Knutselen met virussen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Knutselen met virussen"

Transcriptie

1 Tekst: Emile Hilgers Beeld: Levien Willemse FOCUS: VOGELGRIEP Knutselen met virussen Hoe verandert een virus dat niet de eigenschap heeft om van mens op mens over te gaan in een virus dat dat wél doet? Dat is volgens dr. Ron Fouchier de million dollar question van dit moment. Je kan zo n mutatie niet voorkomen, verklaart de moleculair viroloog, maar je kan wél heel goed in de gaten houden of er virussen zijn die de benodigde eigenschappen hebben. Daarvoor moet je weten waar je op moet letten. Wij knutselen met virussen. We maken nieuwe virussen, veranderen virussen, en kijken wat er gebeurt. Waarom is het ene virus dodelijk en het andere niet? Dat is cruciale informatie. In samenwerking met veterinair patholoog dr. Thijs Kuiken, immunoloog Guus Rimmelzwaan, assistent in opleiding Emmie de Wit (foto), en assistent in opleiding Vincent Munster bestudeert Fouchier op de afdeling Virologie van het Erasmus MC het gedrag van influenzavirussen. Door de uitbraken van vogelgriep ligt de nadruk de laatste jaren op aviaire virussen, dat zijn virussen die bij vogels voorkomen. Na de uitbraak van H5N1-kippengriep in 1997 in Hong Kong begon een groot vogelproject. In 2003 kwamen daar analyses bij van virussen van de vogelpestuitbraak in Nederland. En sinds de recente uitbraak in Azië en Europa wordt onderzocht in hoeverre katachtigen en wilde vogels een rol spelen bij de verspreiding van het vogelgriepvirus. Longontsteking In 2003 werden 89 Nederlanders besmet met het H7N7-vogelgriepvirus, aldus dr. Fouchier. De meesten hadden conjuctivitus (oogontsteking), en vijf ook een infectie van de luchtwegen. Maar in april overleed onverwacht een dierenarts aan de gevolgen van een ernstige longontsteking. Was het H7N7-virus dat op dat moment heerste, in zijn lichaam gemuteerd, of had hij een slecht immuunsysteem? Dat zijn vragen waar wij een antwoord op proberen te vinden. We weten nu dat hij geïnfecteerd was met een gevaarlijke virusvariant. Bij onderzoek met muizen werden de muizen ernstig ziek en moesten na vijf dagen geeuthanaseerd worden. Dat was niet het geval met de andere virussen die tijdens de uitbraak circuleerden. Inmiddels is ontdekt dat twee van de acht genen in het virus van de overleden dierenarts hierbij een belangrijke rol spelen. Dr. Fouchier: Eén zorgt voor de vermenigvuldiging van het genetisch materiaal in de geïnfecteerde lichaamscel, de ander voor herkenning van menselijke cellen. Japanse onderzoekers kwamen tot dezelfde conclusie bij onderzoek naar het H5N1-virus. Spaanse griep Ook in Amerika, bij het bestuderen van sporen van het Spaanse griepvirus, stuitten wetenschappers op diezelfde twee genen. In de luchtwegen van slachtoffers die sinds 1918 waren ingevroren in de ijslagen van Spitsbergen is het griepvirus aangetoond en vervolgens weer tot leven gewekt. Ook dit virus is naar alle waarschijnlijkheid afkomstig van vogels. En het lijkt erop dat dezelfde genen die H5N1- en H7N7- virussen zo dodelijk maken, dat ook doen bij het Spaanse griepvirus. Langzaam krijgen we inzicht in welke genen verantwoordelijk zijn voor het dodelijke karakter van griepvirussen. MONITOR april/mei

2 Vliegende verklikkers Al een aantal jaren onderzoeken wetenschappers van Erasmus MC of wilde vogels ook dodelijke varianten van de vogelgriep krijgen en virussen overdragen. Vorig jaar zomer was er in China een uitbraak onder ganzen en sinds de besmettingen in Rusland en Turkije is men ook in Europa extra alert op zieke trekvogels. We zijn al jaren bezig met onderzoek bij wilde vogels, vertelt Vincent Munster, assistent in opleiding op de afdeling Virologie. Zelf werk ik hier sinds We zijn begonnen met een totale inventarisatie: in welke soorten wilde vogels komen griepvirussen voor en om welke virussen gaat het dan? Er blijken continu griepvirussen te circuleren in wilde vogels. Wilde vogels zijn de natuurlijke gastheer. Maar deze virussen zijn laag pathogeen, dat wil zeggen dat ze niet tot grote sterfte leiden. Bij de uitbraak van augustus 2005 met H5N1 in China en de sterfte van een groot aantal Indische ganzen werd voor het eerst een hoog pathogeen virus in wilde dieren aangetroffen. De vraag was toen of we dit soort dodelijke virussen ook in wilde vogels in Europa kunnen verwachten. Virologen van Erasmus MC hebben inmiddels het veldonderzoek geïntensiveerd. Surveillance doen we al heel lang, zegt Vincent Munster. Maar nu wordt het ook gedaan als een soort early-warning systeem. Veel ornithologen doen onderzoek naar wilde vogels in Nederland. Zij nemen voor ons met een wattenstaafje een monstertje in de bek of cloaca van de vogel. Wij analyseren die monsters en kunnen binnen twee dagen zien of besmetting heeft plaatsgevonden met een influenzavirus en of dat het H5N1-virus is. Er is een wereldwijd netwerk van mensen die wilde vogels bestuderen en monsters nemen. Erasmus MC krijgt vooral onderzoeksmateriaal uit eigen land, vooral van watervogels uit bijvoorbeeld het gebied rond de Waddenzee. Maar ook ganzen, meeuwen, zwanen, eenden en talingen uit de regio Rotterdam. Op deze fotopagina beelden van wilde vogels en van onderzoek in het laboratorium. 1 Foto s 1 en 2: Wilde vogels die worden bestudeerd, zijn onder andere meeuwen en ganzen. Foto 3: Ornithologen nemen (poep)monsters bij wilde vogels. Foto 4: De monsters worden bewaard in een vriezer (-80 graden). Foto s 5 en 6: Positieve monsters worden gekweekt op bebroede kippeneieren. Bevruchte eieren worden tegen het licht gehouden en gemerkt, zodat de met virus besmette poep op de juiste plek kan worden ingebracht. Foto 7: Onderzoek naar hoog pathogene virussen in het speciale Biosafety Level 3-lab. Bij wilde vogels in Nederland zijn dodelijke virussen nog niet aangetroffen. 14 april/mei 2006 MONITOR

3 Tekst: Emile Hilgers Fotografie: Levien Willemse FOCUS: VOGELGRIEP MONITOR april/mei

4 Wachten op hét vaccin Waarom is er, bijna tien jaar na de eerste uitbraak in Azië, nog steeds geen vaccin dat mensen beschermt tegen vogelgriep? We weten niet welk type virus een influenzapandemie zal veroorzaken, verklaart dr. Guus Rimmelzwaan. Bovendien is de productie van vaccins tijdrovend en duur. Dr. Rimmelzwaan is immunoloog en één van de wetenschappers die in het laboratorium van de afdeling Virologie van Erasmus MC op zoek is naar het ideale vaccin. Daarbij kijken we vooral naar twee mechanismen van het afweersysteem: het opwekken van B-cellen, die virusspecifieke antilichamen produceren en het virus kunnen neutraliseren, en T-cellen, die in staat zijn virus-geïnfecteerde cellen te doden. Kandidaat Als je een effectief vaccin wil maken, moet je weten tegen welk subtype van het influenzavirus dat gericht is, dus welk virus de gevreesde pandemie gaat veroorzaken, vervolgt dr. Rimmelzwaan. Het kan een virus zijn van het H5N1-subtype dat we mo- Influenzavirussen hebben de neiging te veranderen om aan immuunrespons te ontsnappen menteel wereldwijd zien. Maar het kan ook een ander subtype worden. We weten dat de subtypes H1N1 (Spaanse griep in 1918, red.), H2N2 (pandemie in 1957) en H3N2 (1968) goed van mens op mens werd overgedragen. Van H5N1 weten we dat nog niet. Veranderingen Een ander probleem, aldus dr. Rimmelzwaan, is dat in de eiwitten die door neutraliserende antilichamen worden herkend steeds kleine veranderingen optreden, waardoor het virus aan eerder opgebouwde immuniteit kan ontsnappen. De H5N1- stammen die recent in Turkije en Indonesië zijn opgedoken, lijken slecht op de H5N1-stam die in 1997 bij mensen in Hong Kong is waargenomen. Als we toen een vaccin zouden hebben gemaakt, zou dat geringe bescherming hebben geboden tegen de huidige stammen. Je kunt voor de bereiding van het vaccin dus beter de stam gebruiken die ook de pandemie veroorzaakt, maar die heeft zich nog niet geopenbaard. Verder zal alleen met grootschalige vaccinproductie en vaccinatiecampagnes worden begonnen wanneer er sprake is van efficiënte verspreiding 16 april/mei 2006 MONITOR

