Docenten handleiding Inhoud:
|
|
- Karel Maas
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Docentenhandleiding
2 Docenten handleiding Inhoud: Inleiding pag. 2 Doelstellingen pag. 3 Methodiek pag. 4 Projectopzet pag. 5 Lesprogramma pag. 6 De lessen pag. 8 Bijlagen pag. 14 1
3 Inleiding Gelijk=Gelijk? is een project van stadsdeel Oost, voorheen stadsdeel Zeeburg uit Amsterdam en wordt uitgevoerd door Diversion, bureau voor maatschappelijke innovatie. Sinds 2008 zet het stadsdeel zich met dit programma in op de preventie van discriminatie. Inmiddels hebben al meer dan 1300 leerlingen van 21 basisscholen hieraan deelgenomen. Het lesprogramma van Gelijk=Gelijk? heeft een praktische, speelse opzet: zware onderwerpen gerelateerd aan discriminatie worden vertaald naar de leefwereld van de kinderen. Daarnaast wordt binnen het project jong burgerschap en mondelinge taalvaardig= heid gestimuleerd en in de praktijk gebracht. Het lesprogramma is in 2010 uitgebreid geëvalueerd door onderzoeksbureau A.G. Advies en Stichting Voorbeeld. Naar aanleiding van dit onderzoek is het programma destijds aangepast. Daarnaast is de inzet op mondelinge taalvaardigheid aan het programma toegevoegd door middel van debattrainingen en een einddebat. In 2012 is deze vernieuwde opzet geëvalueerd door A.G. Advies en Klooster Onderzoek & Advies. Zij hebben onderzocht of, en in welke mate de leerlingen te maken hebben met (problemen op het terrein van) segregatie, vooroordelen en/of discriminatie. Vervolgens hebben zij de effecten van Gelijk=Gelijk? onderzocht. Dit hebben zij gedaan middels het afnemen van vragenlijsten onder deelnemende leerlingen voorafgaand aan het project en na afloop van het project. Ook hebben ze gebruik gemaakt van participerende observatie. De evaluatie heeft veel informatie opgeleverd, een uitgebreid verslag is terug te vinden in het rapport: Evaluatie Gelijk=Gelijk? 2012: Een vervolgonderzoek naar de effectiviteit. Uit het rapport wordt de noodzaak van dit project bevestigd. Zo ervaart 41% van de leerlingen discriminatie en geeft bijna tweederde van de leerlingen, 62,7%, na afloop van het project aan minder vooroordelen te hebben. Uit de evaluatie komt ook naar voren dat het project op een aantal punten verbeterd kan worden zodat de doelstellingen beter behaald kunnen worden. Zodoende is het programma aangepast en versterkt. Het aangepaste programma Gelijk=Gelijk? bestaat uit een basisprogramma en een maatwerkprogramma waarin scholen onder meer de mogelijkheid wordt geboden om de thematiek verder uit te diepen. Het project wordt uitgevoerd door Diversion in samenwerking met het Nederlands Debat Instituut. Het debatinstituut is in 1998 opgericht met als doelstelling de debatcultuur in Nederland verder te ontwikkelen. Inmiddels is het instituut landelijk actief binnen alle geledingen van de samenleving en is zij onder andere gespecialiseerd in het geven van debattrainingen en houden van debattoernooien in het basisonderwijs via Veel succes en plezier met de uitvoering van Gelijk=Gelijk? Het team van Gelijk=Gelijk? 2
4 Doelstellingen De doelstellingen van Gelijk=Gelijk? kunnen als volgt worden geformuleerd. Hoofddoelstelling Stimuleren van jong burgerschap en mondelinge taalvaardigheid. Subdoelstellingen De subdoelstellingen op het gebied van jong burgerschap zijn: Vergroten van democratisch burgerschap; Voorkomen en tegengaan van discriminatie, met specifieke aandacht voor discriminatie vanwege religie, culturele achtergrond en seksuele diversiteit; Vergroten van tolerantie en leren omgaan met verschillen; Voorkomen en tegengaan van polarisatie tussen verschillende bevolkingsgroepen; Vergoten van kennis ten aanzien van mogelijkheden tot het melden van discriminatie. De subdoelstellingen op het gebied van mondelinge taalvaardigheid zijn: Bespreekbaar maken van en leren praten over bestaande vooroordelen; Stimuleren van meningsvorming en bewustwording van de eigen en andermans mening; Versterken van communicatieve taalvaardigheden zoals naar elkaar luisteren en argumenteren; Stimuleren van respectvolle conflictoplossing wat bijdraagt aan een positief klassenklimaat. Een andere subdoelstelling van het project is om studenten en jongeren de mogelijkheid te geven om, als peer educator, een concrete bijdrage te leveren aan de verbetering van de leefbaarheid en verdraagzaamheid. Hoe worden de doelstellingen nagestreefd? In het project Gelijk=Gelijk? worden leerlingen bekend gemaakt met verschillende begrippen waaronder vooroordelen, meeloopgedrag, stereotypen en tolerantie. Het overkoepelende thema is discriminatie. Er is specifieke aandacht voor discriminatie naar aanleiding van religie, culturele achtergrond en seksuele diversiteit. Dit krijgt vorm door lessen die worden gegeven door drie peer educators met een joodse, homoseksuele en islamitische achtergrond. Zij maken persoonlijk kennis met de leerlingen door het spelen van spellen die vooroordelen aan het licht moeten brengen en het vertellen van persoonlijke verhalen. Doordat de peer educators samen voor de klas staan maken zij de leerlingen duidelijk dat zij ondanks hun verschillende achtergrond op een goede en leuke manier kunnen samenwerken en -leven. De leerlingen gaan met hun nieuw opgedane kennis aan de slag in de debattraining gegeven door docenten van het Nederlands Debat Instituut. In deze les gaan de leerlingen met elkaar in debat over stellingen gerelateerd aan de verschillende thema s en aangrenzende problematieken. De vaardigheden die kinderen hierbij opdoen zijn onder andere (begrijpend) luisteren, redeneren, argumenteren, probleemoplossend denken, je verplaatsen in de ander en je bewust zijn van je eigen mening/houding. Deze vaardigheden vallen onder het stimuleren en vormgeven van jong burgerschap en sluiten aan bij referentieniveau 1F en 2F: mondelinge taalvaardigheid. Bovendien worden door te leren debatteren de kerndoelen van mondeling onderwijs (kerndoel 1,2 en 3) en mens en samenleving (kerndoel 36 en 38) behaald. 3
5 Methodiek In Gelijk=Gelijk? wordt gewerkt met de peer education methodiek en de didactiek van Nederlands Debat Instituut. In dit hoofdstuk vindt u een beschrijving van beide methodes. Peer education Peer education betekent letterlijk leeftijdsgenotenonderwijs. De term wordt vaak gebruikt om voorlichting van jongeren aan jongeren te beschrijven. Maar ook als het gaat om gezondheidsbevorderingsprojecten voor ouderen of allochtonen wordt gesproken over peer education. Peer education is een veel beproefde methodiek bij het overdragen van informatie, waarden en gedragingen. Mensen laten zich daarbij het makkelijkst beïnvloeden door mensen die dicht bij hen staan, zoals naasten, vrienden of kennissen. Een peer educator is een rolmodel dat gemakkelijk informatie en ervaringen kan vertalen naar de leefwereld van een bepaalde doelgroep en op die manier onderwerpen bespreekbaar maakt. Peer education wordt ingezet voor het overbrengen van kennis en ervaring. Doordat de boodschapper aansluit bij de leefwereld van de jongeren en daardoor als betrouwbaar wordt gezien, zijn jongeren ook gevoeliger voor de boodschap en daarmee de inhoud van de informatie. Het lukt peer educators daarom soms gemakkelijker dan ouders of docenten om voor een bepaald onderwerp interesse te wekken, om een schijnbaar gesloten groep open te breken en discussie los te maken, of om jongeren ertoe te bewegen zich in een bepaald thema te verdiepen. Ook lukt het peer educators vaak (beter) om kinderen en jongeren aan te moedigen om buiten de grenzen van hun normale leefwereld te kijken. Zij kunnen vaak verrassend goed gevoelige of controversiële onderwerpen met jongeren bespreken en de jongeren helpen zich in standpunten van anderen te verplaatsen. Peer education kan op deze manier een belangrijke rol spelen in de manier waarop jongeren met een veranderende multiculturele samenleving omgaan en zo vooroordelen verminderen. Nederlands Debat Instituut Het oefenen met debatteren levert een waardevolle bijdrage aan de ontwikkeling van jonge mensen en het klimaat in de klas. Jongeren ontwikkelen belangrijke communicatieve vaardigheden (spreken, luisteren, reageren, argumenteren) en kritisch nadenken. Tevens bevordert het leren debatteren jong burgerschap; leerlingen maken kennis met één van de fundamenten van een goed functionerende democratie, namelijk hoe