSCODE MEDEWERKERS (ONDERLING) AMBIQ Inleiding Deze gedragscode dient voor werknemers onderling. Daarnaast kent Ambiq een gedragscode voor de bejegening van haar cliënten. Ambiq hecht veel waarde

Nadere informatie

Omgaan met levensvragen van ouderen. Kwaliteitsstandaard voor de langdurige zorg

Omgaan met levensvragen van ouderen. Kwaliteitsstandaard voor de langdurige zorg Omgaan met levensvragen van ouderen Kwaliteitsstandaard voor de langdurige zorg Omgaan met levensvragen van ouderen Kwaliteitsstandaard voor de langdurige zorg Oudere mensen beoordelen de zorg die ze krijgen

Nadere informatie

Bevlogenheid het resultaat van leiderschap

Bevlogenheid het resultaat van leiderschap Bevlogenheid het resultaat van leiderschap Hans Aerts Werken is leuk, het is zinvol. Het leidt tot enthousiasme en geluk. Ook hoor je vaak dat werken structuur en houvast biedt in je leven. Werken is niet

Nadere informatie

MANTELZORG, GOED GEVOEL

MANTELZORG, GOED GEVOEL UITKOMSTEN ONDERZOEK: MANTELZORG, GOED GEVOEL Inhoud: Theorie & Vragen Methode Theoretische achtergrond: Mantelzorgers zijn iets minder gelukkig dan de rest van de bevolking (CBS, 2016). Mantelzorg brengt

Nadere informatie

SAMENWERKEN AAN GOEDE ZORG

SAMENWERKEN AAN GOEDE ZORG KWALITEITS- BELEID LAVERHOF SAMENWERKEN AAN GOEDE ZORG HET VERHAAL VAN LAVERHOF Het verhaal van Laverhof begint bij onze wortels. Dat zijn de missie, visie en kernwaarden. Zij vertellen wie wij zijn, waar

Nadere informatie

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen

3.6 Diversiteit is meer dan verschil in cultuur 91 3.7 Antwoorden uit de gezondheidswetenschappen Inhoud Inleiding 7 1 Diversiteit in jouw leven 13 1.1 Identiteit 13 1.2 Sociale identiteit 15 1.3 Sociale deelidentiteiten 17 1.4 Multiculturele persoonlijkheden 20 1.5 Aspecten van persoonlijkheden 24

Nadere informatie

Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie

Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Laurens Ekkel Tweede druk Boom Lemma uitgevers Amsterdam 2015 Voorwoord

Nadere informatie

For Love or Money? Vrijwilligers motiveren op lange termijn

For Love or Money? Vrijwilligers motiveren op lange termijn For Love or Money? Vrijwilligers motiveren op lange termijn Dr. Jemima Bidee Ontbijtsessies CJP/BILL, 2014 12-12-2014 pag. 1 Intro 12-12-2014 pag. 2 Intro Koecomfort: technologie, benadering Individuele

Nadere informatie

Een Introductie Dolf lf van der Haven

Een Introductie Dolf lf van der Haven Een Introductie Dolf van der Haven Agenda Wie ben ik (hier)? Vooroordelen Overzicht van NLP Whiteboard sessie Wie ben ik (hier)? Drs. Geofysica (1995) Network & System Consultant IBM Network Engineer MCI

Nadere informatie

Motiveren en werven van vrijwilligers voor de kring. Dr. Klara Ampe, voorzitter Vlaamse kamer Federale Raad voor Huisartsenkringen

Motiveren en werven van vrijwilligers voor de kring. Dr. Klara Ampe, voorzitter Vlaamse kamer Federale Raad voor Huisartsenkringen Motiveren en werven van vrijwilligers voor de kring Dr. Klara Ampe, voorzitter Vlaamse kamer Federale Raad voor Huisartsenkringen vandaag Zicht op de bouwstenen van een duurzame motivatie Nieuwe (chinese)

Nadere informatie

Gelukkig ondanks pijn: een online behandelprogramma voor mensen die lijden aan fibromyalgie of andere vormen van chronische pijn

Gelukkig ondanks pijn: een online behandelprogramma voor mensen die lijden aan fibromyalgie of andere vormen van chronische pijn Gelukkig ondanks pijn: een online behandelprogramma voor mensen die lijden aan fibromyalgie of andere vormen van chronische pijn Algemene informatie Dag in dag uit geconfronteerd worden met aanhoudende

Nadere informatie

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.

Geven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte. Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van

Nadere informatie

Verbinding in perspectieven. Jelle de Vos Petri Embregts

Verbinding in perspectieven. Jelle de Vos Petri Embregts Verbinding in perspectieven Jelle de Vos Petri Embregts Inhoud Voorstellen: waarom doen we dit? Empowerment, autonomie en zelfbepaling: hoe kom ik in mijn kracht, hoe leer ik zelf te bepalen? Competentie:

Nadere informatie

Positieve Psychologie Interventies

Positieve Psychologie Interventies Positieve Psychologie Interventies Positieve psychologie bij patiënten met bipolaire stoornis in de euthyme fase Melissa Chrispijn, AIOS psychiatrie/senior-onderzoeker SCBS Bipolaire stoornissen Jannis

