SEFEC. Met een Open Kustverdediging van Staal en Beton naar Totale Energie Transitie 2050 door Combinatie van Waterkracht, Wind en Zon

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "SEFEC. Met een Open Kustverdediging van Staal en Beton naar Totale Energie Transitie 2050 door Combinatie van Waterkracht, Wind en Zon"

Transcriptie

1 SEFEC Met een Open Kustverdediging van Staal en Betn naar Ttale Energie Transitie 2050 dr Cmbinatie van Waterkracht, Wind en Zn Visie SEFEC / Versie 01 Februari 2009 R.J. Santema

2 Meer dan it een duurzame ttaalplssing urgent Dit jaar 2009 met het gebeuren. In december 2009 willen regeringsleiders in Kpenhagen een nieuw klimaatakkrd sluiten. De tijd dringt, het Kyt prtcl lpt in 2012 af. Wereldwijd wrdt de ndzaak van een nieuw klimaatakkrd erkend. Tenemende drgte en hitte, extreme neerslag, slinkende gletsjers, smeltende sneeuwmassa s, verzuring van nze ceanen als gevlg van vermaat aan klstfdixide en een stijgende zeespiegel hebben daar wel vr gezrgd. Tt stand kmen van een nieuw klimaat akkrd zal meizaam zijn, z bleek tijdens een recente UN klimaatcnferentie in Pznan. Regeringsleiders bezweren daar dat de financiële crisis hun klimaatbeleid niet zal verstren. Elk land leek echter zijn eigen delen te frmuleren m zichzelf in bescherming te nemen en z nder de verregaande maatregelen uit te kmen. De rijke landen namen hun kwakkelende ecnmieën met tientallen miljarden tegelijk in bescherming. De derdewereldlanden mesten bedelen m 80 miljen dllar vr een fnds m hun klimaatbeleid te kunnen betalen. Situatie in de EU De EU heeft het vrnemen m in 2020 tien prcent pwekking dr duurzame brnnen te bereiken (vijf prcent in 2010). De haalbaarheid van dit plan lijkt bij vrbaat al kansls. Verschillende landsbelangen vaak in relatie met belangen van natinale industrieën en ntbreken van de juiste kennis bij beleidmakers staan cncrete stappen richting Ttale Energie Transitie 2050 in de weg. In deze tijden van crisis zijn landen beducht vr hun cncurrentiepsitie. De ecnmische crisis heeft wereldwijd veel industrieën in een ruwe zee den belanden. Staalindustrie, Infra (wegen, vaarwegen en sprwegen) en grte waterbuwkundige prjecten kmen in prblemen dr uitblijven financiering. De EU vrnemens en uitspraken zijn in een dichtbevlkt land als Nederland, dat niet ver een scala aan pties beschikt vr pwekking van energie met een geringe CO2 uitstt, veel lastiger te realiseren dan in bijvrbeeld Frankrijk (kernenergie), Nrwegen (waterkracht), Spanje (pv- en csp centrales), IJsland (gethermie) en Duitsland (veel landppervlak beschikbaar vr gedkpere windenergie-p-land). Huidige situatie in Nederland en België Eén van de weinige pties die vr ns land verblijft- windenergie p zee is zeer duur in aanschaf en nderhud en zeer fluctuerend. Het Nederlandse kabinet det alsf windenergie p zee - de beste ptie is. December 2008 is dr de ministerraad vergaderd ver het aanleggen van 2 enrme windmlenparken vr de kust met een geïnstalleerde capaciteit van megawatt. Windmlenpark prductiefactr circa 0,37. Ttaal Nederlandse energieverbruik = MW (ttaal elektriciteitsverbruik MW). Geeft x 0,37 / = 2%! Geschatte ksten vr de 2 megaparken: 26 miljard eur, excl. aansluit kabels. Tweederde p te brengen dr private partners. Windmlens: Technische levensduur ca 8 jaar. Andere prblemen in prces naar ttaalplssing mee te nemen Zetwatersnd: wellicht een prbleem grter dan het klimaatprbleem. Wereldwijd sterven dagelijks mensen dr verntreinigd drinkwater. Ruim 100 miljen mensen in Eurpa hebben geen tegang tt schn strmend water =16 prcent huishudens. Wereldwijd hebben 900 miljen mensen geen tegang tt schn drinkwater en meten 2,5 miljard mensen het stellen znder gede sanitaire vrzieningen. De tename van regenval en de drgere en hgere temperaturen in de meren, rivieren en de zee in bijvrbeeld Zuid-Eurpa, kunnen leiden tt de uitbraak van veel watergerelateerde ziekten Andere prblemen in Nederland: Naast prblemen p klimaat- en drinkwater gebied en gevlgen van ecnmische crisis hebben we in Nederland en België te maken met andere grte prblemen: - vrtdurend phgen kustverdediging en dijken langs rivieren. Tt 2050 jaarlijks 2 miljard eur ndig vlgens Nederlandse DeltaCmmisie en dit is exclusief tussentijdse schade dr strmen. - het steeds dieper zakken van Nederland (> 1 meter per eeuw) - steeds verdere verstikking van spr- en wegennet - verzilting van drinkwater buffers in kuststreek en daling van het grndwater - gestage daling van grndwaterpeil in België. Grndwater in België raakt uitgeput. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 2

3 In 2030 leeft, wnt en werkt circa 80% van de wereldbevlking in rivierdelta s. Ndzaak kers wijzigen Uit bvenstaande met duidelijk zijn dat Nederland, België, Eurpa en de Wereld de kers meten wijzigen en het vizier meten richten p plssen van meerdere grte prblemen tegelijkertijd. Multifunctinal Fld Barrier Bvenstaande mix van prblemen en het uitblijven van cncrete stappen hebben geresulteerd in mijn Visie vr een wereldwijd te te passen Multifunctinal Fld Barrier geschikt vr plaatsing in kustgebieden en rivierdelta s tt circa 30 meter diepte. Hfddel: een Open Kustverdediging gecmbineerd met plssen Zetwatersndprbleem en Ttale Energie Transitie 2050 en tegelijkertijd aanpakken per gebied, land en werelddeel van andere in dit Visie dcument genemde prblemen. Huidige situatie: - tt 2050 is er vlgens Deltacmmissie per jaar tt 2 miljard eur ndig m Nederlandse kustverdediging p rde te maken en te huden (exclusief tussentijdse schade dr strmen). - Wereldwijd hebben 900 miljen mensen geen tegang tt schn drinkwater en meten 2,5 miljard mensen het stellen znder gede sanitaire vrzieningen. - Brede pvatting dat Fssiele Brandstffen en Kernenergie de enige basislast pties zijn m de wereld van vldende energie te vrzien. Cnclusie: Als we naar Ttale Energie Transitie in 2050 willen met er urgent een nieuwe duurzame basislast gevnden wrden. Oplssing vr nieuwe duurzame basislast Oplssing in Visie SEFEC vr Ttale Energie Transitie 2050 is gecmbineerd tepassen ffshre van 5 duurzame energie pwekvrmen: Blue-Energy, Tidal Energy, Hydr Energy, Slar- en Wind Energy. 1) Blue-Energy: Energie pwekken dr ptentiaalverschil tussen zet en zut water middels membranen van plyethyleen = bterhammenzakjes plastic. Vrwaarden: - geneg zut water. Ongeveer 97% van al het water p aarde is zut. - geneg zet water. Jaarlijks strmt 296 tt 354 km³ zet rivierwater in de Nrdzee - geneg ppervlakte creëren vr Blue-Energy units. Energielevering van 12 W / per m² is reëel - geneg brine water. Dr mengen restprduct van desalinatin units wrden zelfde cndities van uittredende water als mgeving zeewater gegarandeerd (Milieuvrwaarde). 2) Tidal Energy: energie pwekken dr zeewater langs een aantal waterturbines, achter elkaar geplaatst in een lange afsluitbare buis, te laten strmen. Vrwaarden: - geneg hgteverschil binnen en buiten triangles. Dr getijdenwerking 2x per dag ntstaat een hgte verschil. Met behulp van zeewaterpmpen per caissn kunnen afgeslten triangles bvendien extra pgepmpt wrden en z vertllige energie bijvrbeeld s nachts gebruiken. - Met al uitgebreid in de praktijk getest zijn. Deze waterturbine wrden in sluizen Afsluitdijk getest. - Geneg dijklengte vr tepassen p grte schaal. 3) Hydr-energy: energie pgewekt dr waterturbines, geschikt vr energie pwekken in langzaam strmend water, te plaatsen in inlaatpeningen van ieder caissn. Vrwaarden: Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 3

4 - Met geneg langzaamstrmend zeewater zijn. Dr inlaatpeningen caissns strmen triangles p regelmatige basis met langzaamstrmend zeewater vl. - niet schadelijk vr het visbestand. In test fase is mdel hier p aangepast (Milieuvrwaarde) - Met al uitgebreid in de praktijk getest zijn. Deze waterturbine in Nrwegen en Canada getest. - Geneg dijklengte vr tepassen p grte schaal. 4) Slar Energy: energie pgewekt dr znnepanelen. Vrwaarden: - znnepanelen geschikt vr zutwater mgeving - geneg dijklengte en ppervlakte vr tepassen p grte schaal 5) Wind Energy: energie pgewekt met ffshre windmlens. Vrwaarden: - Tepassing zdanig dat huidige grte nadelen van wind energie: duur in aanschaf en nderhud en zeer fluctuerend waardr lage prductiefactr, gereduceerd wrden. Dr de windmlen te plaatsen p een met het caissn geïntegreerde betnnen skkel kunnen ksten gereduceerd wrden. Dr grtere kracht bestendigheid kunnen grtere vermgens tegepast wrden en windmlens bij slecht weer langer drdraaien. Dr een nderhudsprlijn bven p de caissns te vrzien kunnen nderhudsksten gereduceerd wrden en kan prductie factr sterk stijgen ten pzicht van de huidige 0,37 factr. - Met al uitgebreid in de praktijk getest zijn. - Geneg dijklengte vr tepassen p grte schaal. Vrwaarden vr tepassen van cmbinatie vijf duurzame energie pwekvrmen: - Ten dienste van en waar mgelijk integreren van huidige fssiele- en nucleaire energie pwek vrmen en huidige duurzame energie pwek vrmen (bestaande ffshre windmlenparken, bimassa centrales, afvalverbranding centrales) - Decentrale energie-infrastructuur = drie hfdverdeel distributienet inrichtingen per triangle - Per caissn een gemeenschappelijke aansluitkabel en krachtverdeelinrichting vr verbruikers - Als er geen vraag is naar energie nshre wrdt de energie gebruikt m triangles p te pmpen - Bestaande windmlenparken p zee wrden aangeslten p strmkabel distributienet van Multifunctinal Fld Barrier SEFEC Santema Envirnmental Friendly Energy Cnsultancy SEFEC pgericht p 16 april Gespecialiseerd in: - alleen plssingen zeken en cmbinaties tepassen met WIN-WIN situaties - helikpter view ver energie en milieu gerelateerde innvatiegebieden - altijd uitgaan van het meten is weten principe vr plssingen - altijd vraf een brede Risicanalyse maken - altijd lange termijn Onderhudsmanagement visie integreren in plssingen SEFEC gespecialiseerd in ntwikkelen en tepassingsmgelijkheden implementeren van verschillende cmbinaties van duurzame energie pwekvrmen en dat weer cmbineren met plssingen vr andere gigantische prblemen. Drinkwater genereren uit zeewater en duurzaam cntainer/gederen- en persnen transprt zijn nder andere multifunctinele pties van de Multifunctinal Fld Barrier. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 4

5 Inleiding: Een blueprint vr een Open Kustverdediging en Ttale Energie Transitie 2050 Bedrijfsleven, verheid, kennisinstellingen en maatschappelijke rganisaties zetten zich al gezamenlijk in m ervr te zrgen dat de energievrziening in 2050 duurzaam is. Energie met dan schn zijn, vr iedereen betaalbaar en met cntinu kunnen wrden geleverd. Dit prces gaat echter te langzaam en zeer ngestructureerd. Grene Revlutie Om dit tch te bereiken zu de wereld een revlutie p het gebied van schne energie meten beginnen anders stijgt de uitstt van schadelijk breikasgas tt 2050 met 130 prcent. Het Internatinaal Energy Agency heeft berekend dat m de uitstt van breikasgassen in 2050 met de helft terug te dringen er miljard eur ndig is aan extra investeringen in ntwikkeling van schne technlgieën. Om dit del te bereiken, zuden vlgens IEA directeur Nbu Tanaka in een nderzeksrapprt jaarlijks 32 nieuwe kern- f klencentrales en nieuwe windmlens in de wereld meten wrden gebuwd. De wereld staat vr de afschrikwekkende cmbinatie van een sterk stijgende energiebehefte, een tenemende uitstt van breikasgassen en krimpende vrraden fssiele brandstffen. Grtere reductie CO2 uitstt ndzakelijk Op 14 januari 2009 is dr het Wrld Watch Institute een studie gepubliceerd waarin gesteld wrdt dat de mndiale CO2-uitstt in 2050 tt nul zu meten zijn gereduceerd. Dit is de reden dat we Ttale Energie Transitie 2050 als één van de hfddelen stellen. De vermindering van de uitstt zu k sneller meten verlpen. De studie is pgesteld dr maar liefst 47 wetenschappers. We hebben het geluk in een tijd te leven waarin we de klimaatramp ng steeds kunnen afwenden, zei Rbert Engelsman van de Wrldwatch bij de presentatie van het rapprt. Maar er is niet veel tijd meer!. Een plssing kan er alleen kmen als brede lagen van de bevlking erbij betrkken wrden en als er vldende plitieke wil gevnden wrdt m de verstap te maken naar hernieuwbare brnnen en nieuwe manieren van leven die rekening huden met de grenzen van de aarde. Het rapprt pleit tevens vr extra inspanningen m zich aan het veranderende klimaat aan te passen. De gemiddelde temperatuur p aarde is al met meer dan 0,8 graden Celsius gestegen en wetenschappers schatten dat een verdere stijging met 1 graad nvermijdelijk is dr de breikasgassen die al in de atmsfeer terechtgekmen zijn. Stijgt de temperatuur wereldwijd met meer dan twee graden, dan betekent dat een grt gevaar vr de mens en ecsystemen veral ter wereld, inclusief het verdwijnen van dier- en plantsrten en kraalriffen vanwege CO2-verzuring van ceanen, een terugvallende vedselprductie en watersnd vr miljenen mensen. Waar blijft de Creatieve Energie? Zijn er geen alternatieven vr Ttale Energie Transitie in 2050? Tt nu te zijn er geen plannen gepresenteerd vr Ttale Energie Transitie Oplssingen vr een gecmbineerd aanpakken met andere gigantische wereldwijde prblemen daar is, ndanks uiterste ndzaak, ng helemaal niet ver gesprken. Energie Transitie vraagt én geeft, z blijkt uit deze Visie van SEFEC; Creatieve Energie. Gebruik makend van zveel mgelijk van de huidige ntwikkelingen p gebied van duurzame energie pwekking, in deze Visie een vrstel en argumentatie een brede haalbaarheidstudie te den vr Ttale Energie Transitie 2050 gecmbineerd met ndzakelijke aanpak van andere gigantische prblemen. Nederland, België, Eurpa en de Wereld hebben p dit mment, wat betreft energievrziening, vral behefte aan een gedkpe en stabiele basislast. Of een nieuwe duurzaam pgewekte basislast geschikt zal zijn is het hfddel van een haalbaarheidstudie en pilt Energiecentrale Afsluitdijk. Creatieve Energie: gids naar haalbaarheidstudie en pilt Energiecentrale Afsluitdijk. Een grndige en zeer brede Risicanalyse zal een belangrijk nderdeel meten vrmen van deze haalbaarheidstudie. Creatieve Energie: tegelijkertijd in het Multifunctinal Fld Barrier - mdel zveel mgelijk andere plssingen integreren vr diverse andere gigantische prblemen waar we in Nederland specifiek, in Eurpa en Wereldwijd mee gecnfrnteerd wrden. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 5

