JAARVERSLAG 2013 EEN NATIONALE ICT-INFRASTRUCTUUR VOOR WETENSCHAP EN BEDRIJFSLEVEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "JAARVERSLAG 2013 EEN NATIONALE ICT-INFRASTRUCTUUR VOOR WETENSCHAP EN BEDRIJFSLEVEN"

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2013 EEN NATIONALE ICT-INFRASTRUCTUUR VOOR WETENSCHAP EN BEDRIJFSLEVEN

2 INHOUDSOPGAVE WAT SURFSARA IN 2013 REALISEERDE 1 Het jaar in vogelvlucht 3 Computationele astrofysica Simon Portegies Zwart 6 Simulaties van complexe stromingen Jens Harting 8 2 Innovatief onderzoek dankzij toegenomen rekenkracht 10 Genetisch onderzoek Danielle Posthuma 14 Preventieve tandheelkunde Egija Zaura 16 Nanofotonica Spinelli en Van Lare 18 Elektronenstructuur van materialen Gilles de Wijs 20 3 Big Data legt de basis voor Big Science 22 Moleculaire epidemiologie Bas Heijmans 26 MOOC introductie Grid-computing 28 Tekstanalyse van tweets Erik Tjong Kim Sang 30 Information retrieval Tom Kenter 32 4 In de wolken 34 Georeferencing Jan Hartmann 39 Taal- en cultuuranalyse Marc Kemps-Snijders 41 Cryo-electron tomografie Max Maletta 43 5 Inzicht in complexe datasets dankzij visualisatie 45 Onderzoek naar wolkvorming Harm Jonker 48 6 Snelle datacenternetwerken 50 7 Innoveren met HPC: kansen voor het bedrijfsleven 52 Dacolt Ferry Tap 56 Culgi Jan-Willem Handgraaf 58 8 Groen en krachtig 60 Publicaties 64

3 1 HET JAAR IN VOGELVLUCHT Hoogwaardig wetenschappelijk onderzoek doet een steeds groter beroep op grootschalige rekenkracht en dataopslag. SURFsara speelt hierop in door de wetenschap en het bedrijfsleven een compleet pakket aan diensten, expertise en ondersteuning te bieden op het gebied van High Performance Computing (HPC), Data, Visualisatie en Cloud Services. De nieuwe nationale supercomputer Cartesius vormt in dit verband een substantiële versterking van de nationale ICT-onderzoeksinfrastructuur. > 3 SURFSARA Jaarverslag 2013 Ondertekening van de fusiedocumenten door de bestuursvoorzitters van stichting SURF en stichting SARA. Op de foto staand van links naar rechts Anwar Osseyran, Wim Liebrand, Edwin van der Zalm. Zittend van links naar rechts Sijbolt Noorda en Amandus Lundqvist.

4 Meer slagkracht door samenwerking binnen SURF Sinds de fusie tussen Stichting SURF en Stichting SARA begin 2013 is SURFsara onderdeel van de SURF-organisatie. Hierdoor zijn de nationale activiteiten van SURFsara en de bijbehorende infrastructuur verankerd in de ICT-samen wer kingsorganisatie van het Nederlandse hoger onderwijs en onderzoek. Dat brengt ons nog dichter bij onze belangrijkste gebruikers, de universiteiten en hogescholen. Een van de grootste voordelen is een betere afstemming met de andere werkmaatschappijen van SURF, zo dat we ons gezamenlijke aanbod beter kunnen laten aansluiten op de wensen en behoeften van de gebruikers. De samen werking stelt ons ook in staat om gezamenlijk diensten aan te bieden. Voor het veld, de universiteiten en hogescholen, is deze samenwerking een logische stap. SURFsara is binnen SURF de partij die zich sterk concentreert op de levering van geavanceerde diensten op het gebied van computing, dataopslag en data-analyse, cloud en visualisatie. SURF richtte zich voorheen vooral op de innovatie en minder op de exploitatie van diensten. In 2013 heeft SURF een herstructureringsproject gestart, waarin de activiteiten van SURF en haar werkmaatschappijen worden herijkt. Daarbij wordt de holding (de moedermaatschappij) in omvang teruggebracht en komen de innovatieprojecten en levering van diensten bij de werkmaatschappijen (SURFmarket, SURFnet, SURFsara en SURFshare) te liggen. Op die manier sluit de dienstverlening direct aan op de behoeften van de gebruikers. Terug in de top-500 met Cartesius In de zomer van 2013 is de nieuwe nationale supercomputer Cartesius officieel in gebruik genomen door staatssecretaris Dekker (OCW). De komst van Cartesius heeft geleid tot een aanzienlijke vergroting van de computing capaciteit; de peak performance van de nieuwe supercomputer was medio 2013 circa 270 TFlop/s, vier keer zo veel als de capaciteit van de vorige supercomputer Huygens. Die capaciteitstoename sluit aan bij de voortdurend groeiende behoefte aan grootschalige rekenkracht binnen de onderzoeksgemeenschap. Ter versterking van de kenniseconomie vindt SURFsara het van groot belang dat onderzoek waarbij veel rekenkracht nodig is, ook in Neder land kan worden uitgevoerd. Met de komst van Cartesius is Nederland weer terug in de top- 500 voor supercomputers: in november 2013 stond Cartesius op plaats 184 in de wereldranglijst (binnen Europa staat het systeem op de 48 ste plaats). Dat is weliswaar niet aan de top, maar de mogelijkheden zijn sterk toegenomen en onderzoekers maken intensief gebruik van het systeem. In 2014 zal Cartesius door verdere uitbreidingen de grens van één PFlop/s door breken. De uitbreidingen verlopen volgens een duurzaam scenario van on-demand groei, waarbij de capaciteit van het systeem gelijke tred houdt met de behoeften van de onderzoekers. Nieuw datacenter Een belangrijke mijlpaal in 2013 was de overeenkomst met de TelecityGroup. Dit bedrijf gaat op Amsterdam Science Park een nieuw datacenter ontwikkelen, dat medio 2016 wordt opgeleverd. Binnen dit datacenter wordt een nationaal data center voor de nationale ICT-infrastructuur gehuisvest, dat specifiek ontworpen is om te voldoen aan de hoge eisen van HPC en duur zaamheid. SURFsara heeft in de afgelopen jaren verschillende scenario s onderzocht, waaronder de mogelijkheid om zelf een datacenter te bouwen. Maar uit het vooronderzoek is gebleken dat meedoen met een grote partij economisch het meest aantrekkelijk is. Aansluitend is een tender uitgeschreven, waaruit de aanbieding van TelecityGroup als beste naar voren kwam. 4 SURFSARA Jaarverslag 2013

5 5 SURFSARA Jaarverslag 2013 In het nieuwe datacenter krijgt SURFsara het exclusieve ge - bruik van twee verdiepingen. In totaal kan SURFsara beschikken over meer dan 800 m 2 datavloeroppervlak. SURFsara heeft er verder voor gekozen om het nationale datacenter flexibel op te zetten en de capaciteit on demand te kunnen uitbreiden. Dit maakt het mogelijk de nieuwste ICT-ontwik kelingen en innovaties duurzaam en kosteneffectief toe te passen. Technology transfer SURFsara zet zich al geruime tijd in voor technology transfer: kennisoverdracht van kennisinstituten, zoals universiteiten en hogescholen, naar het bedrijfsleven. Op de achtergrond speelt daarbij het idee dat het geld dat de overheid investeert in kennis, op macro-economisch niveau kan worden terugverdiend. Bedrijven kunnen onder specifieke voorwaarden (in een precompetitieve context) rekenkracht en andere HPC-faciliteiten van SURFsara afnemen. Met een nieuw programma van het ministerie van Economische Zaken (EZ) kan SURFsara ook in de komende jaren bedrijven blijven ondersteunen bij kansrijke innovatietrajecten. SURFsara heeft in het kader van deze subsidie goede afspraken gemaakt met het ministerie van EZ ter versterking van het topsectorenbeleid en het ICT-doorbraakproject De Ambitieuze MKB-er innoveert met ICT. Enerzijds helpen deze programma s bedrijven om hun concurrentiepositie te versterken, anderzijds scheppen ze de mogelijkheid voor universiteiten en hogescholen om allianties met bedrijven aan te gaan. SURFsara richt zich op twee speerpunten: de inzet van HPC-technologie voor simulatie en modellering, en het benutten van de mogelijkheden van Big Data. Volumegroei onderzoeksdata SURFsara heeft in 2013 een sterke groei gezien van het volume aan opgeslagen onderzoeksdata: dit is toegenomen van 7,5 PetaByte naar ruim 12 PetaByte. De grootste datastromen zijn afkomstig van de Large Hadron Collider (van CERN) en LOFAR, maar ook de life sciences en de taalwetenschappen maken in toenemende mate gebruik van de voorzieningen. De exponentiële groei van het volume aan opgeslagen data stelt uitdagingen op verschillende terreinen. Daarbij gaat het om data custody (data op een duurzame manier opslaan), maar ook om data curation (zorgen dat de data zuiver blijft) en data stewardship (high-level beleid over de beste manier om data te managen en te exploiteren). SURFsara werkt samen met andere partijen aan het ontwikkelen van modellen voor duurzaam databeheer. Community cloud Cloud-omgevingen worden steeds belangrijker, ook bij het hoger onderwijs en in de onderzoekswereld. In 2013 is de zogenoemde Service Cloud van start gegaan, die onderzoekers in staat stelt bepaalde (web)services voor langere tijd te laten draaien. Daarnaast zet SURFsara zich al geruime tijd in voor community clouds; de komst van SURFsara binnen SURF heeft dat in een stroomversnelling gebracht. In 2013 is een belangrijke stap gezet in de ontwikkeling van een federatieve cloud voor de onderwijs- en onderzoeksgemeenschap. In het voorjaar van 2014 komt de eerste dienst beschikbaar: SURFdrive, een online dienst voor personal storage voor universiteiten en hogescholen. Dat is een goed voorbeeld van de meerwaarde van de samenwerking tussen de twee werkmaatschappijen: SURFnet en SURFsara, en de onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Uiteindelijk heeft SURFsara een federatieve opzet van de gehele ICT-infrastructuur bij instellingen in het wetenschappelijk en hoger onderwijs voor ogen.