je een goed en gestructureerd debat voert. Dit zijn allen vaardigheden die nodig zijn voor goed burgerschap. Om dit te bewerkstelligen worden aan de debatten en debattrainingen van het Nederlands Debat Instituut drie elementen verbonden. Ten eerste bereiden de leerlingen zowel de voorals tegenstanderspositie voor een stelling voor waardoor zij beide kanten van de medaille moeten bekijken. Hierdoor wordt hun nieuwsgierigheid geprikkeld om hun aannames te onderzoeken en wordt hun inlevingsvermogen in andersmans standpunt gestimuleerd. Ten tweede is aan het debat een competitie-element verbonden wat zorgt voor extra motivatie bij de voorbereiding. Leerlingen die wellicht nog niet zo geraakt worden door het onderwerp, geven vaak wel om de eer, de winst en/of de prijzen waardoor zij zich toch zullen inzetten. Tot slot is respect een sleutelwoord in de trainingen en de toernooien. De leerlingen moeten namelijk niet elkaar maar een jury overtuigen. Dit vergroot de bespreekbaarheid; het zorgt voor een veilige sfeer waarin leerlingen niet persoonlijk worden aangevallen. De debattraining wordt verzorgd door speciaal door het Nederlands Debat Instituut getrainde debatdocenten. Aan de hand van verschillende spelregels en door middel van interactieve werkvormen leren kinderen hun standpunt te begrijpen en te verwoorden alsook tolerant te zijn tegenover afwijkende standpunten. 4
6 Projectopzet Naar aanleiding van de evaluatie van Gelijk=Gelijk? in schooljaar , is het lesprogramma doorontwikkeld. Hierbij zijn een aantal wijzigingen doorgevoerd. Ten eerste is er een derde les door peer educators aan het programma toegevoegd. Het contact met de peer educators en met name het uit de kast kom -moment kwam namelijk als meest effectief naar voren. Een extra les biedt de peer educators meer ruimte voor kennismaking en verdieping met de leerlingen. Bovendien kan hierdoor niet alleen aandacht worden besteed aan ervaringen van gediscrimineerd zijn, maar ook aan gediscrimineerd hebben. Daarnaast zal er minder expliciet aandacht worden besteed aan het verschil tussen discriminatie en pesten. Uit de evaluatie bleek dat de leerlingen de nuance niet konden vatten; zij leken met name te onthouden dat discriminatie verboden is en pesten niet. Tot slot is door het verweven van debatelementen in de peer educator lessen, de aansluiting tussen beide verbeterd. De lessen Gelijk=Gelijk? bestaat uit zes lessen, waarvan een inleidende en afsluitende les door de reguliere docent, drie lessen door peer educators en een debattraining door het Nederlands Debat Instituut. De lessen duren 90 minuten. In de lessen worden instructie, interactieve spellen, individuele en klassikale opdrachten, persoonlijke verhalen, discussie en debat gecombineerd. Het project wordt afgesloten met een debattoernooi. Het lesmateriaal Er is voor alle leerlingen een lesboekje ontwikkeld dat onder meer als naslagwerk gebruikt kan worden: het project, de opdrachten, alle begrippen en informatie over meldpunten voor discriminatie staan hierin beschreven. Ook is het boekje zo vormgegeven dat het inhoudelijke informatie biedt over onder meer discriminatie, religie en seksuele diversiteit. Daarnaast zijn er leskaarten ontwikkeld. Hiermee kunt u na afronding van de lessenreeks structureel aandacht geven aan de thematiek van discriminatie en tolerantie. Tot slot worden vijf debatnieuwsbrieven aangeboden. Hierin worden stellingen en debattips gegeven waarmee u zelfstandig een dialoog, discussie en/of debat in uw klas kunt starten. Ouderparticipatie In Gelijk=Gelijk? is aandacht voor het betrekken van ouders bij de lessen en het project. Door Diversion worden informatiefolders voor ouders aangeleverd en uitnodigingen voor het debattoernooi. U wordt gevraagd om deze aan de ouders mee te geven. Ten slotte wordt de mogelijkheid geboden om een bijeenkomst voor ouders te organiseren. In deze bijeenkomst worden ouders voorgelicht over het project en wordt met hen het gesprek aangegaan hoe zij thuis vorm kunnen geven aan de thematiek. Rol docent U wordt gevraagd de peer educators en de debatdocenten iedere les te ontvangen. Verder bent u aanwezig tijdens de gehele les. Het leukste is als u zelf ook mee doet aan de spellen. Op uitnodiging kunt u ook meedoen aan de discussies en debatten. Als volwassene is het makkelijk om de discussie te beïnvloeden. Het is belangrijk om dit te voorkomen. Samen met u kunnen we ervoor zorgen dat de meningsvorming van de leerlingen op een natuurlijke en ongedwongen wijze tot stand komt. Daarom vragen we u in eerste instantie zoveel mogelijk uw eigen mening voor u te houden. Verder helpt u bij orde houden in de klas en ondersteunt u indien nodig de peer educators en de debattrainers bij het lesgeven. Met uitzondering van les 1 en les 6 hoeft u inhoudelijk niets voor te bereiden, de peer educators en debatdocenten zorgen voor de lesinhoud. Daarnaast is het raadzaam de opdrachten uit het lesboekje goed door te nemen. Ten slotte wordt u gevraagd om per les voor de nodige materialen te zorgen. Uw rol en de benodigdheden worden in de handleiding per les beschreven. 5
7 Lesprogramma Basisprogramma Les 1: Eigen leerkracht Hierin wordt het project en de belangrijkste begrippen uitgelegd. Er zijn geen peers of debatdocenten bij aanwezig. Les 2: Peer educators Deze les staat in het teken van kennismaken en het creëren van een veilige sfeer. Daarnaast komen feiten, meningen en vooroordelen via het fotospel aan bod. Les 3: Peer educators In deze les maken de peer educators hun achtergrond bekend en vertellen zij hun eigen verhaal over een situatie waarin je zijn gediscrimineerd. Les 4: Peer educators Hierin worden situaties verteld waarin de peer educators hebben gediscrimineerd waarmee de oorzaken van discriminatie worden belicht. Ook wordt er een rollenspel gespeeld. Les 5: Nederlands Debat Instituut In deze les gaan de leerlingen met elkaar in debat. Les 6: Eigen leerkracht Er zijn geen peers of debatdocenten bij aanwezig. Deze les staan in het teken van voorbereiding op het debattoernooi, verdieping door middel van het behandelen van (een of meer) leskaarten en de verschillende meldpunten van discriminatie. Afsluiting: Debattoernooi Gelijk=Gelijk? wordt afgesloten met een debattoernooi, geleid door het Nederlands Debat Instituut. In het toernooi strijden verschillende scholen tegen elkaar over stellingen gerelateerd aan de onderwerpen van Gelijk=Gelijk?. Per debatronde treden de leerlingen van een klas in de huid van voorstander, tegenstander of rechter. Een jury, bestaande uit vertegenwoordigers van de Gemeente Amsterdam, het Nederlands Debat Instituut en peer educators, bepaalt wie het debattoernooi wint. Daarnaast worden de docenten van de school samen met ouders, broers en zussen en andere belangstellenden uitgenodigd om het debattoernooi bij te wonen en hun debaters bij te staan. NB: de reiskosten van en naar de battle zijn voor rekening van de school. Rol docent: de uitnodiging voor ouders tijdig meegeven aan de leerlingen (uitnodiging wordt door Diversion aangeleverd) en zorg dragen voor de aanwezigheid en begeleiding van de leerlingen. Maatwerkprogramma Gastles/ werkbezoek Doel: kennismaking met een organisatie of instelling die zich bezig houdt met (het voorkomen van) discriminatie. Nodig: in geval van het werkbezoek zorgt de school voor het vervoer van de leerlingen, de reiskosten zijn voor rekening van de school. In geval van de gastles zal in een later stadium door Diversion worden gecommuniceerd wat de gastdocent eventueel nodig heeft tijdens de les. Rol docent: in geval van het werkbezoek zorgt u voor de begeleiding van de leerlingen. In geval van de gastles zal in een later stadium door Diversion worden gecommuniceerd waarmee de gastdocent kan worden ondersteund tijdens de les. In het maatwerkprogramma kan worden gekozen voor een gastles en/of werkbezoek. Docenten kunnen aangeven van welke instantie zij graag een gastles ontvangen en/of aan welke instantie zij graag een werkbezoek afleggen. Gedacht kan worden aan de politie, meldpunt discriminatie, het verzetsmuseum, het Anne Frankhuis, COC Amsterdam of het Joods Historisch Museum. De organisatie van de gastles en het werkbezoek ligt bij Diversion. Indien wordt gekozen voor een gastles en/of werkbezoek kan dit voorafgaand aan de start van het project worden doorgegeven aan Diversion.
