Aardrijkskunde ( havo vwo )

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Aardrijkskunde ( havo vwo )"

Transcriptie

1 Einddoelen Aardrijkskunde Aardrijkskunde ( havo vwo ) havo/vwo bovenbouw = CE = SE Burgerschap Leefbaarheid Leefbaarheidsvraagstukken op lokaal en regionaal niveau 11b.2 Een buurtprofiel van een stedelijke buurt aan de hand van fysiekruimtelijke en sociale elementen en beargumenteerde uitspraken doen over leefbaarheid. Stedelijk beleid gericht op wijken en buurten beoordelen waardendilemma's, perceptie en b eeldvorming, risico en veiligheid 9b.3 Een buurtprofiel van een stedelijke buurt aan de hand van fysiekruimtelijke en sociale elementen en beargumenteerde uitspraken doen over leefbaarheid. Stedelijk beleid gericht op wijken en buurten beoordelen waardendilemma's, perceptie en b eeldvorming, risico en veiligheid 10a. Actuele vraagstukken in het betreffende ontwikkelingsland en analyseren. Het betreft vraagstukken van landdegradatie en milieuverontreiniging waardendilemma's, oorzaak en Multiculturele samenleving Conflicten die verband houden met de etnische en culturele diversiteit 10b. Actuele vraagstukken in het betreffende ontwikkelingsland en analyseren. Het betreft conflicten die verband houden met de etnische en culturele diversiteit in het land 8c. Actuele vraagstukken in Zuidoost Azië vanuit een geografisch perspectief, analyseren en verklaren. Het betreft conflicten in Zuidoost Azië, voor zover ze verband houden met de etnische en culturele diversiteit in de regio diversiteit, stab iliteit en verandering diversiteit, stab iliteit en verandering Wereldburgerschap Verantwoording en beslissingen nemen bij internationale samenwerking en mondiale kwesties Valt samen met subdomein B2 mondiaal verdelingsvraagstuk en C2 mondiaal milieuvraagstuk toekomstgericht Duurzaamheid Ecologische voetafdruk/draagkracht en natuur Samenhang tussen menselijke activiteiten en milieuproblemen 6b.4 De verbanden tussen intensief landgebruik en landdegradatie. De verbanden tussen de toegenomen bevolkingsdruk en de milieuproblemen in de kuststrook en de zee 4b.3 De kwetsbaarheid van twee verschillende natuurlijke systemen in verschillende gebieden (sub-sahara en Zuid- of Zuidoost Azië) en hun draagkracht voor de landbouw vergelijken diversiteit, oorzaak en, stab iliteit en verandering, risico's en veiligheid 10a.1 De gevolgen van bosbouw voor bodem en landschap in Indonesië en analyseren 10a.2 De invloed van landdegradatie (als gevolg van ontbossing) op de biodiversiteit en de waterbalans in Indonesië en verklaren. Gevolgen van landdegradatie (als gevolg van ontbossing) voor bestaansmiddelen in Indonesië aangeven Voedselvoorziening Het voedselvraagstuk als verdelingsvraagstuk op mondiale schaal op basis van het geografische analysemodel 3a. Demografische kenmerken van de gebieden aan weerszijden van de Mexicaans-Amerikaanse grens

2 4a.1 Ruimtelijke en regionale verschillen in de mondiale voedselvoorziening en verklaren, mede met behulp van kaarten. De mondiale handelsstromen van tarwe en rijst en verklaren, mede met behulp van kaarten schaalvergroting,, waardendilemma's 4a.2 Een verband leggen tussen economische globalisering en de beschikbaarheid van voedsel op het nationale schaalniveau. Een verband leggen tussen politieke globalisering en het voedselvraagstuk. Een verband leggen tussen een aantal technologische ontwikkelingen en het voedselvraagstuk schaalvergroting, schaal en verhouding en hoeveelheid, waardendilemma's 4b.1 Beargumenteren dat het voedselvraagstuk ook een maatschappelijk (verdelings)probleem is schaalvergroting, waardendilemma's 4b.2 De invloed van natuurlijke en maatschappelijke factoren op de voedselzekerheid in verschillende gebieden (Sub-Sahara, Zuid- of Zuidoost Azië), op verschillende tijd en ruimteschalen vergelijken risico en veiligheid, duurzaamheid 4b.4 Een beargumenteerde mening geven over de kwetsbaarheid van een aantal sociale groepen in een land (Sub-Sahara, Zuid- of Zuidoost Azië) met een structureel tekort aan voedsel diversiteit, risico en veiligheid 4c.1 Uitleggen dat de gevoerde handelspolitiek van de rijke landen vaak niet strookt met de doelstellingen van ontwikkelingssamenwerking voor Afrika 4c.2 Aangeven in hoeverre interne factoren de verhoging van de voedselzekerheid in een Afrikaans land afremmen of verhogen waardendilemma's, risico en veiligheid Natuurlijke hulpbronnen en bronnen van energie Spreiding en gevolgen van gebruik van natuurlijke hulpbronnen in gebieden 4c.3 Een beargumenteerd standpunt innemen over de vraag of het door verschillende instanties (de Nederlandse overheid, 7c.1 Het voorkomen de EU, de VN) en de gevoerde spreiding beleid van om de natuurlijke voedselzekerheid hulpbronnen in Afrika. te verhogen coherent Aangeven ishoe natuurlijke hulpbronnen een rol spelen in de ontwikkelingskansen van een waardendilemma's, gebied toekomstgericht, schaal en verhouding en hoeveelheid 8a.1 Aan de hand van een voorbeeld (bijv. ontbossing) aangeven dat exploitatie van natuurlijke hulpbronnen wordt gestuurd door buiten Zuidoost-Azië gelegen actoren. De gevolgen van bosbouw voor bodem en landschap, schaal en verhouding en hoeveelheid, duurzaamheid Broeikaseffect Klimaatverandering als milieuvraagstuk op mondiale schaal op basis van het geografische analysemodel