5 Tekst: Emile Hilgers Beeld: Levien Willemse FOCUS: VOGELGRIEP We weten dat H1N1, H2N2 en H3N2 het goed doen in mensen van het virus onder mensen. In 1977 lokten in Amerika transmissies van varkens-influenzavirussen naar mensen een massale vaccinatiecampagne uit die veel geld gekost heeft. Maar het virus heeft zich uiteindelijk niet verspreid onder mensen, de uitbraak is gestopt. Effectiever Dr. Rimmelzwaan noemt nog een ander probleem. In de huidige griepvaccins zitten over het algemeen geen adjuvantia, dat zijn hulpmiddelen om vaccins effectiever te maken. Dat is goed beschouwd ook niet nodig omdat bijna iedereen al wel eens is blootgesteld aan de gebruikelijke griepvirussen, en na vaccinatie met het jaarlijkse vaccin een goede immuunrespons ontwikkelt. Maar als er een nieuw subtype opduikt, is de bevolking immunologisch naïef voor dat virus en is er niet zo n sterke immuunrespons. Om dat te ondervangen, zou je gebruik kunnen maken van een adjuvans. Maar men is er volgens de immunoloog terughoudend mee. Vanwege bijverschijnselen. Want wanneer in Nederland tweeënhalf miljoen mensen jaarlijks gevaccineerd worden, is het natuurlijk belangrijk dat de bijwerkingen van het vaccin zo gering mogelijk zijn. Ook kunnen de middelen negatief uitpakken. Voor de infectieziekten RSV en mazelen heeft het gebruik van bepaalde adjuvantia in geïnactiveerde vaccins, dat zijn vaccins met gedood virus, in het verleden een negatieve uitwerking gehad, legt dr. Rimmelzwaan uit. Bij onderzoek in de jaren zestig bleek dat er wel eerst een mooie immuunrespons optreedt, maar dat daarna het virus in een gevaccineerde populatie extra hevig toeslaat. Men is toen onmiddellijk gestopt met vaccineren. Er is één producent die een adjuvans gebruikt in het jaarlijkse griepvaccin. Het is ook al getest in H5N1-versies en het verhoogde de effectiviteit van het vaccin in geringe mate. Productiemethode Rimmelzwaan vindt dat er meer energie moeten worden gestopt in onderzoek naar en ontwikkeling van goedgekeurde adjuvanica. Als je over veilige adjuvantia beschikt, zou je minder vaccin dus een lagere dosis per injectie nodig kunnen hebben. Dat kan van belang zijn bij een pandemie omdat bij de huidige productiemethode voor elk griepvaccin een bebroed kippenei nodig is. Dus voor tweeënhalf miljoen vaccins voor de jaarlijkse griepprik zijn evenzovele eieren nodig. Als er morgen een pandemie uitbreekt, liggen de eieren niet klaar. Er wordt wel hard gewerkt aan een nieuwe methode, met celkweek in grote vaten. Vooral producenten als Solvay, Nobilon en Crucell zijn daar in Nederland mee bezig. Ook de onderzoeken naar adjuvantia worden voornamelijk door vaccinproducenten gefinancierd, weet dr. Rimmelzwaan. In het Erasmus MC worden kandidaat-vaccins door ons geëvalueerd, waarbij we kijken of de adjuvantia bijdragen aan een verbeterde immuunrespons. T-cel-immuniteit Verder is dr. Rimmelzwaan met zijn collega s intensief bezig met onderzoek naar de beschermende rol van T- cellen, die geïnfecteerde cellen kunnen doden. Het voordeel is dat virale eiwitten die door T-cellen worden herkend lang niet zo variabel zijn. PANDEMIEVIRUSSEN ONTDEKT IN VRIEZER In Erasmus MC is onlangs een opzienbarende ontdekking gedaan. In een vriezer troffen medewerkers van de afdeling Virologie ruim honderd griepvirussen aan, afkomstig uit de laatste twee influenzapandemieën. Het is materiaal uit de jaren 1957 en 1968, vertelt moleculair viroloog dr. Ron Foucher, dat is overgebleven na onderzoek door prof. Mazurel, voorganger van het huidige afdelingshoofd prof. Ab Osterhaus. We zijn de virussen één voor één aan het ontdooien. Dadelijk liggen de data op ons bordje. We kunnen eruit leren hoe die virussen waren samengesteld en wat hun eigenschappen waren. Na genetische analyses gaan we kijken hoe deze pandemieën zijn ontstaan en hoe het virus van een vogelgriepvirus is gemuteerd tot een humaan griepvirus. Ik ben bang dat het wel een vijfjarenplan wordt, zegt dr. Fouchier. Dit soort onderzoek is een beetje naar de achtergrond geraakt door de actuele vraagstellingen rond H5N1-vogelgriep. Maar de komende maanden gaan we er echt mee aan de slag. VERNOEMD NAAR EIWITTEN Van de influenza A-virussen bestaan subtypen, die vernoemd worden naar de combinatie van twee eiwitten. Het gaat om hemagglutinine (H), een eiwit dat ervoor zorgt dat het virus zich bindt aan de target -cel, en neuraminidase (N), een eiwit dat een belangrijke rol speelt bij het vrijmaken en de verdere verspreiding van het virus zodat het nieuwe cellen kan infecteren. In de vogelwereld circuleren influenzavirussen met zestien verschillende types H en negen verschillende types N. Theoretisch zijn er dus zestien keer negen is 144 subtypen aviaire influenzavirussen. De normale humane influenza A-virussen zijn van het H1N1- en het H3N2-subtype. Het aviaire influenzavirus dat momenteel Europa heeft bereikt, is van het H5N1-subtype, het virus van de Spaanse griep uit 1918 was H1N1. Voor elk griepvaccin een kippenei nodig Daarom bestaat er bij de World Health Organization grote belangstelling om zo n universeel vaccin te ontwikkelen. Soms wordt verondersteld dat een dergelijk vaccin niet zou werken. In 1957 en 1968 waren er pandemieën onder een bevolking die al eerder op grote schaal aan influenzavirussen was blootgesteld en die daardoor virusspecifieke T-cel-immuniteit had ontwikkeld. Als T-cellen belangrijk zijn, hadden deze pandemieën er nooit gekomen, is hun argument. Ik betwijfel dat. Naar mijn idee had, zonder de T-cel-immuniteit van de bevolking, de schade nog veel groter kunnen zijn. Dat blijkt ook uit dierenexperimenten. Dieren die nog niet waren blootgesteld aan influenzavirussen werden eerder en heviger ziek dan dieren die al wel T-cel-immuniteit hadden. Daarom zou zo n vaccin bijvoorbeeld bij kleine kinderen voor de nodige bescherming kunnen zorgen tegen ziekte en mogelijk tegen sterfte. Dr. Rimmelzwaan heeft uitgebreid gepubliceerd over de T-cel-immuniteit tegen influenzavirussen. Eén van de dingen die wij geconstateerd hebben, besluit hij, is dat influenzavirussen de neiging hebben om te veranderen om niet alleen aan antilichamen, maar ook aan T-cel-immuniteit te kunnen ontsnappen. Dat bevestigt indirect ons vermoeden dat ook T-cellen belangrijk kunnen zijn bij het vinden van een universeel vaccin. MONITOR april/mei

