Wij zijn niet ons brein maar wel ons lijf. Hans Fransen, klinisch psycholoog GGNET

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Wij zijn niet ons brein maar wel ons lijf. Hans Fransen, klinisch psycholoog GGNET"

Joanna Regina Meijer
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Wij zijn niet ons brein maar wel ons lijf Hans Fransen, klinisch psycholoog GGNET

2 Inleiding Opzet: Korte uitleg werking van het Brein: Oud en Nieuw Nut voor de praktijk: een casus Effect medicatie - effect vaktherapie Pleidooi voor meer onderzoek en publiciteit over uw onderschatte vak

3 Twee regelsystemen: Oud en Nieuw in het Brein Nieuwe hersenen en Oude hersenen.

4 Oud en Nieuw in het Brein (vervolg) Nieuwe hersenen: (hersenschors, neocortex) Bewuste door de wil gestuurde verwerking van alle binnenkomende informatie uit zintuigen Informatie wordt opgeslagen in taal: daardoor kan men erover praten met anderen, leren van ervaringen van anderen, plannen, organiseren etc. Gaat uit van principe: eerst denken dan doen Werkt Top-down : tracht andere hersendelen /zenuwstelsel aan te sturen/controleren Ingang voor verbale psychotherapie

erover praten met anderen, leren van ervaringen van anderen, plannen, organiseren etc.

5 Oud en Nieuw in het Brein (vervolg) Oude Hersenen : limbisch systeem (amgydala en hippocampus), thalamus, cerebellum autonome zenuwstelsel Verwerkt informatie onafhankelijk van de wil/bewustzijn. Informatie wordt niet in taal opgeslagen Regelt alle vaste en voor overleven onontbeerlijke functies inclusief emoties Leren mogelijk, maar niet op bewust niveau: alleen klassiek conditioneren (Pavlov)/ triggers Gaat uit van principe: eerst (automatisch) doen, denken kan altijd nog : fight/flight/freeeze Bottom Up: onbewuste beïnvloeding van neocortex Ingang voor vaktherapie

Informatie wordt niet in taal opgeslagen Regelt alle vaste en voor overleven onontbeerlijke functies inclusief emoties Leren mogelijk, maar

6 Waarom Oud en Nieuw? Mens en andere primaten: vooral veel grotere nieuwe hersenen (neocortex) dan andere diersoorten. Evolutionair gezien is de hersenschors dus het meest jong of nieuw De overige oudere delen van het centrale zenuwstelsel komen erg overeen met lagere diersoorten In de evolutie blijven oudere delen vaak gewoon bestaan naast nieuwer ontwikkelde delen.

7 Werking oude hersenen In rust werken oude en nieuwe hersenen prima samen Maar in stressvolle/emotionele situaties sturen de oude hersenen los van de nieuwe hersenen handelen en beleving aan: soort rampendienst. Gevaar de alarmbel van de hersenen (de amygdala) geeft een alarmsignaal het lichaam bereidt zich automatisch via snelle hormonale veranderingen voor op snelle en beschermende reactie: vluchten, vechten of bevriezen Alarmsysteem heeft eigen geheugensysteem hierbij (hippocampus) dat veel meer met zintuigelijke plaatjes dan met taal werkt Pas achteraf correctie mogelijk via denken: de emotionele reactie is dan al in volle gang

Gevaar de alarmbel van de hersenen (de amygdala) geeft een alarmsignaal het lichaam bereidt zich automatisch via snelle hormonale veranderingen voor op snelle

8 Relatie met emoties en trauma Veel emotionele problemen hangen hiermee samen: men reageert met de oude hersenen op klassiek geconditioneerde triggers voor emoties en gevaar Daarbij treden allerlei lichamelijke (stress-) reacties op En pas achteraf kun je hierover denken vanuit de nieuwe hersenen : ik denk dat ik gespannen/verdrietig/boos ben omdat. Zeker bij snelle emotionele reacties (trauma, impulsprobleem) komt het denken te laat en werkt daardoor vaak meer tegen dan mee: spijt bij boosheid, stom bij PTSS, angst voor lichamelijke reacties bij paniek etc.

nieuwe hersenen : ik denk dat ik gespannen/verdrietig/boos ben omdat.

9 Neurotransmitters en emoties Emoties hangen samen met werking neurotransmitters: Angst: stresshormonen omhoog (adrenaline, noradrenaline, cortisol) en vervolgens GABA omhoog om weer rustig te kunnen nadenken Blij bij succes: dopamine omhoog Serotonine laag hogere pieken en dalen van emoties Pijn: endorfinen omhoog om het vol te kunnen houden Neurotransmitters zitten door het hele lijf: wij zijn ons lijf Neurotransmittersysteem ontregelt bij langdurige emotionele overbelasting (trauma, burn-out, zwaar verlies) Neurotransmitters: ingang voor psychofarmaca

dalen van emoties Pijn: endorfinen omhoog om het vol te kunnen houden Neurotransmitters zitten door het hele lijf: wij zijn ons lijf