3 6c.1 De effecten aangeven van de verschillende initiatieven om de schadelijke gevolgen van broeikasgassen te beperken en een beargumenteerde mening daarover geven waardendilemma's 6c.2 Aangeven dat de aanpassing van de maatschappelijke systemen afhankelijk is van de aard van de klimaatveranderingen in verschillende gebieden waardendilemma's, risico's en veiligheid Bevolking en ruimte 6c.3 Beoordelen in hoeverre het beleid op de verschillende ruimtelijke schalen consistent is. Voorbeelden geven van coherent en incoherent beleid Subkernen Inhouden havo vwo exameneenheden Bevolkingskenmerken Bevolkingskenmerken in en tussen gebieden 4a.1 Economische, demografische en sociaal-culturele indicatoren voor het vergelijken van landen benoemen en de beperkingen aangeven van gemiddelde nationale waarden voor die indicatoren 3b.1 Aan de hand van verschillende indicatoren de wereld indelen en landen met elkaar vergelijken en mondiale spreidings verklaren diversiteit, perceptie en b eeldvorming, diversiteit, schaal en verhouding en hoeveelheid 9a.2 Het beleid t.a.v. bevolkingsspreiding in Indonesië uitleggen en een beargumenteerde mening geven over de gevolgen van het beleid diversiteit, perceptie en b eeldvorming 4a.3 Mondiale relatie van handel, investeringen en migratie en in hoofdlijnen verklaren interactie, waardendilemma's Migratie Migratie op verschillende schaalniveaus 3b.1 De grensoverschrijdende relaties ten aanzien van migratie, handel en investeringen, voor zover deze zichtbaar zijn in de grensregio in ruime zin, en verklaren 3c.2 De internationale migratie naar New York, Washington en Los Angeles en de sociale polarisatie binnen de steden analyseren vooral gelet op de etnische samenstelling van de bevolking, stab iliteit en verandering, stab iliteit en verandering 9a.2 Het verstedelijkingsproces in Indonesië en analyseren Ruimtelijke ontwikkeling Steden en stedelijke kenmerken in verschillende gebieden 11b.1 Stedelijke vraagstukken in Nederland analyseren en beoordelen, in het bijzonder rond de stedelijke economie 3c.1 Ruimtelijke kenmerken van New York, Washington en Los Angeles benoemen die samenhangen met hun positie als mondiaal knooppunt, schaalvergroting, structuur en functie, schaalvergroting, structuur en functie 9b.2 Stedelijke vraagstukken in Nederland analyseren en beoordelen, in het bijzonder rond de stedelijke economie structuur en functie, toekomstgericht, waardendilemma's, stab iliteit en verandering Ruimtelijke ontwikkelingen in de Randstad 9b.1 De ruimtelijke invloedssfeer van de Randstad binnen Nederland (en internationaal) en analyseren

4 schaal en verhouding en hoeveelheid, diversiteit, interactie 9b.1 De differentiatie binnen de Randstad, met name tussen noord- en zuidvleugel, en analyseren diversiteit, structuur en functie 9b.1 Ruimtelijke vraagstukken van de Randstad en analyseren schaalvergroting, structuur en functie 9b.1 Het beleid van de overheid ten aanzien van de ruimtelijke vraagstukken van de Randstad en kritisch beoordelen structuur en functie, waardendilemma's Relatie ruimtelijke ontwikkelingen urbane en rurale gebieden 8b.2 Verschillen tussen stedelijke gebieden en plattelandsgebieden en verschillen tussen op de wereldmarkt georiënteerde regio's en regio's die zich richten op lokale markten in Zuidoost-Azië, analyseren en verklaren interactie, duurzaamheid Globalisering Transport en vervoer Patronen van goederenstromen, mensen en kapitaal 4b.1 Het proces van mondialisering/globalisering in economisch en (sociaal-)cultureel opzicht en verklaren 8b.3 Analyseren van stromen van goederen, mensen en kapitaal tussen landen in Zuidoost-Azië Global shift Proces en kenmerken van globalisering 4a.1 Economische, demografische en sociaal-culturele indicatoren voor het vergelijken van landen benoemen en de beperkingen aangeven van gemiddelde nationale waarden voor die indicatoren schaalvergroting, interactie 3a.1 Aan het proces van mondialisering/globalisering economische, culturele en politieke dimensies onderscheiden en aangeven hoe deze dimensies elkaar beïnvloeden schaalvergroting, interactie 4a.3 Mondiale relatie van handel, investeringen en migratie en in hoofdlijnen verklaren 9b.1 De veranderingen in de economie (sectoren) na 1980 van Indonesië als gevolg van toenemende globalisering en verklaren 3a.2 Aan de hand van voorbeelden aangeven wat de effecten zijn van en de reacties zijn op globalisering in verschillende landen: een centrumland, een semi-perifeer land en een perifeer land. Topografie: keuze is vrij schaalvergroting, oorzaak en 3a.3 Aan de hand van voorbeelden uitleggen hoe technologische ontwikkelingen, tijdruimtecompressie en globalisering samenhangen Globalisering in en tussen gebieden 4b.2 Voor Groot-Brittannië en India de positie in mondiale (4a 2, 4a 3) en de effecten van globalisering (4b 1) herkennen en verklaren 9b.2 De plaats en functie van Indonesië in de wereldeconomie en verklaren 9b.2 De rol van Japan in de Indonesische economie en verklaren 7c.3 De ontwikkeling van de economische activiteiten in Zuidoost-Azië en analyseren en beredeneren waarom sommige regio s binnen Zuidoost-Azië wel deelnemen aan de economische globalisering en andere niet of nauwelijks 3c.1 De posities van New York, Washington en Los Angeles als machtscentra en als knooppunten van informatie-, geld- en goederenstromen en verklaren 3a. Economische kenmerken van de gebieden aan weerszijden van de Mexicaans-Amerikaanse grens 7c.4 Met voorbeelden aantonen hoe Zuidoost-Azië politiek en economisch betrokken is in het wereldsysteem 9b.1 De primaire, secundaire en tertiaire sector van Indonesië Middelen van bestaan (Internationale) arbeidsverdeling AK/H/Domein D