6 CASE 1 CARTESIUS EN DE WITTE DWERGEN Hoe komt het dat het oppervlak van een witte dwerg zo veel zware metalen bevat? Om deze vraag te beantwoorden, moest hoogleraar computationele astrofysica prof. dr. Simon Portegies Zwart met zijn promovendi het volledige zonnestelsel simuleren, met alle planeten en planetoïden. Het project is zowel een sterrenkundige als een computationele uitdaging: het leverde de onderzoekers de Wim Nieuwpoort Award 2013 op. Deze award wordt jaarlijks uitgereikt aan het team wetenschappers dat optimaal gebruik maakt van de nationale supercomputer bij SURFsara. COMPUTATIONELE ASTROFYSICA SIMON PORTEGIES ZWART Ons zonnestelsel bestaat uit een ster (de zon), een klein aantal planeten en een paar honderdduizend brokstukken: de planetoïden. Dat zijn brokken steen van een paar kilometer in doorsnee met een eigen baan om de zon, zegt Portegies Zwart (Universiteit Leiden). Door de zwaartekracht interageren die brokstukken met elkaar. Planetoïden hebben een heel zwakke zwaartekracht, maar in de ruimte speelt die toch een rol. Vooral als ze banen hebben waardoor ze dicht bij elkaar komen, is die zwaartekracht van belang. Schaalprobleem Onderzoekers die de interactie tussen planetoïden willen berekenen, worden geconfronteerd met een enorm schaalprobleem, zowel in de ruimte als in de tijd. Je moet namelijk het gehele zonnestelsel in je berekening betrekken, legt Portegies Zwart uit. Tegelijkertijd praat je bij botsingen over een schaal van enkele kilometers. In de tijd heb je aan de ene kant de levensduur van het zonnestelsel, 4,5 miljard jaar. Maar een ontmoeting tussen twee planetoïden speelt zich af op een tijdschaal van ongeveer 10 seconden. Daarmee loop je tegen de grenzen aan van wat een computer kan verwerken. Twee doelstellingen Met dit onderzoek heeft de onderzoeksgroep van Portegies Zwart twee doelstellingen, een sterrenkundige en een computationele: We kijken naar witte dwergen, sintels van sterren. Het blijkt dat de oppervlakte daarvan heel rijk is aan bepaalde zware metalen, zoals ijzer, tin en lood. Die zouden eigenlijk al lang in die ster weggezonken moeten zijn. Een mogelijke verklaring is dat er sprake is van een constante toestroom van zware metalen vanuit de ruimte. Die planetoïden zouden daar verantwoordelijk voor kunnen zijn: of ze komen direct in botsing met de ster, of ze komen met 6 SURFSARA Jaarverslag 2013

7 elkaar in botsing en het gruis regent vervolgens op de ster. Dat onderzoeken we nu. De computationele doelstelling is dat de onderzoekers dit zo efficiënt mogelijk willen uitrekenen met gebruikmaking van de rekenkracht van een supercomputer. We zijn in staat ge weest om de code te schalen en heel efficiënt op Cartesius te draaien, aldus Portegies Zwart. Dat werkt inmiddels, dus nu kunnen we aan de slag met de sterrenkundige vragen. Dat is een langlopend onderzoek, we zijn op dit moment bezig met een berekening die al bijna een jaar loopt. is een van de prettigste instituten om mee te werken. Het is een allround High Performance Computing centrum. Juist datgene wat er omheen zit de support is heel belangrijk voor mij. Alleen maar een snelle bak neerzetten is niet voldoende. Prof. dr. Wim Nieuwpoort en prof. dr. Simon Portegies Zwart tijdens de uitreiking van de Wim Nieuwpoort Award Allround Portegies Zwart vindt SURFsara een fijn instituut om mee samen te werken: Ze zijn snel, responsief en ze hebben expertise in huis over de apparatuur. Ik reken ook veel op grote supercomputers in het buitenland, maar SURFsara 7 SURFSARA Jaarverslag 2013

8 CASE 2 HET BLOED KRUIPT WAAR HET NIET GAAN KAN Hoe kun je gezonde rode bloedlichamen scheiden van zieke? Hoe kun je de stroming van complexe vloeistoffen in zeer dunne buizen of haarvaten bevorderen? Alles wat met stroming te maken heeft, vormt het onderzoeksterrein van prof. dr. Jens Harting, universitair hoofddocent aan de Technische Universiteit Eindhoven. Voor zijn simulaties van stromingsmodellen en bloedcellen maakt hij gebruik van de supercomputer Cartesius bij SURFsara. SIMULATIES VAN COMPLEXE STROMINGEN JENS HARTING op de beweging en stroming van het bloed. Om de relevante parameters te kunnen bestuderen hebben we veel eenvoudige simulaties gedaan met één of enkele cellen. Nu willen we gaan werken met 3D-simulaties met duizenden cellen om complexe stromingsprocessen te kunnen simuleren. Bloed heeft een bijzondere samenstelling, aldus Harting: Het bestaat voor 45% uit rode bloedlichamen, de rest is voor het grootste deel bloedplasma. Bloed is dan ook geen normale vloeistof, we noemen het een complex fluid. Zo n complex fluid heeft bijzondere eigenschappen, bijvoorbeeld op het gebied van de stromingssnelheid en de viscositeit. Die eigenschappen zijn belangrijk als je onderzoek doet naar de stroming van bloed door zeer dunne haarvaten. Plastic zak Harting onderzoekt ook de eigenschappen van individuele rode bloedlichamen: Een bloedlichaam is geen harde bol, je kunt het vergelijken met een gevulde plastic zak of een gelkussen: het is flexibel en je kunt het vervormen. Je kunt rode bloedlichamen nabootsen in een laboratorium en op die manier hun eigenschappen bestuderen. Maar wij werken met simulaties en proberen te begrijpen wat de invloed is van de eigenschappen van rode bloedlichamen Cartesius Harting heeft in het afgelopen jaar voorbereidende simulaties doorgerekend op Cartesius: zijn onderzoek vergt bijzonder veel rekenkracht. Voor ons nieuwe onderzoek vragen wij een substantieel deel van de jaarlijkse capaciteit van Cartesius aan. Dat moet zijn vorm nog krijgen en daarbij werken we nauw samen met medewerkers van SURFsara. Ze helpen bij de aanvraag, maar ze helpen ook bij het optimaliseren van de code of het oplossen van technische problemen. 8 SURFSARA Jaarverslag 2013

9 Toepassingen Meer kennis over de stromingseigenschappen van bloed en rode bloedlichamen brengt allerlei toepassingen dichterbij. We proberen onder meer na te gaan of het mogelijk is om op basis van deze eigenschappen zieke en gezonde bloedlichamen te sorteren en te scheiden, vertelt Harting. Bij een gezond bloedlichaam heeft de viscositeit binnen de cel een bepaalde waarde. Maar als iemand malaria heeft, gaat de viscositeit omhoog en veranderen de eigenschappen van zo n cel. Dat gegeven kun je gebruiken in een stromingsveld om zieke en gezonde cellen te sorteren. Een andere toepassing is de ontwikkeling van artificiële cellen die een rol kunnen hebben bij het transporteren van medicijnen. Die kunstmatige cellen zouden gevuld kunnen worden met een medicijn, waardoor je ervoor kunt zorgen dat de concentratie van dat medicijn op bepaalde plaatsen heel hoog is, bijvoorbeeld dicht bij het hart. Op die manier kan medicatie heel gericht worden toegediend. Rode bloedlichaampjes kunnen worden beschreven als vaste bolvormige lichamen die kunnen overlappen onder repulsieve interacties. Dit is op te vatten als een versimpeld model voor celdeformatie waarmee we miljoenen cellen op een supercomputer kunnen simuleren. Met dit model kunnen simulaties op een schaal ter grootte van millimeters worden uitgevoerd. Hoge resolutie 2D-simulaties van vesikels (blaasjes gevuld met vocht) als modellen voor rode bloedlichaampjes geven gedetailleerd inzicht in de hydrodynamische en mechanische interacties tussen individuele cellen. In dit voorbeeld zijn afbeeldingen opgenomen uit een simulatie van zes vesikels die door een nauwe doorgang worden geduwd. (Bron: arxiv: ). 9 SURFSARA Jaarverslag 2013

10 2 INNOVATIEF ONDERZOEK DANKZIJ TOEGENOMEN REKENKRACHT De nieuwste technologie koppelen aan de vragen van onderzoekers binnen de academische gemeen - schap en het bedrijfsleven. Dat is een van de belangrijkste uitdagingen waar SURFsara voor staat. Met de komst van de nieuwe nationale supercomputer Cartesius is de rekenkracht waarover onderzoekers kunnen beschikken, sterk toege nomen. De on-demand groei van Cartesius en het gebruik van energiezuinige componenten stelt SURFsara bovendien in staat om die rekenkracht zo groen mogelijk te realiseren. Daarmee kan Cartesius een hoge notering verwerven in de Green500, de wereldranglijst van de meest energie-efficiënte supercomputers. Daarnaast voorziet het nationale rekencluster Lisa in rekencapaciteit voor applicaties die niet direct een supercomputer nodig hebben. > 10 SURFSARA Jaarverslag 2013