6 FOCUS: VOGELGRIEP Tekst: Emile Hilgers Beeld: Archief Levien Willemse Spin in het web Erasmus MC heeft landelijk en wereldwijd een unieke rol bij onderzoek naar dierlijke en humane influenzavirussen. We zijn als het ware een spin in het web, zegt prof. Ab Osterhaus, die een imposant netwerk heeft opgebouwd. Zijn meest recente target: het oprichten van een European Influenza Task Force. w e zijn vrij uniek omdat we een aantal zaken combineren, zoals de surveillance en onderzoek naar onder meer nieuwe generaties vaccins en de werkzaamheid van antivirale middelen. Met we bedoeld prof. Osterhaus de afdeling Virologie van Erasmus MC, waar influenza-onderzoek een belangrijk speerpunt is. We werken samen met internationale organisaties en instituten en in samenspraak met de industrie. Verder zijn we vrij uniek in het ontwikkelen van diermodellen, met muizen, fretten, katten en apen. We werken ook aan de pathogenese, dat is het ziekteverwekkend vermogen van influenzavirusinfecties bij dieren en mensen, en aan de resistentie-ontwikkeling van virussen tegen medicijnen. Influenzacentrum Als nationaal influenzacentrum zijn wij, samen met het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) verantwoordelijk voor het monitoren van de influenza-stammen tijdens het jaarlijkse griepseizoen, vervolgt prof. Osterhaus. We krijgen humane virussen uit heel Nederland om die te onderzoeken. Vanwege een geavanceerde rekentechnieken die we hier samen met buitenlandse collega s hebben ontwikkeld, verwerken we sinds enige tijd ook alle data van andere influenzacentra ter wereld. Op basis daarvan maken wij een evaluatie voor de World Health Organization (WHO) voor het jaarlijks advies over de vaccinsamenstelling voor het volgende griepseizoen. Bij het vermoeden van een pandemisch virus in Nederland zullen wij ook weer samen met het RIVM monsters van patiënten onderzoeken. Binnen 24 uur kunnen we vaststellen welk virus het is en of het eventueel pandemisch is. Wij monitoren ook aviaire (van volgels afkomstige) influenzastammen bij wilde vogels. In dit project werken we samen met het Dutch Wild Life Health Center van de veterinaire faculteit in Utrecht. Wat wij niét doen, tekent prof. Osterhaus volledigheidshalve aan, is het monitoren van pluimvee. Dat is een taak van het CIDC (Centraal Instituut voor DierziekteControle) in Lelystad. We doen dat alleen in bijzondere situaties. We waren de eerste die in 1997 het eerste geval van H5N7 vaststelden bij een kind in Hong Kong. In 2003 waren we betrokken bij de identificatie van het H7N7-virus bij pluimvee in Nederland. Adviestaken Prof. Osterhaus noemt ook de adviestaken. Als nationaal influenzacentrum hebben we richting WHO adviestaken op het gebied van humane influenza, epidemiologie, surveillance, pandemische dreiging en vaccinontwikkeling. Enkele van mijn medewerkers en ikzelf hebben adviserende taken op het gebied van aviaire en humane influenza-problematiek naar de overheid. Dit gebeurt bijvoorbeeld vanuit mijn positie in de Gezondheidsraad, en vanuit mijn positie in de Commissie van Deskundigen AI (Aviaire Influenza) van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Als er uitbraken zijn, wordt meegedraaid in outbreakmanagementteams van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Prof. Osterhaus is ook voorzitter van de European Scientific Working group on Influenza (ESWI). Wij organiseren influenzaconferenties en doen veel aan communicatie tussen de betrokken instanties. De afgelopen maanden ben ik samen met een strategisch adviseur op tournee geweest om te komen tot de oprichting van een European Influenza Task Force. Samenwerking Waarom zo n taskforce? Er gebeurt heel veel op het gebied van de bestrijding van aviaire influenza en een eventuele nieuwe grieppandemie, maar het is niet genoeg. Bovendien is er nog te weinig samenwerking tussen de betrokken instanties. Die samenwerking moet er snel komen om effectief te kunnen optreden bij uitbraken. We hebben dat gezien bij de Global Task Force voor SARS. Binnen een maand na de oprichting ervan kwam het probleem onder controle. Enkele belangrijke doelstellingen van zo n Europese taskforce voor de komende vijf jaar zouden moeten zijn: verhogen van de vaccinatiegraad tot éénderde van de bevolking, het creëren van samenwerkingsverbanden tussen overheid en industrie voor het ontwikkelen van nieuwe vaccins, en het aanleggen van voldoende voorraden antivirale middelen om goed voorbereid te zijn om een grieppandemie. Een wereldwijde taskforce voor influenza is nu nog te hoog gegrepen, meent prof. Osterhaus. Maar gezien de positieve reacties heeft hij goede hoop dat de European Influenza Task Force snel een feit is. Enige tijd geleden waren velen nog erg sceptisch, maar de sense of urgency begint te komen. De uitbraken van vogelgriep in Azië, het Midden-Oosten, Afrika en nu het voorkomen van het H5N1- virus in West-Europese landen hebben dat versterkt. 18 april/mei 2006 MONITOR

7 Tekst: Emile Hilgers Beeld: Levien Willemse FOCUS: VOGELGRIEP Katten klein gevaar Kennis van technieken Erasmus MC raakte betrokken bij het onderzoek via een PhD-studente uit Thailand en haar supervisor aldaar. Omdat wij de kennis hadden en de technieken waarmee je het virus kunt aantonen in aangetaste weefsels, konden wij de diagnose stellen, aldus dr. Kuiken. Later werd in Thailand weer sterfte gezien bij katten door het vogelgriep- Het advies om in gebieden waar vogelgriep heerst katten binnen te houden, vindt z n oorsprong op de afdeling Virologie van Erasmus MC. Hier bleek bij onderzoek dat het H5N1-virus van kat op kat overdraagbaar is. Wetenschappers denken dat de rol van katten bij het verspreiden van vogelgriepvirussen en het mogelijk ontstaan van een van mens op mens overdraagbaar influenzavirus naar verhouding klein is. Vergeleken met vogels is het aantal katten klein, verklaart veterinair patholoog dr. Thijs Kuiken. Er is veel meer pluimvee op de wereld. Ook scheidt een kip zeker duizend maal zoveel virussen uit als een kat. De kans dat het virus, bijvoorbeeld via uitwerpselen op kleding of aan materialen, van het ene naar het andere pluimveebedrijf gaat, is veel groter dan dat het via katten wordt verspreid. Toch is het goed dat mensen op de hoogte zijn van de risico s, vindt dr. Kuiken. En theoretisch is de besmetting van kat op mens mogelijk. De kans is klein, maar je kunt het niet uitsluiten. Het onderzoek naar besmetting van katten met het vogelgriepvirus is begonnen in Al in december van het jaar ervoor waren in een dierentuin in Thailand tijgers en luipaarden aan het H5N1-virus overleden. Maar pas toen bij pluimvee in dat gebied een uitbraak van H5N1 werd geconstateerd, werd een verband gelegd met vogelgriep. De sterfgevallen bleken veroorzaakt doordat de dieren kippen hadden gegeten. virus H5N1. Dat werd gemeld op internet, vertelt dr. Kuiken. We zagen dat staan, en vonden het vreemd. Tot dan toe werd gedacht dat katachtigen ongevoelig waren voor infectie met influenza. Toen besloten we onderzoek te doen. Zoogdier op zoogdier In experimenten hebben we katten geïnfecteerd met het H5N1-virus, vervolgt de patholoog. Het virus bleek in staat ernstige ziekte en sterfte te veroorzaken. Een belangrijke bevin- ding was dat een ongeïnfecteerde kat in een kooi het virus kreeg overgedragen van een geïnfecteerde kat. Tot nu toe zijn er alleen besmettingen geweest van vogels naar zoogdieren, dus ook van vogels naar mensen. Maar dit was de eerste en nog steeds de enige bewezen besmetting van zoogdier op zoogdier. Verder is in het onderzoek bij katten heel goed gekeken naar de pathologie. Bij menselijke slachtoffers van het H5N1-virus is nog maar zelden autopsie gedaan, legt dr. Kuiken uit. Dat komt bijvoorbeeld door geloofsovertuiging in de Oosterse landen. Ook speelt mee dat zelfs als je sectie kunt doen, je eigenlijk te laat bent. Het virus heeft dan al schade berokkend en is alweer verdwenen. Andere organen Het pathologisch onderzoek wees uit dat er overeenkomsten waren van infecties bij de kat en bij de mens. Vogelgriepvirussen richten vooral in de luchtwegen schade aan. Het H5N1-virus is schadelijker en verspreidt zich bij de mens ook in de hersenen en mogelijk andere organen en veroorzaakt daar ernstige ontstekingen. Het onderzoek liet zien dat dat ook bij katten gebeurt. Het virus ging bijvoorbeeld naar de hersenen en naar het maagdarmkanaal, aldus dr. Kuiken. Dat was een belangrijke bevinding. Erasmus MC is tot nu toe de enige instelling in de wereld die gepubliceerd heeft over onderzoek naar de effecten van H5N1 bij katten. Het was in Science (2004, voornamelijk over het effect van het virus op de luchtwegen) en in de American Journal of Pathology (januari 2006, voornamelijk over de schade aan andere organen). Dr. Kuiken: Er is in medische kringen en in de media overal veel aandacht voor geweest, maar in Europa relatief weinig. Tot eind februari een kat in Duitsland positief werd bevonden, toen werden we plat gebeld. ADVIES VOOR KATTENEIGENAARS Prof. Ab Osterhaus en dr. Thijs Kuiken van Erasmus MC hebben samen met het RIVM en het Ministerie van Landbouw een advies geschreven over de rol van katten bij de eventuele verspreiding van vogelgriep. Het advies is om in zones waar H5N1-infectie in wilde vogels of pluimvee is vastgesteld, katten binnen te houden om contact tussen katten en vogels te voorkomen. Als er sprake is van mogelijk contact tussen katten en vogels, of wanneer katten verschijnselen vertonen die lijken op die van influenza, zouden de katten voor een bepaalde tijd in quarantaine moeten worden gehouden, waarbij nader onderzoek dient plaats te vinden. De voornaamste verschijnselen bij katten zijn verhoogde lichaamstemperatuur, algehele malaise, versnelde en bemoeilijkte ademhaling, conjunctivitis (oogontsteking) en diarree. Overdracht van H5N1 of een andere influenzavirus van kat naar mens is niet vastgesteld, zo is verder in het advies te lezen. Maar theoretisch is het mogelijk. MONITOR april/mei