6 Creatieve Energie gebruiken richting een breed gedragen en tepasbaar cncept. Tt nu te is er geen duidelijke lijn te ntdekken en zijn er geen handvaten vr een prces richting een ttaalplssing vr genemde prblemen. Oeverlze discussies ver he ver de tekmstige waterspiegel wel niet zal stijgen en in heverre klimaatprblemen verrzaakt wrden dr CO2 emissies, vertrebelen het zicht p heldere einddelen. Orzaken: - het ntbreken van visie, kennis, leiderschap en LEF bij verheid, wetenschap en bedrijfsleven m innvatieve plssingen m te zetten naar een business mdel van breed gedragen en tepasbare plssingen. Te lang nadenken (talmen) en daarm niet de sleep gaan trekken. - ntbreken nderlinge samenwerking verheidsinstanties - grtere andere belangen bij energiebedrijven, liemaatschappijen en grte natinale industrieën - het verdedigen van landsbelangen bven het algemene belang Het Pldermdel naar Nederlands vrbeeld met daarm drastisch mgegid wrden. Letterlijk: - dr applicatie van Multifunctinal Fd Barrier met als nderdeel een aaneenschakeling van triangles waar we zeewater in laten strmen en pmpen in plaats van er uit pmpen Figuurlijk: - dr de Overheid het begbeeld te laten zijn in prces (leiderschap tnen) - dr alleen Business Opprtunities te scheppen met WIN WIN situaties - dan alleen is er cmmittent en kunnen we afstevenen p gemeenschappelijke delen Daarm vier Hfdrutes bevaren: A. SEFEC wil de Kyt II cnferentie, die eind 2009 in Kpenhagen plaatsvindt, prepen tt drie maatregelen: - wereldwijd gaan tepassen van Multifunctinal Fld Barriers in rivierdelta s en kustgebieden m een duurzame Open Kustverdediging, plssing vr Zetwatersnd prbleem en Ttale Energie Transitie 2050 mgelijk te maken - niet langer verhullen f ls zien dat er dringend in cmbinatie met bvengenemde; plssingen gevnden meten wrden vr meerdere andere gigantische prblemen waar de wereld mee gecnfrnteerd wrdt - afspraken maken ver grte investeringen in nieuwe manieren van leven als gevlg van aanpassingen dr klimaatverandering. B. In het kader van wereldwijde campagne Ttal Energy Transitin FIFA Wrld Cup Suth Africa FIFA Wrld Cup Brazil FIFA Wrld Cup Belgium and Hlland? De missie vr dit wereldkampienschap vetbal: Get the Wrld United fr Ttal Energy Transitin C. In het kader van wereldwijde campagne Ttal Energy Transitin Olympic Summer Games Antwerp Olympic Summer Games Amsterdam Olympic Summer Games 100 years Anniversary Amsterdam/Antwerp? De missie vr deze Olympische Spelen: The Ttal Energy Transitin 2050 Halfway Games. D. Vr bvenstaande een raamwerk vr Business Oprtunities met WIN WIN situaties neerzetten Alphen a/d Rijn, 4 februari 2009 R.J. Santema Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 6

7 Raamwerk vr Business Opprtunities Missie Met een Open Kustverdediging van Staal en Betn naar Ttale Energie Transitie 2050 dr cmbinatie van Waterkracht, Wind en Zn. Duurzaamheid vraagt m publieke verantwrdelijkheid vr publieke gederen. Willen we nze energievrziening vlledig aan de markt verlaten, f is die z essentieel vr ns vrtbestaan, dat de gemeenschap en de verheid daar direct betrkken meten blijven? In de Visie van SEFEC kan een geznd kapitalistisch systeem kan niet znder een actieve rl van de staat en met de gemeenschap en verheid directe betrkkenheid huden niet alleen met energievrziening, maar k met drinkwatervrziening en rilering. Daarm de vlgende uitgangspunten: - Initiëren van brede haalbaarheidstudie dr hfd stake hlders vertegenwrdigers uit plitiek en verheidsinstanties (welke acties, wanneer, wie financiert?) - Verdere deelnemers uit: a) wetenschap ( ter tetsing), b) bedrijfsleven (wie kan het uitveren?) en beheerders (wie gaat het expliteren?) - Visie in de praktijk tetsen via pilt Energiecentrale Afsluitdijk (meten = weten) - De resultaten van de haalbaarheidstudie en pilt tetsen p vijf sleutelfactren: a) ksten en financieringsmgelijkheden, b) belasting van milieu, c) Business Opprtunities ndig vr verdere investeringen (WIN WIN), d) de vrzieningszekerheid van duurzaam electriciteitspweksysteem en e) nderhudsvriendelijk ntwerp - Bij verder uitwerken SEFEC Visie zveel mgelijk gebruik maken van: baseren p vrassemblage, gebruik maken bestaande technieken en bestaande deskundigheid. - Dr multifunctinaliteit (integreren van diverse plssingen vr andere gigantische prblemen) lage drempels creëren vr investeerders (WIN WIN). - Dr nderhudsvriendelijk ntwerp lage drempels creëren vr investeerders. Telichting: Eind 2008 heeft Shell Nederland bekendgemaakt, bij mnde van CEO Peter de Wit, dat gezien de vastgestelde extreem hge ksten vr nderhud van het 108 MW-windpark bij Egmnd er niet meer in de buw van windparken p zee geparticipeerd wrdt. SEFEC is gespecialiseerd in advies nderhudsvriendelijk ntwerp en lange termijn nderhud. De 5 MW vrgeassembleerde in ieder caissn geïntegreerde windmlen met betnnen skkel wrdt met een speciale nderhudsrailverbinding bvenp de caissns eenvudig en gedkp nderhuden. De Multifunctinal Fld Barrier is een aaneenschakeling van zgenaamde triangles vr de kust met daartussen pen Osterschelde dammen en pen Maeslandkeringen m de getijdenwerking langs de kust in stand te huden. Per triangle is een werkeiland geprjecteerd waarp faciliteiten vr nderhud apparatuur zals: windmlen generatren en bladen, zeewaterpmp packages, lw en high stream waterturbine packages, Blue-Energy units, desalinatin units, drinkwater pmp packages, warmtepmp packages, slar panels, zeewater inlaat schuiven, aandrijvingen van Maeslandkeringen etc. Alle installaties van de in de Multifunctinal Fld Barrier geïntegreerde ffshre vliegvelden en gederen/cntainer (transit) havens kunnen tevens vanuit deze beschermde werkeilanden nderhuden wrden. Dit is namelijk een zeer grt en nderschat prbleem bij de huidige plssing van de verheid m vluchten van Schiphl bij andere kleine luchthavens nder te brengen. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 7

8 Gewenste situatie in 2009 De gewenste ntwikkeling van een pilt Energiecentrale Afsluitdijk vanuit een haalbaarheidstudie p te zetten en ndig m de ndzakelijke expertise te verkrijgen van het gecmbineerd tepassen van: Blue Energy, Tidal Energy, Hydr Energy, Slar Energy en Wind Energy. Hfddelen 2009 Eerste Hfddel: a) aantnen met pilt dat met p grte schaal gecmbineerd tepassen van deze vijf duurzame energiepwekvrmen Ttale Energie Transitie 2050 haalbaar kan zijn b) aantnen dat met diverse duurzame tepassingsmgelijkheden de Multifunctinal Fld Barrier een interessant investeringsbject blijkt vr grte investeerders en het bedrijfsleven wereldwijd c) met dit nderzek aantnen dat er uitstekende exprtmgelijkheden zijn en Business Opprtunities gecreëerd wrden, ndig vr verdere investeringen. Tweede hfddel: Vertalen van deze Visie in alle wereldtalen zdat er nagedacht en plannen gemaakt kunnen wrden ver uitvering van Multifunctinal Fld Barriers p andere plekken in de wereld. Derde hfddel: Blueprints maken vr Multifunctinal Fld Barriers in de vlgende delta s en kustlcaties van: landen rnd de Ierse zee, landen in de glf van Venetië, landen in de glf van Lyn, Nrd Afrikaanse landen inclusief kustgebieden Gaza en Israël, Ost-Afrikaanse landen, landen in Perzische Glf, landen in Glf van Mexic, landen in Glf van Bengalen, landen rnd Ost- en Zuid Chinese Zee en rndm Australië. Vrstel 1 e kstenpzet, gebaseerd p start in 2010 Sterk milieubeleid is juist ged vr de ecnmie: Een milieubeleid dat Nederland zelfvertruwen geeft, ged is vr de ecnmie en ns beschermd tegen het water, is geprgnsticeerd p meer dan 1,25 miljard eur per jaar in en vanaf He kunnen we Nederland geznder en mier maken en tegelijkertijd nze ecnmie- en exprtpsitie versterken? Dr het innvatiebeleid vlledig te richten p duurzaamheid en de kwaliteit van leven, met langetermijneffecten in ecnmie en werkgelegenheid. Oplssingen vr milieuprblemen zullen z mtren van werkgelegenheid zijn. Belangrijk in deze barre tijden van ecnmische crisis. Waar zijn we internatinaal gezien ged in? Nederland en België zijn wereldspelers in grte weg- en waterbuw prjecten. Kunnen deze vraagstukken z wrden aangepakt dat k de huidige generaties willen investeren? Dat kan als het kabinet leiderschap tnt en bereid is te investeren. Z kan het praken van de Nederlandse gasvrraad en de afhankelijkheid van het buitenland wrden pgevangen met maatregelen die de uitstt van CO2 sterk verminderen. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 8

9 Vrstel investeringen in en vanaf 2010: miljen in te zetten vr ketenntwikkeling Multifunctinal Fld Barriers miljen vr pilt Energiecentrale Afsluitdijk miljen vr maatregelen energie-efficiëntie miljen vr thema s als mbiliteit miljen vr haalbaarheidstudie Multifunctinal Fld Barrier en pzetten en beheer van een Energie Transitie 2050 fnds naar vrbeeld van de Engelse Carbntrust m een veelvud van private investeringen ls te maken miljen vr snelgreiende landen als India en China m hen te stimuleren p het gebied van CO2-reductie miljen m Nederland te leren mgaan met een stijging van de zeespiegel. Willen de zeedijken binnen tien jaar vlden aan de Deltanrm, dan is 200 miljen eur per jaar extra ndig. Dit geld kan wrden pgebracht dr de waterschappen. Besteding van deze middelen kan wrden gericht p tepassen cmbinaties ter vergrting van de veiligheid tegen verstrming miljen vr plannen verbrengen van luchthavens naar zee, verslag havens p zee en snelverver van persnen en gederen middels energievriendelijke sprwegen zu het kabinet z n 100 miljen extra in meten zetten. Met name in de Randstad kan daarmee de leefbaarheid vergrt wrden. Lage pririteit vr verbreden van snelwegen en nieuwe snelwegen aanleggen. - Vr 50 miljen zuden gemeenten daarmee gehlpen kunnen wrden - Internatinaal met Nederland armere landen helpen weerbaar te wrden tegen klimaatverandering. Een bedrag van 100 miljen eur per jaar vr water en natuur in lijn met het Kyt-verdrag is hier p zijn plaats. - Verder zullen er in het binnenland aanpassingen gedaan meten wrden vanwege nieuwe situatie kustbinnenvaart en sprwegverbindingen (vlledige ntsluiting van het Nrden van Nederland). Een natinale pt van 100 miljen eur per jaar kan helpen. Samenvattend: Er met ng meer pririteit gegeven wrden aan aanpak van klimaatverandering m neerwaartse spiraal huidige diepe ecnmische crisis m te buigen. Naast aanpassing van wet- en regelgeving is een investering van meer dan 1,25 miljard eur ndig per jaar ingaande per 2010 na Kyt II. Prcessen die al in werking zijn gezet Er zijn al een aantal prcessen in werking gezet. Een eerste stap zal meten zijn deze prcessen te inventariseren en vandaar uit te bekijken wat er ndig is he deze haalbaarheidstudie te bemannen en te bekstigen. Bijvrbeeld: a) Het ministerie van Ecnmische Zaken stimuleert de ntwikkelingen p gebied van Blue Energy met het innvatieprgramma Watertechnlgie. Z draagt EZ 35 miljen eur bij vr de peride vr het Technlgisch Tp Instituut Wetsus. Bedrijven en kennisinstellingen dragen zelf k 35 miljen eur bij. b) In 2008 is een pref bij Brssele gestart met getijdenenergie. Minister Van der Heven heeft eur uitgetrkken m het experiment met een zgeheten wave rtr mgelijk te maken. c) Interprvinciaal Overleg (IPO) De twaalf prvincies investeren tt 2011 minstens 200 miljen eur in klimaat- en energieprjecten. Op wensdag 14 januari 2009 is hiervr een akkrd getekend. Dr samen aan klimaatprjecten te werken, willen zij klimaat- en energieprjecten sneller uitveren en kennis ver nieuwe technlgieën delen. Prjectrganisatie pilt Energiecentrale Afsluitdijk Eind 2007 tekenden Rijkswaterstaat, energiebedrijf Enec, nderzekinstituut Wetsus en het bedrijf REDstack membranen een verklaring waarin ze afspraken p de Afsluitdijk een centrale van 200 megawatt vr Blue Energy te buwen. Vanuit een haalbaarheidstudie naar een pilt vr de Multifunctinal Fld Barrier de prjectrganisatie als vlgt uit te breiden. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 9

