Je bent niet van ons. Ga toch naar je eigen land terug

Transcriptie

1 Je bent niet van ons. Ga toch naar je eigen land terug Verslag van de studiemiddag van het Netwerk Religieuzen voor Vluchtelingen, 9 november 2011, Grote Kerk, Den Bosch 1

2 Inleiding Je bent niet van ons. Ga toch naar je eigen land terug Deze harde woorden stonden boven de uitnodiging die het Netwerk Religieuzen voor Vluchtelingen verstuurde aan tal van religieuzen die zich betrokken voelen bij de migranten en asielzoekers in ons land. Op 9 november kwamen zo n 65 religieuzen bijeen in de Grote Kerk in Den Bosch, om na te denken over deze harde woorden en te luisteren naar de verhalen van mensen die hier soms al jaren verblijven maar geen documenten hebben of kunnen krijgen. Zij verblijven hier volgens de wetgeving illegaal. Wordt hun verblijf hier dan een criminele daad? Is het huidige beleid overeenkomstig onze keuze voor Evangelisch leven Opening NRV-voorzitter zr. Maria Beneken Kolmer heet de aanwezigen van harte welkom. Zij is blij dat in deze tijden die steeds harder en moeilijker worden voor vluchtelingen, zoveel mensen zich toch betrokken voelen. Een speciaal welkom is er voor de Rian Ederveen, Mary en Michel die vandaag hun verhaal met ons willen delen. Zij ontsteekt de kaars in een lantaarn als teken van hoop. Een lantaarn wordt immers gebruikt om licht te verspreiden en om de weg te wijzen. Ze spreekt de hoop uit dat wij na deze middag weer duidelijker zien hoe wij onze eigen stem kunnen gebruiken in deze warrige wereld. Vervolgens leest mw. Kitty van Bussel van Vluchteling als Naaste het onderstaande gedicht voor, gevolgd door een gebed: Vluchteling? Maar ik ben geen vluchteling want ik ben niet gevlucht ik ben weggewaaid als een blad van een boom er is in ons land een verschrikkelijke wind opgestoken een wind vol vuur en verkrachting en op 'n dag op een dag die ik me niet meer herinner op een dag die ik me niet meer durf te herinneren ben ik weggewaaid wie zou er uit zichzelf vluchten wie zou er uit zichzelf z'n eigen huis z'n eigen stad z'n eigen land z'n eigen familie in de steek laten en dan ergens aankomen waar je niet welkom bent vluchtelingen zijn nooit welkom dat weet iedereen dat heeft de geschiedenis al zo vaak bewezen waarom dan een langzame dood in een vreemd land als je op de drempel van je eigen huis ook kunt sterven vluchtelingen bestaan niet 2

3 er bestaan alleen weggewaaide mensen mensen die door de wind over de wereld zijn geblazen uit: 'Mirad, een jongen uit Bosnië', tekst Ad de Bont Gebed Heer, Zoveel mensen zijn op zoek naar een veilige plek. Ze zijn ontworteld en ontheemd. Hun geboortegrond bood hen geen zekerheid. Ze zijn op zoek naar een plek waar ze welkom zijn, waar ze hun leven zeker zijn. Heer, geef dat wij de plek zijn waar ze warmte vinden en troost. Geef dat wij hen de ruimte geven om zichzelf te vinden. Dat hun kinderen weer vrolijk kunnen zijn. Dat ze zeker zullen zijn van hun leven en vrede vinden. Heer, we bidden u voor hun vaderlanden waar ze geboren zijn. Kom, Heer, met uw vrede. We bidden voor de kinderen die bang zijn en onzeker We bidden voor de ouders die geen vertrouwen meer hebben Heer, ontferm U. Amen. Inleiding Rian Ederveen stichting LOS (Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt) Rian Ederveen hield een presentatie waarin zij de feiten rondom migratie en illegaal verblijf op een rijtje zette. Zij liet enkele cijfers en grafieken zien, waarin de geschiedenis en de doeleinden van migratie naar voren kwamen in de loop der jaren. De emigratie en immigratiecijfers laten verschillende pieken en dalen zien. Rond 2007 (periode Verdonk) is de emigratie