5 3b.1 De grensoverschrijdende relaties ten aanzien van migratie, handel en investeringen, voor zover deze zichtbaar zijn in de grensregio Amerika-Mexico in ruime zin, en verklaren Arm en rijk Ontwikkelingsgebieden Centrum-periferie, het proces en de kenmerken 4a.2 Mondiale economische, demografische en sociaal-culturele spreidings, alsmede de meest opvallende veranderingen hierin sinds 1980 en in hoofdlijnen verklaren. Topografie: basistopografie 3a.4 Beschrijven hoe processen van internationalisering en globalisering zich in grote lijnen sedert de koloniale periode hebben ontwikkeld en wat de rol is van hegemoniale staten in deze processen schaalvergroting, schaalvergroting, Centrum-periferie op verschillende schaalniveaus Relatie met subdomein E2: Regionale en lokale vraagstukken structuur en functie, duurzaamheid 3b.3 Uitleggen hoe demografische kenmerken en verstedelijking samenhangen met het sociaaleconomisch ontwikkelingspeil van een land. Deze samenhang toepassen op drie typen landen: een centrumland, een semiperifeer land en een perifeer land schaal en verhouding en hoeveelheid, diversiteit, interactie 7c.2 Voorbeelden geven van (neo)koloniale structuren die huidige ontwikkelingen beïnvloeden, bijvoorbeeld t.a.v. de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen structuur en functie, duurzaamheid Verschillen in welvaart in de eigen regio en in Nederland Vraagstukken van stedelijke gebieden in Nederland 4a.1 Economische, demografische en sociaal-culturele indicatoren voor het vergelijken van landen benoemen en de beperkingen aangeven van gemiddelde nationale waarden voor die indicatoren Relatie met subdomein E2: Regionale en lokale vraagstukken Grenzen en identiteit Cultuur Kenmerken en spreidings van cultuur en cultuurgebieden 4a.2 Mondiale sociaal-culturele spreidings, alsmede de meest opvallende veranderingen hierin sinds 1980 en in hoofdlijnen verklaren AK/H/Domein B 3a. Sociaal-culturele kenmerken van de gebieden aan weerszijden van de Mexicaans-Amerikaanse grens, stab iliteit en verandering Sociaal-culturele kenmerken in gebieden 9a.4 Het archipelkarakter van Indonesië en de rol van de zee als scheidende en verbindende factor verklaren structuur en functie, diversiteit 7a.2 Beschrijven hoe sinds het begin van de 20e eeuw het regionale beeld van Zuidoost- Azië in het westen is veranderd perceptie en b eeldvorming 10b.2 Het spanningsveld tussen centrifugale en centripetale krachten in Indonesië aangeven perceptie en b eeldvorming Cultuur en spanningen in gebieden 10b.3 Voorbeelden geven waaruit blijkt dat religie in (delen van) Indonesië een grotere rol speelt op sociaal en politiek vlak. Daarbij wordt ingezoomd 8c.2 Beschrijven en verklaren hoe etnisch en cultureel nationalisme in Zuidoost-Azië kan leiden tot / bijdragen aan territoriale conflicten. Beschrijven hoe nationale

6 op de situatie op de Molukken en in Aceh diversiteit, waardendilemma's overheden in deze conflicten optreden diversiteit, waardendilemma's 10b.4 Aangeven welke politieke invloed de staat heeft op de beheersing van deze conflicten in Indonesië 9a.1 Demografische, economische en culturele gebiedskenmerken van Indonesië, rekening houdend met veranderingen in de tijd en regionale verschillen, en verklaren. Topografie: Indonesië 8c.3 Voorbeelden geven waaruit blijkt dat religie in sommige delen van Zuidoost-Azië recent een grotere rol speelt op sociaal en politiek vlak en aangeven wat de maatschappelijke gevolgen ervan zijn en hoe politiek en overheid hierop reageren Grenzen afbakenen Indelen van gebieden op basis van grenzen 6a.1 Het Middellandse Zeegebied typeren ten aanzien van klimaat, landschap en natuurlijke gevaren, met aandacht voor regionale verschillen. Topografie: Middellandse Zeegebied, diversiteit, structuur en functie 7a.1 Zuidoost-Azië aan de hand van liggingskenmerken en typeren met behulp van sociaal-geografische en fysisch geografische indicatoren. Verschillende criteria hanteren om de formele regio Zuidoost-Azië af te bakenen.topografie: Zuidoost Azië, diversiteit, structuur en functie 9a.3 Natuurlijke kenmerken van Indonesië en de regionale verschillen aangeven 7b.3 Regionale verschillen binnen Zuidoost - Azië en analyseren 3b.2 De effecten van grensoverschrijdende relaties tussen Mexico en de Verenigde Staten op verschillende ruimtelijke schalen Betrouwbaarheid grenzen en indicatoren 5a/b 1. Globaal wat de gevolgen zijn van vrijhandel in landbouwproducten voor landbouw en landschap in Europa 3b.2 De waarden en beperkingen van de demografisch, economisch, sociale en politieke indicatoren voor gebruik op nationale schaal perceptie en b eeldvorming, waardendilemma's 7b.1 Zuidoost-Azië vergelijken met een andere macroregio op een aantal bevolkingsgeografische en economischgeografische kenmerken diversiteit 7b.2 De externe relaties van Zuidoost-Azië vergelijken met een andere macroregio Europa Regio Europese Unie, landschappen en landbouw 5a/b 2. De reactie van de samenleving (Nederland en Oostenrijk) op de bedreigingen van landbouw en landschap, die het gevolg zijn van mondiale vrijhandel beoordelen AK/H/Domein B schaalvergroting, oorzaak en 7a.1 De endogene krachten die samenhangen met de platentektoniek en verklaren schaalvergroting, duurzaamheid Systeem aarde Endogene processen Endogene processen en kenmerken 6b.3 Reliëfvorming als gevolg van het explosief vulkanisme, samenhangend met de platentektoniek en op welke manieren verwering, erosie en sedimentatie het reliëf versterken of verminderen oorzaak en,, kringlopen, stab liteit en verandering 5a.1 Endogene processen die samenhangen met de platentektoniek en verklaren oorzaak en,, kringlopen, stab liteit en verandering 7a.2 De werking van belangrijke exogene krachten en hun invloed op de vorming van het aardoppervlak verklaren Exogene processen Exogene processen en

7 kenmerken 7a.4 De door zonne-energie en aardrotatie aangedreven grote windsystemen en zeestromingen op aarde en verklaren hoe deze van invloed zijn op de klimaatzones 5a.2 Exogene processen en hun invloed op de vorming van het aardoppervlak verklaren en deze exogene processen in twee stroomgebieden (in de gematigde en de aride zone) vergelijken en de verschillen verklaren oorzaak en,, kringlopen, stab liteit en verandering, diversiteit oorzaak en,, kringlopen, stab liteit en verandering, diversiteit 7a.3 De interactie tussen endogene en exogene krachten en verklaren 5a.4 De door zonne-energie aangedreven grote windsystemen en zeestromingen op aarde bepalen de ligging van klimaatgebieden Klimaat Klimaatsysteem op mondiaal schaalniveau 7a.4 De door zonne-energie en aardrotatie aangedreven grote windsystemen en zeestromingen op aarde en verklaren hoe deze van invloed zijn op de klimaatzones 6a.1 Aangeven hoe de componenten atmosfeer, hydrosfeer en lithosfeer afzonderlijk en in samenhang bijdragen tot het wereldklimaatsysteem systeemen systeemmodellen, 6b.1 Het Middellandse Zeeklimaat en de verschillen tussen zomer en winter in het Middellandse Zeegebied verklaren 6a.2 Voorbeelden geven van grote klimaatsveranderingen in het geologisch verleden, stab iliteit en verandering, oorzaak en 6a.3 Voorbeelden geven van plotselinge catastrofale klimaatsveranderingen en van geleidelijke klimaatsveranderingen in het geologisch verleden 5a.4 De door zonne-energie aangedreven grote windsystemen en zeestromingen op aarde bepalen de ligging van klimaatgebieden Klimaatsysteem op regionaal niveau 6b.2 De invloed van het klimaat op de waterbalans in het Middellandse Zeegebied en de invloed op vegetatie en landbouw AK/H/Domein C, diversiteit Langetermijneffecten klimaatverandering 11a.1. Het vraagstuk van overstromingsgevaar van de grote rivieren 6b.1 Beargumenteren dat het mondiale klimaatvraagstuk wetenschappelijk niet onomstreden is en aangeven dat het actuele klimaatvraagstuk veroorzaakt wordt door menselijk handelen en het reageren van natuurlijke processen daarop duurzaamheid, toekomstgericht, waardendilemma's 6b.2 Aangeven welke maatschappelijke en natuurlijke factoren een rol in de discussie spelen en een mening geven over de validiteit van de argumenten die in deze discussie een rol spelen 6b.3 Gevolgen van klimaatveranderingen voor natuurlijke en maatschappelijke systemen aangeven en een beargumenteerde toekomstverwachting formuleren 6b.4 Beargumenteren in hoeverre natuurlijke en maatschappelijke systemen kwetsbaar zijn voor klimaatveranderingen Weer Kortetermijneffecten atmosfeer 7b.1 Het landschap herkennen als het resultaat van een dynamisch systeem en de voor een landschapszone relevante geofactoren met elkaar in verband brengen 9a.1. Het vraagstuk van overstromingsgevaar van de grote rivieren risico's en veiligheid risico's en veiligheid Relaties tussen endogene en exogene processen Kringlopen 5a.3 De interactie tussen endogene en exogene processen en verklaren (aan de hand van de kringlopen) kringlopen, interactie Landschappen (en menselijke activiteit)