8 FOCUS: VOGELGRIEP Tekst: Emile Hilgers Beeld: Archief Levien Willemse SCHAARSTE AAN IC-BEDDEN Ziekenhuizen ontlasten Drommen mensen bij ziekenhuizen, ouders van zieke kinderen die apothekers bedreigen voor een doosje Tamiflu. Het doemscenario bij een grieppandemie. Arts infectieziektenbestrijding Paul Mertens verwacht dat het meevalt, mits de burger goed geïnformeerd is. J e hoort vaak dat Nederland slecht is voorbereid op een grieppandemie, zegt Mertens. Ik verzet me daartegen. In de rampengeneeskunde zijn er weinig aanwijzingen dat mensen zich slecht gedragen in zo n situatie. Burgers gaan straks echt niet op de vuist. Ze moeten weten dat Tamiflu geen preventief middel is. Als je ze uitlegt dat Nederland straks maar vijf miljoen doses heeft en dat die alleen bedoeld zijn voor zieke mensen, met name risicogroepen zoals hartpatiënten en kleine kinderen, zullen mensen dat begrijpen. Essentieel is goede voorlichting. Als mensen weten wat ze zelf kunnen doen en wat hulpverleners en instanties voor ze doen, zullen ze rustig blijven en zich netjes gedragen. Maatregelen Paul Mertens is in dienst van de GHOR (Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen) en de GGD Rotterdam en omstreken. Daarnaast is hij docent en onderzoeker bij de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC. Zijn be- langrijkste taak is het klaarstomen van de regio voor een grootschalige infectieziektebestrijding. Als er een pandemie komt, wordt straks in onze regio van de 1,2 miljoen mensen naar verwachting 25 tot 30 procent ziek. Die zieke mensen moeten binnen twee dagen Tamiflu innemen. Dat is de kern van onze aanpak. Een vaccin zou natuurlijk beter zijn, maar dat is er nog niet direct. Dus moeten we varen op andere middelen. Dat zijn bijvoorbeeld technische en hygiënische maatregelen, zoals het sluiten van scholen en het afblazen van evenementen. Ook wordt voorlichtingsmateriaal ontwikkeld. Rotterdam-Rijnmond krijgt een call-center voor inwoners die vragen hebben. We moeten zorgen dat de ziekenhuizen ontlast blijven, zegt Mertens. Daar horen alleen mensen met complicaties, patiënten die beademd moeten worden. Daarom komen er op zestig locaties in de regio griepspreekuren en krijgen huisartsen de faciliteiten om zieke mensen thuis op te zoeken. Per huisartsengroep is er een griepcoördinator, die zich samen met ambtenaren openbare orde en veiligheid van de gemeente en de politie voorbereidt op die spreekuren. Er is al geoefend in Brielle. Apotheken doen ook mee. Zij kunnen Tamiflu op de griepspreekuren verstrekken. Huisartsen moeten tijdens een grieppandemie anders gaan denken, zegt Mertens. Tamiflu moet liefst binnen 30, uiterlijk binnen 48 uur na het begin van de pandemiegriep worden geslikt. Dat vergt betrouwbare diagnostiek en geen afwachtende houding. Bovendien moeten huisartsen ruimhartig antibiotica voorschrijven. Tijdens de wintergriep worden in Nederland tot doses voorgeschreven, tijdens een pandemie loopt dat op tot één miljoen doses. Op dit moment is Mertens fulltime bezig met overleg en training geven. Ik doe sessies op Rotterdam Airport, we hebben de politie voorbereid, en ruim zestig procent van de huisartsen doet mee. Saamhorigheidsgevoel Die gezamenlijke inspanning, het saamhorigheidsgevoel, is tijdens een pandemie onontbeerlijk, stelt Mertens. Hij stelt dat er een omslag moet komen in het denken over de openbare gezondheidszorg. Bij een pandemie heb je niets aan het nieuwe systeem in Nederland, waarin marktwerking en concurrentie worden gestimuleerd. Dan moet men sociaal zijn, het Is het Erasmus MC voorbereid op een grieppandemie? Crisiscoördinator Jeanne de Vetter van het Rotterdamse universitair medisch centrum laat een concept-draaiboek zien. Dat wordt binnenkort besproken in de Stichting Samenwerkende Rijnmond Ziekenhuizen, vertelt ze. Samenwerking is absolute noodzaak, vanwege de schaarste aan IC-bedden voor beademing. Belangrijk is dat de ziekenhuizen afspraken maken over triage-criteria. In het draaiboek voor Rotterdam-Rijnmond worden bij een pandemie in een periode van drie maanden 860 ziekenhuis- en 340 IC-opnamen voorzien. Die getallen zijn vastgesteld met landelijke rekenmodellen, weet De Vetter. Er zijn mensen die zeggen dat die aannames veel te krap zijn. Maar zelfs met die aannames wordt het moeilijk. Onduidelijk is nog of zorgverleners in Erasmus MC profylactisch (uit voorzorg) het antivirale middel Tamiflu krijgen. De Vetter voelt er wel voor, mits het om een extra bestelling gaat, dus niet een deel van de vijf miljoen doses die de overheid beschikbaar stelt. Toch was er direct discussie over haar standpunt in de regionale kerngroep influenza. De Vetter: De GHOR gaat een seminar ethiek organiseren. Er zitten veel medisch-ethische kanten aan zo n pandemie. Bijvoorbeeld triage: hoe selecteer je aan de poorten? En Tamiflu: profylactisch verstrekken aan hulpverleners of niet? Paul Mertens van de GHOR/GGD tekent aan dat de hoeveelheid van vijf miljoen doses Tamiflu is gebaseerd op de aanname dat bij een pandemie 25 tot 30 % ziek wordt. De Gezondheidsraad gaat er van uit dat er dan nog enige ruimte overblijft voor profylactisch verstrekken van Tamiflu aan onder anderen patiënten met een verminderde weerstand, professionals en gezondheidswerkers. Alle gezondheidswerkers uit voorzorg Tamiflu geven kan niet, daarvoor zouden veel meer extra doses nodig zijn. samen aanpakken. Als in onze regio alle 1,2 miljoen inwoners een steentje bijdragen, komen we een heel eind. Hoe dat kan? Door rustig te blijven en te beseffen dat Tamiflu werkt bij mensen die net ziek zijn. En dat de voorraad bedoeld is voor mensen die het écht nodig hebben. Meer informatie over het Rampenbestrijdingsplan Infectieziekten voor de regio Rotterdam-Rijnmond is te vinden op de website 20 april/mei 2006 MONITOR

Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza

Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza Veterinaire volksgezondheid en vogelinfluenza NVAG themamiddag d.d. 02-03 2006, Utrecht Prof.dr. Frans van Knapen influenza virus typeringen: H-antigeen N-antigeen Permanente veranderingen in influenza

Nadere informatie

Grieppandemie. Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)?

