Verslag over de doorlichting van Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

Transcriptie

1 Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming Onderwijsinspectie Hendrik Consciencegebouw Koning Albert II-laan BRUSSEL Verslag over de doorlichting van Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen Hoofdstructuur bao Pedagogisch geheel Instellingsnummer 8061 Instelling Vrije Basisschool - Sint-Franciscus directeur Koen HUYCK adres Berchemlei BORGERHOUT telefoon fax directie@sint-franciscus.com website/url Bestuur van de instelling VZW OCBA te ANTWERPEN 3 adres Noorderlaan ANTWERPEN 3 Scholengemeenschap Pagadder te BERCHEM adres Jan Moorkensstraat BERCHEM CLB Vrij CLB De Wissel Antwerpen te DEURNE adres Hallershofstraat DEURNE Dagen van het doorlichtingsbezoek "14/12/2010, 15/12/2010, 16/12/2010,17/12/2010" Einddatum van het doorlichtingsbezoek 17/12/2010 Datum bespreking verslag met de 17/01/2011 instelling Samenstelling inspectieteam Inspecteur-verslaggever Guido Aerts Teamleden Frans De Bie Deskundige(n) behorend tot de nihil administratie Externe deskundige(n) nihil Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 1

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING SAMENVATTING FOCUS VAN DE DOORLICHTING Leergebieden in de focus Procesindicatoren of -variabelen in de focus KENMERKEN VAN DE SCHOOL VOLDOET DE SCHOOL AAN DE ERKENNINGSVOORWAARDEN? Kleuteronderwijs: Nederlands Kleuteronderwijs: muzische vorming Lager onderwijs: Nederlands Lager onderwijs: muzische vorming BEWAAKT DE SCHOOL DE EIGEN KWALITEIT? Personeelsbeheer Professionalisering Materieel beleid Welzijn Curriculum Begeleiding Evaluatie ALGEMEEN BELEID VAN DE SCHOOL STERKTES EN ZWAKTES VAN DE SCHOOL Wat doet de school goed? Wat kan de school verbeteren? Wat moet de school verbeteren? ADVIES REGELING VOOR HET VERVOLG Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

3 INLEIDING Dit verslag is het resultaat van de doorlichting van uw instelling 1 door de onderwijsinspectie van de Vlaamse Gemeenschap. Zij deed dit in het kader van haar opdracht zoals bepaald in het decreet betreffende de kwaliteit van onderwijs van 8 mei Tijdens een doorlichting gaat de onderwijsinspectie na of de instelling de erkenningsvoorwaarden respecteert, of de instelling op systematische wijze haar eigen kwaliteit bewaakt en of de instelling zelfstandig de tekorten kan remediëren. De onderwijsinspectie maakt gebruik van de mogelijkheid om het toezicht op de erkenningsvoorwaarden betreffende hygiëne, veiligheid en bewoonbaarheid afzonderlijk uit te voeren. Dit impliceert dat het advies in dit verslag betrekking heeft op alle erkenningsvoorwaarden behalve de voorwaarden die het welzijnsbeleid betreffen (hygiëne, veiligheid en bewoonbaarheid). Het referentiekader dat de onderwijsinspectie gebruikt bij een doorlichting is opgebouwd rond de componenten context, input, proces en output: context: de omgevingskenmerken en de kenmerken van administratieve, materiële, bestuurlijke en juridische aard die de instelling karakteriseren input: kenmerken van het personeel en van de leerlingen of cursisten van de instelling proces: initiatieven die een instelling neemt om output te realiseren, rekening houdend met haar context en input output: de resultaten die de instelling met haar leerlingen of cursisten bereikt. De doorlichting bestaat uit drie fases: het vooronderzoek, de doorlichtingsbezoeken en de verslaggeving. Tijdens het vooronderzoek selecteert de onderwijsinspectie leergebieden en procesindicatoren of procesvariabelen die het inspectieteam onderzoekt tijdens de doorlichtingsbezoeken. Tijdens de doorlichtingsbezoeken verzamelt het inspectieteam bijkomende informatie via observaties, gesprekken en analyse van documenten. Het resultaat van de doorlichting is het doorlichtingsverslag. Het doorlichtingsverslag eindigt met een advies dat betrekking heeft op de volledige instelling of op één of meerdere structuuronderdelen van de instelling. De onderwijsinspectie kan drie adviezen uitbrengen: een gunstig advies: het inspectieteam adviseert gunstig over de verdere erkenning van de instelling of van structuuronderdelen een beperkt gunstig advies: het inspectieteam adviseert gunstig over de erkenning van de instelling of van structuuronderdelen als de instelling binnen een bepaalde periode voldoet aan de voorwaarden vermeld in het advies een ongunstig advies: het inspectieteam adviseert om de procedure tot intrekking van de erkenning van de instelling of van structuuronderdelen op te starten. Enkel bij een ongunstig advies adviseert de onderwijsinspectie of de instelling zelfstandig de vastgestelde tekorten kan remediëren. 1 Instelling: onderwijsinstelling of CLB (Decreet betreffende de kwaliteit van onderwijs, artikel 2, 11 ). Onderwijsinstelling: een pedagogisch geheel waar onderwijs georganiseerd wordt en waaraan een uniek instellingsnummer toegekend is (Decreet betreffende de kwaliteit van onderwijs, artikel 2, 13 ) Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 3