8 Landschapzones Landschapzones op mondiaal niveau 7b.2 De invloed van menselijke activiteiten op natuur en milieu in verschillende landschapszones en verklaren stab iliteit en verandering, 5b.1 De landschapszones op aarde herkennen en als dynamische systemen en relaties tussen geofactoren binnen landschapszones en verklaren stab iliteit en verandering, 5b.2 De invloed van menselijke activiteiten op andere geofactoren in verschillende landschapzones en verklaren Landschapzones op regionaal niveau 5c. De natuurlijke en landschappelijke kenmerken van het Middellandse-Zeegebied en aangeven hoe natuur en samenleving in dat gebied elkaar wederzijds beïnvloeden structuur en functie, interactie 9a.3 De in Nederland voorkomende typen zeekusten structuur en functie, stab iliteit en verandering Natuurrampen Menselijke activiteiten en landschappelijke gevolgen 8a. Natuurlijke gevaren in de Verenigde Staten en verklaren 5c. De gevolgen van landdegradatie en de manier waarop de mens daarmee omgaat analyseren risico's en veiligheid, oorzaak en risico's en veiligheid, oorzaak en Natuurlijke gevaren en de gevolgen voor samenlevingen 8b. Aan de hand van voorbeelden uit de VS beoordelen hoe de samenleving reageert op de risico's die samenhangen met natuurlijke gevaren 11a.1 Kenmerken van de stroomgebieden van Rijn en Maas 8a.2 Natuurlijke risico's in Zuidoost-Azië en analyseren en uitleggen waarom gebieden met een verhoogd natuurlijk risico toch vaak dicht bevolkt zijn 8a.3 Met voorbeelden aantonen dat welvaart en sociaal-organisatorisch vermogen van invloed zijn op de kwetsbaarheid van delen van een samenleving zowel in sociaaleconomisch als ruimtelijk opzicht Water Waterkringloop Stroomgebieden 11a.1 De invloed van het veranderende klimaat en meer extreme weersomstandigheden op de waterafvoer van Rijn en Maas structuur en functie 11a.1 Overstromingsgevaar relateren aan ruimtelijke inrichting, zowel binnen- als buitendijks structuur en functie, risico en veiligheid 9a.1 Kenmerken van de stroomgebieden van Rijn en Maas structuur en functie 9a.1 De invloed van het veranderende klimaat en meer extreme weersomstandigheden op de waterafvoer van Rijn en Maas structuur en functie, risico en veiligheid Waterproblematiek Te veel, te weinig, te vies water 11a.2 Mogelijke aanpassingen in het stroomgebied om de waterafvoer te beheersen en recent Nederlands en internationaal rivierbeleid en beoordelen structuur en functie, stab iliteit en verandering 9a.1 Overstromingsgevaar relateren aan ruimtelijke inrichting, zowel binnen- als buitendijks risico's en veiligheid, oorzaak en 9a.3 Beschrijven hoe dynamische zeekusten veranderen als gevolg van zeespiegelstijging en/of menselijk ingrijpen 9a.3 Beschrijven hoe zeestromingen, getijdestroming en wind de Nederlandse kust als een dynamisch systeem vormgeven structuur en functie, stab iliteit en verandering

9 Waterbeleid Waterbeleid in Nederland 9a.2 Mogelijke aanpassingen in het stroomgebied om de waterafvoer te beheersen en recent Nederlands en internationaal rivierbeleid en beoordelen risico's en veiligheid, oorzaak en, toekomstgericht Kustbeheer Nederland 9a.3 Beheer van de Nederlandse kust beoordelen, bezien vanuit de natuurlijke kustprocessen en vanuit ecologische en economische waarden van het kustgebied Relatie kust- en rivierbeleid 9a.3 De relatie leggen tussen het kustbeleid en het rivierbeleid

SLO-leerdoelenkaart beheersingsniveaus Aardrijkskunde bovenbouw havo/vwo

SLO-leerdoelenkaart beheersingsniveaus Aardrijkskunde bovenbouw havo/vwo SLO-leerdoelenkaart beheersingsniveaus Aardrijkskunde bovenbouw / Kern Leerdoel Subkern Leerdoel Leerdoel Burgerschap Je bent je bewust van jouw rol in je omgeving en in de wereld. Je denkt kritisch na

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

LANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen:

LANDSEXAMEN VWO Het examenprogramma Het examenprogramma voor het commissie-examen Aardrijkskunde bestaat uit de volgende (sub)domeinen: Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE V.W.O. LANDSEXAMEN VWO 2017-2018 1 Het eindexamen Het vak Aardrijkskunde kent slechts het commissie-examen. Er is voor Aardrijkskunde dus geen centraal examen. Vanaf het

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo)

Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Aardrijkskunde inhouden (PO-havo/vwo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden Kernen 1. Burgerschap 36: hoofdzak de Nederlandse

Nadere informatie

Examenprogramma aardrijkskunde havo

Examenprogramma aardrijkskunde havo Examenprogramma aardrijkskunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO LANDSEXAMEN HAVO 2018-2019 Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE H.A.V.O 1 Het eindexamen Het eindexamen van het vak Aardrijkskunde bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen

Nadere informatie

aardrijkskunde havo VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

aardrijkskunde havo VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V aardrijkskunde havo VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2019 V18.03.3 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