10 Hoe sluit vaktherapie hierbij aan? Een voorbeeld 50 jarige man met woedeuitbarstingen, suïcidaliteit en korte psychotische episoden In rust een aimabele creatieve intelligente man, werkt op hoog niveau als zelfstandige in creatief beroep Trigger voor emotionele problematiek: onrecht en schijnheiligheid Stamt uit complex milieu: prostitutie, geweld, veel leugens over afkomst door moeder. Meldt zich aan na vrij ernstig ongeluk als reactie op bedrog bij een opdracht. Ongeluk is laatste in een serie van emotionele excessen

intelligente man, werkt op hoog niveau als zelfstandige in creatief beroep Trigger voor emotionele problematiek: onrecht en

11 Een voorbeeld (vervolg) Bij intake wordt triggergebonden karakter + samenhang met achtergrond duidelijk Aanbod: laagfrequent PT-contact + deelname creatieve groep Geeft onwaarachtigheid van achtergrond vorm in CT en eigen creatief werk: masker-achtige werkstukken En ontwikkelt in PT andere copingstijl met schijnheiligheid: geen drank, minder netwerken, meer genieten van echtheid en kunst Is al maanden stabiel, hij en partner heel tevreden over resultaat, gaat begin vlg. jaar stoppen Via nu 8 PT gesprekken + een klein jaar 2 wekelijkse CT-groep Zonder medicatie gewone PT bij deze problematiek zou veel intensiever en landuriger zijn geweest, met veel twijfelachtiger resultaat

minder netwerken, meer genieten van echtheid en kunst Is al maanden stabiel, hij en partner heel tevreden over resultaat, gaat begin vlg.

12 Verbinding met breindenken CT geeft hierbij in de plaatjestaal van de oude hersenen zijn complexe probleem een plek waardoor de trigger zijn kracht verliest. En de PT sluit in taal aan op dit proces en trekt conclusies t.a.v. coping- c.q. leefstijl Erg belangrijk bij problemen die sterk bepaald worden door automatische processen vanuit oude hersenen, die via taal moeilijk toegankelijk zijn: Impulsproblemen (module CGT + PMT) Complexe PTSS met veel trigger-gebonden verschijnselen Pathologische maar constante interactiepatronen bij Cluster B/C persoonlijkheidsproblematiek (narcistisch/vermijdend/ontwijkend) Organische pathologie (vanmiddag workshop neurologische muziektherapie!)

leefstijl Erg belangrijk bij problemen die sterk bepaald worden door automatische processen vanuit oude hersenen, die via taal moeilijk toegankelijk zijn: Impulsproblemen

13 Vaktherapie of een pilletje? Als psychotherapeuten pratend met het talige gedeelte van het brein vastlopen in therapieën kunnen vaktherapeuten ze daarbij dus uit het moeras trekken via hun rechtstreeks ingang met het oude brein Dat het rechtstreeks bewerken van die oude hersenprocessen helpend is en veel invloed heeft is zeer goed gedocumenteerd: Duur van somatisch herstelproces afhankelijk van waar je naar kijkt Opgroeien in onveiligheid en traumatisering reduceert het volume van hippocampus maar langdurige veiligheid en controle over leven herstelt dat weer Bewegen lijkt effectiever dan medicatie bij milde tot matige depressie

hun rechtstreeks ingang met het oude brein Dat het rechtstreeks bewerken van die oude hersenprocessen helpend is en veel invloed heeft is zeer goed

14 Vaktherapie of een pilletje? (vervolg) Maar desondanks is de eerste stap die een psychotherapeut bij vastlopen in de therapie vaak zet : help, psychiater! Terwijl steeds duidelijker blijkt dat de effecten van psychofarmaca door de farmaceutische industrie veel te positief worden afgeschilderd en dat m.n. de lange termijn-effecten van het gebruik ervan erg zorgwekkend zijn (zie Whitaker: Mad in America en Anatomy of an Epidemic ): het aantal en de ernst van psychotische en depressieve stoornissen lijkt door chronisch medicatiegebruik fors toe te nemen! Wat u doet en wat u kunt ontwikkelen is in veel gevallen effectiever en kent minder bijwerkingen. Maar psychotherapeuten en psychiaters weten dat te weinig!

van psychofarmaca door de farmaceutische industrie veel te positief worden afgeschilderd en dat m.n. de lange termijn-effecten van het gebruik ervan erg zorgwekkend zijn (zie

15 Conclusie Volg Susan: zet uw vak met onderzoek op de kaart! En vernieuw uw vak m.b.v. neurobiologische kennis Dank voor uw aandacht!

16 Aanbevolen Literatuur Whitacker: Mad in America (2002) Anatomy of an Epidemic (2010) Blakeslee and Blakeslee: The body has a mind of its own (2008) De Boer: Neurofilosofie (2003)

Vergelijkbare documenten

Aardbevingen en psychische klachten

Aardbevingen en psychische klachten (Karin Folkers, Klinisch Psycholoog) Jantien Mast, Verpleegkundig Specialist Peter Pijper en Coosje Klootwijk, verpleegkundigen Bouke Koopmans, psychiater Loppersum,