Een passende plek bieden aan elke leerling. Projectleider Renate de Wit: Danielle, Lars en Thomas zitten al op Passend onderwijs

Transcriptie

1 Nummer 1 Jaargang 14 November 2013 Danielle, Lars en Thomas zitten al op Passend onderwijs Opvoedhoogleraar Jo Hermanns over ouders als partner Interview met Jan van Dijk, nieuwe directeur van Accent Projectleider Renate de Wit: Een passende plek bieden aan elke leerling

2 Colofon In dit nummer CVOpen is het huisorgaan van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO). Het verschijnt twee keer per jaar en wordt toegestuurd aan ruim medewerkers van CVO en aan relaties. Uitgever Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO) Henegouwerplein 14, 3021 PM Rotterdam Postbus 2152, 3000 CD Rotterdam Tel. (010) Fax (010) Internet We gaan het nóg beter doen Interview met Peter Meij en Renate de Wit over Passend onderwijs binnen CVO. 2 Redactie Ramona Bouchée-Montfrooij, Nanda Hompus, Nicole Lobbe, Elionora Schravendeel, Arjen Toet, Nicolette van Velden en Anja de Zeeuw Redactieadres Verenigingsbureau CVO t.a.v. redactie CVOpen Postbus CD Rotterdam cvopen@cvo.nl Verder aandacht voor Denk in kansen Jan van Dijk over zijn uitdagingen als nieuwe directeur van Accent. 12 Eindredactie Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw, Gouda Ontwerp haai, Rotterdam 5 Melanchthon Berkroden 6 Docenten over de invoering van Passend onderwijs 9 In gesprek met Nicole Smeehuijzen Beeld Architectenduet, Rick Keus e.a. 15 De [CVO]pen aan een gast: H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden Coverfoto Rick Keus Druk Quantes Artoos, Den Haag 18 Onderwijsondersteuners blikken vooruit 21 Column door Dirk Oosthoek 22 Een wereld van verschil: van CVO naar VSO Aan dit nummer werkten mee: H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden (Stichting Lezen & Schrijven), Karin van Breugel (tekst van breugel), Arie Kooyman, De Nieuwe Lijn tekst & communicatie, Anja de Zeeuw (Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw) 23 Personalia 24 Aanbod van Accent Onderwijsondersteuning 24 Personalia

3 Littooij Van de redactie Beschouw ouders als partner! Emeritus opvoedhoogleraar Jo Hermanns over het bedenken van oplossingen voor goed onderwijs óók aan kinderen met een stoornis. 10 Onderwijs dat past bij leerlingen Danielle, Lars en Thomas hebben profijt van een dyslexiepas, time-outkaart, computerprogramma Kurzweil en een rugzakje. 16 Dit nummer van CVOpen gaat grotendeels over Passend onderwijs. Daarbij staat binnen CVO centraal: goede lessen, goede studiebegeleiding en goede ondersteuning voor kinderen met sociaal-emotionele problemen. Is die ontwikkeling wel zo nieuw en anders? Wat betekent Passend onderwijs voor de docent voor de klas? In dit nummer besteden we aandacht aan deze facetten. Ook komen er leerlingen aan het woord. Zij vertellen hoe docenten hen verder hebben geholpen. In dat opzicht sluit de invoering van Passend onderwijs naadloos aan op de cursus Pedagogische Tact die CVO de afgelopen jaren aan alle docenten heeft aangeboden. Wie meer wil weten over Passend onderwijs kan terecht op internet: Ook CVO heeft enkele uitgaven over dit onderwerp gepubliceerd: de brochure Visie op Passend onderwijs en artikelen in Accenten, het relatiemagazine van Accent Onderwijsondersteuning. Zie en ^^ Keuzes maken Op sommige momenten in je leven maak je keuzes die rationeel niet altijd even goed te verklaren zijn. Keuzes die durf en doorzettingsvermogen vereisen. Zo n keuze was het besluit om de leerlingen van oud-ibn Ghaldoun de helpende hand te bieden. De reacties hierop, ook uit de CVO-achterban, waren divers. Naast veel positieve reacties waren er ook reacties van onbegrip. Daarnaast waren door de tijdsdruk de randvoorwaarden nog niet helemaal op orde. De financiën waren bijvoorbeeld nog niet rond. Toch moesten er stappen gezet worden. En gelukkig niet alleen door CVO, maar ook door onze collega-besturen BOOR en LMC, door de gemeente Rotterdam en door het ministerie van OCW. kopje «Soms misschien maak je keuzes die rationeel ietsje anders formuleren, niet altijd zodat even goed te verklaren zijn.» het iets beter past? Met elkaar hebben we hard gewerkt om de leerlingen per november weer passend onderwijs te kunnen bieden op De Opperd 1, de tijdelijke school onder de vleugels van Melanchthon en de Stichting Voor Islamitisch Voortgezet Onderwijs te Rotterdam (SIVOR). Alles in de overtuiging dat de gekozen oplossing voor de leerlingen de beste is. Op deze plek wil ik een zeer groot compliment geven aan de projectgroep die de totstandkoming van deze tijdelijke school mogelijk heeft gemaakt. Heel hartelijk bedankt voor al het werk! Ik ben er trots op dat we dit als Rotterdamse partners voor elkaar hebben gekregen. Tot besluit: in de laatste CVO-Nieuws kon u lezen dat CVO een nieuwe bestuurder heeft gekregen. Per 1 januari start Henk Post als voorzitter van de raad van bestuur van CVO. De heer Post was tot voor kort directeur voortgezet onderwijs bij het ministerie van OCW en heeft het voortgezet onderwijs in al zijn facetten goed leren kennen. Ik wens hem succes en geluk in zijn nieuwe, enerverende functie en feliciteer CVO van harte met zijn nieuwe bestuurder. Zelf blijf ik in elk geval tot de zomer als bestuurder aan CVO verbonden om de heer Post te kunnen inwerken. Wim P. Littooij Voorzitter van de raad van bestuur van de Vereniging voor CVO te Rotterdam en omgeving Henk Post, de nieuwe voorzitter van de raad van bestuur DINSDAG 14 JANUARI Nieuwjaarsreceptie CVO Kennismaken met Henk Post Dinsdag 14 januari, uur Locatie: n.n.b. 1 Opperd = windstille ligplaats CVOpen November 2013