LANDSEXAMEN HAVO

LANDSEXAMEN HAVO LANDSEXAMEN HAVO 2018-2019 Examenprogramma AARDRIJKSKUNDE H.A.V.O 1 Het eindexamen Het eindexamen van het vak Aardrijkskunde bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen

Nadere informatie

Aardrijkskunde in de Tweede Fase 2011

Aardrijkskunde in de Tweede Fase 2011 Aardrijkskunde in de Tweede Fase 2011 Aardrijkskunde is in drie kenmerkende profieldelen een keuzevak. - in het profiel Cultuur en Maatschappij moet er een keuze gemaakt worden uit Aardrijkskunde en Economie

Nadere informatie

Aarde: De aarde als natuurlijk systeem; samenhangen en diversiteit

Aarde: De aarde als natuurlijk systeem; samenhangen en diversiteit Aarde: De aarde als natuurlijk systeem; Aardrijkskunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Overzicht domeinen CE Aardrijkskunde A1: Geografische benadering B1: Samenhang en verscheidenheid in de wereld C1: De aarde

Nadere informatie

Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar

Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar 2015-2016 Naam Vak Aardrijkskunde Niveau Mavo Geldend voor klas 10 9 toets 1 Toets Geologie per 5% nee 9 toets 2 Toets Arm en Rijk trim1/tw1 5% ja 9 toets 3 Toets Bevolking en Ruimte trim2/tw2 5% ja 9

Nadere informatie

Het vernieuwde examenprogramma. havo/vwo. Introductie

Het vernieuwde examenprogramma. havo/vwo. Introductie Het vernieuwde examenprogramma Introductie havo/vwo Domein D: Brazilië en Zuid-Amerika Andere veranderingen Vragen / discussie Inspraak en nascholing Waarom? CvTE biedt mogelijkheid het programma waar

Nadere informatie

Eigen omgeving en actualiteit Van bacterie soep naar plastic soep. Cultuur Water Globalisering & Arm en rijk

Eigen omgeving en actualiteit Van bacterie soep naar plastic soep. Cultuur Water Globalisering & Arm en rijk INHOUD Q-SERIES AARDRIJKSKUNDE ONDERBOUW (HV) JAAR 1 BLOK 1 BLOK 2 BLOK 3 BLOK 4 BLOK 5 BLOK 6 Systeem aarde duurzaamheid Cultuur Water Globalisering & Arm rijk Natuurramp doge Eig actualiteit Van bacterie

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

aardrijkskunde vwo vakinformatie staatsexamen 2017 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 12

aardrijkskunde vwo vakinformatie staatsexamen 2017 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 12 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 12 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar

Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar 2014-2015 Naam Vak Aardrijkskunde Niveau Mavo klas 10 9 toets 1 Toets Geologie per 5% nee 9 toets 2 Toets Arm en Rijk trim1/tw1 10% ja 9 toets 3 Toets Bevolking en Ruimte trim2/tw2 10% ja 9 toets 4 Toets

Nadere informatie

Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar Examen eenheid

Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar Examen eenheid 2018-2019 Vak: Aardrijkskunde Niveau: Mavo geldend voor klas 9 en 10 Jaar Toetsnaam Type Omschrijving Afnamemoment Weegfactor Herkansbaar Examen eenheid 9 toets 1 Toets Geologie per 5% nee AK/K/3 9 toets

Nadere informatie

SLO Leerdoelenkaart aardrijkskunde: gedifferentieerde beheersingsniveaus voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs

SLO Leerdoelenkaart aardrijkskunde: gedifferentieerde beheersingsniveaus voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs 1. Burgerschap 2. Duurzaamheid 3. Bevolking en ruimte 4. Globalisering 5. Arm en rijk 6. Grenzen en identiteit 1.Je bent je bewust van jouw rol in je omgeving en in de wereld. Je denkt kritisch na over

Nadere informatie

GB53 GB54 Titel GB54 ten opzichte van GB53. 4 2 Algemene inhoud 5 3 Algemene inhoud 6 4 Algemene inhoud 7 5 8 6 Algemene inhoud 9 7 10 8 10 9 10 11

GB53 GB54 Titel GB54 ten opzichte van GB53. 4 2 Algemene inhoud 5 3 Algemene inhoud 6 4 Algemene inhoud 7 5 8 6 Algemene inhoud 9 7 10 8 10 9 10 11 GB53 GB54 Titel GB54 ten opzichte van GB53. 4 2 Algemene inhoud 5 3 Algemene inhoud 6 4 Algemene inhoud 7 5 8 6 Algemene inhoud 9 7 10 8 10 9 10 11 Algemene inhoud Introductie Kaarten foto s en Satelliet

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

Eekhoutcentrum Vliebergh. Wegwijzers voor Aardrijkskunde

Eekhoutcentrum Vliebergh. Wegwijzers voor Aardrijkskunde Eekhoutcentrum Vliebergh NASCHOLING AARDRIJKSKUNDE Wegwijzers voor Aardrijkskunde Geologie: - Opbouw en structuur van de aarde - Platentektoniek - Geologische geschiedenis Kulak 21/11/15 13h30-16h30 KUL

Nadere informatie

Keurmerk: Duurzame school

Keurmerk: Duurzame school Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen

Nadere informatie

Eindtermen Aardrijkskunde

Eindtermen Aardrijkskunde Eindtermen Aardrijkskunde Eindtermen KSE-2 Topografie herkennen de eigen regio op de kaart van Nederland; kunnen op een kaart van de eigen regio de belangrijkste structuurelementen noemen: reliëf, water,

Nadere informatie

Het Middellandse-Zeegebied in beeld en kaart. www.joop.vdschee.nl/mid.zee Joop van der Schee Onderwijscentrum 2008 Vrije Universiteit Amsterdam 1

Het Middellandse-Zeegebied in beeld en kaart. www.joop.vdschee.nl/mid.zee Joop van der Schee Onderwijscentrum 2008 Vrije Universiteit Amsterdam 1 Het Middellandse-Zeegebied in beeld en kaart www.joop.vdschee.nl/mid.zee Joop van der Schee Onderwijscentrum 2008 Vrije Universiteit Amsterdam 1 Opbouw workshop Het Middellandse-Zeegebied 1. Wat weten

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 22 juni 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 22 juni 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2011 tijdvak 2 woensdag 22 juni 9.00-11.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 62 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

De Geo bovenbouw havo/vwo 5 e editie Docentenhandleiding vwo

De Geo bovenbouw havo/vwo 5 e editie Docentenhandleiding vwo De Geo bovenbouw havo/vwo 5 e editie Docentenhandleiding vwo Inhoud 1 Uitleg inhoud en opbouw methode... 2 4 Uitleg over het examenprogramma... 9 5 Koppeling examenstof aan methode... 11 Bijlage 2 Examenprogramma

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO. SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2020 met een nieuw gebied (domein D): Zuid-Amerika