11 Ingebruikname Cartesius Hoewel Cartesius al enige weken daarvoor in gebruik was bij early birds vond de officiële inauguratie plaats op 14 juni Op die dag nam staatssecretaris Dekker (OCW) Cartesius officieel in gebruik door het geven van een symbolische rekenopdracht. De nieuwe nationale supercomputer is in financieel opzicht mogelijk gemaakt door SURF, met bijdragen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het ministerie van Economische Zaken. Drs. Sander Dekker, staatssecretaris OCW. GEBRUIK CARTESIUS PER WETENSCHAPSGEBIED Computational Chemistry 31,81% Computational Fluid Dynamics 18,24% Earth and Climate Science 24,13% Life Sciences Bioinformatics 6,2% Condensed Matter Physics 6,91% Astronomy and Cosmology 11,15% Life Sciences Computational Biology 1,28% Other 0,28% Cartesius is de snelste supercomputer van Nederland; hij is keer sneller dan een gemiddelde pc. Staatssecretaris Dekker onderstreepte het belang van het nieuwe systeem voor de onderzoeksgemeenschap én het bedrijfsleven: Cartesius stelt onze wetenschappers in staat om tot belangrijke nieuwe wetenschappelijke inzichten te komen, en misschien wel doorbraken te forceren. Maar dat niet alleen: bedrijven staan te popelen om die doorbraken te transformeren tot innovaties die voor miljoenen omzet kunnen zorgen. De nieuwe supercomputer is dan ook van groot belang voor onze kennis economie. De ingebruikname van Cartesius vond plaats tijdens het sym posium Computing of the Future dat SURFsara voor die gelegenheid had georganiseerd. In de ochtend lieten onderzoekers zien welke bijdragen Cartesius kan leveren aan het verkrijgen van snelle en nieuwe onderzoeksresultaten. In de middag lag de nadruk meer op de organisatorische en internationale context van de supercomputer. Ook de technology transfer tussen wetenschap en bedrijfsleven kreeg daarbij veel aandacht. Uitbreiding Cartesius met GPGPU s Cartesius groeit geleidelijk naar de uiteindelijke capaciteit toe. Die groei gaat on demand, waarbij de wensen en eisen van de onderzoekers centraal staan. Eind 2013 is besloten om Cartesius uit te breiden met GPGPU s (General-Purpose Graphics Processing Units). Deze zogenoemde accelerators combineren de rekenkracht van grafische kaarten (GPU s) met die van CPU s. Vooral onderzoekers binnen de moleculaire dynamica, astrofysica en klimatologie kunnen profijt hebben van deze innovatieve processors. Rekenen op GPGPU s zorgt voor aanzienlijke versnellingen en bespaart dus tijd en energie. 11 SURFSARA Jaarverslag 2013

12 Dick Fens, directeur Bull Nederland, en SURFsara-directeur Anwar Osseyran. In 2013 is geïnventariseerd hoeveel belangstelling er bin - nen de doelgroep was voor een uitbreiding met GPGPU s en wat het belang daarvan voor de wetenschap was. Het resultaat van deze inventarisatie heeft ertoe geleid om met Bull, de leveran cier van Cartesius, in gesprek te gaan over deze uitbreiding. Eind 2013 is een tijdelijk test systeem in werking gesteld. In het voorjaar van 2014 worden de nieuwste NVIDIA-processors geïnstalleerd. De uitbreiding omvat 66 compute nodes met in totaal 132 GPGPU s. De totale peak performance van Cartesius wordt hiermee met ruim 200 TFlop/s uitgebreid tot ongeveer 470 TFlop/s. In de loop van 2014 zal Cartesius zijn uiteindelijke capaciteit van meer dan 1 PFlop/s bereiken. Ook die uitbreiding zal weer on demand en in nauw overleg met de onderzoeksgemeenschap plaatsvinden. Het precieze moment hangt mede af van het moment waarop de leverancier de benodigde hardware kan leveren. Deze aanpak zorgt ervoor dat SURFsara steeds over de nieuwste technologieën kan beschikken. GEBRUIK VAN HET DEEL VAN LISA DAT LANDELIJK BESCHIKBAAR IS VIA NWO Universiteit Leiden 20,77% TU Delft 18,99% Radboud Universiteit 16,80% Universiteit Twente 10,89% Rijksuniversiteit Groningen 9,16% Universiteit Utrecht 7,99% Technische Universiteit Eindhoven 5,37% Vrije Universiteit Amsterdam 5,00% Erasmus Universiteit Rotterdam 4,84% Wageningen UR 0,19% Lisa: Center of competence Ook de overige systemen die deel uitmaken van de infrastructuur van SURFsara worden voortdurend aangepast aan de veranderende behoeften van de onderzoeksgemeenschap. Dat geldt ook voor Lisa, het belangrijkste rekencluster van SURFsara. Lisa is een belangrijk instrument voor onderzoekers die omvangrijke berekeningen willen uitvoeren, maar die niet de specifieke eigenschappen van een supercomputer nodig hebben. Het nationaal rekencluster Lisa voorziet enerzijds in de landelijke behoefte aan dergelijke rekencapaciteit, anderzijds zijn er partijen die een aandeel hebben in het systeem: de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Vrije Universiteit (VU). Dit heeft tot gevolg dat Lisa bestaat uit een groot aantal componenten die op verschillende momenten zijn geïnstalleerd. Eind 2013 heeft een aanzienlijk deel van deze componenten het einde van de onderhoudscyclus bereikt. In 2014 zal het cluster daarom een upgrade ondergaan, conform de eisen van de gebruikers. 12 SURFSARA Jaarverslag 2013

13 Ook bij Lisa worden innovatieve technologieën ingezet om de performance te vergroten. Daarbij gaat het om de inzet van Intel Xeon Phi-processors, die geleverd worden door Dell. De Xeon Phi is een zogenoemde many core processor: waar de meer traditionele processors 10 of 12 cores (rekenkernen) bevatten, is dat bij de Xeon Phi ongeveer 60 cores. Ook dat is een manier (naast de GPGPU s) om het draaien van applicaties te versnellen. Het is de bedoeling dat SURFsara een Center of competence wordt waar het gaat om het gebruik van deze technologie. Infrastructuur toegankelijk maken De systemen kunnen steeds meer, maar vragen in sommige gevallen ook meer van de gebruikers. Hoewel SURFsara ernaar streeft de toegang zo laagdrempelig mogelijk te houden, zijn ondersteuning en opleidingen onontbeerlijk. Ook de ondersteuning wordt zo veel mogelijk ingericht vanuit de wensen van de gebruikers. SURFsara kijkt onder meer naar de 25 meest gebruikte applicaties op een systeem en onderzoekt hoe deze applicaties zo goed en parallel mogelijk kunnen worden ingezet. Soms leggen onderzoekers zelf hun applicaties voor aan SURFsara om te laten onderzoeken welke verbeteringen mogelijk zijn. Daarnaast is er uiteraard een helpdesk met ondersteuning voor het oplossen van reguliere problemen. SURFsara organiseert regelmatig cursussen om onderzoekers te leren optimaal van de (nieuwe) systemen gebruik te maken. Zo organiseert SURFsara cursussen over parallellisatie. Ook is er in 2013 weer een HPC-cursus over Lisa gehouden, waarbij gebruikers best practices kunnen uitwisselen. Dat stelt hen in staat om te profiteren van ervaringen en toepassingen die andere gebruikers hebben bedacht of ontwikkeld. Deze cursussen, waarin de deelnemers de gelegenheid krijgen echt de diepte in te gaan, trekken veel belangstellenden. Grensoverschrijdend onderzoek Onderzoek kent geen grenzen: de nationale rekencentra in Europa werken nauw samen. Die samenwerking krijgt onder meer gestalte binnen PRACE (Partnership for Advanced Computing in Europe). PRACE biedt toegang tot een HPC-infrastructuur van wereldklasse, waarin de Europese Tier-0- en Tier-1-supercomputers zijn opgenomen. Dit stelt onderzoekers in staat om te rekenen op supercomputers in andere Europese landen; ze kunnen dan terecht op die supercomputer die het beste bij hun applicatie past. Elk deelnemend rekencentrum stelt rekentijd beschikbaar (5-10%) voor buitenlandse onderzoekers en wisselt die rekentijd uit met andere centra. In 2013 hebben in dat kader verschillende buitenlandse onderzoekers gebruik gemaakt van Cartesius. Daarnaast kunnen onderzoekers rekentijd aanvragen op de Europese Tier-0-supercomputers in het kader van PRACE. Ook in Europees verband ziet men het belang van de samenwerking tussen onderzoeksinstellingen en bedrijfsleven als het gaat om innovatie. PRACE heeft hier een speciaal programma voor geïntroduceerd: SHAPE. Dit programma wil kleine en middelgrote ondernemingen (mkb) stimuleren meer gebruik te maken van HPC-toepassingen bij hun productontwikkeling en voorziet deze ondernemingen van de benodigde expertise. Een ander Europees programma is Fortissimo, eveneens gericht op de inzet van High Performance Computing binnen het mkb. Meer over dit programma leest u in het hoofdstuk over Innoveren met HPC (zie pagina 52). 13 SURFSARA Jaarverslag 2013