10 Een prjectrganisatie Energiecentrale Afsluitdijk met hfdgrepen: - Supergrid (kppeling en transprt elektriciteit) - Civiel (uitvering caissns, aanpassen dijken, pslagtanks, sluizen, Osterschelde dammen, Maeslandkeringen, transprtkkers aardgas-, elektriciteit - en zetwaterleidingen) - Transprt (tunnels, bruggen en transit havens sprwegen) - Blue-Energy - Tidal Energy (lage strmsnelheid water turbines in grte drlaatpeningen) - Hydr Energy (hge strmsnelheid water turbines in buizen) - Slar Energy (zeewaterbestendig) - Wind Energy (windmlens p betnnen skkels) - Offshre luchthavens in Thames Delta en in mnding Nrdzee kanaal bij IJmuiden - Milieu verantwrde binnenvaart (geschikt vr Eurpese kustwateren) - Desalinatin units en sub-grepen: - milieuaspecten - subsidie/financieringszaken - nderhudszaken Gegrafie: Haalbaarheidstudie: SEFEC Hme Office en het splinternieuwe LEF future center van Rijkswaterstaat in Utrecht; de creatieve htspt, waar ideeën kunnen uitgreien tt baanbrekende visies en innvatieve plssingen. Piltlcatie: Energiecentrale Afsluitdijk Prtfli en klanten: SEFEC zet mede de hfdlijnen uit p het gebied van ntwikkeling van Multifunctinal Fld Barrier: Bijdrage in selecteren en sturing prjectgrepen brede haalbaarheidstudie Bijdrage in vertalen van dit plan in alle wereldtalen Bijdrage in aanbren van financieringsbrnnen vanuit EU, EZ, Wereldbank en andere kanalen Hfd stake hlders vr haalbaarheidstudie en pilt Energiecentrale Afsluitdijk : Rijkswaterstaat: is de uitveringsrganisatie van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Werken aan drge veten, vldende en schn water, vlt en veilig verkeer ver weg en water. Waterinnvatiebrn, krtweg WINN: det namens Rijkswaterstaat nderzek naar nieuwe, innvatieve plssingen vr vraagstukken die met waterbeheer te maken hebben Deltares: is een internatinaal tnaangevend instituut p het terrein van waterbeheer en buwen in deltagebieden. Het ntwikkelt kennis p deze nderwerpen, en past deze te in pdracht van verheden, adviesbureaus en industrie. DuurzameEnergie Kepel: met als deelnemers: Arcadis (Alkyn), ASN Bank, ECN, Ecncern, ENECO, Essent, Grntmij, Hlland Slar, Nrtn Rse, Raedhuys Hlding B.V., Stichting Platfrm Bi-energie, Stichting Warmtepmpen, TNO Buw, Vereniging NVOE, Vereniging NWEA Tennet, GasTerra en WINN; strm-, gas- en waterleidingnetwerken. Adviesbureau KEMA: bezig met nderzek naar Blue Energy en slimme strm distributienetwerken Buwend Nederland: verkepelende rganisatie vertegenwrdigt alle grte buw- en infrabedrijven Eurtunnel: beheerder/explitant kanaaltunnel en Railln Nederland N.V. Blue-Energy prjectgrep, bestaande uit: Rijkswaterstaat, energiebedrijf Enec, nderzekinstituut Wetsus en het bedrijf REDstack membranen Nethwater: een samenwerkingsverband vr een pilt ntzilting tussen Evides Waterbedrijf, Nrit Membrane Technlgy, en adviesbureaus Witteveen + Bs en Ryal Haskning Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 10

11 Onderscheidend Vermgen Visie SEFEC nderscheidt zich van alle andere plannen en prjecten dr: Een kustverdediging waarbij pen strmvledkeringen een belangrijk nderdeel zijn. Beheft nageneg geen nderhud en kan tt in verre tekmst zware strmen in cmbinatie met springtij weerstaan. De getande triangles vangen de grtste klappen p en breken het glvengeweld. Opgestuwd water en/f springtij zijn een vrdeel mdat de triangles tt grtere hgten vl kunnen lpen. Nadat het waterniveau p zee gezakt is kunnen de waterturbines hun werk den. Het Blue Energy energie pwek prces is een cntinu prces nafhankelijk van de weersmstandigheden. Een eerste aanzet vr een realistisch ttaalbeeld vr einddel Energie Transitie 2050 te geven. Het eerste Ttaalplan wat als wereldwijde plssing vr klimaatprblemen wrdt gepresenteerd. Een Multifunctinal Fld Barrier vr de Nederlandse en Belgische kust levert een geprgnsticeerde duurzaam pgewekte basislast van maar liefst megawatt (50% Nederlandse energieverbruik). Een invulling geven aan de ntbrekende schakel tt p dit mment, een gedkpe en stabiele basislast vr de energievrziening als alternatief vr kern- en fssiele energiecentrales. Alle landen in de wereld znder fssiele brandstfvrraden nafhankelijk maken van al gevrmde en ng te vrmen lie-, aardgas-, steenkl-, kernenergie- en windenergie kartels. De caissns van Multifunctinal Fld Barrier vervaardigt van relatief gedkpe en beprefde materialen; betn en staal. Bijna vlledige vrassemblage p werkeilanden, zals Neeltje Jans fungeerde vr vltide Deltawerken, en dus een transparante en kstenbesparende uitvering. Gebruik maken van praktijkgegeven dat de getijden p de Nrdzee vrtkmen uit de getijdeglf in de Nrdelijke Atlantische ceaan. Eb en vled wisselen zich af in een ritme van 12,5 uur. De getijglf lpt, p grnd van het Criliseffect, m Schtland heen tegen de klk in langs de Engelse kust. Ongeveer 12 uur later is de Duitse bcht bereikt. Werking Energiecentrale Nrdzee met basislast van megawatt is mede gebaseerd p de sequence van deze getijglf. Dr te kiezen vr een Eurpese plssing, vldende draagkracht creëren (abslute vereiste!) en z de Eurpese industrieën en investeerders een belangrijke steun in de rug geven. Vlledig aan de grte wens van Nederlandse pensienfndsen vlden dat pensiengeld in Nederlandse infrastructuur gestken kan wrden. Aan de wensen van natinale en internatinale beleidmakers vlden (er wrden nu miljarden in natinale ecnmieën gepmpt) m wereldwijd kwakkelende ecnmieën uit een diep dal te trekken. Gebruik maken van een cmbinatie van vijf duurzame energie pwekvrmen. Daarmee de respectievelijke nadelen van individuele tepassingen reduceren. Grtste winstfactren te verwachten dr factren nderhudsgeveligheid, ksten en fluctuatie sterk te reduceren bij Wind Energie en dr verblijvend pekelwater zetwaterwinning te gebruiken vr Blue Energy Met behulp van mgekeerde smse een levering per dag per caissn (van 250 meter lengte) van maximaal kubieke meter drinkwater, gemaakt uit zeewater. Dr de grte buffer/pslagmgelijkheden van zet water in de caissns: a) vr Blue Energy gebruik, aangeverd van rivieren en meren (bijvrbeeld IJsselmeer) en b) vr drinkwater gebruik afkmstig van de desalinatin units geïntegreerd in ieder caissn, een belangrijke stap richting plssing geven vr steeds grter wrdende en sterk nderschatte drinkwatertekrt in de wereld Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 11

12 Zveel mgelijk bestaande kustgebieden, kustwateren en gedeelten van zeeën de getijdenwerking in takt laten dr pen Osterschelde dammen en Maeslandkeringen. Naast plssing aandragen vr Ttale Energie Transitie 2050 k verscheidenheid van plssingen vr andere wereldwijde prblemen in Multifunctinal Fld Barrier integreren. Een supergrid als nderdeel van Multifunctinal Fld Barrier vr distributie pgewekte strm, aardgas en drinkwater als geïntegreerd nderdeel Multifunctinal Fld Barriers. Een Eurtunnel sprlijn als geïntegreerd nderdeel van deze Multifunctinal Fld Barriers met een directe verbinding ver Multifunctinal Fld Barrier tussen Calais in Frankrijk en Esjbjerg in Denemarken met verschillende ffshre gederen/cntainer transit lcaties, ffshre vliegvelden en aansluiting p bestaande Eurtrans kanaaltunnel netwerk tussen Lnden en Parijs. Met de sprlijn alternatieven biedend in geval van bstructie (bijvrbeeld nderlpen tunnels Betuwelijn met rivierwater) vr transprt van gederen richting Duitsland via Belgische Hgland. Gebruik makend van de al aanwezige kennis in Nederland van bijvrbeeld de Deltawerken (bijv. Osterscheldedam en Maeslandkering in Nieuwe Waterweg), gas en elektriciteitstransprt ver grte afstanden en grte internatinale Infra structurele buwwerken als Kanaaltunnel, Betuwelijn, Bruggen ver Skagerak en andere eilandverbindingen in Denemarken, Cntainerverslag p Maasvlakte etc. Opzet zdanige vrm gekzen dat investeren in (nderdelen van) Multifunctinal Fld Barrier laag drempelig is. Interessant vr zveel mgelijk investeerders wereldwijd. Mgelijkheid van integratie in mijn plan van bestaande ffshre en nshre windmlenparken Dr prjectie van meerdere ffshre luchthavens geschikt vr passagiers en vracht transit (in Thames Delta, in mnding Nrdzee kanaal bij IJmuiden en in mnding Elbe) met directe spr- en waterweg verbindingen en nbeperkte en vr weersmstandigheden beschermde uitbreidingsmgelijkheden binnen triangles, een belangrijke stap zetten in reductie van belasting in milieu rndm diverse grte bestaande Eurpese luchthavens als Heathrw, Schiphl, Hamburg Airprt, Rtterdam Airprt, Antwerpen/Brugge- en Le Havre Airprt. Een handvat geven vr een efficiënt werkende Eurpese kustvaart z ged als nafhankelijk van slechte weersmstandigheden p zee en ptimale aansluiting p binnenlandse vaarwegen. Efficiency verbetering van bestaande energie centrales dr aanleveren pgewarmd water vr stm en geschikt water vr stadverwarming p te warmen met warmtepmpen. De triangles vr de kust met daartussen pen dammen m getijdenwerking langs de kust in stand te huden. Per triangle een werkeiland waar apparatuur zals windmlen generatren en bladen, zeewaterpmp packages, lw stream waterturbine packages, high stream water turbines in tubes packages, Blue-Energy packages, desalinatin units, drinkwater pmp packages, warmtepmp packages, slar panel packages, apparatuur vr zeewater inlaat schuiven, apparatuur vr aandrijven van Maeslandkeringen in tevens in Multifunctinal Fld Barrier geïntegreerd p een relatief eenvudige en transparante wijze nderhuden kunnen wrden. Alle installaties van de in de Multifunctinal Fld Barrier geïntegreerde ffshre vliegvelden en gederen/cntainer (transit) havens kunnen tevens vanuit deze beschermde werkeilanden nderhuden wrden. Dr bijmengen van zet water van desalinatin units Multifunctinal Fld Barrier, kwaliteit en drinkwaterlevering tt in verre tekmst kunnen blijven garanderen. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 12