AARDRIJKSKUNDE VWO. SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2020 met een nieuw gebied (domein D): Zuid-Amerika AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2020 met een nieuw gebied (domein D): Zuid-Amerika Inhoud Voorwoord 4 1 Inleiding 5 1.1 Voorgeschiedenis 5 1.2 De syllabus aardrijkskunde voor havo en vwo vernieuwd

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen VWO 2017 tijdvak 2 woensdag 21 juni 13.30-16.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

richtlijnen de resultaten presenteren 3.5 De kandidaat kan aan de hand van gegeven richtlijnen sterke en zwakke punten van het

richtlijnen de resultaten presenteren 3.5 De kandidaat kan aan de hand van gegeven richtlijnen sterke en zwakke punten van het Aardrijkskunde, vmbo, Geografische F. Oorschot vaardigheden vmbo bovenbouw kern subkern Inhoud / Eindterm bb Eindterm kb Eindterm gt Eindterm Geografisch vaardigheden Geografisch onderzoek Stappenplan

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 20 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 20 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen HAVO 2018 tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

K14: De kandidaat kan regionale verschillen in welvaart in Nederland beschrijven en verklaren.

K14: De kandidaat kan regionale verschillen in welvaart in Nederland beschrijven en verklaren. eizoen: 016-018 Vak: Aardrijkskunde Klas: 3/4 Afdeling: Mavo Herkansingen/inhalen: Tijdens de herkansingen kunnen de E s van een trimester herkanst en/of ingehaald worden. Echter een ingehaald E kan niet

Nadere informatie

GAMMA VAKKEN Aardrijkskunde, Economie, Filosofie, Geschiedenis en Maatschappijeer.

GAMMA VAKKEN Aardrijkskunde, Economie, Filosofie, Geschiedenis en Maatschappijeer. GAMMA VAKKEN Aardrijkskunde, Economie, Filosofie, Geschiedenis en Maatschappijeer. Aardrijkskunde Bij NT en NG kiest de leerling in klas 4 tussen Aardrijkskunde of Geschiedenis. SE in klas 5 en 6; CE in

Nadere informatie

INDONESIË. Natuurlijke en landschappelijke kenmerken

INDONESIË. Natuurlijke en landschappelijke kenmerken INDONESIË Natuurlijke en landschappelijke kenmerken Structuur [1/2] De kandidaat kan gebiedskenmerken van een ontwikkelingsland beschrijven en analyseren. Het betreft: a. sociaal-geografische en fysisch-geografische

Nadere informatie

PTO Aardrijkskunde

PTO Aardrijkskunde PTO ardrijkskunde 2016-2017 Vereniging voor Protestants-Christelijk Onderwijs te Curaçao Sectie aardrijkskunde r. lbert Schweitzer havo/vwo [meesteradmiraal@gmail.com] Vak: ardrijkskunde Leerjaar: H1 Schooljaar:

Nadere informatie

Duurzaam denken toepassen in de klas. Workshop onderwijsdag KNAG 7 november 2014 Pieter de Jongh en Martin de Wolf

Duurzaam denken toepassen in de klas. Workshop onderwijsdag KNAG 7 november 2014 Pieter de Jongh en Martin de Wolf Duurzaam denken toepassen in de klas Workshop onderwijsdag KNAG 7 november 2014 Pieter de Jongh en Martin de Wolf Wat we gaan doen 15.15-15.40 uur: welkom en aanleiding inleiding ESD ESD en AK ESD, didactische

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2018

AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2018 AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2018 Inhoud Voorwoord 6 1 Inleiding 7 2 Verdeling examinering CE/SE 8 3 Specificatie van de globale eindtermen voor het CE 9 3.1 Domein A1 Vaardigheden 10 3.2

Nadere informatie

De Geo bovenbouw havo/vwo 5 e editie Docentenhandleiding havo

De Geo bovenbouw havo/vwo 5 e editie Docentenhandleiding havo De Geo bovenbouw havo/vwo 5 e editie Docentenhandleiding havo Inhoud 1 Uitleg inhoud en opbouw methode... 2 2 Pakketsamenstelling / Arrangement... 9 4 Uitleg over het examenprogramma... 10 5 Koppeling

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO. Syllabus centraal examen 2014

AARDRIJKSKUNDE VWO. Syllabus centraal examen 2014 AARDRIJKSKUNDE VWO Syllabus centraal examen 2014 Juni 2012 Toelichting bij de titel van de deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2014. Syllabi van de jaren vóór 2014 zijn niet meer

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2016. Versie april 2014

AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2016. Versie april 2014 AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2016 Inhoud Voorwoord 6 1 Inleiding 7 2 Verdeling examinering CE/SE 8 3 Specificatie van de globale eindtermen voor het CE 9 3.1 Domein A1 Vaardigheden 10 3.2

Nadere informatie

Vraagvormen in het CE Aardrijkskunde (HV) Geef Geef aan Leg uit Beredeneer Beschrijf Beargumenteer

Vraagvormen in het CE Aardrijkskunde (HV) Geef Geef aan Leg uit Beredeneer Beschrijf Beargumenteer Vraagvormen in het CE Aardrijkskunde (HV) Geef Geef aan Leg uit Beredeneer Beschrijf Beargumenteer Programma Verschil tussen Leg uit en Beredeneer Standaardvormen Activiteit: Ontwerpen met een leertekst

Nadere informatie

Programma van Toetsing en Afsluiting

Programma van Toetsing en Afsluiting Leerweg: TL Klas: 3 Vak: Aardrijkskunde Methode: De Geo Toetsnr 3.1.1 Arm en rijk H1 + Atlasopdrachten Wat moet je voor de toetsing doen? Weet hoe de verschillen ontstaan tussen arm en rijk in NL, VS en

Nadere informatie

Examen HAVO. Centraal Examen Havo Aardrijdskunde 2014 tijdvak 1 Opgaven www.uitwerkingensite.nl. aardrijkskunde

Examen HAVO. Centraal Examen Havo Aardrijdskunde 2014 tijdvak 1 Opgaven www.uitwerkingensite.nl. aardrijkskunde Centraal Examen Havo Aardrijdskunde 2014 tijdvak 1 Opgaven www.uitwerkingensite.nl Examen HAVO 2014 tijdvak 1 vrijdag 16 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote

Nadere informatie

Vakoverschrijdende eindtermen die van toepassing zijn tijdens de klimaatexcursie

Vakoverschrijdende eindtermen die van toepassing zijn tijdens de klimaatexcursie Vakoverschrijdende eindtermen die van toepassing zijn tijdens de klimaatexcursie Context 4: Omgeving en duurzame ontwikkeling. De leerlingen: 1. participeren aan milieubeleid en -zorg op school; 2. herkennen

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 27 mei 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 27 mei 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2010 tijdvak 1 donderdag 27 mei 9.00-11.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 60 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO. Syllabus centraal examen 2015