14 CASE 3 GENETISCHE OORZAKEN VAN PSYCHIATRISCHE ZIEKTES Kennis over de relatie tussen genetische varianten en psychiatrische aandoeningen neemt snel toe. Met duizenden varianten die betrokken kunnen zijn bij één enkele aandoening blijkt die relatie echter veel complexer te zijn dan tot voor kort werd aangenomen. Met behulp van computationele analyse vergroten genetici hun inzicht in het relatieve belang van genetische varianten. Het onderzoeksteam van prof. dr. Danielle Posthuma, hoogleraar psychiatrische genetica aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU), maakt daarbij intensief gebruik van het rekencluster Lisa bij SURFsara. GENETISCH ONDERZOEK DANIELLE POSTHUMA Sinds een paar jaar weten we dat psychiatrische ziektes door heel veel varianten worden veroorzaakt, zegt Posthuma. Vroeger dachten we dat één gen verantwoordelijk was voor depressie, maar nu weten we dat het er minstens duizend zijn, misschien wel achtduizend. Dat geldt voor alle aandoeningen die we onderzocht hebben, zoals depressie, schizofrenie, autisme en ADHD. Maar dat betekent ook dat elke individuele variant maar een klein effect heeft. Iemand met een depressie heeft ook niet alle genvarianten die we associëren met depressie, maar misschien een paar honderd. Dat maakt het lastig om alle relevante genen in kaart te brengen. Omvangrijke datasets Voor het onderzoek werken de VUonderzoekers samen in internationale consortia. Binnen die consortia worden omvangrijke datasets gedeeld, aldus Posthuma: Onze grootste dataset is die voor schizofrenie, waarin gegevens van patiënten en controles (gezonde personen) zijn opgenomen. Van elke controle hebben we één miljoen genetische varianten gemeten. Voor de analyse hebben dan ook veel rekencapaciteit nodig. Bij SURFsara gebruiken we het rekencluster Lisa voor statistische analyses: we kijken per gemeten variant of die vaker in patiënten voorkomt dan in controles. Daarnaast doen we op Lisa ook ge - a vanceerdere analyses, bijvoorbeeld naar de interactie tussen verschillende genetische varianten en naar het effect van meerdere varianten uit hetzelfde biologische pathway. Uitbreiding van Lisa De samenwerking met SURFsara is intensief, stelt Posthuma: In 2006 zijn we begonnen met rekenen op projectbasis. Maar onze behoefte aan rekenkracht werd al snel groter. 14 SURFSARA Jaarverslag 2013

15 Op een gegeven moment hebben we met subsidie van NWO een uitbreiding op het Lisa-cluster kunnen financieren. Sindsdien werken we structureel met SURFsara samen. Maar we groeien qua capaciteit uit ons jasje, de schaal waarop we onze analyses doen groeit sneller dan de infrastructuur. We breiden Lisa verder uit, we hebben inmiddels zelf een TeraByte-server aangekocht en zijn bezig met het aankopen van een high memory node. Onze investeringen in Lisa zijn nodig om de omvangrijke datasets in het geheugen te kunnen laden en te analyseren. varianten die bij een psychiatrische aandoening betrokken zijn. Als we weten welke genen betrokken zijn bij een aandoening, weten we nog niet hoe dat werkt. Dat is de volgende uitdaging: we moeten de stap maken van een statistisch verband naar een causaal verband. Van statistiek tot therapie Begin 2014 hebben de onderzoekers bij de VU opnieuw een forse subsidie van NWO ontvangen. Ook in 2014 gaan we weer veel rekenen op Lisa, zegt Posthuma. Een van de doelen is nieuwe methodes te ontwikkelen om meer inzicht te krijgen in het relatieve belang van de duizenden genetische 15 SURFSARA Jaarverslag 2013

16 CASE 4 SHOTGUN SEQUENCING VOOR MEER INZICHT IN MONDGEZONDHEID Bij tandheelkunde denkt de gemiddelde leek niet direct aan High Performance Computing. Maar schijn bedriegt: sinds 2006 maakt sequencing, waarbij bacteriën worden geïdentificeerd aan de hand van genetische informatie, deel uit van de gereedschapskist van de tandheelkundig onderzoeker. Dr. Egija Zaura, verbonden aan de afdeling preventieve tandheelkunde bij Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA), een samenwerkingsverband van UvA en VU, vertelt over de ontwikkelingen. PREVENTIEVE TANDHEELKUNDE EGIJA ZAURA Oorspronkelijk werkten de onderzoekers bij ACTA met eenvoudige in vitro modellen, maar die aanpak gaf onvoldoende inzicht in de complexe interactie van bacteriën in de mond. We zijn toen gaan onderzoeken welke tools daarvoor beschikbaar zijn, zegt Zaura. In 2006 kwam de techniek 454 pyrosequencing beschikbaar, die het mogelijk maakt miljoenen bacteriën parallel te sequencen. Op basis daarvan kun je vaststellen welke bacteriën zich in de mond van een patiënt bevinden en in welke verhoudingen. Wij waren wereldwijd de eerste om die techniek toe te passen op klinische monsters in de tandheelkunde. Human Microbiome Project Omdat deze techniek zo veelbelovend was, wilde ACTA zelf analyses kunnen uitvoeren, aldus Zaura: In 2010 hebben we contact gelegd met SURFsara en zijn we gestart met analyses. We maken gebruik van kennis die ontwikkeld is binnen het Human Microbiome Project (HMP), waarbij de bacteriële samen stelling op allerlei plekken in het men selijk lichaam in kaart wordt gebracht. Daarbinnen wordt veel open sourcemateriaal ontwikkeld. Wij maken gebruik van een zogenoemde pipeline (een hulpmiddel bij sequencing), die is ontwikkeld binnen het HMP. Die pipeline is geïnstalleerd op het rekencluster Lisa bij SURFsara en stelt ons onder meer in staat om grafische analyses uit te voeren. Metagenoom Sinds 2011 heeft ACTA een eigen bioinformaticus in dienst. Dat was nodig, want de hoeveelheid data neemt alleen maar toe: Behalve de analyse met behulp van het 16S rrna-gen, waarmee je bacteriën kunt identificeren, doen we tegenwoordig ook aan shotgun sequencing, vertelt Zaura. We halen een monster als het ware door de gehakt molen en analyseren kleine 16 SURFSARA Jaarverslag 2013

17 stukjes van alle aanwezige genen. Al die stukjes worden gesequenced en dat levert een zogenoemd metagenoom op. Aan de hand daarvan kunnen we ook functies van bacteriën vaststellen. We onder zoeken bijvoorbeeld het verschil in eigenschappen van bacteriën uit een monster met cariës of parodontitis en bacteriën uit een gezonde mond. Figure 3. Salivary microbiome data by Candida load. Samenwerking Door de grote hoeveelheid data die shotgun sequencing oplevert, wordt dataverwerking (en dus rekenkracht) steeds belangrijker, maar ook data opslag is cruciaal voor het onderzoek van ACTA. Naast het rekencluster Lisa maakt ACTA dan ook gebruik van dataopslagfacili teiten bij SURFsara. Zaura: De lijnen zijn heel kort en de mensen bij SURFsara denken goed met ons mee. Ook in de beginfase, toen we bezig waren met het opzetten van een plan van aanpak, hebben we veel onder steuning gekregen. De medewerkers zijn erg behulpzaam en creatief in het vinden van oplossingen. Kraneveld EA, Buijs MJ, Bonder MJ, Visser M, et al. (2012) The Relation between Oral Candida Load and Bacterial Microbiome Profiles in Dutch Older Adults. PLoS ONE 7(8): e doi: /journal.pone Salivary microbiome data is plotted as OTU-based Principal Component Analysis (PCA) plot by Candida load in A) all subjects (N = 82) and in B) dentate subjects only (N = 34). Samples are colored by Candida load: green - low, blue - medium and red - high Candida load. Arrow indicates the main PC direction between low and high Candida load samples. 17 SURFSARA Jaarverslag 2013

18 CASE 5 ZONNECELLEN VERBETEREN MET NANOSTRUCTUREN De efficiency van zonnecellen verbeteren en tegelijkertijd de kosten beperken: dat is de missie van Piero Spinelli (postdoc) en Claire van Lare (PhD-student) bij AMOLF. Ze maken gebruik van hoge resolutie simulaties om het optimale patroon van nanodeeltjes op een zonnecel te berekenen. NANOFOTONICA SPINELLI EN VAN LARE Spinelli en Van Lare werken allebei mee in het onderzoeksprogramma van prof. dr. Albert Polman. Het onderzoeksthema van deze groep is nanofotonica: de beheersing, het begrip en de toepassing van licht op nanoschaal. Ons werk bestaat enerzijds uit experimenten en anderzijds uit theorievorming en simulaties, legt Spinelli uit. We doen beide. Bij AMOLF maken we gebruik van nanotechnieken om nanodeeltjes toe te voegen aan zonnecellen. Maar we willen ook de fysica erachter begrijpen en meer leren over de manier waarop we licht in zonnecellen kunnen vangen. Daarvoor hebben we simulaties nodig, en voor simulaties gebruiken we het rekencluster Lisa bij SURFsara. Hoe vang je licht? De uitdaging waarvoor Spinelli en Van Lare staan is een manier te vinden om licht te vangen in een zonnecel. Van Lare: Om kosten te besparen, maken we de cellen zo dun mogelijk. Maar als je een zonnecel dun maakt, absorbeert hij minder licht, omdat het licht er doorheen gaat. Daarom voegen we nanodeeltjes toe: zij verspreiden het licht en stel - len ons in staat licht in de cel te vangen. Optimaal patroon Simulaties helpen om de optimale geometrie voor nanodeeltjes te vinden, stelt Spinelli: We kunnen het formaat van de deeltjes veranderen of de manier waarop ze op de zonnecel worden aangebracht. Als we het beste patroon hebben vastgesteld, bouwen we de zonnecel. De simulaties hebben een driedimensionale opbouw met alle lagen die gebruikt worden in een echte zonnecel, zegt Van Lare: We voegen de nanodeeltjes toe en we simuleren wat er gebeurt als het licht in de cel valt. We hebben het rekencluster Lisa nodig voor deze omvangrijke simulaties, want ze gaan de capaciteiten van onze eigen systemen te boven. Dat geldt voor zowel de geheugenopslag als de rekenkracht. Meer efficiency, lagere kosten Volgens Spinelli zijn de resultaten tot nu toe veelbelovend: Door het optimale patroon van nanodeeltjes te gebruiken, 18 SURFSARA Jaarverslag 2013

19 kunnen we de efficiency van een zonnecel met een paar procent verhogen, bijvoorbeeld van 20% to 22%. Dat lijkt misschien niet veel, maar in de wereld van de zonnecellen is dat heel wat. Maar het gaat niet alleen om efficiency: Ons onderzoek maakt het mogelijk zonnecellen te ontwikkelen die veel dunner zijn, omdat het licht erin wordt gevangen, zegt Van Lare. Die cellen bevatten minder materiaal en zijn daardoor goedkoper, terwijl de efficiency gelijk blijft. 19 SURFSARA Jaarverslag 2013