13 Primaire Delstellingen en Activiteiten Primaire delstelling is m met behulp van deze SEFEC Visie een grep van stake hlders vr een brede haalbaarheidstudie geïnteresseerd te krijgen zdat ze hieraan deel gaan nemen. Wat weer met leiden tt het Hfddel: een rbuuste kustverdediging en Ttale Energie Transitie 2050 en tegelijkertijd aanpakken per gebied, land en werelddeel van andere in deze Visie naar vren gebrachte en beargumenteerde prblemen. Glbaal de vlgende essentiële delstellingen te realiseren. 1. Aantnen dat het tepassen van Multifunctinal Fld Barriers naar Ttale Energie Transitie 2050 kan leiden Dr brede maatschappelijke steun, verheden leading te laten zijn en inschakelen van dr kredietcrisis verrzaakte in ecnmische malaise kwakkelende industrieën. 2. Vandaar dat deze Visie z snel mgelijk in alle wereldtalen vertaald met wrden en tegankelijk met zijn vr alle belanghebbenden (vral de burgers!) wereldwijd. 3. Zdat delstellingen wereldwijd bij zwel de plitiek, energiebedrijven, liemaatschappijen, wetenschapcentra etc. nder de aandacht kmen en erkend wrden. Een z breed mgelijk draagvlak creëren is essentieel vr het slagen van deze Visie! 4. Dat de rijke landen garant zullen staan vr technische, financiële en lgistieke hulp bij implementatie van Multifunctinal Fld Barriers in derdewereldlanden. 5. Dat Business Opprtunities aangewend wrden vr ng snellere vermindering van huidige uitstt van breikasgassen (WIN WIN). 6. Dat Business Opprtunities van de diverse functinaliteiten aangewend wrden vr grte investeringen ndig vr andere wijze van leven als gevld van de klimaatverandering 7. Dat Business Opprtunities van de diverse functinaliteiten van Multifunctinal Fld Barrier aangewend wrden vr a) milieu verantwrd ntmantelen van (ude) kerncentrales en ude steenklcentrales, b) verdere innvaties p duurzaam energiepwekgebied en c) bestrijding van vedseltekrten in de wereld 8. Dat les nr.1 uit de in 1986 vltide Deltawerken I gerespecteerd wrdt: Waar mgelijk het milieu te sparen en bestaande getijdenwerking in kustgebieden in takt laten dr zveel mgelijk tepassen van pen Osterschelde dammen en Maesland type waterkeringen zals geplaatst ( in 1997 afgebuwd)in Nieuwe Waterweg bij Hek van Hlland en geplaatst gaat wrden bij New Orleans. Visie p succes Dr te nderkennen waar de prblemen zitten kan er ingehaakt wrden deze Visie tt een succes te maken. In FD-extra, van 23 september 2008 (Energie: slimmer, schner, gevarieerder; Nederland met sneller schakelen m energietever zeker te stellen) staat nder andere dat er heel veel geld is vr gede ideeën. Aan U de vraag f de Visie als een ged idee beschuwd kan wrden? Vrije markt zit energiebeleidverheid in de weg (Publicatie Energieraad, 30 september 2008) In het Financieel dagblad een special ver Energie en daarin wrden smbere cnclusies getrkken ver het energiebeleid van de verheid. Tegelijk wrdt in special veel aandacht besteed aan initiatieven van creatieve ndernemers. Vlgens het FD is het namelijk aan hen m de transitie naar duurzaam te vlbrengen, want de verheid schetst luter cnturen. Met de verzelfstandiging van de energiebedrijven heeft de verheid een belangrijk deel van het energiebeleid uit handen gegeven, is een belangrijke cnclusie in de FD-special. Niet het kabinet, maar de raad van bestuur van Nun bepaalt waarin het investeert: een windmlenpark f tch maar een klencentrale. De Energieraad wees daar in januari 2008 al p in een advies aan het Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 13

14 kabinet ver de energiemix. De verheid heeft tt 2020 nageneg geen mgelijkheid m de brandstfmix te beïnvleden. De bedrijven hebben hun investeringsbeslissingen grtendeels al genmen. Het FD vindt dat die situatie leidt tt een smber beeld, want de energiebedrijven experimenteren wel met duurzame energie, maar investeren vral in nieuwe klen- en gascentrales. Ok de verheid zelf maakt geen vaart met het inzetten van duurzame energiebrnnen, vindt het FD dat signaleert dat er veel verwacht werd van het Energierapprt van minister Van der Heven. Het Energierapprt is echter een bittere tegenvaller vr velen in de sectr. Het is geen aanvalsplan, geen lijst met prjecten en initiatieven die gaandeweg de energietransitie meten gaan afdwingen. Het blijft bij cnturen. De cmbinatie van marktwerking en subsidies met de klus klaren. Maar, cnstateert het FD, deskundigen hebben daar een hard hfd in. Het FD ziet twee hfdredenen waarm het kabinetsbeleid z kritisch wrdt bekeken. In de eerste plaats mdat het kabinet te weinig geld uittrekt vr de energietransitie (.). Maar er is ng een factr die slagvaardig verheidsptreden in de weg staat. En dat is de vrije markt. Zals hierbven is aangegeven, vindt het FD, dat de verheid met de verzelfstandiging een belangrijk deel van het beleid feitelijk uit handen heeft gegeven. Het FD vindt verder dat Nederland vr een grtere pgave staat dan andere Eurpese landen. Dat kmt mdat er sprake is van de wet van de remmende vrsprng. Bracht het fameuze Grningsengasveld decennialang ngekende financiële vrdelen, nu zet het Nederland p een verntrustende achterstand. Want met het aardgas uit eigen bdem wrdt 60% van de elektriciteit pgewekt. Nederland is daarmee afhankelijk van eigen gasreserves, die in snel temp afnemen ( ) Waar andere Eurpese landen al jaren bezig zijn hun energieleveranties te rganiseren, met Nederland daar eigenlijk ng mee beginnen. Dus behalve de vraag: wanneer krijgen duurzame energiebrnnen de verhand? zit Nederland met de vraag he zrgen we in de tussentijd dat we ver vldende fssiele brandstffen beschikken?. Nederland zal namelijk binnen enkele jaren ( vier à vijf jaar ) al gas meten imprteren m aan de eigen behefte te kunnen vlden. Dr tallze en mvangrijke exprtverplichtingen is er niet meer geneg m alle binnenlandse afnemers te vrzien. Dat de energiespecial van het FD niet uitsluitend smber gestemd is, kmt vral dr de Nederlandse ndernemers. De creatieve ndernemers zijn er. En er is geld veel geld vr gede ideeën. Z zet DSM zich schrap vr een leidende psitie p de ng prille markt vr tweedegeneratiebrandstffen. En het Lchemse bedrijf Energy Cars staat klaar m elektrische aut s tt een vertruwd nderdeel van het Nederlandse straatbeeld te maken daarin bijgestaan dr energieleverancier Essent. Verder is er in de bijlage aandacht vr uiteenlpende technieken en tepassingen, van wind- en znne-energie tt bimassa, algen en afval. Analyse met Multifunctinal Fld Barrier naar Ttale Energie Transitie 2050 (SWOT-analyse) Op basis van een SWOT-analyse geven we hiernder de status van intrductie van SEFEC Visie vr Multifunctinal Fld Barrier als de plssing vr Ttale Energie Transitie Sterk (Intern): Alleen tepassing in praktijk mgelijk na uitgebreid testen in pilt Energie Centrale Afsluitdijk Visie ntwikkelt vanuit de gedachte dat een scala van meerdere functinaliteiten geïntegreerd in Multifunctinal Fld Barrier mdel een veelheid aan Business Opprtunities plevert. Visie biedt cmbinaties van duurzame plssingen vr basisvrzieningen energie en drinkwater In Visie de stake hlders bepaald. De wetenschap (ter tetsing), verheid en plitiek (welke acties, wanneer, wie financiert), het bedrijfsleven (wie vert het uit?) en de beheerders (wie gaat het expliteren?). Zwak (Intern): Nu pas, na 3 jaar nderzek, een Website inrichten met heldere hfddelen en argumentatie Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 14

15 Kansen (Extern): De enige ptie vr een wereldwijd inzetbare duurzame nderhudsvriendelijke basislast met 100% leveringszekerheid als alternatief vr huidige basislast pties fssiele- en kern energie centrales. Dr andere plssingen vr gigantische prblemen in Multifunctinal Fld Barrier te integreren wrdt het investeren laagdrempelig. Bijvrbeeld dr tlbetaling te intrduceren vr persnen- en gederen/cntainer sprlijnen als nderdeel van de Multifunctinal Fld Barrier. Een multifunctinele wereldwijd p streek f land af te stemmen en tepasbare plssing Het tepassen van bestaande in praktijk bewezen technieken en gebruik maken van vrassemblage. Mgelijkheid van participatie p grte schaal van ndlijdende en kwakkelende industrieën Bedreigingen (Extern): Een nwillende verheid die geen vaart wil zetten met het inzetten van duurzame energiebrnnen. Verdere verzelfstandiging en vernames van natinale energiebedrijven en grte industrieën De machtige gevrmde en ng te vrmen lie-, aardgas-, steenkl-, bruinkl-, kernenergie-, windenergie-, znne-energie en wetenschappers kartels Belangen pririteit geven van natinale industrieën (met als belangrijkste de aut industrie) Cnclusie: We kunnen de vlgende cnclusie trekken ten aanzien van de huidige status van intrduceren van plan SEFEC vr Multifunctinal Fld Barrier als het alternatief vr Ttale Energie Transitie 2050: Dat de tijd nu pas echt rijp is m dit ambitieuze en pretentieus plan met pririteit te gaan beschuwen. Analyse Energie Opwekking en Distributie in relatie met Visie SEFEC Overzicht: Nieuwe cncurrenten: Dr verzelfstandiging van de energiebedrijven en pkpen van Nederlandse energiebedrijven dr buitenlandse giganten wrdt de energie markt vr nieuwe cncurrenten meilijk tetreedbaar. De vrije markt zal het energiebeleid van Overheid en Energie Transitie 2050 ng meilijker maken Substituten Bedreiging van substituten die het prduct van Multifunctinal Fld Barriers kunnen vervangen is niet aanwezig. Mede mdat de multifunctinaliteit zeer grt is. Ontwerp Multifunctinal Fld Barrier heeft een grt aantal te cmbineren functinaliteiten in zich en is uit te veren naar keuze. Afnemers Energie is een basis vrziening, net als drinkwater en rilering. Ziets belangrijks meten we niet aan de vrije markt verlaten. Cmmerciële partijen denken aan winst en aandeelhudersbelang en hechten daarm minder waarde aan duurzame energieprductie. De verheid met daarm leading zijn in bepalen van de leveringscndities aan afnemers Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 15

16 Leveranciers De pilt Energiecentrale Afsluitdijk zal z uitgeverd meten wrden dat apparatuur van diverse leveranciers nader beschuwd kan wrden. Op basis van Meten = Weten middels: Objectieve Praktijkmetingen, Perfrmance testen en Technische gegevens van leveranciers kan apparatuur p duurzaamheid, betruwbaarheid en levensduur en effectiviteit beschuwd wrden. Op basis hiervan wrden leveranciers geselecteerd. Bestaande Cncurrentie Rivaliteit nder de bestaande spelers en samenstelling van de markt kan het vrtgangsprces hinderen. Vrstel m alert te zijn m te vrkmen dat dit het prces gaat beïnvleden Overheid Overheid als cncurrerende kracht. Dat vrije markt en subsidies dit verhaal kunnen gaan dragen blijkt niet uit geraadpleegde publicaties. De verheid zelf maakt k geen vaart met het inzetten van duurzame energiebrnnen. Er werd veel verwacht van het Energierapprt van minister Van der Heven. Het Energierapprt blijkt echter een bittere tegenvaller vr velen in de sectr. Ontbreken van aanvalsplan en geen lijst met prjecten en initiatieven die gaandeweg de energietransitie meten gaan afdwingen. Het blijft bij cnturen. De cmbinatie van marktwerking en subsidies zuden de klus meten klaren. Maar, deskundigen hebben daar een hard hfd in. Twee hfdredenen waarm het kabinetsbeleid z kritisch wrdt bekeken. In de eerste plaats mdat het kabinet te weinig geld uittrekt vr de energietransitie. Maar er is ng een factr die slagvaardig verheidsptreden in de weg staat. En dat is de vrije markt. De verheid heeft met de verzelfstandiging van energiesectr een belangrijk deel van het beleid feitelijk uit handen gegeven en met dit weer terug in handen krijgen (Vrwaarde pvlgen Visie). Cnclusies: Dat vrije markt en subsidies dit verhaal kunnen gaan dragen lijkt niet vr de hand te liggen. De verheid zal de handschen snel p meten gaan pakken en leading wrden in dit verhaal. Nederland staat vr een grtere pgave staat dan andere Eurpese landen. Dat kmt mdat er sprake is van de wet van de remmende vrsprng. Bracht het fameuze Grningsengasveld decennialang ngekende financiële vrdelen, nu zet het Nederland p een verntrustende achterstand. Want met het aardgas uit eigen bdem wrdt 60% van de elektriciteit pgewekt. Nederland is daarmee afhankelijk van eigen gasreserves, die in snel temp afnemen. Waar andere Eurpese landen al jaren bezig zijn hun energieleveranties te rganiseren, met Nederland daar eigenlijk ng mee beginnen. Dus behalve de vraag: wanneer krijgen duurzame energiebrnnen de verhand? zit Nederland met de vraag he zrgen we in de tussentijd dat we ver vldende fssiele brandstffen beschikken?. Nederland zal namelijk binnen enkele jaren ( vier à vijf jaar ) al gas meten imprteren m aan de eigen behefte te kunnen vlden. Dr tallze en mvangrijke exprtverplichtingen is er niet meer geneg m alle binnenlandse afnemers te vrzien. Vanwege de wisselwerking tussen bvengenemde punten en het nmstreden energie is een basis vrziening, net als drinkwater en rilering : meten we ziets belangrijks niet aan de vrije markt verlaten. Cmmerciële partijen denken aan winst en aandeelhudersbelang en hechten daarm minder waarde aan duurzame energieprductie, daarm met de verheid hfd stake hlder wrden, zijn en blijven in dit verhaal. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 16