Nadere informatie

Rooster Mastercourse Zelfregie door Positieve Psychologie

Rooster Mastercourse Zelfregie door Positieve Psychologie Rooster Mastercourse Zelfregie door Positieve Psychologie Startdata en locatie De mastercourse start op 19 november 2015 op Saxion in Deventer. De lesdag is tweewekelijks op donderdag van 15.15 tot 21.00

Nadere informatie

Contextuele Therapie. Een inleiding

Contextuele Therapie. Een inleiding Contextuele Therapie Een inleiding Ivan Boszormenyi-Nagy Ivan Boszormenyi-Nagy 1920-2007 2007 Ivan Boszormenyi-Nagy werd geboren op 19 mei 1920 in Boedapest. Hij werd psychiater en hoogleraar psychiatrie

Nadere informatie

Carefulness AANDACHT VOOR ZORG ZORG VOOR AANDACHT

Carefulness AANDACHT VOOR ZORG ZORG VOOR AANDACHT Carefulness AANDACHT VOOR ZORG ZORG VOOR AANDACHT Inleiding Aandacht is een essentieel onderdeel in de zorg. Aandacht voor de patiënt en de zorgverlener vergroot de vitaliteit, de effectiviteit en de kwaliteit

Nadere informatie

DE ZESDE METING informatie. TRAILS een onderzoek naar de lichamelijke en geestelijke gezondheid

DE ZESDE METING informatie. TRAILS een onderzoek naar de lichamelijke en geestelijke gezondheid TRAILS een onderzoek naar de lichamelijke en geestelijke gezondheid DE ZESDE METING informatie INTRODUCTIE TRAILS (Tracking Adolescents Individual Lives Survey) is een onderzoek dat zich de afgelopen 15

Nadere informatie

KONING ARTHUR visie en organisatieprincipes

KONING ARTHUR visie en organisatieprincipes KONING ARTHUR visie en organisatieprincipes Ed Knies Koning Arthur; visie en organisatieprincipes Welkom Dit boek is een moreel boek voor professionals. Met moreel bedoelen we dat er binnen organisaties

Nadere informatie

Gelukkig met geluksbeleid?

Gelukkig met geluksbeleid? Gelukkig met geluksbeleid? George Gelauff SCP werkconferentie Sturen op geluk 24 november 2011 Wat is geluk? Van Dale Gunstige loop van de omstandigheden (bv loterij) Aangename toestand waarin men zijn

Nadere informatie

Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1

Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Doelstelling Nurses on the Move Bijdragen aan verbetering kwaliteit van zorg in verpleeg- en

Nadere informatie

Alternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging

Alternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging 13-0010/mh/rs/ph Alternatief voor Regeerakkoord Regie in eigen hand door persoonsgebonden en persoonsvolgende bekostiging Gevraagde actie: - Deelt u de filosofie van Regie in eigen hand? - Bent u bereid

Nadere informatie

ODC toont de essentie in vier kleuren: Natuurlijke kracht De natuurlijke kracht is wat iemand van nature goed kan en waar iemand energie van krijgt.

ODC toont de essentie in vier kleuren: Natuurlijke kracht De natuurlijke kracht is wat iemand van nature goed kan en waar iemand energie van krijgt. Optimale inzet en groei van uw talenten en organisatie Wanneer u in uw organisatie teams vormt of ontwikkelt en mensen wilt inzetten vanuit hun natuurlijke kracht, wilt u ongetwijfeld weten wat de werkelijke

Nadere informatie

Koers naar De Bedoeling met Haarlemmermeer. Tekst: Martine van Dijk, A+O fonds Gemeenten/ Fotografie: Kees Winkelman

Koers naar De Bedoeling met Haarlemmermeer. Tekst: Martine van Dijk, A+O fonds Gemeenten/ Fotografie: Kees Winkelman Koers naar De Bedoeling met Haarlemmermeer Tekst: Martine van Dijk, A+O fonds Gemeenten/ Fotografie: Kees Winkelman De gemeente Haarlemmermeer is gestart met een nieuwe koers. Een koers waarbij klantgerichtheid

Nadere informatie

Empowerment van (kinder) psychiatrische verpleegkundigen

Empowerment van (kinder) psychiatrische verpleegkundigen Empowerment van (kinder) psychiatrische verpleegkundigen Inge Antrop en Karolijne Geldolf 21 maart 2012 NVKVV Residentiele zorg bij kinderen en jongeren met een psychiatrische problematiek (Leichtman,

Nadere informatie

Ervaringen thuiszorgcliënten V&V St. Elisabeth Gemeten met de CQI index

Ervaringen thuiszorgcliënten V&V St. Elisabeth Gemeten met de CQI index Ervaringen thuiszorgcliënten V&V St. Elisabeth Gemeten met de CQI index December 2014 Samenstelling: drs. Jeroen J. Haamers, Versie: december 2014 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 CQI-onderzoek; achtergrond

Nadere informatie

Wat is Positieve gezondheid en wat kan het voor ouderen betekenen?

Wat is Positieve gezondheid en wat kan het voor ouderen betekenen? Beter Oud Worden in Amsterdam - 31 maart 2015 Wat is Positieve gezondheid en wat kan het voor ouderen betekenen? Dr. Machteld Huber, arts, senior-onderzoeker Louis Bolk Instituut, Driebergen www.louisbolk.nl

Nadere informatie