8 Extra thema In de basis heeft het programma specifieke aandacht voor discriminatie vanwege religie, culturele achtergrond en seksuele diversiteit. Afhankelijk van de behoeften van de docenten alsook actuele situaties op school kunnen in het maatwerkprogramma hier thema s aan worden toegevoegd. Indien hier behoefte aan is kan dit, voorafgaand aan de start van het project, worden doorgegeven aan Diversion. Ingeroosterde peer educators en debattrainers worden hiervan op de hoogte gebracht en geïnstrueerd zodat zij in hun lessen deze schoolspecifieke behoeften kunnen vervullen. Trainingsmiddag Nederlands Debat Instituut voor docenten Ten slotte biedt het maatwerkprogramma u de mogelijkheid om een trainingsmiddag bij te wonen. De training wordt georganiseerd door het Nederlands Debat Instituut. U leert tijdens de training de methodiek van het debatinstituut toe te passen in uw eigen klaslokaal. Hierna kunt u met een speciaal ontwikkeld lespakket aan de slag. Voor meer informatie kijkt u op: U kunt zich voor deze training opgeven bij Diversion. Specifieke peer educators De school kan een voorkeur uitspreken voor de inzet van een bepaalde peer educator binnen het lesprogramma. In het basisprogramma geven een joodse, islamitische en homoseksuele peer educator een deel van de lessen; de overige lessen worden verzorgd door de docenten van het Nederlands Debat Instituut. Bij de start van het project kan worden aangegeven of er behoefte is aandacht te besteden aan ook andere aspecten van de identiteit van peer educators. Gedacht kan worden aan een peer educator met bijvoorbeeld een donkere huidskleur of een autochtone peer educator. Dit kan bij aanvang van het project worden doorgegeven aan Diversion. 7
9 De lessen Les 1. Docent 20 minuten NB: de twee woordclusters kunt u ook op twee verschillende momenten behandelen. Dan gaat het om twee lessen van 10 minuten. Onderwerp: Introductie Doel: 1. uitleg van het project 2. uitleg van begrippen met behulp van de woordenschatdidactiek Met woorden in de Weer 1. Nodig: woordclusters (op het bord of A2 papier). De eerste les wordt gegeven door de docenten zelf. Tijdens deze voorbereidende les wordt het project en de theoretische begrippen uitgelegd. Doel 1. Uitleg van het project U geeft een korte introductie op het project. Let op: Vertel de achtergrond van de peer educators nog niet. Dit komt pas tijdens de tweede les die de peer educators geven aan bod. Indien aan (een deel van) het maatwerkprogramma wordt deelgenomen kunt u deze onderdelen kort toelichten. Wanneer u hebt gekozen voor een gastles/ werkbezoek, legt u uit wat de leerlingen gaan doen en wie de gastles/ het werkbezoek verzorgd. Doel 2. Uitleg van begrippen met behulp van de woordenschatdidactiek Met woorden in de Weer 2. Eerste woordcluster: Stereotype U zet onderstaand woordcluster op het bord of op een groot vel papier. U legt de woorden met de volgende betekenis= aspecten klassikaal uit: stereotype = uitvergroten van een eigenschap van iemand alsof dat het enige kenmerk is van die persoon en dit maken tot een vaststaand beeld, dat sterk overdreven is. Bijvoorbeeld: dikke mensen zijn lui. over één kam scheren = zeggen of denken dat iedereen hetzelfde is, geen onderscheid maken. Bijvoorbeeld: àlle Hollanders eten kaas. hokjesgeest = de neiging om medemensen in te delen in een bepaalde categorie/een hokje. Bijvoorbeeld: alle donkere mensen kunnen goed dansen. generaliseren = vanuit een bepaald geval of situaties conclusies trekken. Bijvoorbeeld: alle Marokkanen zijn crimineel. vooroordeel = oordeel dat je over iemand of iets hebt zonder diegene te kennen. Bijvoorbeeld: blonde vrouwen zijn dom. discriminatie = betekent letterlijk het maken van onderscheid, iemand voortrekken of achterstellen omdat diegene behoort tot een groep. Het gaat om gedrag. meeloopgedrag = het voorbeeld van anderen volgen, zonder dat je een eigen mening hebt. Bijvoorbeeld: iemand zonder reden pesten omdat je vriend of vriendin dat doet. 1 Verhallen en Van den Nulft 2 Verhallen en Van den Nulft 8
10 U vertelt: Ik ben blond (of was ooit blond, had/heb een bril of iets anders dat op u van toepassing is). Mensen hebben vaak een stereotype beeld van blonde (bebrilde etc.) mensen, ze hebben een beeld van iemand vanwege dat blonde haar (bril), dat echt niet altijd klopt. Een stereotype is een vaststaand beeld dat mensen van iemand hebben, dat sterk overdreven en vaak ook negatief is. Mensen vergroten één eigenschap van een persoon uit alsof dat het enige kenmerk is van die persoon. Aan dat stereotype worden vaak ook vooroordelen gekoppeld. Zo wordt vaak gezegd: 'blondjes zijn dom' (of mensen met een bril zijn studiebollen ), dat vooroordeel scheert alle mensen over één kam. Daarbij lijkt of iedereen met dat kenmerk hetzelfde is. Dan ben je aan het generaliseren: alle blondjes zijn dom. Maar zo zijn er nog meer vooroordelen: dit is een oordeel dat je hebt over iemand die je niet kent. Stereotypen worden vaak gebruikt in moppen. Denk maar eens aan Belgen: die zijn in onze Nederlandse moppen vaak dom, net als blondjes. Maar als het niet meer om een grapje gaat en mensen zich door vooroordelen ook anders gaan gedragen, dan is het niet zo grappig meer. Zo kan het gevolg van vooroordelen discriminatie zijn. Dat betekent dat je iemand voortrekt of achterstelt omdat hij of zij behoort tot een groep. Bijvoorbeeld dat een meisje niet bij jullie op school mag komen omdat zij in een rolstoel zit. Vaak wordt er niet alleen gediscrimineerd door één persoon, maar wordt er geholpen door meelopers. Die meelopers nemen de vooroordelen over en gaan generaliseren, denken dat iedereen met hetzelfde uiterlijk hetzelfde is. Mensen die meeloopgedrag vertonen, volgen het voorbeeld van een ander, zonder dat ze hun eigen mening laten merken. Bijvoorbeeld omdat ze bang zijn om anders zelf gediscrimineerd te worden. U stelt de volgende vragen en gaat een gesprek aan met de kinderen: Welke vooroordelen ken je? Kun je een voorbeeld noemen van hokjesgeest of generaliseren? Kun je een situatie noemen waarin groepen mensen over één kam geschoren worden? Tweede woordcluster: Tolerant en intolerant gedrag U zet onderstaand woordcluster op het bord of A2 papier. Voorbeelden van tolerant gedrag (zelf invullen met de kinderen) Voorbeelden van intolerant gedrag (zelf invullen met de kinderen) U legt de woorden uit met de volgende betekenisaspecten: tolerant = als je tolerant bent, laat je de ander vrij om anders te denken of te doen dan jijzelf. De ander mag dan van jou zelf weten wat hij of zij zegt of doet. intolerant = niet verdraagzaam, het tegenovergestelde van tolerant. U vertelt: Ik heb jullie net uitgelegd wat een vooroordeel is, namelijk een mening of oordeel over iemand die je niet kent. Als je vooroordelen hebt, heb je een mening over iets of iemand zonder die persoon echt te kennen. Soms gaan vooroordelen zo ver dat ze gebruikt worden om te discrimineren. Discriminatie is een voorbeeld van onverdraagzaam, intolerant gedrag. Niet zo leuk dus. Laten we daarom tolerant zijn. Tolerantie en verdraagzaamheid zijn positief en het tegenovergestelde van negatief intolerant gedrag zoals discriminatie of het buitensluiten van anderen. Tolerantie is een positief begrip: iedereen hoort erbij. Het betekent dat je het niet zo erg vindt als anderen anders zijn. Als mensen anders denken, doen of er anders uit zien, vind je ze evengoed wel aardig. Dus ook als ze anders zijn. Als je tolerant bent, hoort iedereen erbij en is iedereen gelijk. Iedereen mag meedoen. U vult met de kinderen de tabel/ het woordcluster aan. De leerlingen mogen voorbeelden bedenken van tolerant gedrag. Afsluiting Vraag de leerlingen of ze zin hebben in het project. Wat verwachten ze ervan en wat denken ze te leren? 9
