NVAO Congres 2017: Kwaliteit in de praktijk - Katalysator voor kwaliteitscultuur Donderdag

Transcriptie

1 NVAO Congres 2017: Kwaliteit in de praktijk - Katalysator voor kwaliteitscultuur Donderdag Toespraak Anne Flierman Voorzitter NVAO (alleen gesproken woord geldt) Dames en heren, ook van mijn kant hartelijk dank dat u vandaag tijd hebt genomen om hier kennis te nemen van de verschillende onderwerpen op het gebied van hogeronderwijskwaliteit die wij voor u hebben georganiseerd. Dit is na 2005 en 2013 de derde maal dat wij elkaar als professionals op het gebied van onderwijs en kwaliteitszorg hier in het WTC in Rotterdam treffen en er is in de afgelopen jaren veel gebeurd. Wij staan zowel in Vlaanderen als in Nederland aan het begin van de 3de ronde van beoordelingen in ons stelsel van externe kwaliteitszorg. Vandaag de dag spreken we liever niet meer over kwaliteitszorg, maar gewoon over de kwaliteit van het hoger onderwijs en het hebben van een kwaliteitscultuur. Want daar doen u en wij het allemaal voor. Voor goed of uitstekend hoger onderwijs. In onze kennissamenleving en kennisintensieve economie is de kwaliteit van het hoger onderwijs heel erg belangrijk. Belangrijk om maatschappelijke samenhang te borgen en we weten deze dagen allemaal hoe ongelooflijk belangrijk dat is. Welvaart en welzijn zijn ervan afhankelijk. Werkgevers en andere belanghebbenden willen weten of afgestudeerden aan de verwachtingen voldoen. Studenten willen kunnen vertrouwen op de waarde van hun diploma s. U weet dat het aantal studenten dat uw instellingen binnenstroomt nog steeds toeneemt, al dan niet dankzij uw internationale inspanningen. Jaarlijks leidt u zo n miljoen studenten op weg naar hun nieuwe toekomst. Uw taak is ervoor te zorgen dat hun kennis en vaardigheden voldoen aan de internationale wetenschappelijke en professionele standaarden en dat hun leerervaringen aan de maat zijn. Onze taak daarbij is om publiek te bevestigen dat dat lukt. 1

2 Net als u staat ook de NVAO niet stil. Het afgelopen jaar is - naast de bijna 500 reguliere beoordelingsprocedures voor Nederlandse en Vlaamse bestaande en nieuwe opleidingen - veel aandacht geschonken aan het nieuwe Vlaamse kwaliteitszorgstelsel met haar waarderende aanpak en de ontwikkeling van het nieuwe Nederlandse beordelingskader dat - zoals u weet - in januari is ingegaan. Nederland staat aan de vooravond van een tweede beoordelingsronde in het kader van de instellingstoets kwaliteitszorg. We verwachten zo n 40 instellingen de komende jaren, dus dat is een behoorlijke opgave. Ook hebben we onze strategie voor de komende jaren t/m 2020 tegen het licht gehouden. Wat betreft onze visie streven wij de komende jaren naar een hoger onderwijs met een kwaliteitscultuur waarin personen en organisaties op een vanzelfsprekende wijze streven naar een voortdurende kwaliteitsbewaking en kwaliteitsversterking. De externe beoordeling van de kwaliteit sluit dan nauw aan bij de kwaliteitszorg van de onderwijsinstellingen zelf, en kan eenvoudiger en efficiënter verlopen naarmate de interne kwaliteitszorg beter op orde is. Vier uitgangspunten Hierbij houden we 4 uitgangspunten voor ogen: 1 We werken vanuit vertrouwen in de kwaliteit van het hoger onderwijs U hebt inmiddels meer dan tien jaar ervaring met externe kwaliteitszorg en accreditatie. Wij weten dat de algehele kwaliteit van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen goed is, en we zien bij veel instellingen een goed ontwikkelde en geïnstitutionaliseerde kwaliteitszorg. U verdient daarom ons vertrouwen om de kwaliteit van uw onderwijs zelf aan te tonen. Dat vertrouwen is het fundament waarop u uw eigen kwaliteitscultuur kunt versterken. De NVAO wil dit stimuleren en we stemmen onze beoordelingsprocessen hierop af. Ja, waar nodig blijven we uiteraard streng optreden. Dat is ook nodig om het vertrouwen van de politiek en de samenleving te behouden. 2 We respecteren uw autonomie Wij gaan niet op uw stoel zitten; u bepaalt het onderwijsbeleid, maakt keuzes en neemt daarvoor verantwoordelijkheid. Wij houden rekening met uw keuzes bij het beoordelen van de kwaliteit van het onderwijs. Wij spelen in op innovaties zoals modulair onderwijs, online en blended onderwijs, korte studietrajecten en joint programmes. Bij het samenstellen van de panels willen we wel dat de benodigde expertise is opgenomen om uw onderwijsinnovaties deskundig te beoordelen. 2