4 Binnen een termijn van dertig kalenderdagen na ontvangst van het definitieve verslag informeert de directeur van de instelling leerlingen, ouders en cursisten over de mogelijkheid tot inzage. De directeur van het centrum voor leerlingenbegeleiding informeert de centrumraad. Binnen de dertig kalenderdagen na ontvangst moet de directeur van de instelling het verslag volledig bespreken tijdens een personeelsvergadering. Het bestuur van de instelling of zijn gemandateerde viseert het verslag en stuurt het binnen dertig kalenderdagen na ontvangst terug naar de onderwijsinspectie en maakt eventueel melding van zijn opmerkingen. De instelling mag het verslag niet gebruiken voor publicitaire doeleinden. Meer informatie? en Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

5 1. SAMENVATTING De vrije basisschool Sint-Franciscus, gelegen vlak buiten de Antwerpse ring, krijgt, net zoals vele basisscholen in de grootstad, te maken met een groeiende taalheterogeniteit van de schoolbevolking. De school gaat de uitdaging aan om blijvend kwalitatief onderwijs aan te bieden. Deze evolutie stelt bijkomende eisen aan het onderwijs voor het leergebied Nederlands en vraagt van de school een sterke investering op het vlak van de leerbegeleiding. Op dat laatste punt heeft zij sinds de vorige doorlichting in 2003 grote stappen voorwaarts gezet. De leerbegeleiding groeide van een op de directe noden gebaseerde zorgverlening naar een doordachte en samenhangende zorgaanpak. De school organiseert werkvormen waarbij de leraren rekening houden met de verschillen tussen de leerlingen en waarbij de zelfstandigheid van de leerlingen van belang is. Deze komen zowel de zwakke als de sterke leerlingen ten goede. De school levert veel inspanningen om haar taalonderwijs Nederlands te optimaliseren. Zij neemt daartoe heel wat initiatieven, die echter nog geen samenhangend geheel vormen. Voor het leergebied muzische vorming, dat samen met het leergebied Nederlands werd onderzocht, voldoet de kleuterafdeling aan de verwachtingen van de overheid, maar zal de lagere afdeling bijkomende maatregelen moeten nemen om het aanbod breder en doelgerichter te plannen en de verticale samenhang uit te werken. Of de geleverde inspanningen ook leiden tot betere leeropbrengsten, is niet aangetoond. De school heeft immers nog geen werk gemaakt van het verzamelen en analyseren van opbrengstgegevens, om op basis daarvan een integrale kwaliteitszorg uit te bouwen. Het inspectieteam heeft echter vertrouwen in het beleidsvoerend vermogen van de school en rekent erop dat zij de genoemde aandachtspunten in haar ontwikkelingstraject zal opnemen. Om de kwaliteit van het onderwijs hoog te houden, zoekt de school een evenwicht tussen het schoolloopbaanbeleid, onder meer voor wat de beslissingen over doorstromen of zittenblijven betreft, en een sterke zorgondersteuning. Het schoolteam hanteert voor beide aspecten heldere procedures. In eerste instantie tracht het schoolteam het overzitten te voorkomen door de nodige leerbegeleiding te geven. In tweede instantie toont de school met onder andere de B-werking aan dat leerlingen met leerachterstand toch een goede ondersteuning krijgen om naar het secundair onderwijs te kunnen doorstromen. Het inspectieteam onderzocht de leergebieden Nederlands en muzische vorming in beide niveaus. Zowel de kleuterafdeling als de lagere afdeling voldoen aan de maatschappelijke verwachtingen voor het leergebied Nederlands. In de kleuterafdeling is het onderwijs Nederlands geïntegreerd in de themawerking. Vooral tijdens geplande taalactiviteiten krijgen de kleuters veel kansen om taal te leren. Door de weinig structurele aandacht voor school- en instructietaal en in het bijzonder voor het (talig) verrijken van de hoeken en materialen gaan kansen verloren om optimaal taalonderwijs te geven. In de lagere afdeling besteden de leraren veel aandacht aan begrijpend lezen. Het spellingonderwijs is echter geïsoleerd. Het schoolrapport geeft een vertekend en eenzijdig beeld van de verworven taalvaardigheden van de leerlingen. De talrijke initiatieven die het schoolteam rond leesbevordering onderneemt, worden meestal niet doorgetrokken naar de inrichting van de klaslokalen. De school startte enkele jaren geleden met een professionaliseringstraject voor muzische vorming. Ze wordt daarbij ondersteund door een instelling voor deeltijds kunstonderwijs. De effecten daarvan zijn wisselend, onder meer omdat de aangeleerde activiteiten niet systematisch gekaderd worden binnen de leerplandoelen. In de kleuterafdeling is het aanbod voor muzische vorming door de veelheid aan activiteiten goed geïntegreerd in de themawerking. Ook hier blijven echter kansen onbenut in de hoekenverrijking. De kleuters krijgen globaal gezien voldoende mogelijkheden om de muzische talenten te ontwikkelen. De lagere afdeling vertoont grote verschillen tussen de klassen. Ondanks de stimulansen vanuit het intern leiderschap is het aanbod niet altijd voldoende breed. De Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 5