11 Vertel kort dat de volgende les drie jongeren les komen geven en dat de leerlingen kennis met hun kunnen maken, en dat ze het verschil zullen leren tussen een feit en een mening. Les 2. Peer educators 90 minuten Onderwerp: Veiligheid & Kennismaking Nodig: de lesboekjes, schrijfgerei en de foto s die nodig zijn voor het fotospel; deze worden door Diversion aangeleverd bij de eerste les. Rol docent: zorgt voor naambordjes, helpt orde te houden in de klas, helpt bij groepjes vormen en de leerlingen begeleiden bij de opdrachten. Begrippen: Feit, Mening, Argument, Vooroordelen Doel 1. Kennismaken en creëren van een veilige sfeer Om het ijs te breken en een ontspannen sfeer te creëren, stellen de peer educators zichzelf voor. Daarnaast spelen jullie gezamenlijk het kennismakingsspel. Dit spel is bedoeld om elkaar te leren kennen en om bovendien verbindingen te leggen tussen de leerlingen onderling en tussen de leerlingen, de docent en de peer educators. Want hebben jullie niet heel veel dingen gemeen? Doel 2. Stimuleren van meningsvorming en bewustwording van de eigen en andermans mening; herkennen van verschillen tussen feiten en meningen Één van de doelen van Gelijk=Gelijk? is om leerlingen te stimuleren om hun eigen mening te vormen. Om dit te kunnen doen moeten zij wel weten wat een mening eigenlijk is. Door leerlingen te vragen zowel feiten als meningen te noemen, ontdekken zij het verschil. Door vervolgens de meningen van de leerlingen te bespreken, zien zij dat anderen een andere mening kunnen hebben dan zijzelf. Dit wordt gedaan door middel van het fotospel waarbij leerlingen worden gevraagd om feiten en meningen over de foto s te geven. Doel 3. Oefenen met AUB-model Om de leerlingen voor te bereiden op het debattoernooi en hen te ondersteunen in het kunnen beargumenteren van meningen en standpunten, oefenen zij met het AUB-model (Argument, Uitleg, Bijvoorbeeld). Dit wordt gedaan door de leerlingen hun eerder genoemde meningen te laten onderbouwen. Doel 4. Bespreekbaar maken van en bewust worden van vooroordelen Sommige meningen van leerlingen zijn gebaseerd op vooroordelen. Maar zijn zij zich hier wel van bewust? Om hiermee aan de slag te gaan wordt het tweede deel van het fotospel gespeeld. Hierbij moeten de leerlingen stellingen aan de foto s koppelen. Waarop baseren zij hun koppeling? De leerlingen worden aan het denken gezet over de reden achter de koppeling die zij hebben gemaakt; zijn deze gebaseerd op feiten, meningen of vooroordelen? Hierbij wordt benadrukt dat je soms een beeld over iemand hebt zonder dat je de feiten kent. Immers, van een foto en iemands uiterlijk alleen kun je niet zeker weten of iemand bijvoorbeeld gelovig, homoseksueel, sportief en/of aardig is. Les 3. Peer educators 90 minuten Onderwerp: Openheid & eigen ervaringen Nodig: voor ieder groepje een (kopie) van de feitenlijst voor het spelen van het vooroordelenspel, lesboekjes en schrijfgerei. Rol docent: zorgt voor naambordjes, helpt met groepjes maken en begeleidt de leerlingen bij het maken van de opdrachten. Begrippen: Vooroordelen en Discriminatie Doel 1. Terugblik vorige les en introductie De peer educators blikken terug op de vorige les en wat de leerlingen daarin hebben geleerd. Vervolgens bespreken zij de belangrijkste begrippen van deze les, namelijk vooroordelen en discriminatie (en pesten). 10
12 Doel 2. Vergroten van tolerantie en leren omgaan met verschillen In de eerste les hebben de peer educators hun achtergrond nog verborgen gehouden. Hierdoor hebben de leerlingen hen op neutrale basis kunnen leren kennen, zonder te denken in de vooroordelen die zij wellicht aan deze achtergronden verbinden. Wellicht hebben ze in de vorige les wel vooroordelen over deze achtergronden geuit, zonder te weten dat deze in feite ook op hen betrekking hebben. In deze les komen de peers door middel van het vooroordelenspel uit de kast. Hierdoor worden de leerlingen gewezen op hun aannames en confronteren de leerlingen zo met hun eigen vooroordelen. Want kloppen hun beelden van moslims, joden en homoseksuelen wel met hoe jullie zijn en er uitzien? Doel 3. Bevorderen van interetnisch contact Doordat de peers met zijn drieën voor de klas staan laten zij impliciet zien dat zij ondanks een verschillende achtergrond, die door sommigen als tegengesteld kan worden gezien, goed met elkaar kunt samenwerken en leven. Door middel van het expliciet bespreken en benadrukken van overeenkomsten tussen hen en tussen hen en de leerlingen ontdekken de leerlingen dat mensen die op het eerste gezicht misschien heel verschillend lijken, uiteindelijk helemaal niet zo verschillend zijn. Doel 4. Voorkomen en tegengaan van discriminatie, met specifieke aandacht voor discriminatie vanwege religie, culturele achtergrond en seksuele diversiteit Om discriminatie tegen te gaan, is het belangrijk dat het inlevingsvermogen van de leerlingen wordt aangesproken en dat zij inzien en écht voelen hoe het is om gediscrimineerd te worden. Als zij zich hiervan bewust zijn, zullen zij zelf namelijk minder snel discrimineren. Dit wordt gedaan door het vertellen van een eigen verhaal van de peer educators over een situatie waarin zij zijn gediscrimineerd. Doel 5. Oefenen met ASR-model Om de leerlingen voor te bereiden op het debattoernooi en hen te ondersteunen in het kunnen beargumenteren van meningen en standpunten, oefenen zij met het ASR-model (Aanwijzen, Samenvatten, Reageren). Dit wordt gedaan naar aanleiding van de verhalen van de peer educators. Les 4. Peer educators 90 minuten Onderwerp: Oorzaken & inleven Nodig: lesboekjes en schrijfgerei. Rol docent: zorgt voor naambordjes, helpt met groepjes maken en begeleidt de leerlingen bij het maken van de opdrachten. Doel 1. Terugblik vorige les Er wordt teruggeblikt op de vorige les en wat de leerlingen daarin hebben geleerd. Doel 2. Bespreken van oorzaken van vooroordelen en vergroten van tolerantie In de vorige ging het over gediscrimineerd zijn. Hierdoor hebben de leerlingen ontdekt wat de gevolgen zijn van discriminatie. Door vervolgens in te gaan op situaties waarin de peers of de leerlingen hèbben gediscrimineerd, worden oorzaken van discriminatie besproken en wordt het belang van wederkerigheid van tolerantie aangestipt. Dit betekent dat als jij niet gediscrimineerd wil worden, dat je ook een ander niet moet discrimineren. Doel 3. Versterken van inlevingsvermogen Om tolerantie te bevorderen, is het belangrijk dat het inlevingsvermogen van de leerlingen wordt aangesproken. Hierdoor leren zij namelijk dat andere mensen anders kunnen zijn of kunnen denken dan zijzelf en ontdekken zij waarom dat zo is. Hierdoor worden zij gestimuleerd om verschillen te accepteren. Door middel van een rollenspel gaan de leerlingen hiermee aan de slag. In dit rollenspel worden vijf casussen over discriminatie binnen de school nagespeeld. De leerlingen nemen hierin de rollen aan van schooldirecteur, slachtoffer, ouder van het slachtoffer, dader en ouder van de dader. 11