4 «CVO-scholen zorgen voor goede lessen, goede studiebegeleiding en goede ondersteuning.» Peter Meij, directeur onderwijs van het Farelcollege Peter Meij en Renate de Wit hebben een actieve rol bij de invoeringvan Passend onderwijs binnen CVO. 2 CVOpen November 2013

5 Interview met Peter Meij en Renate de Wit over Passend onderwijs We gaan het nóg beter doen CVO-scholen zijn druk bezig met de voorbereiding op de invoering van de Wet Passend onderwijs. Welke insteek kiest CVO hierbij? En hoe worden medewerkers voorbereid? CVOpen vroeg het aan Peter Meij, directeur onderwijs van het Farelcollege en Renate de Wit, projectleider integratie Passend onderwijs, werkzaam bij CVO Accent. Een leerling een jaar lang laten aanmodderen behoort straks tot het verleden. We zijn geen zorginstelling, zei Peter Meij in maart 2011 in een interview met CVOpen over Passend onderwijs. Peter is voorzitter van het Platform Onderwijs 1 van CVO, en vanuit die functie nauw betrokken bij de invoering van Passend onderwijs binnen CVO. Ik reageerde destijds natuurlijk een beetje gechargeerd, zegt hij nu. Ik wilde duidelijk maken dat wij er zijn voor goed onderwijs en persoonlijke aandacht voor leerlingen, maar niet voor hulpverlening. Dat klopt nog steeds. Wel willen we een onderwijsorganisatie zijn die goed voor haar leerlingen zorgt. Vanaf 1 augustus 2014 kunnen ouders hun kind aanmelden bij de school van hun keuze. De school krijgt een zorgplicht en daarmee de taak om het kind een passende onderwijsplek te bieden. In eerste instantie op de eigen school en als dat niet lukt bij een van de andere reguliere scholen binnen het samenwerkingsverband, of in het speciaal onderwijs binnen de regio. Ouders hoeven dus niet meer zelf een ingewikkelde indicatieprocedure te doorlopen en met hun kind te leuren om een plek. Leerlingen binnenboord houden Er is natuurlijk wel een grens in wat wij aankunnen. In veel van onze klassen zitten nu al leerlingen die extra aandacht nodig hebben, zoals leerlingen met ADHD of depressiviteit. We beseffen goed dat dit veel van onze docenten vergt, zegt Peter. De wet vraagt wel van ons dat we blijven zoeken naar (nieuwe) manieren om leerlingen binnenboord te houden. De Wet Passend onderwijs verplicht scholen de verantwoordelijkheid te nemen om voor alle leerlingen een passende onderwijsplek te bieden. De wet treedt op 1 augustus 2014 in werking. Passend onderwijs sluit in feite aan bij wat er al is. CVO-scholen leggen nu namelijk al de nadruk op goede lessen, goede studiebegeleiding en goede ondersteuning aan kinderen met sociaalemotionele problemen. We gaan alleen nóg beter ons best doen om zo veel mogelijk leerlingen een goede plek te bieden. 1 In het Platform Onderwijs overleggen de onderwijsdirecteuren van CVO-scholen(groepen) met elkaar over de onderwijsvisie van CVO en onderwijskundige ontwikkelingen. 3 CVOpen November 2013»