20 CASE 6 VAN ELEKTRONENSTRUCTUUR TOT WATERSTOFCEL Hoe kun je magnetische materialen inzetten bij de productie van waterstof? Hoe kun je waterstof opslaan zonder zware opslagtanks te gebruiken? Dit zijn twee vragen die de aandacht hebben van prof. dr. Robert de Groot en dr. ir. Gilles de Wijs van de onderzoeksgroep Electronic Structure of Materials (ESM) bij de Radboud Universiteit Nijmegen: Werk je vanuit de kwantumtheorie en wil je materiaaleigenschappen zo nauwkeurig mogelijk doorrekenen, dan kom je bij ons terecht. ELEKTRONENSTRUCTUUR VAN MATERIALEN GILLES DE WIJS De onderzoeksgroep ESM doet onder leiding van professor Rob de Groot veel materiaalonderzoek op het gebied van de elektronenstructuur. Wij kijken wat de eigenschappen van een materiaal zijn en gaan na of we die eigenschappen kunnen doorrekenen en begrijpen vanuit de elektronenstructuur, zegt De Wijs. Via de Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) vervullen we de rol van nationaal centrum, samen met onze zustergroep van de Universiteit Twente. We staan dus open voor natuurkundige vragen van andere onderzoeksgroepen. Vaak gaat het om vragen die met energie te maken hebben. Denk aan onderzoek naar materialen die gebruikt worden in zonnecellen of magneto-calorische materialen voor nieuwe generatie koelkasten. Magnetische eigenschappen Een van de onderzoeksthema s concentreert zich op materialen die op zich niet magnetisch zijn, maar die (a) Elektron-spindichtheid van het rutheniumoxide oppervlak [RuO 2 (112)] en (b) het oppervlak met een zuurstof erop geadsorbeerd. Grijze en zwarte bollen representeren ruthenium en zuurstof respectievelijk. Het omkeren van de spins aan het oppervlak levert het impulsmoment nodig om O 2 in z n magnetische grondtoestand te maken. 20 SURFSARA Jaarverslag 2013

#doorbraakmetmkb #doorbraakmetbigdata. High Performance Computing, Data Science & Data Storage solutions

#doorbraakmetmkb #doorbraakmetbigdata. High Performance Computing, Data Science & Data Storage solutions #doorbraakmetmkb #doorbraakmetbigdata High Performance Computing, Data Science & Data Storage solutions Overzicht Introductie - SURFsara en het bedrijfsleven - Type vraagstukken - SURFsara ICT Infractructuur

Nadere informatie

WELKOM BIJ SURF MBO TREEDT TOE TOT SURF

WELKOM BIJ SURF MBO TREEDT TOE TOT SURF WELKOM BIJ SURF MBO TREEDT TOE TOT SURF Paul Rullmann, vz SURF Barneveld, 18 september 2014 Grensverleggende ICT-innovaties In SURF werken hoger onderwijsen onderzoeksinstellingen samen aan de verbetering

Nadere informatie

Research Data Netherlands, SURFsara en het Landelijk Coördinatiepunt Research Data Management. Ingeborg Verheul (SURFsara)

Research Data Netherlands, SURFsara en het Landelijk Coördinatiepunt Research Data Management. Ingeborg Verheul (SURFsara) Research Data Netherlands, SURFsara en het Landelijk Coördinatiepunt Research Data Management Ingeborg Verheul (SURFsara) Agenda Research Data Netherlands (RDNL) SURFsara Landelijk Coördinatiepunt Research

Nadere informatie

Cloud Computing: Met HPC in de wolken Ron Trompert

Cloud Computing: Met HPC in de wolken Ron Trompert Cloud Computing: Met HPC in de wolken Ron Trompert Wat is Cloud computing Voorbeelden Cloud Soorten Cloud SaaS (Software as a Service) Software die als een dienst wordt aangeboden, bijv. google calendar,

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28464 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Jeroen Bédorf Title: The gravitational billion body problem / Het miljard deeltjes

Nadere informatie

ENlIGhTEN YOUR RESEARch 3 de winnaars

ENlIGhTEN YOUR RESEARch 3 de winnaars Enlighten Your Research3 de winnaars Take your e-infrastructure to the next level Met gepaste trots presenteren we de winnaars van Enlighten Your Research 3. Het thema van de wedstrijd was Take your e-infrastructure

Nadere informatie

Wat kun je doen met een triljoen?

Wat kun je doen met een triljoen? Wat kun je doen met een triljoen? En wat heeft dat met een Jaguar te maken? > Nr 2 in de top500, 1.38 Petaflop/s > 150.000 processor cores, 7 MW electriciteit Wat zijn supercomputers? Waar worden supercomputers

Nadere informatie

BIG DATA: OPSLAG IN DE CLOUD

BIG DATA: OPSLAG IN DE CLOUD BIG DATA & ANALYTICS BIG DATA: OPSLAG IN DE CLOUD FLEXIBEL EN SCHAALBAAR BEHEER VAN ENORME HOEVEELHEDEN INFORMATIE IN GROTE ORGANISATIES EFFICIËNT EN SCHAALBAAR OMGAAN MET INFORMATIE-EXPLOSIE De hoeveelheid

Nadere informatie

HPC CLOUD INTRODUCTIE. Jan$Bot,$SURFsara$ 15$oktober$2015$

HPC CLOUD INTRODUCTIE. Jan$Bot,$SURFsara$ 15$oktober$2015$ HPC CLOUD INTRODUCTIE Jan$Bot,$SURFsara$ 15$oktober$2015$ Iets over jullie Doel van vandaag Introductie van het nieuwe HPC Cloud Kweken van een gezamelijk vocabulaire [S4R] Gelegenheid tot netwerken De

Nadere informatie

Geleerde lessen van zes pilotprojecten Eindrapport Regie in de Cloud -project werkpakket 3

Geleerde lessen van zes pilotprojecten Eindrapport Regie in de Cloud -project werkpakket 3 Ervaringen en aanbevelingen op het gebied van datamanagement Geleerde lessen van zes pilotprojecten Eindrapport Regie in de Cloud -project werkpakket 3 Introductie Onderzoekers in zes pilotprojecten hebben

Nadere informatie

HPC CLOUD INTRODUCTIE. Jan Bot, SURFsara 5 augustus 2015

HPC CLOUD INTRODUCTIE. Jan Bot, SURFsara 5 augustus 2015 HPC CLOUD INTRODUCTIE Jan Bot, SURFsara 5 augustus 2015 Iets over jullie Doel van vandaag Introductie van het nieuwe HPC Cloud Kweken van een gezamelijk vocabulaire [S4R] Gelegenheid tot netwerken De hands-on

Nadere informatie

STORAGE AUTOMATION IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION DATAGROEI DE BAAS MET EXTREEM BEHEERGEMAK DOOR AUTOMATISERING EN VIRTUALISATIE

STORAGE AUTOMATION IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION DATAGROEI DE BAAS MET EXTREEM BEHEERGEMAK DOOR AUTOMATISERING EN VIRTUALISATIE IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION STORAGE AUTOMATION DATAGROEI DE BAAS MET EXTREEM BEHEERGEMAK DOOR AUTOMATISERING EN VIRTUALISATIE EEN EFFECTIEVE EN KOSTENEFFICIËNTE OPLOSSING VOOR DATAGROEI De druk op systeembeheerders

Nadere informatie

Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging. De CENTER-TBI studie

Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging. De CENTER-TBI studie Informatieblad voor deelnemers gedurende opvolging De CENTER-TBI studie Tijdens de acute fase na uw ongeval, heeft u deelgenomen aan een multicenter onderzoek, gefinancierd door de Europese unie (The Collaborative

Nadere informatie

EIGENSCHAPPEN CONVERGED HARDWARE

EIGENSCHAPPEN CONVERGED HARDWARE EIGENSCHAPPEN CONVERGED HARDWARE Eigenschappen Converged Hardware 1 van 8 Document Informatie Versie Datum Omschrijving Auteur(s) 0.1 29-09-2015 Draft Remco Nijkamp 0.2 29-09-2015 Volgende Versie opgesteld

Nadere informatie

Japans-Nederlandse wetenschappelijke publicaties. Paul op den Brouw, 3 juli 2014, meer informatie: www.ianetwerk.nl

Japans-Nederlandse wetenschappelijke publicaties. Paul op den Brouw, 3 juli 2014, meer informatie: www.ianetwerk.nl Japans-Nederlandse wetenschappelijke publicaties Paul op den Brouw, 3 juli 2014, meer informatie: www.ianetwerk.nl Samenvatting Elf Japanse top-onderzoeksuniversiteiten spraken tijdens zijn bezoek aan

Nadere informatie

Naar High Throughput DNA data analyse

Naar High Throughput DNA data analyse Naar High Throughput DNA data analyse Laboratorium automatisering seminar Jan-Peter Nap Hanze University Groningen 8/10/10 1 van 24 gisteren CLC bio, a comprehensive platform for NGS analysis nu: Super-scale

Nadere informatie

Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS

Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Op 4 juli 2012 presenteerde het ATLAS experiment een update van de actuele resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje. Dat gebeurde

Nadere informatie

Green IT en de rol van supercomputers bij duurzaamheid

Green IT en de rol van supercomputers bij duurzaamheid Green IT en de rol van supercomputers bij duurzaamheid IT is deel van het CO2 probleem... maar vooral ook van de oplossing dr. ir. A. Osseyran Directeur SARA en Vancis Waarom Green IT? 50% meer energie

Nadere informatie

1 De essentie van escience is dat breed toepasbare ICT-systemen ontwikkeld en ingezet worden voor onderzoek in sterk verschillende vakgebieden en dat hiermee ook samenwerking binnen en tussen vakgebieden

Nadere informatie

Werken met onderzoeksdata Services en repositories voor de onderzoeker in Nederland

Werken met onderzoeksdata Services en repositories voor de onderzoeker in Nederland Werken met onderzoeksdata Services en repositories voor de onderzoeker in Nederland Ana van Meegen, Vrije Universiteit Leon Osinski, TU Eindhoven Henk van den Hoogen, Universiteit Maastricht Maarten van

Nadere informatie

Duurzame escience. Bioinformatica case study. Pieter Meulenhoff, Daniël Worm, Freek Bomhof, George Huitema,

Duurzame escience. Bioinformatica case study. Pieter Meulenhoff, Daniël Worm, Freek Bomhof, George Huitema, Duurzame escience Bioinformatica case study Pieter Meulenhoff, Daniël Worm, Freek Bomhof, George Huitema, Job Oostveen, Carolien van der Vliet-Hameeteman 1 Doelstellingen Inzicht in energiegebruik en besparing

Nadere informatie

Drie domeinen als basis voor onze toekomstige veiligheid De genoemde trends en game changers raken onze veiligheid. Enerzijds zijn het bedreigingen, anderzijds maken zij een veiliger Nederland mogelijk.