17 Strategisch Management Inleiding Het prduct van strategisch management is een strategie; een geïntegreerd geheel van handelingen, gericht p het bevrderen van de cntinuïteit van realisatie van deze Visie. Huidige situatie Over de huidige situatie m vanuit deze Visie wereldwijde inzetbaarheid van SEFEC Multifunctinal Fld Barriers mgelijk te maken, kan het vlgende gezegd wrden: Er is tt nu te, dr grte andere belangen en al gekzen richtingen dr beleidmakers zeker geen cmmittent welke richting te gaan in het zeken naar een bruikbaar duurzaam multifunctineel ttaal alternatief vr Energie Transitie 2050 waarnaast k een invulling gegeven gaat wrden aan plssen/reduceren van verscheidene andere gigantische prblemen. Gewenste situatie De gewenste situatie is als vlgt: Dat alle stake hlders p weg naar Kpenhagen december 2009 hetzelfde einddel, een nieuw klimaat akkrd Kyt II, met Cmmittent in gede Cmmunicatie en Cöperatie nastreven. Cnclusies en aanbevelingen De vlgende cnclusies zijn p dit beleidsterrein van tepassing: Tt stand kmen van een nieuw klimaat akkrd zal meizaam zijn, z bleek tijdens een recente UN klimaatcnferentie in Pznan. Dr juist kwakkelende ecnmieën van de rijke landen wereldwijd in te zetten vr realisatie van Multifunctinal Fld Barriers, zu een nieuw klimaatakkrd een belangrijk stuk dichterbij kunnen brengen. Uit deze Visie blijkt verder dat mdat er steeds meer transparant wrdt ver verscheidene kaarten die er nu gespeeld wrden dat het nntkmbaar is de Multifunctinal Fld Barrier als serieuze ptie vr Ttale Energie Transitie 2050 te beschuwen. Energie is een basis vrziening, net als drinkwater en rilering. Ziets belangrijks meten we niet aan de vrije markt verlaten. Cmmerciële partijen denken aan winst en aandeelhudersbelang en hechten minder waarde aan duurzame energieprductie, daarm met de verheid hfd stake hlder wrden, zijn en blijven in dit verhaal. De vlgende aanbevelingen zijn p dit beleidsterrein van tepassing: A) SEFEC wil de Kyt II cnferentie, die eind 2009 in Kpenhagen plaatsvindt, prepen tt drie maatregelen. B) In het kader van wereldwijde campagne Ttal Energy Transitin FIFA Wrld Cup Belgium and Hlland? De missie vr dit wereldkampienschap vetbal: Get the Wrld United fr Ttal Energy Transitin C) In het kader van wereldwijde campagne Ttal Energy Transitin Olympic Summer Games 100 years Anniversary Amsterdam/Antwerp? De missie vr deze Olympische Spelen: The Ttal Energy Transitin 2050 Halfway Games. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 17

18 Financieel Management Cnclusies en aanbevelingen De vlgende cnclusies en aanbevelingen zijn p dit beleidsterrein van tepassing: Als we het vlgende artikel lezen dan is het een kwestie van mgelijkheden bieden m naast de leading rl van verheid externe partijen te laten investeren in prject Multifunctinal Fld Barrier. De Telegraaf, 20 september Steek ns pensiengeld in Nederlandse infrastructuur Harrie Ny, bestuursvrzitter van Arcadis, uit in het blad Pensien, Bestuur & Management zijn ngenegen ver het beheer van Nederlands Pensiengeld. De tpman van het ingenieurs- en adviesbedrijf vindt dat pensienfndsen hun vermgen te veel ver de grens in het buitenland beleggen. Ze zuden het beter in de Nederlandse infrastructuur kunnen steken. Circa 70 prcent van het Nederlands pensienvermgen wrdt geïnvesteerd in buitenlandse assets. Een enrme drain vr de Nederlandse ecnmie, schrijft Ny in het pensienblad. De tpman stelt zelfs dat de ecnmische neergang in Nederland vanaf 2002 werd versterkt drdat de ten pgehgde pensienpremies grtendeels ver de grens werden en wrden belegd. Dit terwijl er vlgens NOY vldende investeringsmgelijkheden in eigen land zijn. Er is grte behefte aan investeren in infrastructuur, niet alleen in wegen, maar k spr en lightrail. Pensienfndsen zuden kunnen rekenen p een rendement van 4% plus cmpensatie vr inflatie. Wat wil je ng meer in het huidige vlatiele klimaat? Nu hebben de pensienfndsen ABP en Zrg en Welzijn nlangs bekend gemaakt meer in infrastructuur te willen investeren. Daarbij kmt men echter al snel in het buitenland uit, mdat de rendementen er hger zijn. In Nederland is er gewnweg niet zveel m in te beleggen, wellicht mdat we geen tlwegen kennen, aldus de wrdverder van de Vereniging van Bedrijfstakpensienfndsen. Pensienfndsen zuden best ver de brug willen kmen. Maar tegen het juiste rendement en risic. Pensienfndsen zijn er m vr de deelnemers een ged pensien te regelen. Telichting p financiering 2 e ffshre windmlenpark vr de Nederlandse kust: Het Financieele Dagblad, 15 september 2008 Ikea en NIBC cashen met windmlenpark Meubelhuis IkeaNederland en zakenbank NIBC hebben tientallen miljenen eur s aan milieusubsidie verkregen znder direct iets vr de leefmgeving te den. Dat blijkt uit nderzek van deze krant naar de financiering van het eur 383 mln. kstende Prinses-Amalia-windpark vr de kust van IJmuiden Q7. Bij de financiering van Q7 stelden Ikea en NIBC tijdelijk hun balans beschikbaar m in één keer een frse investeringsaftrek vr het windpark mgelijk te maken. Vlgens de ntwikkelaars van Q7 is z n financiering in crprate Nederland heel gewn. Dirk Berkhut, directielid van Q7-eigenaar Ecncern: Het klinkt misschien schimmig, maar het is allemaal heel transparant. Elke stap is van tevren drie keer afgesprken met het Ministerie van Financiën. CDA-Kamerlid Js Hessels twijfelt: Ik heb een prbleem met dit srt cnstructies. Het zal juridisch wel klppen, maar de vraag is f aftrekpsten p deze manier meten wrden gebruikt. Prjectntwikkelaar E-cnnectin De financiering werd zes jaar geleden bedacht dr prjectntwikkelaar E-cnnectin, dat de basis vr Q7 legde. Het bedrijf bleek te klein m een dergelijk miljenenprject p te tuigen. Daarm bedacht het samen met jurist en fiscalist van Frtis Henri Phijffer, een manier waarp dit wel kn. In september 2002 Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 18

19 verkcht E-cnnectin het prject aan drie cmmanditaire venntschappen. Hierin zaten cmmandieten met de banken Frtis en Trids als aandeelhuders. De drie cv s deden bij de ministers van VROM en Financiën een berep p twee investeringsregelingen: de Vamil en de EIA. Drie aparte cv s krijgen meer subsidie dan wij als enige partij, zegt Mathieu Krtenever, mededirecteur van E-cnnectin. Gecmpenseerd dr fiscale regelingen Vervlgens zchten de initiatiefnemers grte, kapitaalkrachtige ndernemingen met vldende mzet m via de venntschapsbelasting aan een aftrekpst van vele miljenen eur s te kmen. In december 2004 nam NIBC een belang in z n cv. In juni 2005 vlgde Ikea Nederland met een belang in een andere. Maart 2008 verkchten NIBC en Ikea Nederland hun belangen vr een vraf vastgestelde, lagere prijs aan Q7 hlding van Ecncern. Het verlies dat beide bedrijven leden werd ruim gecmpenseerd dr de fiscale regelingen. Uit de lezing van Henri Phijffer blijkt dat de investeringen van NIBC en Ikea een belastingvrdeel van 155% pleverden. Ingewijden schatten dat deze fiscale truc de bedrijven enkele tientallen miljenen eur s heeft pgeleverd. Over de precieze mvang wil geen van de partijen iets kwijt. Marketing Inleiding Santema Envirnmental Friendly Energy Cnsultancy (SEFEC) licht in dit Hfdstuk te ver het he en waarm van keuze van Marketing Strategie. Gezien de ndzaak van een wereldwijde aanpak van de klimaatprblemen, het vinden van een duurzaam alternatief vr basislast en de gigantische andere belangen welke een rl spelen is het van grt belang een juiste marketing strategie te kiezen. Stappenplan 1. Bepaal de delstellingen van de marketingstrategie. Wat wilt u bereiken? Gaat het m naamsbekendheid, imagverandering, verkp f iets anders? SEFEC wil bereiken dat de Multifunctinal Fld Barrier beschuwd gaat wrden als een slide pen Kustverdediging en mgelijkheid Ttale Energie Transitie 2050 tt stand te brengen. Ngal van belang mdat er wereldwijd ng geen ander duurzame ttaalplssing met cmbinaties van functinaliteiten gepresenteerd is. Dus het gaat allereerst m naamsbekendheid in de markt te krijgen en daarna m marktintrductie van een nieuw prduct de Multifunctinal Fld Barrier. 2. Benem de delgrep vr de strategie. Wie zijn uw klanten? Wie zijn beslissers? Wat weet u ver uw delgrepen? Kern SEFEC Visie draait m milieu & vlksgezndheid, ecnmie, industrie, energie & nderzek en klimaatverandering. De Ministeries EZ, Buitenlandse Zaken en VROM. zijn klanten en beslissers. - Overheidsinstanties die bvenstaande in hun prtefeuille hebben zijn de hfddelgrep. Regeringen zijn de beslissers en parlementen kunnen invled p regeringen uitefenen. Een gegeven is dat er allerlei tussenschakels tussen aanbrengers, invledrijke parlementsleden en eindbeslissers zitten. Relevante delgrepkenmerken: He hger de functie, des te meer tussenschakels en des te meilijker te bereiken. Wie zijn de delgrepen van de actie? - Adviesrganen aan regering en parlement zals VROM-raad, Energieraad en Senter-Nvem s Energie Transitie Platfrm Duurzame Elektriciteitsvrziening - Rijkswaterstaat: is de uitveringsrganisatie van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 19

20 - Waterinnvatiebrn, krtweg WINN: det namens Rijkswaterstaat nderzek naar nieuwe, innvatieve plssingen vr vraagstukken die met waterbeheer te maken hebben. WINN stimuleert, cördineert en prbeert uit. - Buwend Nederland: de vereniging van buw- en infrabedrijven. - Deltares: is een internatinaal tnaangevend instituut p het terrein van waterbeheer en buwen in deltagebieden. Het ntwikkelt kennis p deze nderwerpen, en past deze te in pdracht van verheden, adviesbureaus en industrie. Deltares werkt nauw samen met de Technische Universiteit Delft en de Universiteit Utrecht - Kennisinstituten Universiteit Delft en de Universiteit Utrecht en wetenschappers - Cap Gemini: - vrziet in de beheften p het gebied van cnsulting, technlgy en utsurcing van meer dan 70% van de dertig vrnaamste particuliere en wereldwijde nutsbedrijven en de vijf grtste spelers in de lie- en gasindustrie. Waar/he zijn die delgrepen te bereiken? De Kracht van Water gebruiken. Op 10 september 2008 vnd in het LEF Future Centre van Rijkswaterstaat in Utrecht de themabijeenkmst De Kracht van Water plaats. Want water als energiebrn is in Nederland nauwelijks bekend, terwijl er gede kansen lijken te zijn. Waterinnvatie Rijkswaterstaat, krtweg WINN, zekt namelijk plssingen vr de watervraagstukken van de tekmst en maakt experimenten mgelijk. WINN det dat niet alleen, maar samen met partijen uit de samenleving zals het bedrijfsleven en kennisinstituten. WINN speelt bij innvatieprjecten vral een cördinerende rl. Bvengenemde bijeenkmst heeft al direct tt resultaten geleid. De industrie gaat zich bundelen in stichting DuurzameEnergie (DE) - Kepel; het Platfrm Duurzame Elektriciteitsvrziening zal een wrkshp ver Blue-Energy rganiseren en interdepartementaal is een verkenning gestart naar de kansen van een Subsidieregeling Duurzame Energie vr waterkracht. Het splinternieuwe LEF future center van Rijkswaterstaat; de creatieve htspt, waar ideeën kunnen uitgreien tt baanbrekende visies en innvatieve plssingen, is de vr de hand liggende plek m bijvrbeeld de delgrep te infrmeren via een presentatie tijdens een themabijeenkmst Multifunctinal Fld Barrier, het antwrd p Ttale Energie Transitie 2050 en plssen van verscheidene andere gigantische prblemen. Dit zu dan samen kunnen vallen met geplande wrkshp ver Blue Energy. Bij themabijeenkmsten de Duurzame Lunch gerganiseerd dr Capgemini. Wat zijn relevante delgrepkenmerken? Relevante delgrepkenmerken: Iedere delgrep vr zich is bezig m de energievrziening in 2050 duurzaam te krijgen. Delgrepen meten echter intensiever met elkaar gaan samenwerken met een gezamenlijk hfddel, een gedegen haalbaarheidsstudie en uitveren van een meten = weten pilt. 3. Benem de cntext vr de strategie. Wat zijn mgevingsfactren die van invled zijn p de uitvering van de strategie? Bedrijfsleven, verheid, kennisinstellingen en maatschappelijke rganisaties zetten zich al gezamenlijk in m ervr te zrgen dat de energievrziening in 2050 duurzaam is. Energie met dan schn zijn, vr iedereen betaalbaar en met cntinu kunnen wrden geleverd. Dit gaat te langzaam en ngestructureerd. Omgevingsfactren van invled: - vrije markt, verzelfstandiging en pgaan energiebedrijven in buitenlandse energie cncerns - te veel fcussen p situatie in Nederland alleen - geen einddelen stellen (20% duurzame energie in 2020 is geen einddel!) - te veel richten p krte en middellange termijn half-plssingen. - vastpinnen p krte termijn beleid (tt 2020 verheid geen kant p) en dus meilijk aan te passen - geen gede Risicanalyses vrafgaand aan te nemen beslissingen Visie SEFEC: Open Kustverdediging, Aanpak Prbleem Zetwatersnd en Ttale Energie Transitie 2050 Pagina 20

Les Hernieuwbare energie

Les Hernieuwbare energie LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Hernieuwbare energie Werkblad Les Hernieuwbare energie Werkblad "100% duurzaam", "Hllandse wind", "Kies bigas!": wie de reclames van energiebedrijven bekijkt zu bijna denken

Nadere informatie

Maak van 2015 jouw persoonlijk professionaliseringsjaar

Maak van 2015 jouw persoonlijk professionaliseringsjaar Maak van 2015 juw persnlijk prfessinaliseringsjaar en wrd Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Deze status wrdt bereikt na certificering dr het nafhankelijke

Nadere informatie

De voorraad fossiele brandstoffen is eindig. Op termijn zullen we andere bronnen voor onze energievoorziening moeten gebruiken.