3 3 We werken transparant Wij zijn ons bewust dat accreditatieoordelen belangrijk zijn: de erkenning van diploma s en de toelating tot het erkend en/of publiek gefinancierd hoger onderwijs hangt ervan af. We streven daarom naar heldere beoordelingskaders en openbare oordelen om ieder inzicht te geven in onze aanpak. 4 We willen de lasten verminderen Ja, accreditatie is extra werk. We weten er alles van, want komende maand vindt de vijfjaarlijkse externe review plaats van onze eigen organisatie door een internationaal panel van ENQA, de European Association for Quality Assurance in Higher Education. Een goede voorbereiding van de visitatie kost tijd, en je moet allerlei stukken bij elkaar zoeken. Je ziet dan wel weer dat je een hoop werk bespaart wanneer je je zaken systematisch bijhoudt. Maar wij merken ook dat open kaders ruimte bieden om je eigen verhaal te vertellen en dat het goed is om tijdig goed geïnformeerd te zijn, en met elkaar om de tafel te zitten en je eigen activiteiten tegen het licht te houden. Zo ontstaat meer betrokkenheid en dat stimuleert om verbeteringen aan te brengen. Dan is een review geen last. Op het onderwerp lastenvermindering voor opleidingen en instellingen kom ik overigens nog terug. Eind vorig jaar hebben we een onderzoek laten verrichten onder instellingen, opleidingen, koepelorganisaties en studentenbonden in Vlaanderen en Nederland om te horen op welke manier u tegen ons aankijkt. Op zich waren we blij met het resultaat: u vindt ons deskundig, onafhankelijk en internationaal. U ziet ons als professioneel, degelijk, objectief en betrouwbaar. En ik zeg eerlijk, soms ook als formeel, serieus en weinig innovatief. Dat is niet erg, we zijn natuurlijk geen organisatie op de voorgrond. Wat wel van belang is dat we u helder informeren en dat u ons weet te vinden wanneer het over uw kwaliteitszorg gaat. We gaan daarom onze kennis en ervaringen bundelen om u zo goed mogelijk een informatieplatform te kunnen bieden. We gaan meer regionale meetings en themabijeenkomsten organiseren en we verduidelijken u graag onze doelen en onze werkingsprocessen. Kom gerust met vragen naar ons toe. Vanmiddag op de markt kunt u daar al mee beginnen. Zes strategische actiepunten Voor de komende jaren richt de NVAO zich op 6 strategische actiepunten. Op nummer 1 staat dat we uitgaan van vertrouwen bij het uitvoeren van onze wettelijke taken. Dit doen we in Nederland en in Vlaanderen op verschillende manieren. In Vlaanderen voeren we een pilot uit met uitgebreide instellingsreviews waarbij ook de kwaliteit van opleidingen kan worden beoordeeld. 3