6 «Ook de middenmoters en hoogvliegers verdienen een goede plek.» Leerlingen moeten de kansen die ze krijgen niet vergooien. vervolg van pagina 3 Dat doen we als CVO-scholen, vult Renate de Wit aan, door meer samen te werken met elkaar, met scholen binnen het samenwerkingsverband en met externe partners in de jeugdhulpverlening. Binnen dit samenwerkingsverband zijn zowel het regulier als speciaal onderwijs vertegenwoordigd. Renate is tevens senior beleidsadviseur van CVO Accent. Opstartmomenten Peter geeft een paar voorbeelden van initiatieven waarmee het Farelcollege is gestart, in het kader van Passend onderwijs. Allereerst zetten we flink in op de kwalificatie van onze docenten. Van alle (nieuwe) collega s die hun bevoegdheid nog niet op zak hebben, verwachten we dat ze binnen afzienbare tijd hun papiertje halen. Verder is Farel begonnen met het inroosteren van opstartmomenten tijdens het eerste uur, voor alle vmbo-klassen. Sinds de herfstvakantie krijgen leerlingen drie ochtenden in de week, van 8.30 tot 8.50 uur, een moment om even op adem te komen. Peter: We coachen leerlingen en bieden hen structuur. Dat werkt goed. Leerlingen kunnen aan het begin van de dag hun verhaal kwijt, en zijn in de volgende lessen duidelijk een stuk rustiger. Ook dat bevordert de leerprestaties. Bij alle rapporten en tussenrapportages zes keer per jaar wordt er in het vmbo bovendien gewerkt met een Reflectiedocument. Hierin geven de mentor en de leerling zelf aan wat er goed gaat en wat aandacht nodig heeft. Ook ouders kunnen aangeven wat ze van de prestaties van hun zoon of dochter vinden en hoe ze ondersteuning kunnen bieden. Alle scholen zijn vanaf 1 augustus 2014 verplicht om binnen zes tot tien weken na aanmelding van de leerling een zo passend mogelijk aanbod op de eigen, een andere reguliere of een speciale school binnen de regio te regelen. De school heeft hierbij een zorgplicht. Peter: Een leerling een jaar lang laten aanmodderen, behoort straks tot het verleden. Investeren in de relatie De nieuwe wet vraagt van scholen dat ze hun docenten goed voor- bereiden op het omgaan met verschillende soorten leerlingen in de klas. Daarover zegt Renate: Op elke CVO-school wordt hard gewerkt aan het toerusten en bijscholen van de docententeams. Zo hebben veel docenten inmiddels de training Pedagogische Tact van Luc Stevens gevolgd. De relatie met de leerling vormt daarbij het uitgangspunt. Door daar als docent in te investeren kom je samen tot betere resultaten. Veel collega s zijn er enthousiast over. Daarnaast zijn al veel havo/vwo-docenten aan de slag gegaan met de methode van Martie Slooter. Zij ontwikkelde de cursus De vijf rollen van de leraar. Die rollen zijn: gastheer, presentator, pedagoog, didacticus en afsluiter. Docenten die al die rollen goed in de vingers hebben, bereiken meer met hun leerlingen. Naast de CVO-brede inzet, legt elke CVO-school haar eigen accenten. Veel scholen investeren in de samenwerking van de driehoek leerling-ouders-school: het betrekken van de ouders bij de school en de leerprestaties van hun kinderen. Een goed contact met ouders maakt het gesprek over eventuele zorgen of onderwijsbelemmeringen makkelijker. Wat is nodig om de leerling verder te helpen bij zijn of haar schoolloopbaan en hoe kunnen school en ouders hierin samenwerken? Dat is de vraag die we samen willen beantwoorden, aldus Renate. We doen overigens niet alleen een beroep op docenten en ouders, vertelt Peter. We wijzen leerlingen zelf ook op hun verantwoordelijkheid. Het kunnen volgen van goed onderwijs is een voorrecht. We geven hen kansen, die moeten ze niet vergooien. Uitdaging aangaan Renate benadrukt dat Passend onderwijs zich niet alleen richt op zorgleerlingen, maar op het bieden van een passende plek aan álle leerlingen. Peter voegt eraan toe: Ook de middenmoters en hoogvliegers verdienen een goede plek waar ze zich volop kunnen ontwikkelen. Op het Farelcollege hebben we daarom het afgelopen jaar een wetenschapsproject opgezet voor onze atheneumleerlingen, in samenwerking met de Erasmus Universiteit. Er wordt veel van scholen en medewerkers verwacht, maar Passend onderwijs biedt ook veel kansen, vinden Peter en Renate. Het daagt ons uit om nog eens heel goed naar onze basis te kijken, zegt Peter, om het nog beter te doen. Die uitdaging gaan we graag aan, want daar profiteert uiteindelijk iedereen van: leerling, leerkracht en school. (De Nieuwe Lijn) 4 CVOpen November 2013