6 school kan de verticale samenhang voor dit leergebied niet aantonen. De evaluatie en rapportering voor muzische vorming staan nog in de kinderschoenen. Het inspectieteam hoopt dat het doorlichtingsverslag de school zal aanzetten om wat reeds goed is te borgen, en wat voor verbetering vatbaar is aan te pakken. Het breed gedragen beleid, het gewaardeerd leiderschap en de dynamiek van het schoolteam vormen een goede basis om op een efficiënte wijze met de aanbevelingen aan de slag te gaan. 2. FOCUS VAN DE DOORLICHTING Op basis van het vooronderzoek en in het kader van een gedifferentieerde doorlichting heeft de inspectie leergebieden en procesindicatoren/procesvariabelen geselecteerd voor onderzoek tijdens de doorlichtingsbezoeken. 2.1 Leergebieden in de focus Kleuteronderwijs Nederlands muzische vorming Lager onderwijs Nederlands muzische vorming 2.2 Procesindicatoren of -variabelen in de focus Onderwijs Begeleiding Leerbegeleiding Loopbaanbegeleiding 3. KENMERKEN VAN DE SCHOOL groeiende taalheterogeniteit. betekenisvolle aanwezigheid van leerlingen met specifieke noden. onstabiele leerlingenpopulatie: neveninstromers en uitstromers. lokalennood Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

7 4. VOLDOET DE SCHOOL AAN DE ERKENNINGSVOORWAARDEN? Het onderzoek naar het voldoen aan de erkenningsvoorwaarden levert voor de geselecteerde leergebieden volgende vaststellingen op: 4.1 Kleuteronderwijs: Nederlands Voldoet Het koepeleigen ontwikkelingsplan vormt voor de kleuterleraren het referentiekader voor de planning. Sinds vorig jaar ondersteunt de pedagogische begeleidingsdienst het kleuterteam en worden alle verbeterinitiatieven binnen dit referentiekader geduid. De leraren maken eerder sporadisch gebruik van de leerplannen. De studie van het ontwikkelingsplan heeft geleid tot een meer doelgericht aanbod. Het schoolteam is er nog niet toe gekomen om het onderwijsaanbod op basis van het referentiekader op een systematische wijze te bewaken. Voor het leergebied Nederlands hanteert het kleuterteam naast een gegradeerde, op schooltaal gerichte begrippenlijst een veelheid aan bronnen, waarbij er een aantal meer expliciet gericht is op taalverwerving. De thematische aanpak is sterk geïntegreerd waardoor de kleuters op een natuurlijke wijze taalervaringen opdoen. Vooral verwerving van themataal krijgt daarbij heel veel kansen. De kleuterleraren voorzien heel wat activiteiten om de taalvaardigheid van de kleuters te verhogen, vooral vanuit de ervaringssituatie ontwikkelingsondersteunend leren. Verscheidene van deze activiteiten hebben eveneens een muzisch karakter. Uit de observaties blijkt dat tijdens het meespelen de kwaliteit van de interactie bij enkele kleuterleraren nog voor verbetering vatbaar is. Bij de verbeteracties voor het verrijken van hoeken besteedde het kleuterteam nog geen expliciete aandacht aan het talig verrijken van hoeken en speelleermaterialen. Het vormt voor de kleuterleraren nog een uitdaging om de taalontwikkeling tijdens het zelfstandig spel te optimaliseren. Het takenbord kan de zelfsturing tijdens dit proces versterken. Hoewel de kleuterleraren heel wat activiteiten en acties voorzien om de zin in lezen te bevorderen, is een aantal klasbibliotheken weinig uitnodigend of zelfs bijna onbereikbaar voor de kleuters. Met de babbelbox trachten de kleuterleraren ook de ouders te betrekken om het voorlezen thuis te stimuleren. Het kleuterteam gebruikt een gegradeerde begrippenlijst om de kwaliteit van de actieve taalvaardigheid in te schatten. De passieve taalvaardigheid wordt bij de jongere kleuters niet in kaart gebracht, wat gezien de instroom van anderstalige kleuters toch nuttig zou zijn. Enkele kleuterleraren compenseren dit gemis door de taalvaardigheid van hun kleuters aan de hand van eigen criteria te observeren. Hoewel verscheidene leraren daar vanuit hun ervaring aandacht voor hebben, is de structurele aanpak om binnen de themawerking de school- en instructietaal zowel passief als actief te verwerven erop achteruit gegaan. Om het taalaanbod voor anderstalige kleuters te verhogen, krijgen de kleuterleraren zowel klasinterne als -externe ondersteuning van de zorgleerkracht en de leerkracht voor de anderstalige nieuwkomers, waardoor de kleuters een meer gericht taalaanbod en meer spreek- en luisterkansen krijgen. Bij de oudste kleuters gaat heel wat aandacht naar activiteiten voor verwerving van de leesvoorwaarden. ICT wordt daarbij nog maar in beperkte mate ingeschakeld. Ook hier zijn nog kansen om deze vaardigheden meer geïntegreerd door doordachte hoekenverrijking op een speelse wijze te laten oefenen. Voorafgaand aan het leren Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 7