4 Hiervoor is ontwikkelden we een Waarderende Aanpak waarbij alle interne en externe belanghebbenden, vakgenoten en experts betrokken zijn bij de borging van kwaliteit op opleidingsniveau. Daarnaast staat centraal de wijze waarop de instelling ieder informeert over de kwaliteit van elke opleiding, en voor de acties die ze onderneemt om deze kwaliteit te versterken. U kunt vanmiddag tijdens de markt in het Mees Auditorium zelf kennismaken met deze Waarderende Aanpak. In Nederland is het accreditatiekader aangepast na uitvoerig overleg met instellingen, studenten- en koepelorganisaties en de evaluatiebureaus. Het nieuwe kader gaat uit van vertrouwen en geeft u meer vrijheid om zelf het zelfevaluatierapport en het bezoek in te richten. Wijzelf gaan in ons werkproces meer de nadruk leggen op het scheppen van heldere randvoorwaarden. Dit doen we door met u informatie uit te wisselen in de periode vóór de start van de echte beoordelingsprocedure. Hierdoor vermindert het aantal vragen tijdens de procedure en duurt deze minder lang. Ons tweede strategische actiepunt gaat over uw autonomie, uw eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van de kwaliteit van uw onderwijs. De NVAO respecteert die autonomie en ziet dat u uw verantwoordelijkheid oppakt. Wij gaan u niet vertellen wat u moet doen, al zullen we zo af en toe wel een debat aanzwengelen. De discussie over de professionaliteit van docenten is daar een mooi voorbeeld van: we weten allemaal dat de kwaliteit van docenten van groot belang is voor de kwaliteit van het onderwijs en daarom vragen wij aandacht voor. Onder andere zo dadelijk in een breakout, maar verder gaan we niet. Het is aan u om te bepalen of u er iets mee doet, en zo ja, wat. Gezamenlijk dragen we een stelsel dat robuust en open is en tegelijk voldoende flexibel om recht te doen aan het unieke karakter van instellingen en opleidingen, zowel hier in Nederland als in Vlaanderen. De NVAO ondersteunt u in uw streven naar voortdurende kwaliteitsverbetering. In Nederland zetten wij de panels van vakgenoten nadrukkelijker in. Wij vinden het van belang dat ook docenten in panels hun peers herkennen. Zij verantwoorden de kwaliteit van het onderwijs in een accreditatierapport dat de NVAO beoordeelt. Daarnaast versterken zij de kwaliteit van het onderwijs door de instelling te adviseren over mogelijke verbeteringen. We hebben mede daarom de criteria voor het samenstellen van panels bijgesteld, u kunt straks tijdens de markt hier al meer informatie over krijgen. Het komend jaar ontwikkelen we een informatiedesk waarin de informatiesets, bijeenkomsten en trainingen overzichtelijk te vinden zijn. In Vlaanderen krijgen de instellingen via de Waarderende Aanpak de volledige verantwoordelijkheid voor het borgen en verbeteren van de kwaliteit van opleidingen. In het nieuwe kwaliteitszorgstelsel nemen de instellingen de regie van de kwaliteitsborging volledig in eigen hand. 4