13 Les 5. Debattrainers 90 minuten Onderwerp: In debat Nodig: voor elke leerling twee kladblaadjes, de lesboekjes en schrijfgerei, geluid, beamer, scherm. Rol docent: zorgt voor naambordjes, helpt met groepjes maken en begeleidt de leerlingen bij het maken van de opdrachten. Doel 1. Introductie Het debattoernooi wordt toegelicht en de les wordt ingeleid. Doel 2. Leerlingen bekend maken met het debat De leerlingen worden bekend gemaakt met wat een debat is en waar je debatten tegenkomt. Daarnaast wordt ingegaan op de vraag hoe je een debat kan winnen. Doel 3. Versterken van communicatieve vaardigheden (luisteren, argumenteren, presenteren, reageren) Om de leerlingen voor te bereiden op het debattoernooi wordt er geoefend met de stellingen die hierin aan bod komen. De leerlingen bereiden hun argumenten in groepjes voor en gaan vervolgens aan de hand van een carrousel met elkaar in debat. In dit carrousel draaien de leerlingen van voorstanders, naar tegenstanders en naar jury. Les 6. Docent 90 minuten Onderwerp: Oefenen & verdiepen Doel: 1. Oefenen debattoernooi 2. Bekend maken met meldpunt discriminatie 3. Verdiepen dmv leskaarten Nodig: AUB-model, ASR-model, lesboekjes, computers en eventueel leskaarten Doel 1. Oefenen debattoernooi U vraagt de leerlingen om per stelling drie voor- en drie tegenargumenten te verzinnen. Al de argumenten werken de leerlingen uit volgens het AUB-model. Zij hoeven die niet uit hun hoofd te leren, het gaat erom dat ze ermee oefenen. Ze kunnen ook hulptroepen inschakelen om aan argumenten te komen, bijvoorbeeld met behulp van thuis, vrienden of vriendinnen. Doe met de klas alvast een proef-carrousel. Deel de klas op in drie groepen (voorstanders, tegenstanders, rechter). Speel het debat drie keer en laat na elk debat de groepen doordraaien. U bent de gespreksleider. Stel indien gewenst ook een paar leerlingen aan als jurylid, zij hoeven dan niet mee te doen. Carrouseldebat per debatronde (24 min): 1 min Noemen debatstelling 1 min Stemmen rechters 6 min Debat voor- en tegenstanders 2 min Vragen rechters 5 min Debat voor- en tegenstanders 3 min Stemmen rechters + interview 5 min Jury-feedback 1 min Draaien Uitleg: Het carrouseldebat is concept van het Nederlands Debat Instituut. Het is een groepsdebat waarbij de leerlingen worden opgesplitst in drie groepen. Hierbij is groep 1 voorstander, groep 2 tegenstander en groep 3 luistert en oordeelt over het debat. De voorstanders en tegenstanders hebben een opgelegd standpunt, zij spreken dus niet op basis van hun eigen mening. De laatste groep is de rechtersgroep, zij mogen hun eigen mening geven, zij zijn de rechters. Allereerst noemt de debatleider een stelling. Daarna mogen de rechters laten weten of zij voor- of tegen deze stelling zijn, zij stemmen met stemkaarten (rood is oneens; groen is eens). Daarna is het woord aan de voor- en tegenstanders om de rechters hun kant op te trekken door goede argumenten te geven. Zij geven argumenten over-en-weer. Daarna krijgen de rechters de mogelijkheid om vragen te stellen aan de debaters. Dit kunnen vragen ter verheldering en verduidelijking zijn, maar het mogen ook kritische vragen zijn. Daarna mogen de rechters opnieuw stemmen. Is er iemand van mening veranderd? Waarom? Tot 12
14 slot is er bij het debat een jury aanwezig die de kinderen tips en tops zal meegeven voor het volgende debat. In totaal worden er drie debatten over verschillende stellingen gevoerd. Na elk debat wisselen de groepen van rol (voor, tegen of rechter) door naar een Doordraaien carrousel Panel/jury ander vak in te lopen. Dit heet het draaien van de carrousel. De bedoeling is dat de leerlingen leren argumenteren en reageren volgens de AUB en ASR-methode. Hulpvragen voor u als gespreksleider tijdens het debat: Wat is het probleem? Wat is de oorzaak van het probleem? Waarom is deze oplossing goed/slecht? Wat zijn andere voordelen/nadelen bij deze oplossing? Voorstanders Tegenstanders Rechters Doel 2. Bekend maken met meldpunt discriminatie Achter in het lesboekje van de leerlingen is een overzicht te vinden van verschillende meldpunten voor discriminatie. Bespreek wat dit zijn. Dit zijn bureaus waar je o.a. terecht kunt als je discriminatie hebt meegemaakt. Zij kunnen je helpen en adviseren. Vraag de leerlingen om de opdracht uit het werkboekje te maken. Ze zoeken op internet naar een organisatie die zich bezighoudt met het tegengaan van discriminatie. Het is de bedoeling dat ze de website bezoeken en een aantal bevindingen opschrijven. discriminatie; uit de kast; vrijheid en democratie; homohuwelijk; gezinssamenstellingen; gevolgen van pesten. U kunt ervoor kiezen om tijdens de laatste les een (of meerdere) van deze leskaarten te behandelen. De leskaarten vormen een aanvulling op het lesprogramma van Gelijk=Gelijk?. Ook kunt u deze kaarten na afloop van het project behandelen om structureel aandacht te besteden aan de thematiek. De instructie voor het gebruik is te vinden op de leskaarten zelf. Doel 3. Verdiepen door middel van leskaarten Bij aanvang van het project zijn door Diversion 6 leskaarten aangeleverd. De thema s van deze leskaarten zijn: 13
15 Bijlagen AUB-model STELLING ARGUMENT VOOR ARGUMENT UITLEG BIJVOORBEELD STELLING ARGUMENT TEGEN ARGUMENT UITLEG BIJVOORBEELD ASR-model AANWIJZEN (op wie of wat wil je reageren?) SAMENVATTEN REAGEREN Juryformulier STELLING Voorstanders: Tegenstanders: Rechters: PRESENTATIE 1. Houding, stem en gebaren 2. Richt je op de jury 3. Debatteer in stijl: met moed, durf, eerlijkheid, respect ARGUMENTATIE 1. Argument, uitleg, voorbeeld 2. Weerlegging 3. Reageren op elkaar en luisteren naar elkaar TEAMWORK 1. Iedereen doet mee 2. Teamgenoten helpen elkaar 3. Teamgenoten zorgen voor sfeer AANTEKENINGEN AANTEKENINGEN AANTEKENINGEN 14
16 15
17 Colofon Gelijk=Gelijk? is een project van stadsdeel Oost en wordt uitgevoerd door Diversion en Nederlands Debat Instituut ontwikkeld door Diversion en Nederlands Debat Instituut projectidee en concept door stadsdeel Oost en Diversion tekst en redactie door Diversion en Nederlands Debat Instituut advies door Klooster Onderzoek & Advies coverfoto door Emilio Troncoso Larrain ontwerp door Glamcult Studio druk door Zwaan Printmedia bijlagen: bij het lesprogramma van Gelijk=Gelijk? horen een leerlingenboekje, docentenhandleiding, peer educators hand leiding en leskaarten Stadsdeel Oost T E info@oost.amsterdam.nl W Contactpersoon: Guido Kroon Diversion T E info@diversion.nl W Contactpersoon: Saskia Selen en Mandy Goes Nederlands Debat instuut T E info@debatinstituut.nl W Contactpersoon: Else van Nieuwkerk
Docenten Handleiding. Noord-Holland
Docenten Handleiding Noord-Holland Docenten Handleiding Noord-Holland Inhoud INLEIDING PAG. 5 PROJECTDOELSTELLINGEN PAG. 6 METHODIEK PAG. 7 PROJECTOPZET PAG. 8 LESPROGRAMMA PAG. 9 LES 1 PAG. 12 LES 6
Nadere informatieIn het project Gelijk=Gelijk? krijgen basisschoolleerlingen les over discriminatie, tolerantie en omgaan met verschillen.