Grieppandemie. Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)? Grieppandemie Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)? Grieppandemie 2 Wat leest u in deze folder? Deze folder gaat over een grieppandemie (wereldgriep). U leest de antwoorden op 10 belangrijke

Nadere informatie

Vogelgriep-vaccinatie van hobbypluimvee.

Vogelgriep-vaccinatie van hobbypluimvee. Vogelgriep-vaccinatie van hobbypluimvee. Het vogelgriepvirus en vaccinatie Het zal u niet ontgaan zijn: het H5N1-vogelgriepvirus heeft zich vanuit Zuidoost-Azië verspreid richting Europa. Sinds eind februari

Nadere informatie

Samenvatting. Griepvaccinatie: wie wel en wie niet?

Samenvatting. Griepvaccinatie: wie wel en wie niet? Samenvatting Griepvaccinatie: wie wel en wie niet? Griep (influenza) wordt veroorzaakt door het influenzavirus. Omdat het virus steeds verandert, bouwen mensen geen weerstand op die hen een leven lang

Nadere informatie

Informatie voor zorgpersoneel. Vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) Bescherming tegen de Mexicaanse Griep ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP

Informatie voor zorgpersoneel. Vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) Bescherming tegen de Mexicaanse Griep ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Informatie voor zorgpersoneel Vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) Bescherming tegen de Mexicaanse Griep 1 ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP U ontvangt deze folder omdat u in aanmerking komt voor een vaccinatie

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 3 maart 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 3 maart 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP jun. 08

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP jun. 08 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag 26 jun. 08 Onderwerp Bijlage(n) Uw brief Antivirale middelen en

Nadere informatie

Betoog door een scholier 2032 woorden 29 maart keer beoordeeld. Spaanse griep: 40 miljoen doden. Vogelgriep: 150 miljoen doden?

Betoog door een scholier 2032 woorden 29 maart keer beoordeeld. Spaanse griep: 40 miljoen doden. Vogelgriep: 150 miljoen doden? Betoog door een scholier 2032 woorden 29 maart 2006 5 8 keer beoordeeld Vak Biologie Spaanse griep: 40 miljoen doden. Vogelgriep: 150 miljoen doden? Het super killervirus dat de Spaanse griep veroorzaakte,

Nadere informatie

Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP

Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Zwangerschap en vaccinatie tegen Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A, ook wel Mexicaanse griep genoemd, geeft

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 8 september 2009 Betreft Nieuwe Influenza A (H1N1)

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 8 september 2009 Betreft Nieuwe Influenza A (H1N1) > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Hoesten, niezen en neus snuiten in papieren zakdoekje. Zakdoekje direct weggooien. Handen wassen met water en zeep. ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP

Hoesten, niezen en neus snuiten in papieren zakdoekje. Zakdoekje direct weggooien. Handen wassen met water en zeep. ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Hoesten, niezen en neus snuiten in papieren zakdoekje. Zakdoekje direct weggooien. Handen wassen met water en zeep. ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Lees deze brochure aandachtig. In deze brochure staat praktische

Nadere informatie

MONITOR VLIEGENDE VIRUSSEN. broedstoof. Focus: vogelgriep. door genvariant. De markt op Vijf bedrijven. Gezonde stress bestaat Wel of niet gevoelig

MONITOR VLIEGENDE VIRUSSEN. broedstoof. Focus: vogelgriep. door genvariant. De markt op Vijf bedrijven. Gezonde stress bestaat Wel of niet gevoelig MONITOR Jaargang 35 nr. 2 april/mei 2006 De markt op Vijf bedrijven in de broedstoof Gezonde stress bestaat Wel of niet gevoelig door genvariant Focus: vogelgriep VLIEGENDE VIRUSSEN FOCUS: VOGELGRIEP Tekst:

Nadere informatie

@rboinfect alertsysteem

@rboinfect alertsysteem Samenvatting: Nieuwe website van VWS Arboprofessionals werkzaam de gemeente Arboprofessionals o.a. werkzaam in het onderwijs Griep Check Nederlands Huisartsen genootschap Niet zorg: wanneer mag ik weer

Nadere informatie

Informatie voor zorgpersoneel. Vaccinatie tegen Nieuwe Infl uenza A (H1N1) Bescherming tegen de Mexicaanse Griep ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP

Informatie voor zorgpersoneel. Vaccinatie tegen Nieuwe Infl uenza A (H1N1) Bescherming tegen de Mexicaanse Griep ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP Informatie voor zorgpersoneel Vaccinatie tegen Nieuwe Infl uenza A (H1N1) Bescherming tegen de Mexicaanse Griep ZO HOUDEN WE GRIP OP GRIEP 032 Folder vac. zorgpers A5_NL.indd 1 16-10-2009 14:44:29 Wat

Nadere informatie

FES-AI onderzoek als respons op de uitbraak

FES-AI onderzoek als respons op de uitbraak Tjeerd Kimman Nu weten we (niet) alles De afkortingen: FES: Fonds Economische Structuurversterking AI: Aviaire Influenza FES-AI: Impulse Program on Avian Influenza De uitbraak van 2003 in kille cijfers

Nadere informatie

Algemene vragen en antwoorden over Vogelgriep (Laatste aanpassing d.d. 20 maart 2006)

Algemene vragen en antwoorden over Vogelgriep (Laatste aanpassing d.d. 20 maart 2006) Algemene vragen en antwoorden over Vogelgriep (Laatste aanpassing d.d. 20 maart 2006) De dreiging van de vogelgriep in ons land blijft onverminderd groot, nu in ons omringende landen nog steeds dode vogels

Nadere informatie

Griep, feiten en tips vaccinatie tegen seizoensgriep

Griep, feiten en tips vaccinatie tegen seizoensgriep Griep, feiten en tips vaccinatie tegen seizoensgriep Wat is griep? De wetenschappelijke benaming voor griep is influenza. Griep is een besmettelijke ziekte en wordt veroorzaakt door het influenzavirus.

Nadere informatie

Hobbypluimvee in tijden van vogelgriep

Hobbypluimvee in tijden van vogelgriep Hobbypluimvee in tijden van vogelgriep Bron: www.levendehave.nl/ Waar krijgen houders van hobbykippen mee te maken als er een uitbraak is van hoogpathogene vogelgriep? a. Ophok- en afschermplicht Voor

Nadere informatie

Antivirale middelen tijdens een grieppandemie

Antivirale middelen tijdens een grieppandemie Antivirale middelen tijdens een grieppandemie Standpunt van de overheid over het gebruik ter voorkoming van ziekte 1. Samenvatting Bedrijven en organisaties die een vitale rol spelen bij het zo goed mogelijk

Nadere informatie

Veel gestelde vragen (seizoens)griepvaccinatie

Veel gestelde vragen (seizoens)griepvaccinatie Veel gestelde vragen (seizoens)griepvaccinatie Griep of griepje? De symptomen van verkoudheid lijken soms wel wat op die van griep waardoor men al snel denkt met een griepje te maken te hebben. Maar in

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Respiratoir syncytieel virus Het respiratoir syncytieel virus (RSV) is een veroorzaker van luchtweginfectiesvan de mens. Het komt bij de mens met name in het winterseizoen voor.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlanse samenvatting Kinkhoest is een ernstige en zeer besmettelijke ziekte van de bovenste luchtwegen welke wordt veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. In de

Nadere informatie

Immuunreactie tegen virussen

Immuunreactie tegen virussen Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en

Nadere informatie

Samenvatting. Etiologie. samenvatting

Samenvatting. Etiologie. samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen

Nadere informatie

LAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN

LAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN LAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN 10 vragen over griepvaccinatie GRIEPVACCINATIE.BE AGENTSCHAP ZORG & GEZONDHEID 1. Waarom vaccinatie tegen griep? Vaccinatie is de enige manier om je tegen griep en

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 22 894 Preventiebeleid voor de volksgezondheid Nr. 130 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Ik laat me vaccineren tegen seizoensgriep! U toch ook?