De voorraad fossiele brandstoffen is eindig. Op termijn zullen we andere bronnen voor onze energievoorziening moeten gebruiken. 5.2.7 Energie Wat is het thema en waarm is het belangrijk? Het thema energie gaat ver het gebruik van energie in de gebuwde mgeving vr verwarming, keling, verlichting en industriële en agrarische prcessen.

Nadere informatie

SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017

SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017 SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE 23 28 SEPTEMBER 2017 1.WAARDENKAARTEN Hiernder wrden de waardenkaarten weergegeven. Uit 24 kaarten zijn er 6 gekzen die centraal staan bij dit team en het

Nadere informatie

Transmuraal Programma Management

Transmuraal Programma Management Transmuraal Prgramma Management Een prpsitie van Vitha versie 1 Inhudspgave 1 Inleiding... 3 2 Transmurale behandelpraktijken... 3 2.1 Transmurale zrg nader gedefinieerd... 3 2.2 Transmurale zrg in de

Nadere informatie

Lokale subsidies voor energiebesparing en duurzame energie

Lokale subsidies voor energiebesparing en duurzame energie RETS RESpedia Lkale subsidie vr energieprjecten Ec Centre Wales Jake Hllyfield Lkale subsidies vr energiebesparing en duurzame energie Diverse lkale verheden in Wales hebben uiteenlpende maatregelen genmen

Nadere informatie

Duurzaam inzetbaar in een vitale organisatie

Duurzaam inzetbaar in een vitale organisatie Duurzaam inzetbaar in een vitale rganisatie Vitaliteit en bevlgenheid vrmen sleutelbegrippen vr het ptimaal en duurzaam inzetten van medewerkers. Vitale medewerkers bruisen van energie, velen zich fit

Nadere informatie

Gasland in Transitie. Verslag van de Energiedialoog van de Gasunie 19 april 2016, Zuiderstrandtheater, Scheveningen

Gasland in Transitie. Verslag van de Energiedialoog van de Gasunie 19 april 2016, Zuiderstrandtheater, Scheveningen Gasland in Transitie Verslag van de Energiedialg van de Gasunie 19 april 2016, Zuiderstrandtheater, Scheveningen De bijeenkmst Gasland in Transitie is gerganiseerd dr de Gasunie als bijdrage aan de Energiedialg

Nadere informatie

Een rechtvaardige financiering van de energietransitie. Tien aanbevelingen

Een rechtvaardige financiering van de energietransitie. Tien aanbevelingen Een rechtvaardige financiering van de energietransitie Tien aanbevelingen 1 Eclgische duurzaamheid, sciale rechtvaardigheid en ecnmische ntwikkeling meten samen aangepakt wrden. We meten een energiepact

Nadere informatie

Transportbedrijf J. Wessels & Z.N. B.V. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Transportbedrijf J. Wessels & Z.N. B.V. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Transprtbedrijf J. Wessels & Z.N. B.V. Maatschappelijk Verantwrd Ondernemen 2014 2015 1 MVO Maatschappelijk Verantwrd Ondernemen is de laatste jaren meer een vanzelfsprekendheid dan uitzndering gewrden.

Nadere informatie

Voorstel aan de Gemeenteraad

Voorstel aan de Gemeenteraad Vrstel aan de Gemeenteraad 13-04-2012 DSO/2012/2302451svdz Onderwerp Regiplan Windenergie en Beleidsvisie tijdelijke windenergie Almere Beleidsveld Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling Prtefeuillehuder H.

Nadere informatie

Ter vergelijking met de MJA3-doelstelling worden de indices voor productieproces, keten en duurzame energie gesommeerd.

Ter vergelijking met de MJA3-doelstelling worden de indices voor productieproces, keten en duurzame energie gesommeerd. MJA3 cnvenant Methdiek energieefficiency Alle inspanningen van bedrijven gericht p energiebesparing in het prductieprces en in de keten en met het g p de inzet van duurzame energie, wrden gehnreerd: zij

Nadere informatie

Bijlage 4. Toetsingskader ontwerp levensloopbestendig Zeist-Oost

Bijlage 4. Toetsingskader ontwerp levensloopbestendig Zeist-Oost Bijlage 4 Tetsingskader ntwerp levenslpbestendig Zeist-Ost 1. Opzet Het tetsingskader Levenslpbestendig Zeist-Ost bestaat uit een aantel nderdelen. Een algemeen deel gaat ver de levenslpbestendige wijk:

Nadere informatie

Kenneth Smit Consulting -1-

Kenneth Smit Consulting -1- Versneld en cntinu verbeteren van de perfrmance en de resultaten van uw medewerkers en rganisatie. Perfrmance en rendementsverbetering van uw rganisatie is de fcus waarp de activiteiten van Kenneth Smit

Nadere informatie

Wie verkoopt uw huis?

Wie verkoopt uw huis? Wie verkpt uw huis? Accuntnet Verkp Vertruwens Persn Service Accuntnet V V P Service Wie verkpt uw huis? Als u uw huis wilt verkpen, schakelt u k in Spanje een makelaar in. Echter in Spanje geeft men nrmaal

Nadere informatie

Risicomanagement in zorgbouwprojecten. Centrum Zorg en Bouw

Risicomanagement in zorgbouwprojecten. Centrum Zorg en Bouw Risicmanagement in zrgbuwprjecten Centrum Zrg en Buw Inhud Zelfscan; Rl CZB bij risicmanagement; Wat kunt u verwachten? Vraag Past uw initiatief in het strategisch huisvestingsplan van de rganisatie? Het

Nadere informatie

Groundbreaking Innovative Financing of Training in a European Dimension. D2.1 GIFTED MODEL November 2012

Groundbreaking Innovative Financing of Training in a European Dimension. D2.1 GIFTED MODEL November 2012 Grundbreaking Innvative Financing f Training in a Eurpean Dimensin D2.1 GIFTED MODEL Nvember 2012 Prject Reference n. 517624-LLP-1-2011-1-AT-GRUNDTVIG-GMP Wrkpackage n. WP 2 Mdelling Deliverable n. D 2.1

Nadere informatie

U heeft ons verzocht, om gezamenlijk, een gedegen voorstel ten aanzien van uw hypotheek uit te brengen.

U heeft ons verzocht, om gezamenlijk, een gedegen voorstel ten aanzien van uw hypotheek uit te brengen. Vragenfrmulier Klant Beeld U heeft ns verzcht, m gezamenlijk, een gedegen vrstel ten aanzien van uw hyptheek uit te brengen. Onze bedrijfsfilsfie is, m samen met nze relaties, een inventarisatie te maken

Nadere informatie

1 november 2005 Nr. 2005-19.670, FZ Nummer 31/2005

1 november 2005 Nr. 2005-19.670, FZ Nummer 31/2005 1 nvember 2005 Nr. 2005-19.670, FZ Nummer 31/2005 Vrdracht van Gedeputeerde Staten aan Prvinciale Staten van Grningen inzake een vrstel m het dak van het St. Jansstraat cmplex van znnepanelen te vrzien

Nadere informatie

LOGBOEK van: klas: 1

LOGBOEK van: klas: 1 LOGBOEK van: klas: 1 Inhudspgave Inleiding en inhud van het lgbek Wat is de maatschappelijke stage? Delen van de maatschappelijke stage Waar de je maatschappelijke stage? Kaders waarbinnen de maatschappelijke

Nadere informatie

Management review. CO2-reductiesysteem. Rapportage juli 2015 (referentiejaar = 2010) I. Bangma O. Van der Ende

Management review. CO2-reductiesysteem. Rapportage juli 2015 (referentiejaar = 2010) I. Bangma O. Van der Ende Management review CO2-reductiesysteem Rapprtage juli 2015 (referentiejaar = 2010) Opgesteld dr: Akkrd: I. Bangma O. Van der Ende 1. Inleiding Op 28 juli is een management review gehuden waarin de energieprestaties

Nadere informatie

Handleiding. Het opstellen van een diaconaal beleidsplan

Handleiding. Het opstellen van een diaconaal beleidsplan Handleiding Het pstellen van een diacnaal beleidsplan Versie 1.0 Generale diacnale cmmissie Datum: augustus 2015 Generale diacnale cmmissie Vendelier 51-D 3905 PC VEENENDAAL Telefn (0318) 505541 Website:

Nadere informatie

Agendanummer: Begrotingswijz.: Onderwerp : doorontwikkeling windenergie. Aan de raad van de gemeente Waalwijk Waalwijk, 18 september 2012

Agendanummer: Begrotingswijz.: Onderwerp : doorontwikkeling windenergie. Aan de raad van de gemeente Waalwijk Waalwijk, 18 september 2012 Agendanummer: Begrtingswijz.: CR2 Onderwerp : drntwikkeling windenergie Kenmerk: 12-0024868 Aan de raad van de gemeente Waalwijk Waalwijk, 18 september 2012 0. Samenvatting Uw Raad heeft vr de ambitie

Nadere informatie

Sectorvoorstel voor een toekomstbestendig salderingsmodel

Sectorvoorstel voor een toekomstbestendig salderingsmodel Sectrvrstel vr een tekmstbestendig salderingsmdel Inleiding Znnepanelen zijn in pmars in Nederland. De huidige salderingsregeling vr znne-energie in cmbinatie met een sterk dalende kstprijs van znnepanelen

Nadere informatie

Stel uw inkomen zeker, sluit een arbeidsongeschiktheidsverzekering af

Stel uw inkomen zeker, sluit een arbeidsongeschiktheidsverzekering af Stel uw inkmen zeker, sluit een arbeidsngeschiktheids af Eindelijk geniet u van een heerlijke skivakantie. En natuurlijk verkmt het u niet, want u bent een ervaren skiër. Maar laat dat ngeluk nu net in

Nadere informatie

Projectomschrijvingen van het Uitvoeringsprogramma 2012-2015 Visie Openbaar Vervoer 2020

Projectomschrijvingen van het Uitvoeringsprogramma 2012-2015 Visie Openbaar Vervoer 2020 Vrdracht Prvinciale Staten van Nrd-Hlland Vrdracht Haarlem, juli 2012 Onderwerp: Uitveringsprgramma 2012-2015 Visie Openbaar Verver 2020 Bijlage: Prjectmschrijvingen van het Uitveringsprgramma 2012-2015

Nadere informatie

Communicatieplan eindopdracht PD

Communicatieplan eindopdracht PD Cmmunicatieplan eindpdracht PD Een nieuwe identiteit Renée Krpraal, Patrick van Bxtel en Michel Janse INHOUDSOPGAVE Pagina 2 Pagina 3 Pagina 4 Pagina 5 Pagina 6 Pagina 8 Pagina 10 Pagina 11 Pagina 12 Pagina

Nadere informatie

Beste geïnteresseerde,

Beste geïnteresseerde, INFORMATIE DOCUMENT Beste geïnteresseerde, Future4prfits is een bedrijf dat unieke trendvlgende systemen heeft ntwikkeld die zeer winstgevende aan- en verkp signalen genereren vr diverse beurzen (.a. de

Nadere informatie

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Opleiding. Module. Lestijden 40

ECTS-fiche. 1. Identificatie. Opleiding. Module. Lestijden 40 ECTS-fiche 1. Identificatie Opleiding Ondernemingscmmunicatie Mdule MarketingManagement Cde A2 Lestijden 40 Studiepunten n.v.t. Ingeschatte ttale studiebelasting (in uren) 1 Mgelijkheid tt JA aanvragen

Nadere informatie

Missie, visie en strategie Informatievoorziening veiligheidsregio s Definitief RBC 5/11/14

Missie, visie en strategie Informatievoorziening veiligheidsregio s Definitief RBC 5/11/14 Missie, visie en strategie Infrmatievrziening veiligheidsregi s Definitief RBC 5/11/14 Inleiding Relatie met prgrammaplan en werkplannen Deze missie, visie en strategie vrmen de basis vr het Prgramma Infrmatievrziening

Nadere informatie

IWI. De Gemeenteraad Postbus 11563

IWI. De Gemeenteraad Postbus 11563 Inspectie Werk en Inkmen Tezicht Gemeentelijk Dmein De Gemeenteraad Pstbus 11563 2502 AN Den Haag Prinses Beatrixlaan 82 2595 AL Den Haag Telefn (070) 304 44 44 Fax (070) 304 44 45 www.lwiweb.nl Cntactpersn

Nadere informatie

Energie management actieplan 2015 (2)

Energie management actieplan 2015 (2) Energie management actieplan 2015 (2) Inhudspgave 1. INLEIDING... 2 2. REDUCTIEDOELSTELLINGEN... 2 BETREKKING DOELSTELLINGEN OP PROJECT(EN) MET GUNNINGSVOORDEEL... 3 DOELSTELLINGEN M.B.T ALTERNATIEVE BRANDSTOFFEN

Nadere informatie

Projectaanvraag Versterking sociale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân

Projectaanvraag Versterking sociale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân 1 Prjectaanvraag Versterking sciale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân 1. Aanleiding Eind 2012 heeft Prvinciale Staten van de prvincie Fryslân keuzes gemaakt mtrent de 'kerntakendiscussie'.