7 Stoer gebouw zonder gangen op eiland De vmbo-school Melanchthon Berkroden krijgt nieuwbouw. Enkele honderden meters van de huidige locatie aan de Oudelandseweg in Lansingerland, op een eiland in de oksel van de N471, wordt de kavel bouwrijp gemaakt. Melanchthon Berkroden De nieuwe school wordt vierkant van opzet, met een ruime ontvangsthal (atrium) in het hart ervan. Aangrenzend aan het atrium bevinden zich de werkgebieden voor de leerlingen en daaromheen de instructie-/theorieruimten. Het nieuwe gebouw is opgebouwd uit ruimten waar activiteiten plaatsvinden. Gangen zijn er in beginsel niet. Leerlingen gaan door het gebouw van plek naar plek en van activiteit naar activiteit. Met het oog op het onderwijsconcept heeft de school van binnen zo min mogelijk vaste wanden, zodat er gespeeld kan worden met de ruimtes. Bouw op de groei Uniek is dat deze school gemaakt wordt van prefab beton. Door het beton in het zicht wordt het een stoer gebouw. De vrije overspanning van de vloeren is maar liefst 16,6 meter! Het atrium krijgt een heel bijzondere staalconstructie en een speciaal dak; een echte blikvanger! In eerste instantie zal de school ingericht worden voor 450 leerlingen. De tweede etage blijft na de bouw van binnen onafgewerkt. Later, als de groei van Lansingerland doorzet, volgt de inrichting van deze etage, zodat in totaal circa 700 leerlingen onderwijs kunnen genieten in de nieuwbouw. Planning De architect is Architectenduet, een duo bestaande uit de Rotterdamse architectenbureaus 1-10 en Spring. De aannemer is nog niet bekend, de aanbesteding vindt in januari 2014 plaats. De bouw start in maart 2014 en zal gereed komen in de zomer van 2015, zodat Melanchthon Berkroden tijdens de zomervakantie kan verhuizen uit de noodgebouwen. Het atrium krijgt een speciaal dak, een echte blikvanger. [Ruud de Weger/Anja de Zeeuw] Meer informatie: > Berkroden 5 CVOpen November 2013