Nadere informatie

innovaphone case study

innovaphone case study innovaphone case study ARCNL en AMOLF kiezen met het oog op geplande uitbreidingen flexibele IP telefonie en UC oplossing van innovaphone ARCNL en AMOLF: Eind 2014 nam het Advanced Research Center for

Nadere informatie

NATIONALE COALITIE DIGITALE DUURZAAMHEID BEGINSELVERKLARING. CONCEPT 4 juni 2007 DE UITDAGING

NATIONALE COALITIE DIGITALE DUURZAAMHEID BEGINSELVERKLARING. CONCEPT 4 juni 2007 DE UITDAGING NATIONALE COALITIE DIGITALE DUURZAAMHEID BEGINSELVERKLARING CONCEPT 4 juni 2007 DE UITDAGING Versterking van de wetenschap en een betere benutting van de resultaten zijn een onmisbare basis, als Nederland

Nadere informatie

RESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & SURF

RESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & SURF RESEARCH DATA MANAGEMENT INNOVATIE & DIENSTONTWIKKELING @ SURF Wat is Research Management? Research data management is an explicit process covering the creation and stewardship of research materials to

Nadere informatie

ALS Onderzoek. ALS biobank en database. ALS Onderzoek. Onderzoeksprojecten

ALS Onderzoek. ALS biobank en database. ALS Onderzoek. Onderzoeksprojecten ALS Onderzoek ALS Centrum Nederland doet onderzoek naar ALS, PLS en PSMA met als doel om zo snel mogelijk een behandeling voor deze ziektes te vinden. We verzamelen gegevens van zoveel mogelijk patiënten.

Nadere informatie

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT

CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT Exact Online CASE STUDY JOANKNECHT & VAN ZELST DENKT VOORUIT www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY GROEI DOOR PROACTIEF ADVIES Het gaat goed bij Joanknecht & Van Zelst: dit Eindhovens

Nadere informatie

Cloud Computing. Cloud Computing. Welkom allemaal hier op het science park.

Cloud Computing. Cloud Computing. Welkom allemaal hier op het science park. Cloud Computing Cloud Computing Het Telraam van de Toekomst of Hoe Hyves en Battlefield 2 het Rekenen veranderen... Floris Sluiter Adviseur bij SARA Het Telraam van de Toekomst of Hoe Hyves en Battlefield

Nadere informatie

Smart Power Networks. Energie Management. Bas de Koningh - HARTING B.V.

Smart Power Networks. Energie Management. Bas de Koningh - HARTING B.V. Smart Power Networks Energie Management Bas de Koningh - HARTING B.V. Motivatie Politieke doelen Reductie CO2-Uitstoot nucleare energie fase out Meer renewable energie duurzame energieefficiëntie in de

Nadere informatie

ONTZORG DE ZORGPROFESSIONAL DOOR VIRTUALISATIE

ONTZORG DE ZORGPROFESSIONAL DOOR VIRTUALISATIE IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION ONTZORG DE ZORGPROFESSIONAL DOOR VIRTUALISATIE E-BOOK DE STAP NAAR EEN TOEKOMST- BESTENDIGE EN DUURZAME BASIS Virtualiseren is in veel disciplines een populaire term. Het is

Nadere informatie

Executive Briefing Managing Data Center Performance 2013 en verder

Executive Briefing Managing Data Center Performance 2013 en verder Managing Data Center Performance 2013 en verder Voor bedrijven in het economische gebied EMEA is de grootste uitdaging bij de exploitatie van hun rekencentra het zorgen voor de beschikbaarheid van services

Nadere informatie

Formulier Datamanagementplan

Formulier Datamanagementplan Formulier Datamanagementplan NWO is in 2015 gestart met een pilot Datamanagement. Tijdens deze pilot vraagt NWO onderzoekers met toegekende onderzoeksprojecten onderstaand datamanagementplan in te dienen.

Nadere informatie

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:

Nadere informatie

Challenge 4 : Faciliteren Energietransitie Game

Challenge 4 : Faciliteren Energietransitie Game Challenge 4 : Faciliteren Energietransitie Game : Enexis In een straat (wijk/buurt/community) werken een aantal bewoners samen en delen hun actuele huis energie productie en consumptie gegevens via hun

Nadere informatie

The Netherlands of 2040. www.nl2040.nl

The Netherlands of 2040. www.nl2040.nl The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

nr. 69 van KOEN VAN DEN HEUVEL datum: 21 november 2018 aan PHILIPPE MUYTERS Vlaams Supercomputer Centrum - Stand van zaken

nr. 69 van KOEN VAN DEN HEUVEL datum: 21 november 2018 aan PHILIPPE MUYTERS Vlaams Supercomputer Centrum - Stand van zaken SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 69 van KOEN VAN DEN HEUVEL datum: 21 november 2018 aan PHILIPPE MUYTERS VLAAMS MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT Vlaams Supercomputer Centrum - Stand van zaken Het

Nadere informatie

Welcome bij SURF. Bron: Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA

Welcome bij SURF. Bron:   Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA Welcome bij SURF Bron: http://vimeo.com/20412632 Prof. Dr. Ir. Anwar Osseyran Managing director SURFsara, professor Amsterdam Business School - UvA SURF Toegang tot de best mogelijke ICT faciliteiten coöperatieve

Nadere informatie

Data-analyse voor Doelmatig Overheidsbeleid

Data-analyse voor Doelmatig Overheidsbeleid Conceptprogramma Driedaagse Leergang Data-analyse voor Doelmatig Overheidsbeleid Vrijdagen 2, 9 en 16 juni 2017 Hotel NH Utrecht Doelgroepen: Managers van kennis en informatie bij de overheid, waaronder:

Nadere informatie

VOOR EN NADELEN VAN DE CLOUD

VOOR EN NADELEN VAN DE CLOUD VOOR EN NADELEN VAN DE CLOUD VOOR EN NADELEN VAN DE CLOUD Cloud storage. Back-up in de cloud. Er zijn verschillende benamingen voor diensten die computergebruikers in staat stellen om hun documenten en

Nadere informatie

Omarm de cloud. Een onderzoek naar de acceptatie van cloud computing onder Europese MKB s

Omarm de cloud. Een onderzoek naar de acceptatie van cloud computing onder Europese MKB s Omarm de cloud Een onderzoek naar de acceptatie van cloud computing onder Europese MKB s Introductie Cloud computing symboliseert een grote verschuiving in de manier waarop ITdiensten worden geleverd binnen

Nadere informatie

ICT en Medische Technologie. Waar MT en ICT samen komen

ICT en Medische Technologie. Waar MT en ICT samen komen ICT en Medische Technologie Waar MT en ICT samen komen Wie ben ik? Bas Kraneveld Sinds 2002 werkzaam in Medische Technologie (Jeroen Bosch Ziekenhuis) 1 e contact met Medische ICT, echter nog zeer beperkt

Nadere informatie

Factsheet Backup on demand

Factsheet Backup on demand Factsheet Backup on demand Backup on Demand Uw data altijd veilig Data zijn waardevol voor uw organisatie. U wilt ze dan ook, mocht er iets gebeuren, goed onder handbereik hebben. Aan de andere kant groeit

Nadere informatie

CASE STUDY. FRISS pakt verzekeringsfraude aan met. Solvinity. Steeds minder fraudeurs weten verzekeringsmaatschappijen een pootje te lichten.

CASE STUDY. FRISS pakt verzekeringsfraude aan met. Solvinity. Steeds minder fraudeurs weten verzekeringsmaatschappijen een pootje te lichten. CASE STUDY FRISS pakt verzekeringsfraude aan met Solvinity Steeds minder fraudeurs weten verzekeringsmaatschappijen een pootje te lichten. FRISS pakt verzekeringsfraude aan met Solvinity Steeds minder

Nadere informatie

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt?

Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Hoe kijken we naar het DNA van een patiënt? Ies Nijman UMC Utrecht Dept of Genetics, Centre for Molecular Medicine Center for Personalized Cancer Treatment (CPCT), Hartwig Medical Foundation 1994 DNA sequenties,

Nadere informatie

SECURITY & DATA PROTECTION ARCHIVING & BACKUP IN 5 STAPPEN NAAR EEN IDEALE SITUATIE

SECURITY & DATA PROTECTION ARCHIVING & BACKUP IN 5 STAPPEN NAAR EEN IDEALE SITUATIE SECURITY & DATA PROTECTION ARCHIVING & BACKUP IN 5 STAPPEN NAAR EEN IDEALE SITUATIE POWERED BY DATA DIE U WILT BEWAREN EN DATA DIE U MOET BEWAREN Het opslaan van data, zoals archiveren en back-up, is een

Nadere informatie

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e

Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel

Nadere informatie

Gebruikt u wel het meest geschikte platform voor uw workloads?