hoger dan de immigratie. Pieken in immigratie zijn er bijvoorbeeld eind jaren '70 van de vorige eeuw, door de komst van veel Surinamers en rond het jaar 2000 toen veel Kosovaren naar ons land kwamen. In 2009 lag het aantal immigranten rond de personen. Dit is exclusief de Nederlanders die terugkeerden naar ons land na een verblijf in het buitenland. Van deze personen is ongeveer een derde deel vanwege gezinshereniging naar ons land gekomen. Een aanzienlijk deel betreft ook de arbeidsmigranten. Rond 2004 was daarin een piek te zien, toen veel Polen naar ons land kwamen, nadat voor hen de grenzen waren opengesteld. Doel migratie De mensen die asiel zoeken in Nederland vormen slechts een beperkt deel van het totaal aantal migranten. In 2009 waren het er ongeveer In 2000 was er een piek in 3

4 asielaanvragen, daarna volgde een afname en momenteel is er sprake van een lichte stijging. Het aantal migranten dat voor studie naar ons land komt, is hoger en ligt rond de De keuze om te immigreren wordt bepaald door verschillende factoren die zowel in eigen land als in het land waar men naar toegaat liggen. Maar zoals al in het gedicht bij de opening naar voren kwam, verlaten mensen niet zomaar huis en haard en familie om naar een ander land te trekken. Migratiebeleid Het Nederlandse migrantiebeleid is erop gericht om migratie naar ons land zo onaantrekkelijk mogelijk te maken door allerlei eisen te stellen. De legeskosten zijn behoorlijk hoog. Een aanvraag voor gezinshereniging kost ongeveer 1250,--. Ook moeten immigranten eerst in het land van herkomst een inburgeringsexamen doen met een taaltoets. Het slagingspercentage ligt momenteel rond de 70%. De kosten bedragen zo'n 350,--. Ook voor arbeidsmigratie zijn er eisen: een buitenlandse werknemer moet al gauw een inkomen van meer dan ,-- ontvangen om naar ons land te mogen komen en het collegegeld voor buitenlandse studenten is ongeveer ,--. Nederland moet echter wel opereren binnen de grenzen van de mensenrechten die internationaal zijn vastgesteld. Europees beleid t.a.v. vluchtelingen. Wereldwijd zijn er zo n 10 miljoen vluchtelingen. Verreweg het merendeel van de vluchtelingen wordt opgevangen in de eigen regio s. Slechts een klein deel komt naar Europa. (1,5 miljoen) In Nederland zijn er in totaal zo n Een groot deel is afkomstig uit Afghanistan, Irak en Somalië. Binnen Europa bestaan er grote verschillen in percentages asielszoekers die erkend worden en een verblijfsvergunning krijgen. In ons land is dat ongeveer 48%. In Griekenland, waar veel asielzoekers Europa binnenkomen, wordt vrijwel niemand erkent, slecht 0,3%. Finland heeft veel positieve beslissingen, ruim 75%. Vaak gaat het om dezelfde groepen asielzoekers met dezelfde achtergronden, maar het beleid is in ieder land anders. Volgens het Dublinverdrag moeten vluchtelingen asiel aanvragen in het land waar ze Europa binnenkomen. In veel gevallen is dit Griekenland. Het Europese Hof heeft echter bepaald dat asielzoekers niet langer terug gestuurd mogen worden naar Griekenland omdat dit een schending van de mensenrechten is. De kans dat hun aanvraag daar wordt erkend is immers zeer minimaal. Op dit moment loopt er een procedure over Italië. Hoewel het erkenningspercentage daar hoger is (43,5%), zijn de leefomstandigheden voor asielzoekers er erg slecht. Kritiek op asielprocedure Hoewel de procedure in ons land relatief goed is, is er toch veel kritiek. Door een wijziging in de procedure moet er nu binnen acht dagen een besluit genomen worden of iemand al dan niet mag blijven. De helft van de asielaanvragers krijgt deze korte procedure. Anderen hebben een langere procedure, die soms jaren kan