In het project Gelijk=Gelijk? krijgen basisschoolleerlingen les over discriminatie, tolerantie en omgaan met verschillen. Het lesprogramma van Gelijk is Gelijk? heeft een praktische, speelse opzet: zware
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieHandleiding voor docenten op het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs
Handleiding voor docenten op het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs In 6 stappen debatteren in de klas over media Deze handleiding helpt naar een actief, gestructureerd en inhoudelijk
Nadere informatie1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie. 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit meerdere perspectieven en een kritische houding
Lesgeven over controversiële thema s Docentendag maatschappijleer 2019 Geerte Savenije Inhoud van deze workshop: 1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit
Nadere informatieOpdrachtenboekje. Noord-Holland
Opdrachtenboekje Noord-Holland Opdrachtenboekje Noord-Holland Dit boekje is van: Ik zit op de: Les 1 Gelijk = Gelijk? Opdracht 1 Lees de tekst over het project. Hallo! Jij doet met je klas mee aan Gelijk=Gelijk?
Nadere informatieTIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN
TIPS & TRICKS VOOR DOCENTEN INLEIDING Onderwijs over tolerantie kan soms uitdagend zijn. Naast het ontwikkelen van kennis over tolerantie en gerelateerde begrippen zoals vrijheid en identiteit, is het
Nadere informatieIntroductie. Les 1. Opdracht 1. Opdracht 2. Stereotype. Voorbeelden van tolerant gedrag. Voorbeelden van intolerant gedrag
Opdrachtenboekje Les 1 Introductie Opdracht 1 Stereotype Opdracht 2 Voorbeelden van tolerant gedrag Voorbeelden van intolerant gedrag 2 Les 2 Feit & Mening Opdracht 1 Feit: Iets wat je kunt controleren.
Nadere informatieLeerlingen verdiepen zich in de standpunten rondom biobrandstof. Iedere klas vertegenwoordigt een groep.
BIOBRANDSTOF DEBAT KORTE BESCHRIJVING:BIOBRANDSTOF DEBAT Bedoeld voor VO onderbouw Doelgroep Vmbo/Havo/VWO Thema Biobrandstof Soort lesmateriaal Debat volgens het lagerhuis model Waardering Verdieping
Nadere informatieEen Positief. leer en leefklimaat. op uw school
Een Positief leer en leefklimaat op uw school met TOPs! positief positief denken en doen Leerlingen op uw school ontwikkelen zich het beste in een positief leer- en leefklimaat; een klimaat waarin ze zich
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieAnnette Koops: Een dialoog in de klas
Annette Koops: Een dialoog in de klas Als ondersteuning bij het houden van een dialoog vindt u hier een compilatie aan van Spreken is zilver, luisteren is goud : een handleiding voor het houden van een
Nadere informatieNieuwsbrief 3 De Vreedzame School
Nieuwsbrief 3 De Vreedzame School Blok 3 Blok 3: We hebben oor voor elkaar Blok 3: Algemeen: In dit blok stimuleren we de kinderen om oor voor elkaar te hebben. De lessen gaan over communicatie, over praten
Nadere informatieDiscriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies. basisscholen
Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies basisscholen Zíj zijn stom, gemeen, lelijk Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieOmgaan met pestgedrag voor leerlingen
Omgaan met pestgedrag voor leerlingen Algemeen: Uw ROC wil door middel van eenduidige trainingen pesten structureel aanpakken. Trainingen en cursussen als maatwerk. Doelstelling: Het doel van de training
Nadere informatieCreatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus
Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders
Nadere informatieToernooihandleiding. Madurodam Basisschool Debattoernooi
Toernooihandleiding Madurodam Basisschool Debattoernooi Het Madurodam Basisschool Debattoernooi Het Madurodam Basisschool Debattoernooi is een landelijk evenement voor de groepen 7 & 8, waaraan elk jaar
Nadere informatieDiscriminatie? Niet in onze school!
Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies voortgezet onderwijs Hé homo, doe s normaal! Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen
Nadere informatieVoorlichting voor scholen Over gelijke behandeling, discriminatie en vooroordelen
Voorlichting voor scholen Over gelijke behandeling, discriminatie en vooroordelen Anti Discriminatie Bureau Voor Nijmegen en omgeving 024 32 40 400 www.adbnijmegen.nl Anti Discriminatie Bureau Nijmegen
Nadere informatieIntroductie. Onzichtbaar op internet. GEMAAKT DOOR: Redactie i-respect. ONDERWERP: Communiceren. DOEL: Spelen met identiteit
Onzichtbaar op internet introductie GEMAAKT DOOR: Redactie i-respect ONDERWERP: Communiceren DOEL: Spelen met identiteit DOELGROEP: 13-14 jaar, onderbouw voortgezet onderwijs KORTE BESCHRIJVING: Deze les
Nadere informatieToernooihandleiding VMBO Debattoernooi 2019
2 Het VMBO Debattoernooi is een landelijk debattoernooi speciaal voor vmbo-leerlingen. Elk jaar doen er meer dan veertig debatteams uit heel Nederland mee aan het toernooi. Door regelmatig debatten te
Nadere informatieSooo! Sooo! viral! viral! toch? toch? In 7 stappen debatteren in de klas over media
Sooo! Sooo! Die post Die post over onze over onze leraar gaat leraar gaat viral! viral! Dan moet Dan moet het wel het wel waar zijn, waar zijn, toch? toch? In 7 stappen debatteren in de klas over media
Nadere informatiePeerEducatie Handboek voor Peers
PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:
Nadere informatieToernooihandleiding MBO Debattoernooi
Het MBO Debattoernooi wordt sinds 2007 georganiseerd door de Stichting Nederlands Debat Instituut en is een landelijk evenement waaraan jaarlijks rond de dertig mbo-klassen deelnemen. Hieronder staat praktische
Nadere informatieMeldpunt Discriminatie Gooi en Vechtstreek
GASTLESSEN 2016-2017 Meldpunt Discriminatie Gooi en Vechtstreek Het afgelopen schooljaar is het Meldpunt Discriminatie Gooi en Vechtstreek met veel plezier en succes gestart met het geven van gastlessen
Nadere informatieDocentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 2
Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 2 De Derde Kamer der Staten-Generaal is een interactief lesprogramma over politiek voor leerlingen van groep 7 en 8. Met behulp van het Handboek Politiek
Nadere informatieHe t Madurodam Basisschool Debattoernooi
Het Madurodam Basisschool Debattoernooi is een landelijk evenement voor de groepen 7 & 8, waaraan elk jaar ongeveer dertig basisschoolklassen deelnemen. Debatteren binnen het basisonderwijs is namelijk
Nadere informatieVoor de paboopleider. Werkvorm 9: voor de opleider (1) Reageren op discriminatie
Werkvorm 9: voor de opleider (1) Hoe kun je reageren op discriminatie op school? Iedereen in het onderwijs krijgt er vroeg of laat mee te maken: vooroordelen en discriminatie. Het is zaak om hier goed
Nadere informatieWERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo
WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.