Gebruikt u wel het meest geschikte platform voor uw workloads? Gebruikt u wel het meest geschikte platform voor uw workloads? Alles over de verschillen tussen, en Linux op Intel. Gebruikt u wel het meest geschikte platform voor uw workloads? Inhoudsopgave Gebruikt

Nadere informatie

Real Time Monitoring & Adaptive Cyber Intelligence SBIR13C038

Real Time Monitoring & Adaptive Cyber Intelligence SBIR13C038 Real Time Monitoring & Adaptive Cyber Intelligence SBIR13C038 Opgericht 2010 Ervaring >10 jaar Expertise Forensisch gegevensonderzoek Anomalie detectie Behavioral profiling SBIR Partners TNO Texar Data

Nadere informatie

JAARVERSLAG 2014 EEN NATIONALE ICT-INFRASTRUCTUUR VOOR WETENSCHAP EN BEDRIJFSLEVEN

JAARVERSLAG 2014 EEN NATIONALE ICT-INFRASTRUCTUUR VOOR WETENSCHAP EN BEDRIJFSLEVEN JAARVERSLAG 2014 EEN NATIONALE ICT-INFRASTRUCTUUR VOOR WETENSCHAP EN BEDRIJFSLEVEN INHOUDSOPGAVE WAT SURFSARA IN 2014 REALISEERDE 1 Samenwerken aan een sterke e-infrastructuur (inleiding) 3 2 De gebruiker

Nadere informatie

ICT voorzieningen HU voor onderzoekers Deel 1: Opslag Waar laat je je data tijdens het onderzoek? Hoort bij proces Draaien project

ICT voorzieningen HU voor onderzoekers Deel 1: Opslag Waar laat je je data tijdens het onderzoek? Hoort bij proces Draaien project ICT voorzieningen HU voor onderzoekers Deel 1: Opslag Waar laat je je data tijdens het onderzoek? Hoort bij proces Draaien project Waar laat je je data* tijdens het onderzoek? (*voor hoeveelheden tot plusminus

Nadere informatie

Alles in de cloud: bent u er al klaar voor? Whitepaper OGD ict-diensten. Alles in de cloud: bent u er al klaar voor? Whitepaper OGD ict-diensten

Alles in de cloud: bent u er al klaar voor? Whitepaper OGD ict-diensten. Alles in de cloud: bent u er al klaar voor? Whitepaper OGD ict-diensten Alles in de cloud: bent u er al klaar voor? Whitepaper OGD ict-diensten Alles in de cloud: bent u er al klaar voor? Whitepaper OGD ict-diensten 1 Cloudcomputing is populair, en niet zonder reden. Clouddiensten

Nadere informatie

Portability, Interoperability of toch maar Connectivity Portability, Interoperability of toch maar Connectivity.

Portability, Interoperability of toch maar Connectivity Portability, Interoperability of toch maar Connectivity. Portability, Interoperability of toch 1 Even Voorstellen Diploma s: 1980 Bachelor of Science Civil Engineering (Cairo, Egypte) 1986 Doctoraal in Geodesie (TU Delft, Nederland) Enige Automatiseringservaring:

Nadere informatie

De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden.

De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden. De acht drempels van David Christian. De meest revolutionaire momenten belicht, de momenten waarin iets gebeurde waardoor nieuwe dingen ontstonden. De Big Bang. De sterren lichten op. Nieuwe chemische

Nadere informatie

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012

Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, Symposium LifeLines, Groningen (UMCG), 1 oktober 2012 Dames en heren, [Inleiding] Ik vind het wel leuk, maar ook een beetje spannend. Maar moet

Nadere informatie

Factsheet CLOUD DESIGN Managed Services

Factsheet CLOUD DESIGN Managed Services Factsheet CLOUD DESIGN Managed Services CLOUD DESIGN Managed Services We ontwerpen flexibele en kosteneffectieve cloud-architecturen als fundament voor uw digitale platform(en). De ontwikkelingen binnen

Nadere informatie

Platform Bèta Techniek. Connect 05 2015. Chemiedag 2015. Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken?

Platform Bèta Techniek. Connect 05 2015. Chemiedag 2015. Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken? Platform Bèta Techniek Connect 05 2015 Chemiedag 2015 Hoe kunnen onderwijs en bedrijfsleven succesvol samenwerken? Succesvolle samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven is de basis voor groei van

Nadere informatie

Factsheet BEHEER CONSULTANCY Managed Services

Factsheet BEHEER CONSULTANCY Managed Services Factsheet BEHEER CONSULTANCY Managed Services BEHEER CONSULTANCY Managed Services We geven gedegen advies om de beschikbaarheid van uw platform en daarmee de user experience te verbeteren. Inclusief concrete

Nadere informatie

Blackboard. Jan Willem van der Zalm Director EMEA, Blackboard Managed Hosting DATE

Blackboard. Jan Willem van der Zalm Director EMEA, Blackboard Managed Hosting DATE Blackboard Managed Hosting SURF Cloud Vendordag Jan Willem van der Zalm Director EMEA, Blackboard Managed Hosting DATE 2 Agenda SURF Cloud strategie Blackboard Managed Hosting & Private Cloud Blackboard

Nadere informatie

IT-GIDS VOOR DE ZORG

IT-GIDS VOOR DE ZORG IT-GIDS VOOR DE ZORG IT als drijvende kracht achter betere zorgverlening Wij hoeven u niet uit te leggen dat achter de beste zorg een hele organisatie schuilt. Digitalisering heeft de manier van werken

Nadere informatie

Geodata: registreren, ontsluiten, archiveren

Geodata: registreren, ontsluiten, archiveren Data Archiving and Networked Services Geodata: registreren, ontsluiten, archiveren Peter Doorn Geonovum-DANS studiedag: 'Digitale duurzaamheid van Geodata', 16 feb 12 DANS is een instituut van KNAW en

Nadere informatie

Cloud Economics in Education

Cloud Economics in Education Cloud Economics in Education SURFnet Cloud Vendor Dag 21 september 2011 Verdonck, Klooster & Associates (VKA) Sander van Geest Sander.vangeest@vka.nl +31 6 14929834 Wie van u kent (hand omhoog als ja)

Nadere informatie

Waarom we dit gemaakt hebben. surf. surf. surfshare

Waarom we dit gemaakt hebben. surf. surf. surfshare in 10 vragen. surf SURF is de samenwerkingsorganisatie voor het hoger onderwijs en onderzoek waarbinnen de Nederlandse universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstellingen gezamenlijk investeren in ICT-innovatie.

Nadere informatie

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op?

Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Erfelijke ziekten bij rashonden: Hoe los ik dat probleem nou op? Expertisecentrum Genetica Gezelschapsdieren Prof. dr. Jan Rothuizen Departement Geneeskunde van Gezelschapsdieren Faculteit Diergeneeskunde

Nadere informatie

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen.

Flex_Rooster WERKBOEK. INTRODUCTIE iseries. Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. Flex_Rooster WERKBOEK INTRODUCTIE iseries Dit werkboek is eigendom van ICS opleidingen en mag niet worden meegenomen. ICS Opleidingen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 19 Verschil 214 tov. 213 7-5-212 6-5-213 5-5-214 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen

Nadere informatie

Remote instrumentation

Remote instrumentation indi-2009-12-035 Remote instrumentation Project : SURFworks Projectjaar : 2009 Projectmanager : Walter van Dijk Auteur(s) : Hind Abdulaziz, Alexander ter Haar (Stratix) Opleverdatum : december 2009 Versie

Nadere informatie

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling

Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Vooraanmeldingen per instelling voor Bachelor Opleidingen (1e jrs) Bachelor vooraanmeldingen per instelling Aantal week 16 Verschil 214 tov. 213 16-4-212 aantal % Radboud Universiteit Nijmegen 283 3319

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson

Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson Werkstuk door Anoir 2099 woorden 12 maart 2018 8,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Newton HET HIGGSBOSON EN ZIJN DEMYSTIFICATIE Door: Anoir Koolhoven, Sergio

Nadere informatie

Waarom biomarkers nodig zijn

Waarom biomarkers nodig zijn Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Nieuwe studie toont aan dat voorgestelde ziekte van Huntington 'biomarker'

Nadere informatie

De kracht van eenvoud en efficiëntie. Hoe Software Defined Storage uw resources effectief inzet

De kracht van eenvoud en efficiëntie. Hoe Software Defined Storage uw resources effectief inzet De kracht van eenvoud en efficiëntie Hoe Software Defined Storage uw resources effectief inzet Inhoud Zet u uw huidige storage resources wel optimaal in? 03 Beter management van storage en data 04 Data

Nadere informatie

Special Interest Group RESEARCH SUPPORT

Special Interest Group RESEARCH SUPPORT Special Interest Group RESEARCH SUPPORT Samenwerken, Open Access en Data voor onderzoek 23 maart 2015 Henk van den Hoogen Voorzitter SIG RS SIG Research Support Staat voor: - inzicht geven/delen (ICT-)

Nadere informatie

Impact Cloud computing

Impact Cloud computing Impact Cloud computing op de Nederlandse zakelijke markt De impact van Cloud Computing op de Nederlandse zakelijke markt De economische omstandigheden zijn uitdagend. Nederland is en bedrijven informatietechnologie

Nadere informatie

Samenwerking Medical Intelligence. UMC Utrecht Hyleco Nauta, Directeur Directie Informatie & Technologie

Samenwerking Medical Intelligence. UMC Utrecht Hyleco Nauta, Directeur Directie Informatie & Technologie Samenwerking Medical Intelligence UMC Utrecht Hyleco Nauta, Directeur Directie Informatie & Technologie Vertrekpunt samenwerking Medical Intelligence Veel ziekenhuizen implementeren EPD s Samenwerking

Nadere informatie

Innovatie support gids

Innovatie support gids Innovatie support gids Uw gids naar resultaat 1 Uw gids naar resultaat Innovatief duurzaam drukwerk Het drukwerk van deze gids is uitgevoerd in waterloos offset met inkt op plantaardige basis, dit resulteert