Ik laat me vaccineren tegen seizoensgriep! U toch ook? vzw AZ Alma campus sijsele Gentse Steenweg 132 B-8340 Sijsele-Damme tel. 050 72 81 11 campus eeklo (Maatschappelijke Zetel) Moeie 18 B-9900 Eeklo tel. 09 376 04 11 www.azalma.be PERSBERICHT AZ Alma promoot

Nadere informatie

Figuur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd.

Figuur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd. Figuur 1: aantal nieuwe gevallen (incidentie) van influenza in functie van de leeftijd. Figuur 2: conceptueel kader voor globalisatie en volksgezondheid. Stilleestekst deel 2 Pagina 1 van 9 Figuur 3A:

Nadere informatie

GRIEPVACCINATIE VOOR ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden?

GRIEPVACCINATIE VOOR ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden? GRIEPVACCINATIE VOOR ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden? WAT IS SEIZOENSGRIEP? WAT IS SEIZOENSGRIEP? > Een acute luchtweginfectie: Plots begin met koorts en rillingen Hoofdpijn Spierpijn Keelpijn

Nadere informatie

BCOU PROTOCOL NIEUWE INFLUENZA A H1N1, DE ZOGENAAMDE MEXICAANSE GRIEP, VERSIE 26 AUGUSTUS 2009 / IVK

BCOU PROTOCOL NIEUWE INFLUENZA A H1N1, DE ZOGENAAMDE MEXICAANSE GRIEP, VERSIE 26 AUGUSTUS 2009 / IVK BCOU PROTOCOL NIEUWE INFLUENZA A H1N1, DE ZOGENAAMDE MEXICAANSE GRIEP, VERSIE 26 AUGUSTUS 2009 / IVK MEDE OP BASIS VAN NOTITIE NUOVO Teksten voor website PCOU en Willibrord Het H1N1-influenzavirus (de

Nadere informatie

Leven met vogelgriep. Arjan Stegeman Gezondheidszorg Landbouwhuisdieren j.a.stegemanuu.nl

Leven met vogelgriep. Arjan Stegeman Gezondheidszorg Landbouwhuisdieren j.a.stegemanuu.nl Leven met vogelgriep Arjan Stegeman Gezondheidszorg Landbouwhuisdieren j.a.stegemanuu.nl Leven met vogelgriep Achtergrond informatie Insleep en verspreiding milde variant vogelgriep Insleep en verspreiding

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening

Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening Centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening Het centrum Infectieziekteonderzoek, Diagnostiek en Screening (IDS) doet microbiologisch onderzoek, (bijzondere) humane diagnostiek en laboratoriumsurveillance

Nadere informatie

Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten

Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten Het Centrum Epidemiologie en Surveillance van Infectieziekten (EPI) bewaakt en analyseert de staat van infectieziekten voor de publieke gezondheid.

Nadere informatie

Vragen en antwoorden m.b.t. de VRE-bacterie

Vragen en antwoorden m.b.t. de VRE-bacterie Infectiepreventie Vragen en antwoorden Vragen en antwoorden m.b.t. de VRE-bacterie Juli 2015 Algemene vragen en antwoorden 1. Wat is een VRE-bacterie? VRE staat voor Vancomycine Resistente Enterokok. De

Nadere informatie

GRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen

GRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen GRIEPVACCINATIE 2012 De griepprik zal dit jaar op woensdag 14 november worden gegeven, tussen 15 en 18 uur. Mensen die ervoor in aanmerking komen krijgen ongeveer 2 weken van tevoren een uitnodiging toegestuurd.

Nadere informatie

Onderwerp : aanbieding briefadvies Vaccinatie tegen Mexicaanse griep Uw kenmerk : - Ons kenmerk : U-5242/JAK/msj/824-E Bijlagen : 1 Datum : 8 mei 2009

Onderwerp : aanbieding briefadvies Vaccinatie tegen Mexicaanse griep Uw kenmerk : - Ons kenmerk : U-5242/JAK/msj/824-E Bijlagen : 1 Datum : 8 mei 2009 Gezondheidsraad Health Council of the Netherlands Voorzitter Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de heer dr. A. Klink Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Onderwerp : aanbieding briefadvies Vaccinatie

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 23 oktober 29, week 43 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) verdubbeld

Nadere informatie

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP-2.781.583 9 juli 2007

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP-2.781.583 9 juli 2007 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag 9 juli 2007 Onderwerp Bijlage(n) Uw brief Standpunt op advies Gezondheidsraad

Nadere informatie

- Men maakt onderscheid tussen AIV-A, AIV-B en AIV-C. Waar slaat die toevoeging A, B of C op?

- Men maakt onderscheid tussen AIV-A, AIV-B en AIV-C. Waar slaat die toevoeging A, B of C op? Praktische-opdracht door een scholier 1923 woorden 5 februari 2005 7,3 18 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Het onderwerp van onze praktische opdracht is Aviaire Influenza, oftewel Vogelpest. Om gerichter

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1)

Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten. Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep Influenza A(H1N1) Jaap T. van Dissel Afdeling Infectieziekten Neuraminidaseremmers bij pandemie door Mexicaanse Griep ofwel Nieuwe ofwel Pandemische Influenza A(H1N1) griep (H1N1) 2009 Influenza Mexicaanse griep Wat is

Nadere informatie

Besmettelijke hersenaandoeningen

Besmettelijke hersenaandoeningen Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Moeten we ons zorgen maken over een huntingtine-invasie? Goed lab

Nadere informatie

Vragen en antwoorden over ebola

Vragen en antwoorden over ebola Vragen en antwoorden over ebola 2 oktober 2014 Wat is ebola? Het ebolavirus veroorzaakt een zeldzame maar zeer ernstige infectieziekte die in Afrika voorkomt. De ziekteverschijnselen zijn: hoge koorts,

Nadere informatie

Verkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen

Verkoudheid; virale infectie; respiratoir syncytieel virus; vaccins; antivirale middelen Niet-technische samenvatting 2015107 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Dierstudies in het kader van ontwikkeling van medicijnen voor het behandelen en voorkomen van virale infecties aan de

Nadere informatie

Virussen zonder grenzen

Virussen zonder grenzen Virussen zonder grenzen Prof. Eric Snijder Afdeling Medische Microbiologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Inferno, een kolfje naar mijn hand 2 1 2012... MERS Nature, October 4, 2012 3 Ebola 4 2 Ebola...