AARDRIJKSKUNDE VWO. Syllabus centraal examen 2015 AARDRIJKSKUNDE VWO Syllabus centraal examen 2015 April 2013 Toelichting bij de titel van de deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2015. Syllabi van de jaren vóór 2015 zijn niet meer

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 donderdag 23 juni 13:30-16:30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 donderdag 23 juni 13:30-16:30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen VWO 2016 tijdvak 2 donderdag 23 juni 13:30-16:30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 35 vragen. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 19 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 19 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk. Examen HAVO 2019 tijdvak 2 woensdag 19 juni 13.30-16.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Aantekening Aardrijkskunde Hoofdstuk 1: Globalisering

Aantekening Aardrijkskunde Hoofdstuk 1: Globalisering Aantekening Aardrijkskunde Hoofdstuk 1: Global Aantekening door F. 617 woorden 6 maart 2013 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Hoofdstuk 1: Wereldglobal 2,3 Global: Global verandert

Nadere informatie

GEBIEDEN. 5 havo 3 Indonesië 1-7

GEBIEDEN. 5 havo 3 Indonesië 1-7 GEBIEDEN 5 havo 3 Indonesië 1-7 Intro: waarom een hoofdstuk over Indonesië? Regionale toepassing van de algemene hoofdstukken Indonesië is, evenals de rest van Zuidoost-Azië, erg in beweging Gebiedskenmerken

Nadere informatie

GEBIEDEN. 5 havo 3 Indonesië 8-12

GEBIEDEN. 5 havo 3 Indonesië 8-12 GEBIEDEN 5 havo 3 Indonesië 8-12 Ontbossing: economie en ecologie botsen Vanuit welke dimensies kun je naar ontbossing kijken? Economische dimensie Ecologische dimensie hoezo? Bijdrage aan handelsbalans

Nadere informatie

Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel)

Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel) Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo (gemeenschappelijk deel) Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

9,2. Antwoorden door een scholier 1786 woorden 1 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Oefentoets hoofdstuk 3

9,2. Antwoorden door een scholier 1786 woorden 1 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Oefentoets hoofdstuk 3 Antwoorden door een scholier 1786 woorden 1 april 2011 9,2 4 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Oefentoets hoofdstuk 3 Globalisering in steden: grootstedelijke gebieden in de VS 1 Bekijk bron 7. De bron

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO. Syllabus centraal examen 2015

AARDRIJKSKUNDE HAVO. Syllabus centraal examen 2015 AARDRIJKSKUNDE HAVO Syllabus centraal examen 2015 April 2013 Toelichting bij de titel van de deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2015. Syllabi van de jaren vóór 2015 zijn niet meer

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 1 vrijdag 17 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 1 vrijdag 17 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen VWO 2019 tijdvak 1 vrijdag 17 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO. Syllabus centraal examen 2012

AARDRIJKSKUNDE VWO. Syllabus centraal examen 2012 AARDRIJKSKUNDE VWO Syllabus centraal examen 2012 November 2010 Toelichting bij de titel van de deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2012. Syllabi van de jaren vóór 2012 zijn niet

Nadere informatie

Examenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo

Examenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo Examenprogramma maatschappijwetenschappen havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. tijdvak 1 donderdag 24 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen VWO. aardrijkskunde. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. tijdvak 1 donderdag 24 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VWO 2018 Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. tijdvak 1 donderdag 24 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 dinsdag 19 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 dinsdag 19 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2012 tijdvak 2 dinsdag 19 juni 13.30-16.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 64 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo

Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Rechtsstaat

Nadere informatie

INDONESIË. Sociaaleconomische positie en ontwikkelingen

INDONESIË. Sociaaleconomische positie en ontwikkelingen INDONESIË Sociaaleconomische positie en ontwikkelingen Structuur [1/2] De kandidaat kan gebiedskenmerken van een ontwikkelingsland beschrijven en analyseren. Het betreft: a. sociaal-geografische en fysisch-geografische

Nadere informatie

Mens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo)

Mens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo) Mens en maatschappij vaardigheden (PO-vmbo) Sectoren kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw vmbo bovenbouw exameneenheden Vakkernen 1. Informatievaardigheden 50: De leerlingen leren omgaan met

Nadere informatie

Werken met afbeeldingen in het examenprogramma aardrijkskunde havo/vwo

Werken met afbeeldingen in het examenprogramma aardrijkskunde havo/vwo Werken met afbeeldingen in het examenprogramma aardrijkskunde havo/vwo OPDRACHTEN EXAMENPROGRAMMA FUNCTIE AFBEELDING 1. De afbeelding als motivator Havo: Wereld, Aarde, Ontwikkelingsland, Leefomgeving

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 20 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 20 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen VWO 2018 tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 33 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

Aardrijkskunde HAVO Syllabus centraal examen 2009

Aardrijkskunde HAVO Syllabus centraal examen 2009 Aardrijkskunde HAVO Syllabus centraal examen 2009 september 2008 Verantwoording: 2007 Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven vwo, havo, vmbo (Utrecht) Alle rechten voorbehouden. Alles uit deze uitgave

Nadere informatie

Samenvatting. samenvatting

Samenvatting. samenvatting Samenvatting samenvatting 8 Op deze foto is een landsgrens duidelijk waarneembaar. Waar zou dit zijn? Zichtbaar is de bewoning aan de ene kant van de grens, met huizen die eruit zien alsof ze niet goed

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2018

AARDRIJKSKUNDE HAVO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2018 AARDRIJKSKUNDE HAVO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2018 Inhoud Voorwoord 6 1 Inleiding 7 2 Examenstof van centraal examen en schoolexamen 8 3 Specificatie van de globale eindtermen voor het CE 10 3.1 Domein

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 vrijdag 13 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 vrijdag 13 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen HAVO 2016 tijdvak 1 vrijdag 13 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

Aardrijkskunde Havo Syllabus centraal examen 2011

Aardrijkskunde Havo Syllabus centraal examen 2011 Aardrijkskunde Havo Syllabus centraal examen 2011 September 2009-1 - Toelichting bij de titel van de deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2011.Syllabi van de jaren vóór 2011 zijn

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO. Syllabus centraal examen 2012

AARDRIJKSKUNDE HAVO. Syllabus centraal examen 2012 AARDRIJKSKUNDE HAVO Syllabus centraal examen 2012 November 2010 Toelichting bij de titel van de deze syllabus: Deze syllabus geldt voor het CE van het jaar 2012. Syllabi van de jaren vóór 2012 zijn niet

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8

Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8 Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8 Samenvatting door V. 1226 woorden 30 oktober 2016 7,1 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Par. 1.2 Er zijn 2 manieren om