8 herkennen van letter- en cijfertekens besteden de kleuterleraren weinig aandacht aan het leren identificeren en gebruiken van pictogrammen. 4.2 Kleuteronderwijs: muzische vorming Voldoet In de kleuterafdeling is het aanbod voor muzische vorming sterk geïntegreerd in de themawerking. Zowel in het geleid aanbod als in het keuzeaanbod voorzien de kleuterleraren een veelheid aan muzische activiteiten, waarbij de kleuters kansen krijgen om te experimenteren met allerlei materialen en technieken. Ook de overgangsmomenten verlopen dikwijls op een muzische wijze. Door het rijke aanbod streven de leraren heel wat doelen rond muzische vorming na, hoewel ze de doelen uit het ontwikkelingsplan of het leerplan niet systematisch bewaken. De soms weinig uitnodigende of wanordelijke speelleerhoeken, die in enkele klassen versleten, beschadigd of onvoldoende speelleermateriaal bevatten, zetten een rem op de muzische beleving van de werkelijkheid. Vooral voor het domein drama gaan hierdoor heel wat kansen verloren. Tijdens de muzische namiddagen die klasdoorbrekend worden georganiseerd en tijdens gemeenschappelijke activiteiten kunnen de kleuters samen met andere kinderen nieuwe muzische vormen verkennen. De muzisch opgevatte maandvieringen zijn zowel voor kinderen als leraren een inspiratiebron voor nieuwe ideeën. De kleuters krijgen heel wat muzische bewegingskansen. Het is onduidelijk of er afspraken zijn om het aanbod in de klas en tijdens de lessen lichamelijke opvoeding op elkaar af te stemmen of complementair aan te bieden. Een algemeen bewegingsplan is op het ogenblik in ontwikkeling. De school heeft met een instelling voor deeltijds kunstonderwijs een samenwerkingsverband op langere termijn opgezet om de leraren van beide niveaus stapsgewijs te professionaliseren. Het accent ligt daarbij op de integratie van de domeinen van muzische vorming en het bevorderen van de creativiteit. De school heeft nog geen stappen gezet om aanvullend de leerplannen meer diepgaand te bestuderen om ook vanuit leerplandoelen activiteiten te voorzien en op basis daarvan de leerplanrealisatie te bewaken. 4.3 Lager onderwijs: Nederlands Voldoet De school heeft nog geen valide gegevens over leeropbrengsten op leerjaar- of schoolniveau verzameld, zodat verdere analyse, bespreking en eventuele bijsturing niet mogelijk zijn. Uit het doornemen van het leerlingenwerk blijkt voor de verschillende domeinen een aanvaardbaar peil. De school biedt heel wat bijkomende zorgondersteuning, waardoor taalzwakke leerlingen toch een behoorlijk niveau behalen. Om het aanbod voor Nederlands te verzekeren, gebruiken de leraren onderwijsleerpakketten die de verticale samenhang bevorderen en die volgens de leraren ook de realisatie van de leerplannen garanderen. Het onderwijsaanbod is in de eerste en tweede graad vrij sterk domeingescheiden, terwijl in de derde graad de aandacht voor het oefenen van totaalvaardigheden vanuit taalgebruikssituaties toeneemt. Omdat de inhouden van spelling los staan van de thema s van het onderwijsleerpakket, en tijdens de bijgewoonde lessen de gedicteerde woorden niet steeds in de context van een zin worden aangebracht, kunnen taalzwakke leerlingen problemen krijgen met het schrijven van voor hen vreemde woorden. Het schoolteam heeft er nog niet over Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

9 nagedacht hoe de koppeling tussen begripsvorming en het schriftelijk coderen van taal voor deze leerlingen geoptimaliseerd kan worden. De leraren plannen veeleer uitzonderlijk samenhang tussen het onderwijsaanbod voor Nederlands en andere leergebieden, zodat betekenisversterking buiten het leergebied weinig kansen krijgt. Buiten de begrippen die in de onderwijsleerpakketten aangeboden worden, zijn er in de school geen afspraken gemaakt over fundamentele school- en instructietaal Gezien de grote taalheterogeniteit van de schoolbevolking zou dit een meerwaarde voor het taalonderwijs kunnen bieden. Een aantal leraren zorgde tijdens de bijgewoonde lessen voor een rijke en open taalinteractie. In enkele klassen was de interactie eerder gesloten en kregen de leerlingen weinig kansen om vanuit open vragen al dialogerend te komen tot talig nadenken. De school neemt een aantal initiatieven om het technisch leesonderwijs af te stemmen op de verschillen tussen de leerlingen. Naast het niveaulezen met ondersteuning van leesouders organiseert de school tutorlezen waarbij de jongste leerlingen geholpen worden door de oudere leerlingen. Om het leesplezier te bevorderen neemt de school deel aan verscheidene Vlaamse initiatieven. Deze worden aangevuld met eigen acties, waarbij ook ouders betrokken worden. Het is jammer dat de samenwerking met de plaatselijke bibliotheek niet optimaal verloopt, waardoor maar enkele groepsleraren bezoeken aan de bibliotheek organiseren. De presentatie van de klasbibliotheken laat in enkele klassen te wensen over. Het boekenaanbod vertoont per klas grote verschillen. De leraren besteden heel wat aandacht aan begrijpend lezen. In een aantal leerjaren gebruiken zij daarvoor aanvullend gedifferentieerd materiaal. De leraren focussen bij het creatief schrijven vooral op het verwerven en oefenen van deelvaardigheden. Het onderwijsleerpakket is hierbij richtinggevend De kansen om eigen gevoelens en ervaringen vanuit gedeelde en persoonlijke ervaringen op te schrijven, zijn eerder gering. Er zijn geen afspraken gemaakt over welke visuele ondersteuning voor Nederlands in de klassen aanwezig dient te zijn. Daardoor vertonen de klaswanden grote verschillen: sommige klassen zijn goed voorzien van wandplaten met schrijfstrategieën en andere algoritmes en heuristieken rond taal, terwijl andere weinig of geen visuele ondersteuning bieden. Slechts enkele leraren gebruiken foutenanalyses om zicht te krijgen op de problemen in de taalontwikkeling van leerlingen. Het is de vraag hoe verdere leerbegeleiding voor dit leergebied adequaat en doeltreffend kan georganiseerd worden zonder heldere analyse. Mede hierdoor richt de leerbegeleiding voor dit leergebied zich in hoofdzaak op technisch lezen en spelling, de leerbegeleiding van de anderstalige nieuwkomers uitgezonderd. Met uitzondering van het eerste leerjaar en de neerslag van de summatieve toetsen in het hoogste leerjaar geeft het rapport een erg beperkt en eenzijdig beeld over de taalvaardigheden van de leerlingen. Het deelaspect spelling krijgt daardoor teveel gewicht bij de beoordeling van het leergebied, terwijl het om een ondersteunende vaardigheid gaat. 4.4 Lager onderwijs: muzische vorming Voldoet niet Het intern leiderschap heeft de leraren van de lagere afdeling ertoe aangezet om het aanbod voor muzische vorming evenwichtiger en gevarieerder uit te bouwen, wat slechts gedeeltelijk is gelukt. In sommige klassen blijft de aandacht voor beeldopvoeding onevenredig groot, terwijl andere leraren groeien naar een evenwichtiger aanbod. Sommige leraren wijken geregeld van het voorziene weekrooster af ten koste van muzische activiteiten, waardoor er onvoldoende leertijd voor dit leergebied overblijft Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 9