Nadere informatieToernooihandleiding. VMBO Debattoernooi
Toernooihandleiding VMBO Debattoernooi Het VMBO Debattoernooi Het VMBO Debattoernooi is het jongste, maar ook het snelst groeiende debattoernooi dat de Stichting Nederlands Debatinstituut organiseert (sinds
Nadere informatieDocentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 1
Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 1 De Derde Kamer der Staten-Generaal is een interactief lesprogramma over politiek voor leerlingen van groep 7 en 8. Wij raden aan om het lesprogramma
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
Nadere informatieDocentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 2
Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 2 De Derde Kamer der Staten-Generaal deel 2 is een interactief lesprogramma over politiek voor leerlingen van groep 7 en 8. Met behulp van het Handboek
Nadere informatieStelling Wanneer een man met een ander geloof, of zonder geloof, in de synagoge komt, moet ook hij een keppeltje opzetten.
Opdracht Bespreek met je klas deze stellingen. Dit kan met alle leerlingen tegelijkertijd of jullie kunnen in groepjes antwoord geven, deze opschrijven en ze kort presenteren voor de klas. Bedenk in ieder
Nadere informatieUitwerking kerndoel 3 Nederlandse taal
Uitwerking kerndoel 3 Nederlandse taal Tussendoelen en leerlijnen Nederlandse taal Primair onderwijs In samenwerking met het expertisecentrum Nederlands Enschede, 1 juni 2006 Nederlands kerndoel 3 Stichting
Nadere informatieLes 1. Inleiding. Les 2. Debat
lesbrief docent Inleiding In een serie van twee lessen worden leerlingen klaargestoomd voor een einddebat in het AAMU, museum voor hedendaagse Aboriginal kunst, in samenwerking met IDEA, International
Nadere informatieWie ben jij & wie ben ik?
Docentenhandleiding Wie ben jij & wie ben ik? Groep 6 t/m 8 Beste docent, Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te nemen aan het programma Wie ben jij & wie
Nadere informatieFreeze & Go-debat Nederlands Debat Instituut
Lesboekje Freeze & Go-debat Nederlands Debat Instituut Het Nederlands Debat Instituut wil een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de debatcultuur in Nederland. Dit in de overtuiging dat het debat
Nadere informatieHet Socratisch Gesprek als methode voor kritisch denken
Ontwerponderzoek Paper 2 Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen Links Bibliografische referentie I.F. Hazewindus, drs. Filosofie Het Socratisch Gesprek als methode voor
Nadere informatieGelijk = Gelijk? Interventie. Samenvatting. Doel
Interventie Gelijk = Gelijk? Samenvatting Doel Gelijk=Gelijk? richt zich op het stimuleren van jong burgerschap waarbij tolerantie en het leren omgaan met verschillen tussen mensen centraal staan. Het
Nadere informatieVragenlijst: Wat vind jij van je
Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op
Nadere informatieDocentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 1
Docentenhandleiding Derde Kamer - Handboek Politiek 1 De Derde Kamer der Staten-Generaal is een interactief lesprogramma over politiek voor leerlingen van groep 7 en 8. Wij raden aan om het lesprogramma
Nadere informatieLessenserie over Taal & Respect. Klas 1 - VMBO
Lessenserie over Taal & Respect Klas 1 - VMBO Hallo, In deze lessenserie ga je samen met je klasgenoten en je docent nadenken over de effecten van grof taalgebruik en het respectvol omgaan met de ander.
Nadere informatiePlak jij een etiket op mensen?
Plak jij een etiket op mensen? Een vooroordeel is erger dan je denkt 1 Iedereen ziet er verschillend uit. Er zijn geen twee mensen precies hetzelfde. Iedereen is anders Iedereen is anders. Bekijk de kinderen
Nadere informatieOPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID
OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieIn je kracht. Gids voor vrijwilligers
In je kracht Gids voor vrijwilligers Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Algemene (gespreks)vaardigheden en houdingsaspecten 6 3. Draaiboek voor negen bijeenkomsten 8 Bijeenkomst 1 9 Bijeenkomst 2 13 Bijeenkomst
Nadere informatieLESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES
LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES Inhoud In de introductieles gaat u met de leerlingen aan de slag met het thema duurzaam en eerlijk eten. Samen met de leerlingen bekijkt u drie filmpjes die uitleggen
Nadere informatieWie ben jij & wie ben ik? Docentenhandleiding Groep 6 t/m 8
Docentenhandleiding Groep 6 t/m 8 1 Utrecht, 2017 Beste docent(e), Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te nemen aan het programma Dit programma speelt zich
Nadere informatievaardigheden - 21st century skills
vaardigheden - 21st century skills 21st century skills waarom? De Hoeksteen bereidt leerlingen voor op betekenisvolle deelname aan de wereld van vandaag en de toekomst. Deze wereld vraagt kinderen met
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieDe Kanjertraining Wat moet je weten over de kanjertraining? Doelen Aanpak
De Kanjertraining Wat moet je weten over de kanjertraining? Kanjertraining is bedoeld voor kinderen en jongeren van 4 tot 16 jaar die problemen hebben in de omgang met anderen en voor hun klasgenoten en/of
Nadere informatieEducatief programma Feiten & meningen
Educatief programma Feiten & meningen Handleiding voor docenten De tentoonstelling Zwart&Wit is een tentoonstelling die vragen oproept, meningen laat horen en feiten presenteert. Het educatief programma
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieEEN JONGE NAVEL? De Vloer Op Jr. in de klas
EEN JONGE NAVEL? De Vloer Op Jr. in de klas Leeftijd: 9-12 jaar, 13-15 jaar Niveau: bovenbouw basisonderwijs, onderbouw voortgezet onderwijs Tijd: 60+ minuten Benodigdheden: beamer/digibord (internet),
Nadere informatieTraining. Vergaderen
Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12
Nadere informatieBijlage Stoere Schildpadden
Bijlage Stoere Schildpadden Deze bijlage hoort bij de beschrijving van de interventie Stoere Schildpadden, zoals die is opgenomen in de databank Effectieve Jeugdinterventies. Meer informatie: www.nji.nl/jeugdinterventies
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieIk geloof, geloof ik. Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw. Mijn naam en klas:
Ik geloof, geloof ik Levensbeschouwelijk dossier Griftland college Bovenbouw Mijn naam en klas: Bezinningsmomenten In de godsdienstlessen stonden de afgelopen jaren verhalen centraal en de verschillende
Nadere informatieLESSENSERIE 4: CKV-NL Recensie schrijven Lesplannen
LESSENSERIE 4: CKV-NL Recensie schrijven Lesplannen Algemene gegevens Docent Evah den Boer School Helen Parkhurst Titel lessenserie Recensie schrijven CKV/NETL Klas (en niveau) 4 vwo Aantal leerlingen
Nadere informatieNederlands in Uitvoering
Nederlands in Uitvoering Leerjaar 1 Sport & spel Een mondelinge instructie begrijpen Algemene modulegegevens Leerjaar: 1 Taaltaak: Een mondelinge instructie begrijpen Thema: Sport & spel Leerstijlvariant:
Nadere informatieKinderboekenweekprogramma. Wie ben jij & wie ben ik? Docentenhandleiding
Kinderboekenweekprogramma Docentenhandleiding Wie Groep ben jij & 6 wie t/m ben ik? 8 1 Utrecht, 2016 Beste docent, Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te
Nadere informatieDiscriminatie? Niet in onze school!
Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies voortgezet onderwijs Hé homo, doe s normaal! Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen
Nadere informatieDia 1 Introductie max. 2 minuten!
1 Dia 1 Introductie max. 2 minuten! Vertel: Deze les gaat vooral over het gebruik van sociale media. Maar: wat weten jullie eigenlijk zelf al over sociale media? Laat de leerlingen in maximaal een minuut
Nadere informatieMentorlessen. Klas:...