duren. In deze periode van acht dagen moet de vluchteling zijn vaak traumatische tverhaal vertellen en onderbouwen. In veel gevallen is dit te kort om de nodige bewijsdocumenten te overleggen. Deze worden echter in een latere fase over het algemeen niet meer geaccepteerd. Als er niet voldoende bewijzen zijn, wordt de vluchteling meestal niet geloofd en wordt de aanvraag afgewezen. Na een eerste afwijzing kan de aanvrager in beroep gaan bij de rechter of uiteindelijk zelfs de Raad van Staten. Deze kan echter niet oordelen of het verhaal van een aanvrager 4

5 geloofwaardig is geweest voor de IND. Er zijn voor de rechter maar weinig mogelijkheden om de IND in het ongelijk te stellen. Er is ook veel kritiek op de leeftijdsonderzoeken die Nederland doet bij minderjarige asielzoekers. Maar ondanks bezwaren hiertegen blijft Nederland deze onderzoeken uitvoeren Een ander punt van kritiek betreft het feit dat het recht op opvang eindigt op het moment dat een procedure is afgerond. Het probleem voor veel afgewezen asielzoekers is dat ze niet terug kunnen keren naar het land van herkomst. Vaak is het te onveilig of mensen beschikken niet over de juiste papieren en worden niet meer toegelaten. De rechtbank heeft onlangs wel besloten dat kinderen niet meer op straat gezet mogen worden en dat gezinnen recht op opvang houden. Hiertoe zijn sinds kort twee sobere Gezinslocaties geopend in Gilze en in Katwijk. Mensen die daar verblijven hebben een meldplicht, krijgen zeer beperkt zakgeld en de opvang is zeer sober. Hierdoor vertrekken gezinnen soms zelf uit de locatie, waardoor ze hun recht op opvang verspelen. Uitgeprocedeerde asielzoekers komen vervolgens vaak bij de noodopvang uit zoals VLOT in Tilburg en Heerlen, Vluchtelingen in de Knel in Eindhoven, Vluchtbed in Breda en Vluchteling als Naaste in Helmond. Veel noodopvangorganisaties zijn echter gestopt na het generaal pardon, toen er minder vraag was naar noodopvang. Ook hebben veel noodopvangen financiële problemen doordat ze minder subsidie vanuit de gemeenten ontvangen vanwege bezuinigingen en de druk vanuit de regering. Ook het aantal vrijwilligers loopt terug. Ze zijn soms moe en moedeloos van alle tegenwerking en kunnen het niet meer opbrengen. Op de website van de stichting LOS ( is een lijst te vinden van allerlei noodopvangorganisaties. Dit waren er voorheen ruim 100 die samen zo n mensen opvingen. Nu zijn er nog 58 op de lijst te vinden, waarvan er ongeveer 40 nog zeer actief zijn. Ook grote organisaties zijn verdwenen, zo is er in Zeeland geen enkele noodopvang meer. Momenteel verblijven er ongeveer 2000 mensen in de noodopvang. Ze zijn daar erg onzeker over hun toekomst en weten niet hoe het verder moet. Sommigen proberen opnieuw asiel aan te vragen, maar nieuwe bewijzen worden vaak niet geaccepteerd. Bepaalde documenten hadden bij de eerste aanvraag al overlegd moeten worden. Ongeveer 2000 mensen vragen herhaald asiel aan. Andere proberen een verblijfsvergunning te krijgen op basis van bijvoorbeeld gezinsvorming of medische behandelingen (bijv. voor oorlogstrauma s). Leven in de illegaliteit In ons land leven ongeveer mensen zonder verblijfsvergunning, ongeveer van hen zijn uitgeprocedeerde asielzoekers. De overigen zijn mensen die na een studie in ons land blijven, mensen die bij familie of hun gezin gaan wonen, slachtoffers mensenhandel etc. Daarnaast zijn er nog zo n kinderen die zonder vergunning in ons land wonen. Deze ongedocumenteerden zijn voor een groot deel afhankelijk een netwerk van familie en vrienden en van de noodopvangen. Een goed netwerk is het vangnet om te kunnen overleven. Mensen zonder verblijfsvergunning hebben geen recht op huisvesting, geen recht op arbeid, geen recht op bijstand, geen recht op familierelaties, waardoor ze makkelijk slachtoffer kunnen worden van huisjesmelkers en uitbuiting. Ook kunnen zij hun eigen kinderen niet erkennen. Ze hebben wel recht op basisgezondheidszorg en kinderen hebben ook recht op onderwijs, maar dat is vaak niet bekend bij hulpverleners. Er zijn verschillende voorbeelden van scholen of huisartsen die ongedocumenteerden niet willen helpen omdat ze denken daarmee zelf strafbaar te zijn. 5