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2016

AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2016 AARDRIJKSKUNDE VWO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2016 Inhoud Voorwoord 6 1 Inleiding 7 2 Verdeling examinering CE/SE 8 3 Specificatie van de globale eindtermen voor het CE 9 3.1 Domein A1 Vaardigheden 10 3.2

Nadere informatie

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid

Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren

Nadere informatie

*spreidingspatronen van migranten- en andere bevolkingsgroepen in grote steden beschrijven oude woonwijken achterstandswijk/buurt

*spreidingspatronen van migranten- en andere bevolkingsgroepen in grote steden beschrijven oude woonwijken achterstandswijk/buurt Specificaties examenprogramma Aardrijkskunde vmbo Migratie en de multiculturele samenleving BB Explicitering bij de eindtermen De kandidaat kan Onderdeel 1 de maatschappelijke en ruimtelijke segregatie

Nadere informatie

Hoofdstuk 3 Gebieden: Indonesië Paragraaf 13 t/m 20

Hoofdstuk 3 Gebieden: Indonesië Paragraaf 13 t/m 20 Hoofdstuk 3 Gebieden: Indonesië Paragraaf 13 t/m 20 inhoud Ontbossing: kan ik effe vangen? (par. 13) Ontbossing: dag boom, dag bodem, dag vis (par. 14) Mogelijke oplossingen (par. 15) De positie van de

Nadere informatie

Aardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo)

Aardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo) Aardrijkskunde vaardighed (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw kerndoel ob vmbo kb/gl/tl vmbo bovbouw bb examhed vmbo bovbouw kb examhed vmbo bovbouw gl/tl examhed Kern 1. Werk

Nadere informatie

Syllabus maatschappijwetenschappen havo 2014

Syllabus maatschappijwetenschappen havo 2014 examenprogramma maatschappijwetenschappen Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

Vakoverschrijdende eindtermen/ontwikkelingsdoelen globaal voor het secundair onderwijs

Vakoverschrijdende eindtermen/ontwikkelingsdoelen globaal voor het secundair onderwijs t Gasthuys Stedelijk Museum Aalst op schoolmaat (16+) Eindtermen 3 de graad secundair onderwijs 1. inleiding In de tijdelijke tentoonstelling Aalst 1815-1830. Geschiedenis van een provinciestad tijdens

Nadere informatie

Examenprogramma maatschappijwetenschappen vwo

Examenprogramma maatschappijwetenschappen vwo Examenprogramma maatschappijwetenschappen vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde H3 Paragraaf

Samenvatting Aardrijkskunde H3 Paragraaf Samenvatting Aardrijkskunde H3 Paragraaf 2.1 2.2 Samenvatting door J. 1113 woorden 6 februari 2013 7,9 11 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Hoofdstuk 3 paragraaf 2.1 en 2.2 2.1 Een

Nadere informatie

Studiegids Havo 4 14-15 + 5 15-16. Examen 2016. VSB

Studiegids Havo 4 14-15 + 5 15-16. Examen 2016. VSB Studiegids Havo 4 14-15 + 5 15-16 Examen 2016. VSB INHOUDSOPGAVE. Blz. 1 Inleiding. 3 2 Programma van Toetsing en Afsluiting. (P.T.A.) 4 3 Onderdelen voor het rapportcijfer in Havo-4. 5 4 Overzicht en

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 dinsdag 21 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 dinsdag 21 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk. Examen HAVO 2019 tijdvak 1 dinsdag 21 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 55e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen.

Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen. Examen HAVO 2018 tijdvak 1 dinsdag 22 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VWO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 63 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 26 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 26 mei uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VWO 2011 tijdvak 1 donderdag 26 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 68 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Examen HAVO 2017 tijdvak 2 woensdag 21 juni 13.30-16.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Gebruik De Grote Bosatlas, 54e druk. Dit examen bestaat uit 32 vragen. Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Aardrijkskunde Havo Syllabus centraal examen 2010

Aardrijkskunde Havo Syllabus centraal examen 2010 Aardrijkskunde Havo Syllabus centraal examen 2010 Oktober 2008 syllabus aardrijkskunde havo centraal examen 2010 1 Verantwoording: 2008 Centrale Examencommissie Vaststelling Opgaven vwo, havo, vmbo (Utrecht)

Nadere informatie

BESCHERM HET BOS! DOCENTENHANDLEIDING

BESCHERM HET BOS! DOCENTENHANDLEIDING BESCHERM HET BOS! DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Dit lespakket gaat over (illegale) ontbossing in de Amazone. Het materiaal bestaat uit een korte

Nadere informatie

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 dinsdag 26 mei 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. aardrijkskunde. tijdvak 1 dinsdag 26 mei 9.00-11.30 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2009 tijdvak 1 dinsdag 26 mei 9.00-11.30 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 57 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

Bijlage 4. Resultaten docentenvragenlijst zomer Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo

Bijlage 4. Resultaten docentenvragenlijst zomer Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo Bijlage 4 Resultaten docentenvragenlijst zomer 2015 Monitoring vernieuwde examenprogramma aardrijkskunde vmbo Algemeen De digitale enquête heeft plaatsgevonden in juni-augustus 2015. In totaal hebben 105

Nadere informatie

Aardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo)

Aardrijkskunde vaardigheden (PO-vmbo) Aardrijkskunde vaardighed (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw kerndoel ob vmbo kb/gl/tl vmbo bovbouw bb examhed vmbo bovbouw kb examhed vmbo bovbouw gl/tl examhed Kern 1. Werk

Nadere informatie

Examenprogramma Aardrijkskunde Havo

Examenprogramma Aardrijkskunde Havo Ministerie van Onderwijs en Cultuur Nederlandse Antillen Examenprogramma Aardrijkskunde Havo Eindtermen en toelichting februari 2008 Directie Onderwijs, Cultuur en Sport Schouwburgweg 24-26 Curacao Verantwoording

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 10683 20 april 2015 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 9 april 2015, nr. VO/741555,

Nadere informatie

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 24 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen VWO. aardrijkskunde. tijdvak 1 donderdag 24 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen VWO 2012 tijdvak 1 donderdag 24 mei 9.00-12.00 uur aardrijkskunde Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 34 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 68 punten te behalen. Voor elk

Nadere informatie

een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek

een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek een wereld apart Vanuit aardrijkskundige (= geografische) invalshoek Wat is aardrijkskunde op zoek naar een verklaring voor de ruimtelijke verschijnselen aan het aardoppervlak. Beschrijvende vragen: bodem

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN Versie 2, juni 2015

AARDRIJKSKUNDE HAVO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN Versie 2, juni 2015 AARDRIJKSKUNDE HAVO SYLLABUS CENTRAAL EXAMEN 2017 Inhoud Voorwoord 6 1 Inleiding 7 2 Examenstof van centraal examen en schoolexamen 8 3 Specificatie van de globale eindtermen voor het CE 10 3.1 Domein

Nadere informatie