Mentorlessen Naam: Klas:... 1 En hier begint het! Voor jou ligt jouw persoonlijke mentormap. Deze map is voor de individuele oefeningen vanuit de mentor-module die jij en je klasgenoten volgt. In deze
Nadere informatieACTIEF BURGERSCHAP EN SOCIALE INTEGRATIE
Heutink ICT ACTIEF BURGERSCHAP EN SOCIALE INTEGRATIE op de C.B.S. De Bruinhorst 22-5-2012 Inhoudsopgave Inleiding 3 Pagina 1. Burgerschap op de Bruinhorstschool 3 2. Kerndoelen 3 3. Visie 4 4. Hoofddoelen
Nadere informatieRESPECT VOOR IEDEREEN
PRIMAIR ONDERWIJS RESPECT VOOR IEDEREEN Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit vanuit RADAR. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit voor u geselecteerd. Deze toolkit
Nadere informatieGrenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub
Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub Leeftijd: 12-16 jaar Tijdsduur: 1 uur Doelen - De jongeren denken na over de betekenis van de muur tussen Israël en de Palestijnse gebieden in het dagelijks
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieJ L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -
Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatieLes 1 Kikker en de Vreemdeling
Les 1 Kikker en de Vreemdeling Benodigdheden: - Kikker en de Vreemdeling voorleesboek - Kaartje met groene en rode stip - Rode en groene kaartjes Algemene beschrijving: Deze les is een inleiding op de
Nadere informatieNEDERLAND LEEST JUNIOR HANDLEIDING DOCENTEN VMBO 1 EN 2
NEDERLAND LEEST JUNIOR HANDLEIDING DOCENTEN VMBO 1 EN 2 In november kunnen uw leerlingen lekker lezen want het thema van Nederland Leest Junior is dit jaar voeding. Leerlingen gaan met elkaar in gesprek
Nadere informatieDiscussiëren Kun Je Leren:
Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet
Nadere informatieBeleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013
Document leerlingenraad Beleidsplan Leerlingenraad o.b.s. de Schuthoek 2012-2013 Inhoud: 1. wat verstaan we onder een leerlingenraad? 2. opzet en organisatie van een leerlingenraad a. samenstelling van
Nadere informatieOuderavond De Vreedzame School
Ouderavond De Vreedzame School www.onderwijsmaakjesamen.nl 1 www.onderwijsmaakjesamen.nl 2 Agenda Binnenkomer De vreedzame school Voorbeelden uit blokken Zelf ervaren in de klas Afsluiter www.onderwijsmaakjesamen.nl
Nadere informatieHet kinderprotocol. Inhoud: 1. Inleiding; het kinderprotocol 2. Goed gedrag kun je leren 3. De schoolregels 4. Pesten/ gepest worden 5.
Het kinderprotocol Inhoud: 1. Inleiding; het kinderprotocol 2. Goed gedrag kun je leren 3. De schoolregels 4. Pesten/ gepest worden 5. Slot 1. Het kinderprotocol: Op de Flamingoschool vinden we het erg
Nadere informatieFAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl
FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1 faalangst de baas! training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER FAALANGST DE BAAS! TRAINING 3 faalangst de Baas! training
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Denken Kunnen dieren denken? 10. Les 2. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?
>> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Denken Kunnen dieren denken? 10 Les 2. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn? 15 Les 3. Oneindigheid Hoeveel is oneindig + 1? 19 Les 4. Democratie
Nadere informatiet Kompas School met de Bijbel Westbroek
t Kompas School met de Bijbel Westbroek Het protocol sociaal gedrag Het pestprotocol is een belangrijk onderdeel van het beleid van onze school. We hebben dan ook een protocol opgesteld dat op de hele
Nadere informatieInstructie: Landenspel light
Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 4 Eigenwaarde Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 4 Eigenwaarde Inhoud 2 1. Hoe zit het met je gevoel van eigenwaarde? 3 2. Welke talenten van jezelf ken je al? 4 3. Verborgen talenten & bewondering 6 4. Verborgen talenten & feedback
Nadere informatie& Sociale Integratie. Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP. Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1
Beleidsstuk ACTIEF BURGERSCHAP & Sociale Integratie Actief burgerschap & Sociale integratie. Het Palet MeerderWeert 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1: Visie op actief burgerschap & sociale integratieactie Hoofdstuk
Nadere informatieAlgemene inleiding. Maak het onbespreekbare bespreekbaar met Jouw Stad in de Klas
Thema Overgewicht 1 Algemene inleiding Maak het onbespreekbare bespreekbaar met Jouw Stad in de Klas Het lespakket 'Overgewicht' bestaat uit 4 lessen en iedere les duurt ongeveer een uur. Het doel is om
Nadere informatieWie ben jij? HANDLEIDING
HANDLEIDING Wie ben jij? Korte omschrijving lesactiviteit Iedereen legt vijf vingers op tafel. Om de beurt vertel je iets over jezelf, waarvan je denkt dat het uniek is. Als het inderdaad uniek is, dan
Nadere informatieVooroordelen, waar komen die vandaan?
HANDLEIDING Vooroordelen, waar komen die vandaan? Korte omschrijving werkvorm Vooroordelen, iedereen heeft ze, maar waarom eigenlijk? En wanneer is het erg, wanneer hebben jij of anderen er last van? Met
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Moeilijke kindervragen
DOELSTELLINGEN De ouders hebben ervaren dat hun kind niet het enige is dat moeilijke vragen stelt en dat zij elkaar kunnen ondersteunen in de omgang hiermee. De ouders kunnen met hun kind in gesprek gaan
Nadere informatieRubrics voor de algemene vaardigheden - invulblad. 1. Zelfstandig leren Het kunnen sturen van het leerproces en daarop reflecteren.
ingevuld door :. Zelfstandig leren Het kunnen sturen van het leerproces en daarop reflecteren Aanpak kiezen en planning maken Ik verdiep me in een opdracht zodat ik overzicht heb. Ik kan een passende aanpak
Nadere informatieChecklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding
Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Inleiding De checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die moeten leren schrijven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht
Nadere informatieLEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX.
LEERKRACHTGEDEELTE ACTIVITEIT HOE-FILE: HOE MAAK IK HET UIT? VAN LIEF NAAR EX. Omschrijving van de activiteit De leerlingen lezen tips over correct handelen als je het uitmaakt met je lief. Ze bespreken
Nadere informatieDKJL PPOZO deel 3 27 januari 2016 Nienke Bakker
DKJL PPOZO deel 3 27 januari 2016 Nienke Bakker 1 De opbouw van de middag Hoe gaat het? -Coachende procesfeedback - Een geschikte stelling Geschikte subvragen -Het leiden van een debat - Ontwerp je eigen
Nadere informatie- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren.
Schoolse competenties Competentie 1: Agendagebruik - Je schrijft je huiswerk in je agenda als dit wordt opgegeven. - Je agenda ziet er verzorgd uit. - Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt
Nadere informatieTijd: 8:30. Klas: 3HVc 9:10. Beginsituatie Leerlingen hebben week hiervoor toets seksualiteit gehad (zie paper 1)
Lesplan les 1 Seksualiteit: Grenzen en Wensen Tijd: 8:30 Klas: 3HVc Aantal lln: 15 Introductie van de lessenserie: grenzen en wensen Beginsituatie Leerlingen hebben week hiervoor toets seksualiteit gehad
Nadere informatieGastles Eten en Drinken 1. Gastlessen Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar - Docentenhandleiding
Gastlessen Pedagogisch kader kindercentra 0-4 jaar - Docentenhandleiding Gastles Eten en Drinken 1 Bureau Kwaliteit Kinderopvang Varrolaan 62, 3584 BW Utrecht t 030 256 72 30 e info@bkko.nl i www.stichtingbkk.nl
Nadere informatieLeerstraf TACt Individueel. Informatie voor jongeren
Leerstraf TACt Individueel Informatie voor jongeren Je gaat de leerstraf TACt Individueel volgen. Deze brochure legt uit wat de leerstraf is en wat we van jou verwachten. Inhoud 4 > Wat lees je in deze
Nadere informatieEffectmeting onder leerlingen en leraren 2014-2015
Effectmeting onder leerlingen en leraren 2014-2015 Gegevens meting leraren Respons : 45 leraren, 21 mannen & 24 vrouwen Scholen : Blariacum College (Venlo) Summa College (Eindhoven) Vakcollege Tilburg
Nadere informatie