6 Strafbaarstelling Op 1 november jl. heeft de Tweede Kamer een wet aangenomen die illegaal verblijf strafbaar stelt. Omdat alle media-aandacht in deze weken naar de minderjarige asielzoeker Mauro uitging, is deze wet ongemerkt goedgekeurd. Op 15 november wordt de wet besproken in de Eerste Kamer en op 6 december vindt de stemming daarover plaats. De wet houdt in dat illegaal verblijf als een overtreding wordt gezien en bestraft kan worden met een geldboete van 3.800,-- of een vervangende hechtenis van 6 maanden. Er is veel kritiek op deze wetgeving in kringen van de vluchtelingenorganisaties: - Het is moeilijk om boetes te innen - vervangende hechtenis voegt niets toe - het dwingt migranten zonder verblijfsvergunning meer ondergronds - het belemmert hulpverlening - het vergroot de macht van diegenen die misbruik willen maken van de zwakke rechtspositie van de doelgroep - het is duur Reacties en vragen uit de zaal Is deze strafbaarstelling alleen in Nederland? In Duitsland, Italië en Engeland is illegaal verblijf al strafbaar, maar in de praktijk worden dit nauwelijks uitgevoerd. Nederland is wel het enige land waarin de strafbaarstelling wordt gekoppeld aan de Europese terugkeerrichtlijn. In Italië staat er voor illegaal verblijf een maximale gevangenisstraf van 4 jaar. Dit is echter in strijd met het Europese Hof. Hoe zit het met de opvang van illegalen? Het CDA heeft gezegd dat hulpverlening aan ongedocumenteerden niet strafbaar is. Maar als je een vreemdeling opneemt in je huis moet je dit wel melden aan de vreemdelingenpolitie. Hulp aan ongewenstverklaarde vreemdelingen is ook altijd al strafbaar, want het is medeplichtigheid aan een misdrijf. Ongewenstverklaard kun je al worden na 2 overtredingen van de vreemdelingenwet, een ongewenstverklaarde vreemdeling kan niet legaal worden en is crimineel als hij toch in NL blijft. Het is voor ongedocumenteerden ook erg moeilijk om een geboorteakte te krijgen voor hun kinderen. Velen durven geen aangifte te doen van de geboorte van hun kind omdat ze bang zijn voor detentie. Soms lukt het wel om aangifte te doen zonder problemen. Het LOS probeert een landelijke regeling te krijgen. Een geboorteakte is echter wel heel erg belangrijk voor een kind, het is het bewijs van bestaan. Vluchteling als Naaste lost het op door een vrijwilliger van de noodopvang aanwezig te laten zijn bij de geboorte en deze vrijwilliger aangifte te laten doen. Opgemerkt wordt dat de IND mensen illegaal maakt. Veel mensen moeten veel te lang wachten op de verlenging van hun verblijfsvergunning waardoor deze verloopt. Het LOS heeft deze problemen aangekaart bij de IND. Er zijn daar veel administratieve problemen waardoor de verlenging soms lang op zich laat wachten. IND geeft aan dat mensen als ze door een vertraging in de behandeling van hun aanvraag in de problemen komen, contact op moeten nemen met de IND. De verblijfsvergunningen worden dan met terugwerkende kracht verlengd. 6