10 De samenwerking met een instelling voor deeltijds kunstonderwijs zorgde in een aantal klassen voor een meer geïntegreerd en evenwichtiger aanbod. De leraren hebben echter moeite om met een degelijke jaarplanning aan te tonen welke activiteiten in de loop van het schooljaar domeinspecifiek of domeinoverschrijdend aan bod zullen komen. Sommige leraren registreren de leerplandoelen die ze bij de uitgewerkte activiteiten hebben nagestreefd Hierbij wordt echter geen onderscheid gemaakt tussen de prioritaire en de secundaire doelen. Het is onduidelijk hoe leerlingen hun eigen muzisch proces en product kunnen evalueren. Slechts in één leerjaar kunnen de leraren aantonen dat zij de leerplandoelen systematisch bewaken, zodat bijsturing van het aanbod mogelijk wordt. Dit voorbeeld van goede praktijk kan als basis dienen om de andere leraren te leren werken met de verschillende deelleerplannen. Tijdens de bijgewoonde lessen was de kwaliteit van het muzisch proces erg afhankelijk van de capaciteiten van de leraren. Slechts sporadisch besteedden de leraren aandacht aan voorafgaande impressie om de expressie van de leerlingen te stimuleren. De organisatie van enkele muzische namiddagen waarbij wel specifieke lerarenvaardigheden worden aangewend, heeft nog niet geleid tot een structurele organisatie waarbij leraren klas- of leerjaardoorbrekend verantwoordelijk worden voor domeinen waarin ze meer expertise hebben. Ondanks de inspanningen van individuele leraren blijft het domein drama het zwakke broertje. Bij een aantal leraren is drama beperkt tot traditionele vormen binnen muzisch taalgebruik waardoor de niet-verbale expressievormen weinig kansen krijgen. Vanuit het GOK-actieplan neemt de school binnen het thema diversiteit een initiatief om creatieve producten van leerlingen en groepen tentoon te stellen. Het blijft echter een initiatief dat enigszins losstaat van de kern van het muzisch onderwijsaanbod. De school legt in haar opvoedingsproject de klemtoon op hoofd, hart en handen. Toch komen deze accenten nog onvoldoende tot uiting in de evaluatie van en rapportering over muzische vorming. Voor het schoolteam is niet duidelijk hoe zowel het muzisch proces als het product van een muzische activiteit kunnen geëvalueerd worden door de leerlingen of de leraren. Er wordt slechts tweemaal per schooljaar over muzische vorming gerapporteerd, en de rapportering is weinig relevant en vaag. Ze geeft geen informatie over de talentontwikkeling van de leerlingen of over de geboekte vooruitgang op het vlak van muzische vorming. Het voldoet niet voor dit leergebied leidt niet tot een tekort omdat het schoolteam op andere gebieden grote vooruitgang heeft geboekt en omdat het intern leiderschap het initiatief heeft genomen om het aanbod voor muzische vorming te verbreden en het team systematisch rond muzische vorming te professionaliseren Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