5 Ze kunnen deze regie laten beoordelen in een instellingsreview door een panel dat de NVAO instelt. Een positief resultaat zorgt ervoor dat de accreditatie van de opleidingen van deze instelling wordt verlengd. Het derde actiepunt richt zich specifiek op lastenvermindering. In Vlaanderen hebben wij de verwachtingen over de ontwikkeling van het stelsel binnen het onderwijsveld in kaart gebracht. We organiseren regelmatig bijeenkomsten om ervaringen uit te wisselen met de instellingen en koepels. Op verzoek van en in samenwerking met de instellingen ontwikkelt de NVAO de nodige expertise voor een deskundige beoordeling van innovatief onderwijs, ook in internationaal perspectief. In samenwerking met de Vlaamse overheid en de instellingen werken we aan automatische gegevensuitwisseling. In Nederland merkten we dat er onduidelijkheden waren ontstaan over de eisen en verwachtingen bij accreditatie. Het daadwerkelijke accreditatieprocedure wordt soms dwingender ingericht dan is bedoeld. We willen daarom de verwachtingen beter op elkaar afstemmen en actief met u en andere betrokkenen in contact treden. Ik heb net al aangegeven dat dat ook eerder gebeurt, zodat we tijdens de procedure zelf terughoudend kunnen zijn met aanvullende acties. De beoordeling zelf wordt dus niet minder, maar het proces kan eenvoudiger, zeker wanneer een instelling opnieuw opnieuw een positief oordeel haalt in de tweede ronde van de instellingstoets kwaliteitszorg. Tot slot maken we in Nederland ook nieuwe afspraken over samenwerking met de Inspectie van het onderwijs en de CDHO: dus geen overlap in vragen meer, informatie delen en beschikbare informatie opnieuw gebruiken. Nog een paar strategische actiepunten. Op nummer vier staat de audit zelf. Kwaliteitsbeoordeling en kwaliteitsborging is een vakgebied. Daarvoor trainen onze medewerkers, secretarissen en voorzitters. De komende jaren gaan wij de uitwisseling met u en met internationale auditcollega s in het hoger onderwijs en andere terreinen verder stimuleren en uitbouwen. We zullen daarbij, als het aan mij ligt, de komende tijd ook beter gebruik maken van de gegevens die wij en anderen in onderwijsland tot hun beschikking hebben. Big data kan ook ons werk in kwaliteit doen toenemen en daar gaan we de komende tijd aan werken. Het vijfde actiepunt betreft de inrichting van onze eigen organisatie. Als binationale organisatie werken wij binnen verschillende stelsels. De uitgangspunten voor kwaliteitszorg zijn hetzelfde in Nederland en in Vlaanderen, maar cultureel en politiek zijn er verschillen. We gaan de twee stelsels verder ondersteunen in hun ontwikkeling door ons vanuit specifieke Nederland en Vlaanderen afdelingen te richten op de verschillende wensen en ontwikkelingen, ook op internationaal terrein. 5

6 Ons binationale karakter blijft uiteraard bestaan; we hebben gezamenlijke projecten en themaactiviteiten en ons bestuur wordt internationaal ingericht. Tot slot, de NVAO heeft de afgelopen jaren internationaal verschillende initiatieven genomen, die later navolging kregen of ook in andere landen werden aanvaard zoals gezamenlijke accreditatie bij joint degrees of joint programmes en het Europese Certificate for Quality in Internationalisation. Wij blijven de kwaliteit van het Nederlandse en Vlaamse hoger onderwijs internationaal uitdragen en ons inzetten om accreditatiebesluiten door verschillende landen te laten erkennen. Zowel voor Vlaanderen als voor Nederland sluiten wij nu veel samenwerkingsovereenkomsten met internationale branche- en/of beroepsorganisaties om visitatie- en accreditatieprocedures samen te voegen. Hierdoor worden de lasten voor opleidingen verminderd en de internationalisering van het hoger onderwijs gestimuleerd. In internationaal opzicht zijn de European Standards and Guidelines hét kader voor de inrichting van de kwaliteitsborging van het hoger onderwijs. De NVAO draagt deze standaarden uit en zorgt ervoor dat ze daar expliciet aan voldoet. In breakout 3 wordt u straks uitgebreid geïnformeerd over de student-centered aspecten van deze Europese standaarden. Dames en heren, Dit zijn in het kort de actiepunten waar wij ons de komende jaren op zullen richten, en dit is waar wij voor staan. Wanneer u daarover met ons in gesprek wilt, dan nodig ik u van harte uit. Maar vandaag is dit congres voor u. Ik wens u de komende uren veel genoegen bij de verschillende breakouts en workshops. Annelies Bon van de Inspectie van het Onderwijs; Janine van Drieënhuizen van de Christelijke Hogeschool Ede; Fokke Aukema van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; Robert Coelen van Stenden en Bas Wegewijs van EP-Nuffic plus diverse NVAO-medewerkers zullen u straks graag over hun ervaringen willen vertellen. Dank voor uw aandacht. 6