7 Wat gebeurt er als mensen niet terug kunnen? Veel mensen vragen een vergunning op basis van een buitenschuldverklaring. Dit is echter zeer moeilijk en slechts 10% van deze aanvragen wordt toegekend. In het verhaal dat Michel zal vertellen, blijkt hoe frustrerend dit is. Het verhaal achter de cijfers Om duidelijk te maken welke verhalen schuil gaan achter deze feiten en cijfers waren twee afgewezen asielzoekers uitgenodigd die momenteel opgevangen worden bij Vluchteling als Naaste. Het verhaal van Michel Allereerst vertelde Michel, een 33-jarige man uit het Afrikaanse Guinee zijn verhaal. Hij was werkzaam in het transport, getrouwd en heeft drie kinderen. Door de militaire machthebbers werd hij gezien als leider van een opstand onder buschauffeurs en taxichauffeurs. Zij protesteerden tegen de verhoging van de belastingen en nieuwe regels en wetten die het werk voor de kleine vervoersbedrijfjes onmogelijk maakte waardoor zij geen inkomsten meer hadden. Hij werd bedreigd en uiteindelijk gevangen gezet. Daarbij werd hij ook vals beschuldigd van wapenbezit. Eerst werd hij vastgehouden in een container zonder eten en drinken. Hij werd bedreigd met een wapen en urenlang ondervraagd. Hij kon uit de gevangenis komen, door te verdwijnen. Dat betekent dat hij voor de autoriteiten niet meer leeft. Hij heeft ook geen papieren meer. Met hulp van vrienden wist hij naar Nederland te vluchten, waar hij zich meldde bij de politie. Na een procedure van twee maanden waarbij hij diverse interviews bij de IND had, werd zijn asielaanvraag afgewezen. Ook op een tweede aanvraag werd negatief besloten. Zijn verhaal wordt niet geloofd en hij moet terug naar Guinee. Na dit negatieve besluit moest hij vertrekken uit het AZC. Hij heeft een tijd op straat geleefd en bij enkele noodopvangen. Hij wil terug naar zijn familie in Afrika, omdat hij hier geen toekomst heeft en hij denkt dat zijn kinderen zonder hem geen toekomst hebben in Afrika. Hij heeft bij de ambassade van Guinee een laisser-passer gevraagd maar krijgt geen medewerking, waardoor hij niet terug kan keren. Hij verblijft nu illegaal in ons land en wordt opgevangen door Vluchteling als Naaste in Helmond. Het verhaal van Mary Daarna volgde het verhaal van Mary een 19-jarige vrouw uit Sierra Leone, die sinds enkele maanden in ons land verblijft. Na het overlijden van haar moeder werd zij door haar tante opgevoed, die lid was van een soort geheim genootschap. Als christen wilde ze niet besneden worden, maar werd daartoe gedwongen door haar tante. Ook mocht ze niet naar school, terwijl de kinderen van haar tante dat wel mochten. Mary raakte zwanger van haar neef en toen zij zelf haar dochtertje moest besnijden en met de dood werd bedreigd, vluchtte zij weg. Ze dacht hulp te krijgen van een blanke man, maar hij nam haar uiteindelijk mee naar Nederland waar ze tot prostitutie werd gedwongen. Ze wist ook daar weg te vluchten en naar de politie te gaan. Ook zij heeft een negatief besluit op haar asielaanvraag ontvangen en is nu uit het AZC gezet. Na op straat te hebben gezworven tussen daklozen en junks heeft iemand haar naar Vluchteling als Naaste gebracht en is ze daar opgevangen. Reacties uit de zaal We worden allemaal stil van deze verhalen. Maar wij laten toe dat er voor mensen als Michel en Mary geen plek is in onze samenleving. Hun verhalen worden niet geloofd, wat kunnen we hier aan doen? We moeten blijven vechten voor een plek voor deze mensen. 7