11 5. BEWAAKT DE SCHOOL DE EIGEN KWALITEIT? Het onderzoek naar de kwaliteit en de kwaliteitsbewaking van de geselecteerde procesindicatoren of -variabelen levert volgende vaststellingen op: 5.1 Personeelsbeheer 5.2 Professionalisering 5.3 Materieel beleid 5.4 Welzijn 5.5 Curriculum 5.6 Begeleiding Afstemming tussen school en CLB of andere partners Leerbegeleiding De vaststellingen wijzen op redelijke tot sterke aandacht voor: - doelgerichtheid - ondersteuning - ontwikkeling. Vaststellingen De school is sinds vorige doorlichting in januari 2003 geëvolueerd van een ambulante en op de acute nood gebaseerde en louter vraaggestuurde zorgaanpak naar een geïntegreerd zorgsysteem op leerlingen-, leraren- en schoolniveau. Daarbij worden de zorgondersteuning en de GOK-werking waar mogelijk op een functionele wijze geïntegreerd. De schoolvisie is gebaseerd op het zorgcontinuüm en voorziet vijf fasen van toenemende zorgcomplexiteit. Om de basiszorg uit te breiden en te verbeteren, experimenteert het schoolteam met acht differentiatievormen. Maandelijks probeert iedere leerkracht minstens één vorm uit, eventueel met ondersteuning van een zorgleerkracht. Een eerste evaluatie heeft plaatsgevonden tijdens een studiedag. Uit de geobserveerde lessen en activiteiten blijkt dat de transfer naar de algemene klaspraktijk erg afhankelijk is van de differentiatievaardigheden van de leerkracht. Gedifferentieerde ondersteuning en opvolging dringen zich op. Een tweede initiatief op schoolniveau is de implementatie van het takenbord. Daarmee wil de school een doorgaande lijn creëren en differentiatie- en remediëringsmomenten vast inroosteren. Ook hierbij krijgen de klasleraren zo nodig bijkomende ondersteuning. Uit de observaties en de gesprekken blijkt dat deze werkvorm aanslaat. In de dagelijkse klaspraktijk spannen de kleuterleraren zich in om tijdens speelleermomenten bijzondere persoonlijke aandacht te besteden aan individuele kleuters. Met uitzondering van de puzzels blijven bij het zelfstandig spel heel wat kansen onbenut om een gedifferentieerd zelfgestuurd aanbod te voorzien. De kleuterleraren organiseren in samenspraak met de zorgleraren en de leerkracht voor de anderstalige nieuwkomers differentiatiemomenten. Daarbij hanteren ze zowel heterogene zodat kleuters van elkaar kunnen leren als homogene groepen. De zorg wordt opgevat als een gedeelde verantwoordelijkheid. De klas- en zorgleraren Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 11

12 wisselen regelmatig van rol, waardoor de klasleraar de zorg kan verder zetten zonder bijkomende hulp. De zorgleraren ondersteunen de leraren van de kleuterafdeling met het zoeken naar en aanmaken van (gedifferentieerde) materialen. In de lagere afdeling gebruiken de leraren de differentiatiemogelijkheden die door de onderwijsleerpakketten aangereikt worden. Voor sommige deelgebieden zoeken ze soms aanvullend gedifferentieerd materiaal. De leraren maken nog maar weinig systematisch gebruik van de mogelijkheid om klasdoorbrekend te differentiëren. De differentiatie voor technisch lezen vormt hierop een uitzondering. In de onderbouw organiseren de leraren leerjaardoorbrekende niveaugroepen voor technisch lezen. Het tutorlezen waarbij leerlingen van het vijfde leerjaar die van het eerste leerjaar coachen, heeft ook een sociale meerwaarde. Om in te spelen op de acute noden van de leerlingen kunnen de klasleraren een beroep doen op de vraaggestuurde ondersteuning door de zorgleraren. De interventies worden in een zorgmap geregistreerd en zo nu en dan geëvalueerd. De doeltreffendheid van de additionele ondersteuning wordt negatief beïnvloed door de de verschillen in frequentie en kwaliteit van de gerichte observaties in de kleuterafdeling en door het ontbreken van foutenanalyses in een aantal klassen van de lagere afdeling. De leraren van de kleuterafdeling hanteren een kleutervolgsysteem dat gebaseerd is op het gebruikte referentiekader. Het is echter niet steeds duidelijk welke concrete normen de kleuterleraren hanteren bij de screening. Gezien de vrij recente invoering van dit systeem deel uitmaakt van een implementatieproces, zijn er nog groeikansen om de criteria verder te verhelderen en uit te diepen. In de lagere afdeling gebruiken de leraren een leerlingvolgsysteem voor technisch lezen, spelling en wiskunde om de algemene vorderingen van de leerlingen op te volgen. De door de zorgleraren gemaakte analyses voor spelling dragen in enige mate bij tot het remediërend handelen van de klasleraren. In het kader van de speciale zorg organiseert de zorgcoördinator vergaderingen voor multidisciplinair overleg waarbij de directeur, de klasleraar en de zorgleraren betrokken worden. De CLB-medewerker ondersteunt bij de verdere bespreking van leerlingen met ernstige leer- of ontwikkelingsproblemen. De school gebruikt duidelijke procedures voor de voorbereiding van het multidisciplinair overleg. Uit studie van de verslagen blijkt dat de probleemanalyse niet altijd even diepgaand is. De hulpvraag is meestal nogal vaag, omdat ze onvoldoende doelgericht is geformuleerd en niet steeds vertrekt vanuit de specifieke zorgbehoefte van de leerling, waardoor het moeilijk wordt om concrete en gefaseerde stappenplannen op te stellen. De handelingsplannen voor anderstalige nieuwkomers en voor gon-leerlingen kunnen als inspiratiebron dienen voor een meer veralgemeende handelingsgerichte aanpak. Klasleraren en zorgleraren voeren de interventies die in de stappenplannen zijn uitgeschreven vooral uit tijdens de takenbordmomenten. Voor leerlingen met een leerstoornis voorziet de school in stimulerende, compenserende, remediërende of dispenserende maatregelen. De maatregelen worden met de ouders en de eventuele externe zorgverleners besproken. Voor de zorg die de draagkracht van de school overstijgt gaat de school actief op zoek naar externe hulp. Zij werkt daarvoor samen met revalidatiecentra en andere externe hulpverleners. Voor een aantal leerlingen wordt gon-ondersteuning geboden vanuit het buitengewoon onderwijs. De school neemt in samenwerking met een school voor buitengewoon onderwijs deel aan een pilootproject over autismespectrumstoornis. Voor de doorverwijzing van leerlingen naar het buitengewoon onderwijs krijgt de school ondersteuning van het CLB Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