Nadere informatie

Start duurzame inzetbaarheid

Start duurzame inzetbaarheid Start duurzame inzetbaarheid Een praktijkcasus Dr: Rlf Weijers, Pauline Miedema Hewel duurzame inzetbaarheid een veelbesprken thema is, blijft het lastig m het cncreet te maken en er handen aan veten aan

Nadere informatie

Checklist Veranderaanpak Inhoud en Proces

Checklist Veranderaanpak Inhoud en Proces list Veranderaanpak Inhud en Prces AdMva 2011 www.admva.nl www.arbcatalgusvvt.nl list Veranderaanpak Inhud en Prces www.arbcatalgusvvt.nl Clfn Sturen p Werkdrukbalans en Energie AdMva 2011 Erna van der

Nadere informatie

INVESTEREN IN EXCELLEREN. Energiefonds Brabant. Marktconform investeren in duurzame energie

INVESTEREN IN EXCELLEREN. Energiefonds Brabant. Marktconform investeren in duurzame energie INVESTEREN IN EXCELLEREN Energiefnds Brabant Marktcnfrm investeren in duurzame energie Integrale dienstverlening Missie BOM: kansen creëren vr Brabant dr het versterken van de ecnmische grei- en innvatiekracht

Nadere informatie

Zijn in de aanvraag bijlagen genoemd en zijn die bijgevoegd? Zo ja, welke? Nummer desgewenst de bijlagen.

Zijn in de aanvraag bijlagen genoemd en zijn die bijgevoegd? Zo ja, welke? Nummer desgewenst de bijlagen. Checklist berdeling adviesaanvraag 1. De adviesaanvraag Heeft de r een adviesaanvraag gehad? Let p: een rapprt is in principe geen adviesaanvraag. Met een adviesaanvraag wrdt bedeld: het dr de ndernemer

Nadere informatie

Beleidsregels Hulp bij humanitaire rampen.

Beleidsregels Hulp bij humanitaire rampen. Beleidsregels Hulp bij humanitaire rampen. Inhudspgave 1. Inleiding 3 2. De eerste dagen na een ramp: riëntatie en besluitvrming 4 3. Een hulpkanaal kiezen 5 3.1 Hulpkanaal A: Ndhulp via de SHO 6 3.2 Hulpkanaal

Nadere informatie

5.2.3 Klimaatbestendigheid ontwikkelen

5.2.3 Klimaatbestendigheid ontwikkelen 5.2.3 Klimaatbestendigheid ntwikkelen Wat is het thema, waarm is het belangrijk? Bij duurzame sntwikkeling streven we naar een tekmstbestendige ntwikkeling. Dit betekent dat we bij de ntwikkeling van en

Nadere informatie

E-pupillen. Leeftijdskenmerken

E-pupillen. Leeftijdskenmerken E-pupillen Leeftijdskenmerken De kinderen hebben een grte speldrang. Ze den dingen vanwege het plezier van-hetden. De kinderen meten de kans krijgen allerlei vaardigheden en plssingen in spelsituaties

Nadere informatie

Statenvoorstel nr. PS/2014/341

Statenvoorstel nr. PS/2014/341 Statenvrstel nr. PS/2014/341 Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke Participatie Datum Inlichtingen bij 23 april 2014 mevruw G.J. Overmeen-Bakhuis Aan Prvinciale Staten Onderwerp Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke

Nadere informatie

Tussenrapportage: plan van aanpak raadsenquête grondexploitatie Duivenvoordecorridor.

Tussenrapportage: plan van aanpak raadsenquête grondexploitatie Duivenvoordecorridor. Tussenrapprtage: plan van aanpak raadsenquête grndexplitatie Duivenvrdecrridr. Enquêtecmmissie grndexplitatie Duivenvrdecrridr 16 februari 2015 Inhudspgave: 1. Inleiding 2. Organisatie 3. Verfijning nderzeksvraag

Nadere informatie

NOORD-NEDERLAND 2030: Europees koploper klimaatambitie

NOORD-NEDERLAND 2030: Europees koploper klimaatambitie NOORD-NEDERLAND 2030: Eurpees kplper klimaatambitie Nrd-Nederland 2030: Eurpees kplper klimaatambitie Onze tekmstvisie Als het aan ns ligt is Nrd-Nederland in 2030 dé regi waar we ged kunnen leven, ged

Nadere informatie

Hoe kan uw overheidsorganisatie professionalisering en verduurzaming van het inkoopproces bewerkstelligen

Hoe kan uw overheidsorganisatie professionalisering en verduurzaming van het inkoopproces bewerkstelligen He kan uw verheidsrganisatie prfessinalisering en verduurzaming van het inkpprces bewerkstelligen He kan uw verheidsrganisatie prfessinalisering en verduurzaming van het inkpprces bewerkstelligen UITWERKING

Nadere informatie

Waarom en hoe accountants hun verdienmodel moeten aanpassen. Van uren factureren naar value added pricing

Waarom en hoe accountants hun verdienmodel moeten aanpassen. Van uren factureren naar value added pricing Waarm en he accuntants hun verdienmdel meten aanpassen Van uren factureren naar value added pricing Waarm en he accuntants hun verdienmdel meten aanpassen 2 Inhud Inleiding 3 De ntwikkelingen 4 Blijvende

Nadere informatie

Rollenspel Jezus redt

Rollenspel Jezus redt Rllenspel Jezus redt Krte mschrijving prgrammanderdeel De leerlingen spelen samen een bestuursrechtzaak bij de Raad van State na. De Raad van State is de hgste bestuursrechter van Nederland. In deze rechtszaak

Nadere informatie

Beschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten

Beschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten Beschermd Wnen met een pgb nder verantwrdelijkheid van gemeenten Een factsheet vr cliënten, cliëntvertegenwrdigers en familievertegenwrdigers 1 februari 2016 Sinds 1 januari 2015 valt Beschermd Wnen (vrheen

Nadere informatie

Actieagenda Schiphol. Toelichting Regioforum ORS. 3 juni juni 2016

Actieagenda Schiphol. Toelichting Regioforum ORS. 3 juni juni 2016 Actieagenda Schiphl Telichting Regifrum ORS 3 juni 2016 3 juni 2016 Actieagenda Schiphl: achtergrnd en aanleiding Achtergrnd Staatssecretaris IenM en Minister EZ kndigen in september 2015 een Actieagenda

Nadere informatie

Bij leefbaarheid gaat het er om hoe mensen hun omgeving ervaren en beoordelen.

Bij leefbaarheid gaat het er om hoe mensen hun omgeving ervaren en beoordelen. 1 Leefbaarheid is een belangrijk, z niet hét thema van de laatste jaren. De wnmgeving wrdt vr mensen steeds belangrijker vr de ervaren wn. Ok vanuit het perspectief van sciale chesie, veiligheid en sciaal-ecnmische

Nadere informatie

Toelichting bij het voorstel tot afgifte van een ontwerpverklaring van geen bedenkingen windturbine Krabbegors (Duivelseiland) in Dordrecht

Toelichting bij het voorstel tot afgifte van een ontwerpverklaring van geen bedenkingen windturbine Krabbegors (Duivelseiland) in Dordrecht Bijlage 1 behrende bij het raadsvrstel inzake afgifte ntwerpverklaring van geen bedenkingen windturbine Krabbegrs (Duivelseiland) Telichting bij het vrstel tt afgifte van een ntwerpverklaring van geen

Nadere informatie

Openbare raadpleging over de evaluatie van de Europese strategie inzake handicaps 2010/2020

Openbare raadpleging over de evaluatie van de Europese strategie inzake handicaps 2010/2020 Openbare raadpleging ver de evaluatie van de Eurpese strategie inzake handicaps 2010/2020 Er zijn in de EU ngeveer 80 miljen mensen met een handicap. Vr deze mensen is het, dr allerlei belemmeringen, vaak

Nadere informatie

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat t.a.v. de minister, mevrouw drs. C. van Nieuwenhuizen Postbus EX Den Haag

Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat t.a.v. de minister, mevrouw drs. C. van Nieuwenhuizen Postbus EX Den Haag > Returadres Pstbus 20011 2500 EA Den Haag Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat t.a.v. de minister, mevruw drs. C. van Nieuwenhuizen Pstbus 20901 2500 EX Den Haag Bureau ICT-Tetsing Turfmarkt 147

Nadere informatie

Uitstroomprofiel opleiding Klinisch Informatica September 2014

Uitstroomprofiel opleiding Klinisch Informatica September 2014 Uitstrmprfiel pleiding Klinisch Infrmatica 1 Inleiding Dit uitstrmprfiel sluit aan p het berepsprfiel van de klinisch infrmaticus. Het berepsprfiel beschrijft evenwel de ttale breedte van het veld van

Nadere informatie

Het Nieuwe Werken: hieperdepiep hoera? De rol van de OR bij de invoering van Het Nieuwe Werken

Het Nieuwe Werken: hieperdepiep hoera? De rol van de OR bij de invoering van Het Nieuwe Werken Het Nieuwe Werken: hieperdepiep hera? De rl van de OR bij de invering van Het Nieuwe Werken De kans is grt dat er in uw rganisatie al wrdt gesprken ver de invering van Het Nieuwe Werken. En z niet, dan

Nadere informatie

Visie op de webpresentatie. gemeente Eindhoven

Visie op de webpresentatie. gemeente Eindhoven Visie p de webpresentatie gemeente Eindhven Inhud 1 Inleiding 3 2 Basisgedachte beheften ntvanger centraal 3 2.1 Onderscheidende kwaliteiten websites 3 2.2 Verbinding essentieel 4 2.2.1 Verbinding extern

Nadere informatie

TOELICHTING KOSTEN MOZAÏEKBEHEER OPEN GRASLAND

TOELICHTING KOSTEN MOZAÏEKBEHEER OPEN GRASLAND STICHTING COLLECTIEF AGRARISCH NATUURBEHEER SCAN TOELICHTING KOSTEN MOZAÏEKBEHEER OPEN GRASLAND BESCHRIJVING De ksten mzaïekbeheer zijn een vergeding vr de ksten die p bedrijfsniveau gemaakt wrden vr het

Nadere informatie

D i e n s t v e r l e n i n g s d o c u m e n t

D i e n s t v e r l e n i n g s d o c u m e n t D i e n s t v e r l e n i n g s d c u m e n t Ons kantr hudt zich bezig met financiële dienstverlening en heeft zich gespecialiseerd in schade- en levensverzekeringen en is daarbij actief p de zakelijkeen

Nadere informatie

vaak jarenlange dienstverlening

vaak jarenlange dienstverlening INFORMATIE DOCUMENT Beste geïnteresseerde, Future4prfits is een bedrijf dat unieke trendvlgende systemen heeft ntwikkeld die zeer winstgevende aan- en verkp signalen genereren vr diverse beurzen (.a. de

Nadere informatie

Oproep erkenning en subsidiëring van groepsgericht aanbod. opvoedingsondersteuning door vrijwilligers

Oproep erkenning en subsidiëring van groepsgericht aanbod. opvoedingsondersteuning door vrijwilligers Oprep erkenning en subsidiëring van grepsgericht aanbd pvedingsndersteuning dr vrijwilligers In het kader van het versterken van aanbd pvedingsndersteuning in de Huizen van het Kind lanceert Kind en Gezin

Nadere informatie

E-car sharing in Zuid - Limburg

E-car sharing in Zuid - Limburg E-car sharing in Zuid - Limburg Januari 2014 Inhudspgave 1. Intrductie e-car sharing 2. Visie en tepassing in Zuid Limburg 3. Pilt prject Sittard - Geleen Intrductie e-car sharing Wat is (e-) car sharing

Nadere informatie

Aan de hand van deze 3 lessen ontdekken de leerlingen dat er techniek in en om de Schelde, dus in onze regio, een erg belangrijke rol speelt.

Aan de hand van deze 3 lessen ontdekken de leerlingen dat er techniek in en om de Schelde, dus in onze regio, een erg belangrijke rol speelt. Techniek & de Schelde Aan de hand van deze 3 lessen ntdekken de leerlingen dat er techniek in en m de Schelde, dus in nze regi, een erg belangrijke rl speelt. Gerelateerde kerndelen Vlaanderen, Primair

Nadere informatie

Confidentieel. 16 januari 2013 2013/11989. Sectorbrief Themaonderzoek Uitbesteding Vermogensbeheer. Geacht bestuur,

Confidentieel. 16 januari 2013 2013/11989. Sectorbrief Themaonderzoek Uitbesteding Vermogensbeheer. Geacht bestuur, Tezicht pensienfndsen en beleggingsndernemingen Middelgrte en kleine pensienfndsen Pstbus 98 1000 AB Amsterdam Cnfidentieel Datum Bijlage(n) 1 Onderwerp Sectrbrief Themanderzek Uitbesteding Vermgensbeheer

Nadere informatie

Veel gestelde vragen huurbeleid 18 oktober 2012

Veel gestelde vragen huurbeleid 18 oktober 2012 Veel gestelde vragen huurbeleid 18 ktber 2012 Algemeen: 1. Waarm kmt er een nieuw huurbeleid? Een aantal ntwikkelingen heeft ervr gezrgd dat wij ns huurbeleid hebben aangepast. Deze ntwikkelingen zijn:

Nadere informatie

Subsidies waar weidegang als voorwaarde kan worden gesteld

Subsidies waar weidegang als voorwaarde kan worden gesteld Bijlage 1 Weidegang stimuleren dr middel van subsidies Het is ged mgelijk m weidegang in de melkveehuderij te stimuleren met behulp van bestaande subsidies. Dit is een verzicht van de agr- en landbuwsubsidies

Nadere informatie

Training Effectief Monumentenbeheer

Training Effectief Monumentenbeheer Training Effectief Mnumentenbeheer Naast kennis is een gevel van ged vakmanschap ndig. He km je tt een effectief en kwalitatief hgwaardig beheer van mnumenten? TEM 2019 Training Effectief Mnumentenbeheer

Nadere informatie

Presentatie eisen reisweek

Presentatie eisen reisweek Presentatie eisen reisweek Beste reisadviseurs, De aftrap is genmen. We zijn begnnen aan een spannende strijd m te bepalen he nze werkweek er in juni 2013 uit zal zien. Natuurlijk lijkt het een beetje

Nadere informatie

Onze aarde in gevaar!