8 Het is triest te moeten constateren dat de IND en andere instanties er vanuit gaan dat mensen liegen. Ook een kleine leugen die iemand vertelt, soms omdat de waarheid te moeilijk of te pijnlijk is, wordt je heel je leven nagedragen. Er ligt hier nog een heel terrein waar wij als religieuzen werk hebben. We hebben misschien wel de leeftijd om te stoppen, maar toch moeten we doorgaan met aandacht vragen voor de situatie en werken aan een beter leven voor asielzoekers. Wij moeten steeds laten horen dat wij dit niet accepteren. Een periode van acht dagen is vaak te kort om alle documenten aan te leveren en als mensen later alsnog met hun documenten komen zijn ze te laat. We moeten blijven strijden tegen het idee dat mensen te laat zijn. De twee mensen die we nu in ons midden hebben en van wie we het verhaal hebben gehoord, hebben het geluk gehad dat ze opgevangen zijn. Maar vele anderen zwerven nog rond. Er zijn veel opvangcentra, we moeten vanuit deze centra vrienden zoeken, mensen met een groot hart, medestanders die helpen zoeken naar een oplossing. Gevraagd wordt naar de richtlijnen voor de politie en IND. Het lijkt nu dat één iemand bepaald of een verhaal geloofwaardig is. Het is inderdaad zo dat één persoon het interview doet en daar verslag van maakt, Een ander neemt de beslissing op basis daarvan. Er is dus veel afhankelijk van één persoon en of deze het verhaal geloofwaardig vindt of niet. Acties die we kunnen ondernemen Het NRV heeft begin november een brief gestuurd aan alle besturen van Religieuze Instituten om aandacht te vragen voor de situatie van ongedocumenteerden en uitgeprocedeerde asielzoekers in ons land en voor de noodopvangen. Daarbij ook een oproep om via de PIN ook met financiële steun te laten weten dat de religieuzen het werk voor vluchtelingen belangrijk vinden. Eén van de dingen die de religieuzen nog steeds kunnen doen is het schrijven van kaarten naar ongedocumenteerden die in vreemdelingendetentie zitten. Daarvoor liggen kaarten en voorbeeldteksten klaar. Daarnaast kunnen en moeten wij als religieuzen de politiek blijven aanspreken op hun verantwoordelijkheid en de gevolgen van de besluiten die zij nemen. Tijdens de laatst gehouden vredesdag in september is er een brief gestuurd aan het CDA met daarbij zo n 170 handtekeningen om te pleiten voor een humaner asielbeleid. Het CDA speelt ook een sleutelrol in het besluit van de Eerste Kamer rond de strafbaarstelling waarover vanmiddag is gesproken. Door tegen te stemmen zou het CDA deze wet nog ongedaan kunnen maken. Na afloop van de studiemiddag is door Rian Ederveen en enkele NRV-leden daartoe een brief opgesteld die via de website van de KNR is te downloaden. In deze brief worden de (CDA)- leden van de Eerste Kamercommissie voor Migratie en Asiel opgeroepen tegen het wetsvoorstel voor strafbaarstelling te stemmen. Tijdens de Algemene Vergadering van de KNR op 10 november is hier ook extra aandacht voor gevraagd. Afsluiting Zr. Maria Beneken dankt de sprekers voor hun verhaal en de tolken voor hun hulp. Ter afsluiting van de middag leest zr. Bets Verbakel een psalm van de vluchteling voor: 8

9 Psalm van een vluchteling Hoe eenzaam ben ik, in een land van vreemden, een werelddeel, waar ik niet welkom ben. Door velen niet gezien of weggekeken, ogen vol argwaan, of juist afgewend. Geen mens groet mij op straat, ik ben een niemand ik hoor hier niet, dus heb ik ook geen naam. Zij spreken niet mijn taal, verstaan mij niet, hun oren zijn gesloten voor mijn stem. Het lot, dat mij hier bracht, wordt niet begrepen, en mijn verhaal daarvan wordt niet geloofd. Zo slijt ik nu mijn jaren zonder toekomst, en loodzwaar slepen zich de jaren voort. Nog steeds word ik gemarteld, nu door heimwee en angst om wat mijn ouders wordt gedaan Verlangend naar mijn broeders en mijn zusters, nu overal ter wereld opgejaagd. Is er dan niemand meer, die mij wil kennen? geen oog dat mij wil zien, geen oor dat hoort? Is er geen hand meer, die mij vast wil houden? Ik vluchtte voor de dood, is dit dan leven? Jacqueline Roelofs-van der Linden 9