Nadere informatie

Centraal Veterinair Instituut van Wageningen UR: onderzoek en business opportunity's

Centraal Veterinair Instituut van Wageningen UR: onderzoek en business opportunity's Centraal Veterinair Instituut van Wageningen UR: onderzoek en business opportunity's Riks Maas, 18 oktober 2012 Business café Wageningen Onze missie Protecting animal and public health through top level

Nadere informatie

Infectiepreventie. De jaarlijkse griepprik

Infectiepreventie. De jaarlijkse griepprik Infectiepreventie De jaarlijkse griepprik 1 De jaarlijkse griepprik Deze folder informeert u over de vaccinatie tegen de seizoensgriep. U krijgt deze folder omdat u, net als uw collega s, ook dit jaar

Nadere informatie

Het virus manifesteert zich als een bolletje met uitsteeksel, antigenen genoemd. De antigenen hechten zich

Het virus manifesteert zich als een bolletje met uitsteeksel, antigenen genoemd. De antigenen hechten zich Keuzeopdracht door een scholier 2055 woorden 19 februari 2006 7,2 35 keer beoordeeld Vak ANW Het ontstaan van (vogel)griep en zijn varianten. Ieder jaar duiken er nieuwe griepvarianten op. Zo sprong in

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL);

Nadere informatie

Regionaal draaiboek Influenzapandemie

Regionaal draaiboek Influenzapandemie Regionaal draaiboek Influenzapandemie Deel 3 Bestrijding influenzapandemie Versie augustus 2010 GHOR Regio Groningen Als basisdocument vastgesteld in de Bestuurscommissie Brandweer en GHOR d.d. 22 april

Nadere informatie

Griep. Cindy Postma; Cindy Postma; Meijer; D van Oort. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Griep. Cindy Postma; Cindy Postma; Meijer; D van Oort. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Cindy Postma; Cindy Postma; Meijer; D van Oort 19 february 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/26217 Dit lesmateriaal is

Nadere informatie

Samenvatting. Nederlandse samenvatting

Samenvatting. Nederlandse samenvatting Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,

Nadere informatie

Individuele game analyse. The Great Flu. Door Vincent van der Velde

Individuele game analyse. The Great Flu. Door Vincent van der Velde Individuele game analyse The Great Flu Door Vincent van der Velde Inhoudsopgave INTRODUCTIE 3 INLEIDING GAME 4 STELLING & INHOUD GAME 6 AFRONDING 8 Introductie Voor de opdracht was het de bedoeling om

Nadere informatie

Raadsinformatiebrief. De gemeenteraad van Albrandswaard. Betreft: Stand van zaken vogelgriep. Geachte raadsleden,

Raadsinformatiebrief. De gemeenteraad van Albrandswaard. Betreft: Stand van zaken vogelgriep. Geachte raadsleden, Raadsinformatiebrief De gemeenteraad van Albrandswaard Uw brief van: -- Ons kenmerk: 1154506 Uw kenmerk: -- Contact: René van Griensven Bijlage(n): 3 Doorkiesnummer: 0653965948 E-mailadres: r.v.griensven@bar-organisatie.nl

Nadere informatie

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ 1. Gegevens van het referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat 14 Brussel Tel. : 2/642..98 Fax : 2/642.6.92 E-mail : b.brochier@iph.fgov.be 2. Programmaverantwoordelijken contactpersonen

Nadere informatie

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885).

Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het Kamerlid Arib (PvdA) over het nut van de griepprik (2011Z20885). > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 30 79 11 F 070 30

Nadere informatie

Griep. Cindy Postma ; Cindy Postma; Meijer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/26217

Griep. Cindy Postma ; Cindy Postma; Meijer. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/26217 Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Cindy Postma ; Cindy Postma; Meijer 19 februari 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/26217 Dit lesmateriaal is gemaakt met

Nadere informatie

want hondsdolheid in je koffers maakt dodelijke slachtoffers

want hondsdolheid in je koffers maakt dodelijke slachtoffers Steek niks liefs in je valies... want hondsdolheid in je koffers maakt dodelijke slachtoffers Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Wat is hondsdolheid? Hondsdolheid is een zoönose

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) New technologies for the control of influenza Koudstaal, W. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) New technologies for the control of influenza Koudstaal, W. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) New technologies for the control of influenza Koudstaal, W. Link to publication Citation for published version (APA): Koudstaal, W. (2010). New technologies for the

Nadere informatie

Opinieonderzoek Vogelgriep

Opinieonderzoek Vogelgriep Opinieonderzoek Vogelgriep Meting februari 2006 MarketResponse Project 12052 27 februari 2006 Achtergrond en doelstelling De vogelgriep, die in Zuid-Oost Azië is opgedoken, breidt zich langzaam maar zeker

Nadere informatie

Griep uit Mexico. Oefeningen

Griep uit Mexico. Oefeningen 2009-17 tekst 1 Amsterdam, 2 mei 2009 Er is een nieuwe griep. Deze ontstond in Mexico. Daar stierven 15 mensen door de griep. Naam Eerst zei men varkensgriep. Nu zegt men Mexicaanse griep. De griep is

Nadere informatie

INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING

INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING FACTSHEET 2016 VOORWOORD WIE ZIJN WIJ? De afdeling algemene Infectieziektebestrijding (IZB) van GGD Hollands Noorden houdt zich bezig met het opsporen van infectieziekten om verspreiding

Nadere informatie

Vragen en antwoorden Nieuwe Influenza A (H1N1) 15 juli 2009

Vragen en antwoorden Nieuwe Influenza A (H1N1) 15 juli 2009 Vragen en antwoorden Nieuwe Influenza A (H1N1) 15 juli 2009 Het overzicht met vragen en antwoorden wordt regelmatig aangepast. De datum van de laatste versie wordt vermeld. Algemene vragen Waarom is de

Nadere informatie

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project

Niet-technische samenvatting Algemene gegevens. 2 Categorie van het project Niet-technische samenvatting 2015185 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Ontwikkeling van vaccins voor de behandeling en ter voorkoming van human papilloma virus (HPV) infecties en HPVgerelateerde

Nadere informatie

14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer. Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist

14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer. Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist 14u05-14u50 Geef griep geen kans op de werkvloer Els De Pinnewaert, verpleegkundig ziekenhuishygiënist GRIEPVACCINATIE VAN ZORGVERLENERS Hoe kan griep voorkomen worden? 1. Griep quiz 2. Wat is seizoensgriep?

Nadere informatie

Gezondheidsraad. Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Gezondheidsraad. Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Uw kenmerk : - Bijlagen : - Geachte minister, Gezamenlijk volgen Gezondheidsraad en RIVM/CIb de internationale en nationale ontwikkelingen met betrekking

Nadere informatie

Spreekbeurt ANW Griep

Spreekbeurt ANW Griep Spreekbeurt ANW Griep Spreekbeurt door een scholier 2803 woorden 1 maart 2003 7,6 158 keer beoordeeld Vak ANW Punt 1; Wat is griep? Griep is een andere naam voor influenza. Influenza is een acute besmettelijke

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting

Nederlandse Samenvatting. Nederlandse samenvatting Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Het menselijke Respiratoir Syncytieel Virus (RSV) is wereldwijd oorzaak nummer 1 van virale luchtweginfecties bij kinderen. In de geïndustrialiseerde wereld

Nadere informatie

Samenvatting

Samenvatting Het influenza A virus kan een groot aantal diersoorten infecteren waaronder mensen, varkens, paarden, zeezoogdieren en vogels. In zoogdieren veroorzaakt het virus een acute luchtweginfectie, bij mensen

Nadere informatie

Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen

Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen Samenvatting Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen In Nederland bestaat al decennia een succesvol programma voor bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Daarmee

Nadere informatie

Tussentijdse resultaten van de monitoring voor vogelgriep januari tot september 2007

Tussentijdse resultaten van de monitoring voor vogelgriep januari tot september 2007 Tussentijdse resultaten van de monitoring voor vogelgriep januari tot september 2007 Actieve monitoring bij wilde vogels In de actieve monitoring werden van januari tot einde september 2007 bij 2.047 wilde

Nadere informatie

VRIJE ST.-LAMBERTUSSCHOLEN WESTERLO. Influenza. H5N1 op weg naar een pandemie? JOEY LEMMENS 6HW

VRIJE ST.-LAMBERTUSSCHOLEN WESTERLO. Influenza. H5N1 op weg naar een pandemie? JOEY LEMMENS 6HW VRIJE ST.-LAMBERTUSSCHOLEN WESTERLO Influenza H5N1 op weg naar een pandemie? JOEY LEMMENS 6HW 2008-2009 VRIJE ST.-LAMBERTUSSCHOLEN WESTERLO Influenza H5N1 op weg naar een pandemie? JOEY LEMMENS 6HW 2008-2009

Nadere informatie

Voorbereid zijn op zoönosen: lessen van de H7N7 uitbraak

Voorbereid zijn op zoönosen: lessen van de H7N7 uitbraak Voorbereid zijn op zoönosen: lessen van de H7N7 uitbraak Marion Koopmans Professor of public health virology Ede, October 0 Mensen en vogelgriep: een zeldzame gebeurtenis Virus infectie aangetoond H7N

Nadere informatie

RABIËS VIRUSKENNER. Onderzoeksverslag 29 MAART 2017

RABIËS VIRUSKENNER. Onderzoeksverslag 29 MAART 2017 RABIËS VIRUSKENNER Onderzoeksverslag 29 MAART 2017 CHRISTELIJK LYCEUM DELFT HT3k, Groep 2 Stijn van der Kolk, Thomas Vlug, Nanne Kluivingh en Oscar Wishaupt INHOUD INLEIDING... 2 OPDRACHT 1 ORIËNTATIE

Nadere informatie

Influenza... Informatie van de FOD Volksgezondheid. Wat is een grieppandemie?