Onze aarde in gevaar! Auteur: Jeren Defauw Genieten, genieten, genieten De gevaren vr nze planeet Onze blauwe planeet is in grt gevaar. Onze planeet wrdt warmer en warmer. De temperatuur stijgt. Ga jij sms in het bs wandelen

Nadere informatie

Subsidieregeling economie en innovatie Noord-Brabant - provincie Noord-Brabant -

Subsidieregeling economie en innovatie Noord-Brabant - provincie Noord-Brabant - Subsidieregeling ecnmie en innvatie Nrd-Brabant - prvincie Nrd-Brabant - Het del van de Subsidieregeling ecnmie en innvatie Nrd-Brabant (ECOINNONB) is het realiseren van een aantal delstellingen uit het

Nadere informatie

Beste geïnteresseerde,

Beste geïnteresseerde, INFORMATIE DOCUMENT Beste geïnteresseerde, Future4prfits is een bedrijf dat een unieke trendvlgend systeem heeft ntwikkeld die zeer winstgevende aan- en verkp signalen genereren vr diverse beurzen (.a.

Nadere informatie

Procesdocument Klankbordgroep Schakenbosch

Procesdocument Klankbordgroep Schakenbosch Prcesdcument Klankbrdgrep Schakenbsch Tijdens de klankbrdgrepvergadering van 23 juni 2010 is de afspraak gemaakt met de leden van de klankbrdgrep m duidelijkheid te geven ver het prces, de kaders, de verschillende

Nadere informatie

hoogspanningsnet 14 september 2014 1 van 11

hoogspanningsnet 14 september 2014 1 van 11 Zuidelijk Zuid tracé 3 8 0 k i İ 0 V l t hgspanningsnet 4 september 204 van Betreft : Hgspanningstracé midden zeker NEE alternatief: Zuidelijk Zuid tracé en bestaand tracé Geertruidenberg - Eindhven Vr

Nadere informatie

Stap 4: 6. Droomsessie handleiding

Stap 4: 6. Droomsessie handleiding Stap 4: 6. Drmsessie handleiding 1 Del De drmsessie is een brainstrmtechniek die als del heeft m de deelnemers vlledig ut f the bx te laten denken. De deelnemers mgen hun fantasie de vrije lp laten gaan,

Nadere informatie

AGE Algemene Vergadering 2013 Declaratie 17 May 2013

AGE Algemene Vergadering 2013 Declaratie 17 May 2013 AGE Algemene Vergadering 2013 Declaratie 17 May 2013 De Eurpese Unie is p een cruciaal mment gekmen en nderzekt de hervrming van haar visie en haar bij vrrang belangrijkste dmeinen, in het licht van de

Nadere informatie

Ontwikkelingsplan 2010-2020 van het transmissienet voor elektriciteit ELIA

Ontwikkelingsplan 2010-2020 van het transmissienet voor elektriciteit ELIA Ontwikkelingsplan 2010-2020 van het transmissienet vr elektriciteit ELIA Verklaring van de Algemene Directie Energie met het g p de gedkeuring van het plan dr de federale Minister van Energie Deze verklaring

Nadere informatie

Red levens! Voorkom dat onbevoegden het spoorgebied betreden

Red levens! Voorkom dat onbevoegden het spoorgebied betreden Red levens! Vrkm dat nbevegden het sprgebied betreden Prijzengeld: 5000,- Deadline: zndag 26 augustus 2012 Intrductie PrRail is verantwrdelijk vr de aanleg, het nderhud, de veiligheid en het beheer van

Nadere informatie

1. Een wereld te winnen!

1. Een wereld te winnen! 1. Een wereld te winnen! We hebben als KWBN een wereld te winnen. Wandelen is znder twijfel een van de meest tegankelijke vrmen van bewegen en daarmee bereikbaar vr velen. Ruim 10 miljen mensen in Nederland

Nadere informatie

Meer koopkracht door echte banen

Meer koopkracht door echte banen Meer kpkracht dr echte banen Centen en prcenten vr een gelijkwaardige samenleving Arbeidsvrwaardenagenda FNV in Beweging 2015 Een gelijkwaardige samenleving werkt beter. Een samenleving waarin de verschillen

Nadere informatie

UPGRADEN NAAR EEN NIEUWE VERSIE VAN DYNAMICS CRM

UPGRADEN NAAR EEN NIEUWE VERSIE VAN DYNAMICS CRM UPGRADEN NAAR EEN NIEUWE VERSIE VAN DYNAMICS CRM DE AANPAK VAN CRM RESULTANTS Ongeveer eens per twee jaar brengt Micrsft een nieuwe versie uit van Micrsft Dynamics CRM. In deze zgenaamde majr releases

Nadere informatie

Genderloopbaankloof: enkele voorzetten vanuit Persephone vzw, organisatie van vrouwen met een handicap of invaliderende chronische ziekte

Genderloopbaankloof: enkele voorzetten vanuit Persephone vzw, organisatie van vrouwen met een handicap of invaliderende chronische ziekte Genderlpbaanklf: enkele vrzetten vanuit Persephne vzw, rganisatie van vruwen met een handicap f invaliderende chrnische ziekte De genderlpbaanklf verdient aandacht van de beleidsmakers en de sciale partners.

Nadere informatie

Onze school gebruikt hierbij naast het SPCO veiligheidplan, in ieder geval de volgende hulpmiddelen:

Onze school gebruikt hierbij naast het SPCO veiligheidplan, in ieder geval de volgende hulpmiddelen: Graaf Jan van Mntfrtschl Beleid ter vrkming en/f regulering van pestgedrag 1. 1 Inleiding: Iedere schl heeft een veilig schlklimaat ndig. Op de Graaf Jan van Mntfrtschl zijn wij ns ervan bewust dat veiligheid

Nadere informatie

Samenvatting H9 - Schommelingen in de economie

Samenvatting H9 - Schommelingen in de economie Samenvatting H9 - Schmmelingen in de ecnmie 9.1 Als je het gemiddelde neemt van een grei f afname nem je dat een trend. Als je die trend van een paar jaar neemt, nem je dat trendmatige grei. De prductiemvang

Nadere informatie

Kiezen of delen Quick scan van investeringen van gemeente Eindhoven

Kiezen of delen Quick scan van investeringen van gemeente Eindhoven Kiezen f delen Quick scan van investeringen van gemeente Eindhven Dr Paul J.G. Tang & Rbert-Jaap Vrn Eindhven, 11 december 2012 Dit rapprt is bestemd vr de rganisatie van de pdrachtgever. Verspreiding

Nadere informatie

De ins en outs van payrolling versie maart 2013

De ins en outs van payrolling versie maart 2013 > White paper Payrll Select De ins en uts van payrlling versie maart 2013 De kstenbesparende plssing vr het uitbesteden van werkgeverschap > www.payrllselect.nl Inhud 1. Inleiding... 2 2. Wat is payrlling?...

Nadere informatie

Ruimtelijke toekomstvisie dorp (discussiestuk)

Ruimtelijke toekomstvisie dorp (discussiestuk) Ruimtelijke tekmstvisie drp (discussiestuk) Waarm dit vrstel De behefte aan een tekmstvisie vr de verdere ruimtelijke ntwikkeling van ns drp is ntstaan naar aanleiding van de bijeenkmsten met bewners ver

Nadere informatie

HOE WERKT HET INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC)?

HOE WERKT HET INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC)? HOE WERKT HET INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC)? Wat is IPCC en wat is het niet? Het Intergvernmental Panel n Climate Change van de VN is pgericht dr de Wrld Metelgical Organizatin ( WMO)

Nadere informatie

Onderwerp Wijziging van de Verordening tot het kunnen verlenen van een alleenrecht voor Concern voor Werk. Aan de raad. Status: ter besluitvorming

Onderwerp Wijziging van de Verordening tot het kunnen verlenen van een alleenrecht voor Concern voor Werk. Aan de raad. Status: ter besluitvorming N. 218419-1 Emmelrd, 14 januari 2014. Onderwerp Wijziging van de Verrdening tt het kunnen verlenen van een alleenrecht vr Cncern vr Werk. Advies raadscmmissie [ ] Aan de raad. Status: ter besluitvrming

Nadere informatie

Chic, zo n gedragspatroongrafiek!

Chic, zo n gedragspatroongrafiek! Chic, z n gedragspatrngrafiek! Leerdelen: De leerlingen kunnen nder begeleiding de verwevenheid tussen ecnmische, sciale en eclgische aspecten in duurzaamheidsvraagstukken herkennen. De leerlingen krijgen

Nadere informatie

Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Winterswijk 2013-2018

Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Winterswijk 2013-2018 Vr- en Vregschlse Educatie (VVE) Winterswijk 2013-2018 1. Inleiding Vr- en Vregschlse Educatie, als nderdeel van het bredere beleidsterrein nderwijsachterstandbeleid, wrdt sinds 2002 in Winterswijk vrmgegeven.

Nadere informatie

Inkoop- en aanbestedingsbeleid Energiefonds Overijssel

Inkoop- en aanbestedingsbeleid Energiefonds Overijssel Inkp- en aanbestedingsbeleid Energiefnds Overijssel 2013 Inhudspgave 1 Inleiding 3 2 Het beleid 4 2.1 Rechtmatigheidsthema's 4 Prcedures 4 Meerwerk en herhalingspdrachten 4 2B-diensten 5 Integriteit 5

Nadere informatie

Huiswerk Informatie voor alle ouders

Huiswerk Informatie voor alle ouders Nummer 6 mei 2010 Huiswerk Infrmatie vr alle uders Huiswerk en efening Ged leren lezen en rekenen is belangrijk, want je hebt deze vaardigheden in het dagelijks leven veral ndig. Kinderen ged leren lezen

Nadere informatie

Rapportage voortgang Project Rapportage voortgang Auteur

Rapportage voortgang Project Rapportage voortgang Auteur Rapprtage vrtgang 2018-01 Prject Rapprtage vrtgang 2018-01 Auteur Marjlein Hefslt Opdrachtgever Directie Hllander Techniek Datum 3 juli 2018 Versie 1.0 Status definitief Inhudspgave Inhudspgave... 2 1

Nadere informatie

FAQ Innovatieve bedrijfsnetwerken versie 18 november 2015

FAQ Innovatieve bedrijfsnetwerken versie 18 november 2015 FAQ Innvatieve bedrijfsnetwerken versie 18 nvember 2015 Wanneer kan het IBN effectief van start gaan? De steun aan een innvatiecluster kan p zijn vregst starten p de eerste werkdag van de maand die vlgt

Nadere informatie

OO: De sector van de verwerking van duurzame voeding ontwikkelen

OO: De sector van de verwerking van duurzame voeding ontwikkelen OO: De sectr van de verwerking van duurzame veding ntwikkelen Uitdagingen Op het vlak van milieu - Verwerkte duurzame vedingswaren aanbieden aan verbruikers: het aanbd vergrten m de milieu-impact van het

Nadere informatie

Voorbereidingsjaar hoger onderwijs voor anderstaligen. Functieprofiel: Leerondersteuner Voorbereidingsjaar Hoger Onderwijs voor Anderstaligen

Voorbereidingsjaar hoger onderwijs voor anderstaligen. Functieprofiel: Leerondersteuner Voorbereidingsjaar Hoger Onderwijs voor Anderstaligen Vrbereidingsjaar hger nderwijs vr anderstaligen Prvincieplein 1 Cntact: Functieprfiel: Leerndersteuner Vrbereidingsjaar Hger Onderwijs vr Anderstaligen Samenvatting Als leerndersteuner begeleid en ndersteun

Nadere informatie

Een zero-emission Utrecht CS

Een zero-emission Utrecht CS PROJECT Een zer-emissin Utrecht CS Infrmatie vr de leerlingen Inhud 1 De pdracht 2 Het berep 3 De rganisatie 4 Begeleiding 5 Berdeling en evaluatie A Plan van Aanpak B Persnlijk verslag C Evaluatie van

Nadere informatie

Handleiding Handleiding Communicatie voor. Promotoren. Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling VLAANDEREN 2014-2020.

Handleiding Handleiding Communicatie voor. Promotoren. Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling VLAANDEREN 2014-2020. Handleiding Handleiding Cmmunicatie vr Prmtren Eurpees Fnds vr Reginale Ontwikkeling VLAANDEREN 2014-2020 1 Eurpese Unie Inhud 1 Inleiding... 1 2 De minimale cmmunicatieverplichtingen... 1 a) Weergave

Nadere informatie

Aanvraagformulier cofinanciering LEF

Aanvraagformulier cofinanciering LEF Aanvraagfrmulier cfinanciering LEF 1. Aanvraag vr delstelling: Welke delstellingen uit het Ecnmisch Actieprgramma 2016 2019 zijn delstellingen die u met uw prject gaat realiseren f aan bij gaat dragen?

Nadere informatie

Wat zijn de specifieke omstandigheden van deze locatie waar, bij inpassing van de voorziening, rekening mee gehouden moet worden?

Wat zijn de specifieke omstandigheden van deze locatie waar, bij inpassing van de voorziening, rekening mee gehouden moet worden? Omgevingsscan Achtergrnd prject De gemeente Drdrecht heeft het plan pgevat de prblematiek rndm (merendeels verslaafde) dak- en thuislze mensen in haar stad aan te pakken. In dit kader heeft de gemeente

Nadere informatie

Accountmanagers laten veel kansen liggen

Accountmanagers laten veel kansen liggen Vndelstraat 35e Accuntmanagers laten veel kansen liggen Sinds de crisis zijn de financiële markten structureel veranderd. Vr de crisis kregen de banken veel aanvragen, was het kapitaal veel gedkper en

Nadere informatie