13 5.6.3 Loopbaanbegeleiding De vaststellingen wijzen op redelijke tot sterke aandacht voor: - doelgerichtheid - ontwikkeling. Vaststellingen Het leerlingdossier geeft de schoolloopbaan van ieder kind op een overzichtelijke wijze weer. De zorgcoördinator en de kleuterleraren sporen de ouders van afwezige kleuters aan om hun kinderen zoveel mogelijk naar school te brengen. Bij veelvuldig voorkomende afwezigheid onderneemt de zorgcoördinator in samenspraak met de directeur actie en wordt de CLB-medewerker ingeschakeld om de ouders aan te spreken. De leraren organiseren activiteiten om de oudste kleuters vertrouwd te maken met de werking van het eerste leerjaar. Verschillende zelfstandige werkvormen en een aantal ondersteunende visuele voorstellingen uit de kleuterafdeling worden naar het eerste leerjaar doorgetrokken. In de lagere afdeling bepaalt de klassenraad of de leerlingen kunnen doorstromen naar het volgende schooljaar. De ouders van leerlingen die niet kunnen overgaan krijgen daarover tijdens oudercontacten tijdig de nodige informatie. De school kan met haar zorgwerking aantonen dat ze deze leerlingen voldoende ondersteuning heeft geboden en dat ze zich ten volle heeft ingespannen om het overzitten te voorkomen. Op het laatste multidisciplinair overleg van het schooljaar noteren de leraren voor iedere leerling aandachtspunten voor de leerkracht van het volgende leerjaar. Op dit multidisciplinair overleg wordt tevens de groepssamenstelling geëvalueerd en desnoods bijgestuurd. De individuele informatie wordt doorgegeven en eventueel op informele wijze verder besproken. Het structureel zorgoverleg tussen zorgleraren en klastitularissen biedt eveneens kansen om bijkomende informatie uit te wisselen. De lagere afdeling heeft nog niet de gewoonte om bij de overgang naar het volgende leerjaar op groepsniveau aan te geven welke leerinhouden en -doelen al dan niet zijn bereikt. De leraren maken vooral gebruik van de herhalingsperiode om eventuele hiaten op te sporen. Uitzonderlijk krijgen leerlingen voor een bepaald leergebied een apart leertraject. Een aantal leerlingen met specifieke behoeften kan rekenen op gon-ondersteuning. Uit de gesprekken en de dossieranalyse blijkt dat de gon-begeleider zowel de leerling, de leraar als de ouders ondersteunt. De school onderzoekt proactief welke leerlingen waarschijnlijk geen getuigschrift basisonderwijs zullen kunnen behalen. Samen met een secundaire school die een B- klas inricht werkte de school een toetsinstrument uit dat peilt naar hun spelling- en wiskundeniveau. Voor leerlingen die in aanmerking komen voor de B-stroom organiseert de school een B-werking. Dit schooljaar ligt het accent op een klasexterne voorinstructie met zelfstandige voortzetting van taken in de klas. In de klas krijgen ze tevens additionele hulp, onder meer door het aanreiken van ondersteunende schema s. De school gaat omzichtig om met de eventuele doorverwijzing naar het buitengewoon onderwijs. Als alle zorginitiatieven onvoldoende effect hebben, wordt met de ouders en het CLB overlegd om de eventuele overstap naar het buitengewoon onderwijs voor te bereiden en te begeleiden. De school neemt heel wat zinvolle initiatieven om de overgang naar het secundair onderwijs te optimaliseren. Zij organiseert lessen over de structuur van het secundair onderwijs, het studieaanbod, de studieoriëntering en het leren kiezen. Om leerlingen grotere leerstofeenheden te leren verwerken, organiseert de school in de derde graad halfjaarlijkse examenperiodes. De leerlingen worden daarop voorbereid tijdens een herhalingsweek, met het geven van tips voor een goede studiehouding en met het opstellen en bewaken van een studieplanning. Jaarlijks bezoeken de oudste leerlingen een school die een breed aanbod heeft, zodat de leerlingen kennismaken met een Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 13