Influenza... Informatie van de FOD Volksgezondheid. Wat is een grieppandemie? Influenza... Informatie van de FOD Volksgezondheid. Wat is een grieppandemie? Een nieuwe griep die zich heel snel verspreidt in bijna alle landen van de wereld. Grieppandemieën worden veroorzaakt door

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL);

Nadere informatie

6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld

6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april 2007 6,9 19 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud 1. Wat is AIDS? 2. Wat is HIV? 3. Hoe werkt het ziekteverloop van AIDS? 4. Wat doet het immuunsysteem

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van

Nadere informatie

Rechtspositionele aspecten bij grieppandemie

Rechtspositionele aspecten bij grieppandemie Rechtspositionele aspecten bij grieppandemie 1. Ik heb symptomen van (Mexicaanse) griep; wat nu? Meld je ziek bij je leidinggevende. Geef bij ziekmeldingen aan dat je denkt het griep te hebben. De symptomen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage. Geachte Voorzitter, Directie Voedselkwaliteit en Diergezondheid De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 10 september 2008 08-LNV-107

Nadere informatie

6,8. Werkstuk door een scholier 2127 woorden 7 september keer beoordeeld. Maatschappijleer

6,8. Werkstuk door een scholier 2127 woorden 7 september keer beoordeeld. Maatschappijleer Werkstuk door een scholier 2127 woorden 7 september 2006 6,8 5 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Vogelgriep Bij het schrijven van dit betoog heb ik verscheidene bronnen gebruikt. Dit waren voornamelijk

Nadere informatie

Vaccineren, zin of onzin?

Vaccineren, zin of onzin? Vaccineren, zin of onzin? Langzaam maar zeker komen er steeds meer geluiden, voornamelijk via Internet, dat we onze honden veel te veel zouden vaccineren. Omdat het niet altijd gemakkelijk is daarover

Nadere informatie

ANGST VOOR VOGELGRIEP: PANIEK OF TERECHT?

ANGST VOOR VOGELGRIEP: PANIEK OF TERECHT? Editie 30 2 e editie Januari 2006 Leerkrachten: didactische aanwijzingen vindt u in de handleiding. De leerlingenpagina s zijn kopieerbaar voor gebruik in de klas ANGST VOOR VOGELGRIEP: PANIEK OF TERECHT?

Nadere informatie

afweerbalans; virusinfecties in luchtwegen; auto-immuunziektes; ontstekingsziekten

afweerbalans; virusinfecties in luchtwegen; auto-immuunziektes; ontstekingsziekten Niet-technische samenvatting 2015322 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Nieuwe behandelmethoden voor schadelijke afweerreacties 1.2 Looptijd van het project 1.3 Trefwoorden (maximaal 5) 5 jaar

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting MUCOSALE ADJUVANS ACTIVITEIT VAN LIPOSOMEN

Nederlandse samenvatting MUCOSALE ADJUVANS ACTIVITEIT VAN LIPOSOMEN 102 Nederlandse samenvatting MUCOSALE ADJUVANS ACTIVITEIT VAN LIPOSOMEN 103 104 Mucosale immunoadjuvans activiteit van liposomen Inleiding Het menselijk lichaam is voortdurend bezig indringers zoals bacteriën,

Nadere informatie

Deze update verschijnt meerdere keren per jaar. Meer informatie over het dossier grieppandemie vindt u op

Deze update verschijnt meerdere keren per jaar. Meer informatie over het dossier grieppandemie vindt u op Nummer 4, editie: juni 2008 Grieppandemie Update Deze update verschijnt meerdere keren per jaar. Meer informatie over het dossier grieppandemie vindt u op www.minvws.nl/grieppandemie. Het is niet de vraag

Nadere informatie

Dierenkliniek Goeree Overflakkee

Dierenkliniek Goeree Overflakkee Dierenkliniek Goeree Overflakkee De teksten van onze artikelen worden geschreven aan de hand van wetenschappelijke literatuur, maar ook op basis van onze eigen inzichten en ervaringen. Daarom kan de informatie

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 2378 Vragen van het lid

Nadere informatie

Doorbraak in onderzoek naar ME

Doorbraak in onderzoek naar ME Doorbraak in onderzoek naar ME Gezaghebbende Amerikaanse overheidsinstanties hebben opnieuw bij MEpatiënten een virus aangetroffen. Al eerder berichtte EenVandaag over de ontdekking van het XMRV-virus

Nadere informatie

Vaccinatie tegen vogelgriep van bedrijfsmatig gehouden biologische legkippen en legkippen met vrije uitloop

Vaccinatie tegen vogelgriep van bedrijfsmatig gehouden biologische legkippen en legkippen met vrije uitloop Vaccinatie tegen vogelgriep van bedrijfsmatig gehouden biologische legkippen en legkippen met vrije uitloop Vaccinatie toegestaan De Europese Unie heeft op 22 februari 2006 een akkoord bereikt over het

Nadere informatie

Papegaaienziekte. (Psittacose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor vogelhouders en -handelaren

Papegaaienziekte. (Psittacose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor vogelhouders en -handelaren Papegaaienziekte (Psittacose) Informatie over de ziekte en de procedures van de NVWA voor vogelhouders en -handelaren Papegaaienziekte bij dieren De bacterie Chlamydia psittaci veroorzaakt papegaaienziekte

Nadere informatie

toch ziektetekens opwekken. Anderzijds kunnen om dezelfde reden de symptomen van een ziekte erger worden dan ze zouden zijn zonder de bijkomende

toch ziektetekens opwekken. Anderzijds kunnen om dezelfde reden de symptomen van een ziekte erger worden dan ze zouden zijn zonder de bijkomende De BVD Boviene virale diarree of BVD is een aandoening bij runderen die zwaar onderschat wordt.de besmetting brengt veel meer schade toe aan de veestapel dan men over het algemeen aanneemt, maar komt ook

Nadere informatie

iet-technischesamenvatting

iet-technischesamenvatting iet-technischesamenvatting 1 Algemenegegevens 1.1 Titel van het project Verbetering van dendritische cel functies in anti-kanker therapieen 1.2 Looptijd van het project 1-9-2015-1-9-2020 1.3 Trefwoorden

Nadere informatie

Copyright 2009 Epidemiologie, UMC Groningen. Veelgestelde vragen & antwoorden

Copyright 2009 Epidemiologie, UMC Groningen. Veelgestelde vragen & antwoorden Veelgestelde vragen & antwoorden Waarom de griepprik? 1. Ik ben nooit ziek, waarom moet ik dan de griepprik halen? 2. Ik eet en drink gezond, sport veel en neem ook op mijn werk alle hygiënemaatregelen

Nadere informatie

Waarom krijgt u een uitnodiging voor de griepprik?

Waarom krijgt u een uitnodiging voor de griepprik? Griepprik 2014 Uw (huis)arts nodigt u uit voor de griepprik. Deze folder geeft u informatie over de griepprik. Kiest u voor de griepprik? Ga de griepprik dan halen en wacht niet tot de griep heerst. De

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2001 2002 27 925 Terroristische aanslagen in de Verenigde Staten Nr. 14 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van

Nadere informatie

Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op

Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op pluimveebedrijven in Nederland Jeanet van der Goot, Josanne Verhagen 1, Jose Gonzales, Jantien Backer, Johan Bongers, Gert Jan Boender, Ron Fouchier

Nadere informatie

Griep en griepvaccinatie 1/5

Griep en griepvaccinatie 1/5 Griep en griepvaccinatie 1/5 E-info Griep en griepvaccinatie 1 Wat is griep? Griep wordt veroorzaakt door het influenzavirus en wordt daarom ook wel influenza genoemd. Het influenzavirus veroorzaakt een

Nadere informatie