Nadere informatie

hoogwaardige IaaS Cloudoplossingen

hoogwaardige IaaS Cloudoplossingen hoogwaardige IaaS Cloudoplossingen Exclusieve partnership Cloudleverancier NaviSite is als onderdeel van mediaconglomeraat Time Warner Cable één van de grootste wereldwijde providers van enterprise class

Nadere informatie

Verandering en innovatie in de zorg met de REGIE Zorg app

Verandering en innovatie in de zorg met de REGIE Zorg app Verandering en innovatie in de zorg met de REGIE Zorg app De zorg app Regie is ontwikkeld om cliënten meer inzicht en controle te geven en tegelijkertijd efficiënter te werken. Veranderingen in de zorg

Nadere informatie

DE IT-OMGEVING VAN DE TOEKOMST STAP AF VAN DURE, BEHEERINTENSIEVE ADHOC-OPLOSSINGEN EN GA VOOR KOSTENBESPARENDE EENVOUD MET HYPER-CONVERGED

DE IT-OMGEVING VAN DE TOEKOMST STAP AF VAN DURE, BEHEERINTENSIEVE ADHOC-OPLOSSINGEN EN GA VOOR KOSTENBESPARENDE EENVOUD MET HYPER-CONVERGED IT MANAGEMENT & OPTIMIZATION DE IT-OMGEVING VAN DE TOEKOMST STAP AF VAN DURE, BEHEERINTENSIEVE ADHOC-OPLOSSINGEN EN GA VOOR KOSTENBESPARENDE EENVOUD MET HYPER-CONVERGED POWERED BY Recent onderzoek toont

Nadere informatie

Aandachtspunten bij de transitie naar een Big Data-omgeving

Aandachtspunten bij de transitie naar een Big Data-omgeving Aandachtspunten bij de transitie naar een Big Data-omgeving Organisaties worden steeds meer voor de uitdaging gesteld om grote volumes aan data te verwerken en op te slaan. Het gemiddelde volume aan data

Nadere informatie

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in

studie waarmee we de principes van de analyse willen demonstreren. Een volledig beschrijving van de algoritmen en de resultaten zijn te vinden in Bio-informatica kan omschreven worden als het toepassen van algoritmen om meerwaarde te verkrijgen uit data afkomstig van biomedisch en/of biologisch onderzoek. In bio-informatica wordt onderzoek gedaan

Nadere informatie

Hoe laat IT en business- alignment jouw organisatie accelereren?

Hoe laat IT en business- alignment jouw organisatie accelereren? Hoe breek je de muur af tussen business en IT? blog Hoe laat IT en business- alignment jouw organisatie accelereren? De 2x4 grootste uitdagingen door Edwin Roetgering, PreSales / Business-consultant bij

Nadere informatie

Reference case Atlas Copco. Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren. Vodafone Power to you

Reference case Atlas Copco. Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren. Vodafone Power to you Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren Vodafone Power to you Atlas Copco gebruikt Vodafone M2M om wereldwijd de klantondersteuning te verbeteren Atlas Copco

Nadere informatie

Lagers: stop de test?

Lagers: stop de test? Lagers: stop de test? Sébastien Blachère van lagerfabrikant SKF legde de Studiegroep Wiskunde met de Industrie een optimalisatievraag voor. Hij is op zoek naar de efficiëntste manier om lagers te testen.

Nadere informatie

Factsheet CLOUD MIGRATIE Managed Services

Factsheet CLOUD MIGRATIE Managed Services Factsheet CLOUD MIGRATIE Managed Services CLOUD MIGRATIE Managed Services We regelen een snelle en zorgeloze overstap naar een flexibele, veilige en stabiele cloud-omgeving. Een succesvol digitaal platform

Nadere informatie

Vier goede redenen om over te stappen naar de cloud

Vier goede redenen om over te stappen naar de cloud Managed Services Managed Services We regelen een snelle en zorgeloze overstap naar een flexibele, veilige en stabiele cloud-omgeving. Een succesvol digitaal platform is continu in beweging. Daarom is een

Nadere informatie

Verkenning Next DLO VU. Overzicht Alternatieve Systemen

Verkenning Next DLO VU. Overzicht Alternatieve Systemen Verkenning Next DLO VU Overzicht Alternatieve Systemen Onderwijscentrum VU Amsterdam 8 oktober 2009 2009 Vrije Universiteit, Amsterdam Overzicht Alternatieve Systemen 2 Auteur Opdrachtgever Status Versie

Nadere informatie

Trainingen Research Data Management

Trainingen Research Data Management Trainingen Research Data Management Masterclass RDM in NL, Maastricht 3 April 2014, Jacquelijn Ringersma Sub-Werkgroep Trainingen RDM Ana van Meegen, Universitaire Bibliotheek VU Fieke Schoots, Universitaire

Nadere informatie

Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak

Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak 1 Achtergrond van het onderzoek Bedrijven vertrouwen meer en meer op social media om klanten te betrekken

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Private Cloud Clouddifferentiatie Overwegingsaspecten. Eigen route met een frisse blik Skysource OF COURSE

Inhoudsopgave. Private Cloud Clouddifferentiatie Overwegingsaspecten. Eigen route met een frisse blik Skysource OF COURSE Inhoudsopgave Private Cloud Clouddifferentiatie Overwegingsaspecten Eigen route met een frisse blik Skysource OF COURSE Clouddifferentiatie Bij Clouddifferentiatie wordt onderscheid tussen drie verschillende

Nadere informatie

Korte beschrijving van het project Inhoud van dit document Contactinformatie Team: Email: Telefoon: Persinformatie

Korte beschrijving van het project Inhoud van dit document Contactinformatie Team: Email: Telefoon: Persinformatie SpaceBillboard Onze missie is om mensen te inspireren en ruimtevaartonderzoek te steunen, door het eerste reclamepaneel ooit in de ruimte te lanceren. Korte beschrijving van het project SpaceBillboard

Nadere informatie

Vergroening Kennisnet Cloud

Vergroening Kennisnet Cloud Vergroening Kennisnet Cloud Have your cake and eat it too Dirk Linden 30 januari 2014 Inleiding / Aanleiding Aanbesteding Kennisnet Housing en Hosting 2013 Nieuwbouw aangegrepen door Vancis en Kennisnet

Nadere informatie

Prof.dr. Henk W. Volberda Rotterdam School of Management, Erasmus University Wetenschappelijk directeur INSCOPE

Prof.dr. Henk W. Volberda Rotterdam School of Management, Erasmus University Wetenschappelijk directeur INSCOPE Prof.dr. Henk W. Volberda Rotterdam School of Management, Erasmus University Wetenschappelijk directeur INSCOPE Bevindingen Erasmus Innovatiemonitor Zorg Eindhoven, 5 oktober 2012 TOP INSTITUTE INSCOPE

Nadere informatie

Cloud Computing. Bart van Dijk

Cloud Computing. Bart van Dijk Cloud Computing Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Cloud Computing Wat is Cloud Computing, en waarom Geschiedenis Cloud Computing Techologie Service modellen Voor en nadelen Cloud Computing voor consumenten

Nadere informatie

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1

Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Achterhoek 2020 Tom van der Horst, TNO 28 januari 2015 1 Dutch industry fit for the future?! onze wereld verandert en dus ook onze industrie. met impact op economie en samenleving smart industry agenda

Nadere informatie

Hoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen?

Hoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen? Hoe zet u virtualisatie slim in bij forensische onderzoeksomgevingen? ir. Ronald van Vugt ronald@netwell.eu Aanleiding Deze presentatie is ontstaan naar aanleiding van een nieuw architectuur ontwerp voor

Nadere informatie

Het flash datacenter: moderne uitdagingen opgelost

Het flash datacenter: moderne uitdagingen opgelost Het flash datacenter: moderne uitdagingen opgelost Het flash datacenter: moderne uitdagingen opgelost Inhoudsopgave Moderne datacenters, moderne uitdagingen De eindeloze mogelijkheden van virtualisatie

Nadere informatie

Océ TCS500. Tijd is kostbaar. Grootformaat. kleurenprint-, kopieer- en. scansysteem

Océ TCS500. Tijd is kostbaar. Grootformaat. kleurenprint-, kopieer- en. scansysteem Océ TCS500 Tijd is kostbaar Grootformaat kleurenprint-, kopieer- en scansysteem Klaar voor elke klus: hoge Prestaties waarop u kunt productiviteit rekenen Hoge capaciteit in kleur en Volledig te configureren

Nadere informatie

Big Data: wat is het en waarom is het belangrijk?

Big Data: wat is het en waarom is het belangrijk? Big Data: wat is het en waarom is het belangrijk? 01000111101001110111001100110110011001 Hoeveelheid 10x Toename van de hoeveelheid data elke vijf jaar Big Data Snelheid 4.3 Aantal verbonden apparaten

Nadere informatie

Kennisvalorisatie en Innovatief netwerken met Grote Bedrijven

Kennisvalorisatie en Innovatief netwerken met Grote Bedrijven Kennisvalorisatie en Innovatief netwerken met Grote Bedrijven Best Practices binnen de TU Delft: Ervaringen en Resultaten met Shell Gebaseerd op informatie van Marco Waas en het advies van IJsbrand Haagsma

Nadere informatie

Naar de cloud: drie praktische scenario s. Zet een applicatiegerichte cloudinfrastructuur op. whitepaper

Naar de cloud: drie praktische scenario s. Zet een applicatiegerichte cloudinfrastructuur op. whitepaper Naar de cloud: drie praktische scenario s Zet een applicatiegerichte cloudinfrastructuur op whitepaper Naar de cloud: drie praktische scenario s Veel bedrijven maken of overwegen een transitie naar de

Nadere informatie

Cloud Computing. Definitie. Cloud Computing

Cloud Computing. Definitie. Cloud Computing Cloud Computing Definitie In de recente literatuur rond Cloud Computing zijn enorm veel definities te vinden die het begrip allemaal op een verschillende manier omschrijven. Door deze diversiteit zijn

Nadere informatie