14 waaier aan studiemogelijkheden. Sinds vorig jaar hanteert de school een BaSO-fiche om zowel talenten als specifieke noden van de leerlingen in kaart te brengen Evaluatie 6. ALGEMEEN BELEID VAN DE SCHOOL Het onderzoek naar het algemeen beleid van de school levert volgende vaststellingen op: Vaststellingen Om het schoolbeleid vorm te geven wordt de directeur bijgestaan door een deeltijdse beleidsondersteuner. Meer specifiek voor de leerbegeleiding wordt het intern leiderschap ondersteund door een uitgebreid zorgteam. Er zijn duidelijke afspraken over overleg, taakverdeling en opdrachten, die onder meer opgenomen zijn in concreet geformuleerde functiebeschrijvingen. De directeur vaart een democratische koers. Zijn openheid wordt sterk door de leraren gewaardeerd. De besluitvorming gebeurt op een democratische manier. In samenspraak met het schoolteam zet de directeur de koers uit, onder meer door het hanteren van een eenvoudige langetermijnplanning. Vooral op basis van formele en informele gesprekken met de leraren, en door het geven van tips onder meer na klasbezoeken, expliciteert de directeur zijn visie op onderwijs. Sinds de vorige doorlichting is vooral de visie op en de werking van een geïntegreerde leer- en zorgbegeleiding sterk geëvolueerd. Dit proces heeft al heel wat kenmerken van een cyclische kwaliteitszorg. De school groeit in de kwaliteitsbewaking. Vanuit algemene doelen organiseert de school verbeteracties die ook geëvalueerd worden. Daarbij is echter nog bijna geen aandacht besteed aan de mate waarin de verbeteracties ook kunnen leiden tot betere onderwijsopbrengsten. Onder meer door het organiseren van klasbezoeken met verslag, door analyse en bespreking van planningsdocumenten en door houden van functioneringsgesprekken, oefent de directeur gerichte druk uit om de onderwijskwaliteit te optimaliseren Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

15 7. STERKTES EN ZWAKTES VAN DE SCHOOL 7.1 Wat doet de school goed? Wat betreft de erkenningsvoorwaarden De initiatieven om de betrokkenheid van de ouders te verhogen. Het gedifferentieerd en remediërend werken door gebruik van het takenbord en andere zelfstandige werkvormen. Het interactief (taal)aanbod bij ontwikkelingsondersteunende activiteiten. De thematische en geïntegreerde aanpak in de kleuterafdeling met een evenwichtig aanbod tussen leergebieden en domeinen. Het gebruik van het ontwikkelingsplan dat geleid heeft tot een meer doelgericht plannen van activiteiten. Gevarieerde werkvormen zowel als differentiatiemiddel als om het sociaal leren te bevorderen. Aandacht voor begrijpend lezen in heel de lagere school. Wat betreft de kwaliteit/kwaliteitsbewaking van de processen De vooruitgang die de school heeft gemaakt in het opzetten van een structurele leerbegeleiding en zorgverstrekking met ondersteuning op leerlingen-, leraren- en schoolniveau. De initiatieven die de school neemt om de schoolloopbaan van de leerlingen kwaliteitsvol te bewaken. Wat betreft het algemeen beleid de aandacht voor de specificiteit van de beide niveaus tijdens overlegmomenten en bij deskundigheidsbevordering. De strategische implementatie van verschillende differentiatievormen Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 15

16 7.2 Wat kan de school verbeteren? Wat betreft de erkenningsvoorwaarden Voor de hele school: de structurele aandacht voor het ontwikkelen en aanbieden van school- en instructietaal; voor de kleuterafdeling in het bijzonder: het talig verrijken van de hoeken en speelleermaterialen. Het verzamelen, analyseren en interpreteren van leeropbrengsten op schoolniveau in het kader van integrale kwaliteitszorg. Het benutten van de mogelijkheden van de plaatselijke bibliotheek. Het ontwikkelen van een geïntegreerde en volgehouden aandacht voor leesstimulering. Voor de hele school: de structurele bewaking van het aanbod voor muzische vorming op basis van de leerplandoelen. In de lagere afdeling: de uitbouw van een evenwichtig aanbod voor muzische vorming dat zowel horizontaal als verticaal samenhangt. een rijk en gevarieerd hoekenaanbod in de kleuterafdeling. Het gebruik van pictogrammentaal als voorbereiding van en ondersteuning bij ontluikend lezen en als communicatiemiddel in de kleuterafdeling. De integratie van het spellingsonderwijs in de andere domeinen van Nederlands in de lagere afdeling. In de lagere afdeling: de rapportering over de leergebieden Nederlands en muzische vorming zodat ze een weerspiegeling vormt van de breedte van het aanbod en de ontwikkeling van de vaardigheden en talenten van de leerlingen. De visuele ondersteuning voor het leergebied Nederlands met o.a. heuristieken en algoritmen in de lagere afdeling. Wat betreft de kwaliteit/kwaliteitsbewaking van de processen De doelgerichte formulering van de zorgvraag op basis van degelijke analyses met het oog op de optimalisering van de handelingsgerichte aanpak. de opwaardering van de infrastructuur, de uitrusting en de speelleermaterialen. 7.3 Wat moet de school verbeteren? Wat betreft de erkenningsvoorwaarden nihil Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen

17 8. ADVIES In uitvoering van het Decreet betreffende de kwaliteit van onderwijs van 8 mei 2009 is het advies voor erkenning GUNSTIG voor de volledige instelling. 9. REGELING VOOR HET VERVOLG Nihil Namens het inspectieteam, de inspecteur-verslaggever Guido Aerts Datum van verzending aan de directie en het bestuur van de instelling: Voor kennisname Het bestuur of zijn gemandateerde Naam: Vrije Basisschool - Sint-Franciscus te Antwerpen 17