8 Op het CVO-bureau zitten aan tafel: Melanie de Rooij, docente Nederlands bij de basis- en kaderopleiding van het Farelcollege, Patricia Bender, sova-trainer, docente maatschappijleer en zorgcoördinator op Calvijn Meerpaal, Wendy Reurich, docente Duits op PENTA college CSG De Oude Maas, en Edwin Beyers, docent Nederlands op het Comenius Vakcollege Techniek (P.C. Boutenssingel) en het Comenius Beroepsonderwijs (Pelikaanweg) in Capelle aan den IJssel. Docenten over de invoering van Passend onderwijs Welk stapje wil je zetten? Leraren niet klaar voor Passend onderwijs, kopten regionale dagbladen in april, op basis van een onderzoek door CNV Onderwijs. Dat lijkt niet te gelden voor docenten op CVO-scholen. Vier docenten gingen geanimeerd met elkaar in gesprek over de voorbereiding op de zorgplicht per augustus Melanie de Rooij is docente Nederlands op het Farelcollege. Ze werkte zeven jaar in het basisonderwijs. We moeten kunnen waarmaken wat we zeggen, namelijk dat ieder kind bij ons welkom is, welke onderwijsbehoefte het ook heeft, vindt Melanie de Rooij. De invoering heeft veel haken en ogen, maar het kan iets heel moois worden! Het dubbele vind ik dat er tegelijkertijd bezuinigd wordt. We moeten meer doen, maar krijgen er minder geld voor. Minder kinderen naar het speciaal onderwijs, prima, maar bezuinig dan niet op onderwijsassistenten en remedial teaching in het gewone onderwijs; dat werk is juist hard nodig. Klassenmanagement Op het Farelcollege is er op individueel gebied al veel gerealiseerd. De leerlingbesprekingen zijn effectief, we werken met handelingsplannen, we zitten er ook in het contact met de ouders bovenop. Maar qua klassenmanagement moet er nog veel gebeuren, vertelt Melanie. Ik probeer op school in mijn lessen Nederlands te differentiëren, dus ieder kind op zijn of haar eigen niveau te laten werken: goed, gemiddeld en zwak. Ik noem dat aanpak 1, 2 en 3. Per vak kan het verschillen in welke aanpak een kind zit: voor spelling een andere dan voor begrijpend lezen, bijvoorbeeld. Je moet proberen om in de gemiddelde groep de leerlingen naar een hogere aanpak te krijgen. Voor mij is dit vanuit het basisonderwijs waar ze tot augustus 2013 werkte een bekende werkwijze. «Melanie: We moeten meer doen, maar krijgen er minder geld voor.» Melanie is vurig pleitbezorgster van het zogeheten directe instructiemodel voor alle lessen. Dit model houdt in dat aan het begin van de les een lesdoel wordt benoemd, en dat er vaste vervolgstappen zijn, waaronder voorkennis activeren en instructie geven. Aan het eind checkt de leraar of het lesdoel is gehaald. Als alle leraren lesgeven volgens dit model, is het rustiger voor de leerlingen, stelt Melanie. Gedifferentieerde lessen zijn uitdagender, want goede leerlingen hoeven niet te lang naar de uitleg te luisteren ze kunnen Wendy Reurich is docente Duits op PENTA college CSG De Oude Maas. 6 CVOpen November 2013

9 Wendy: 'In leerlingbesprekingen moet de nadruk liggen op wat er wél mogelijk is.' bijvoorbeeld met verdiepingsstof aan de gang en zwakke leerlingen hoeven soms maar één moeilijke opdracht te maken, in plaats van drie. Het kost even moeite zeker als je meer dan één vak geeft, maar daarna hebben leraren er veel gemak van. Effectieve leerlingbesprekingen Ook Wendy Reurich merkt dat haar school, PENTA De Oude Maas, zich voorbereidt op de nieuwe situatie. In de weekberichten verschijnen berichten voor docenten, en er wordt extra scholing aangeboden. De zorgcoördinator en orthopedagoge zijn er achter de schermen druk mee. Leerlingbesprekingen moeten effectief zijn, stelde zorgcoördinator Babette Welter bijvoorbeeld, gericht op de hulpvragen, en met de nadruk op wat er wél mogelijk is. «Wendy: Binnen een kleinschalige afdeling merken leerlingen dat ze gezien en gehoord worden.» Patricia Bender is sova-trainer, docente maatschappijleer en zorgcoördinator op Calvijn Meerpaal. Onlangs volgden we als docenten een cursus Regieversterkend handelen, gegeven door orthopedagoge Elena Carmona. Nuttig voor het gewone dagelijks handelen in de klas, maar ook voor Passend onderwijs. Na haar lerarenopleiding Duits volgde Wendy de master Special Educational Needs (SEN). Dankzij haar specialisatie kan ze nu de zorgcoördinator assisteren, en helpt ze collega-mentoren bij het maken van leerlingdossiers en ontwikkelingsplannen. Project Docenten aan Zet Patricia Bender zit als een spin in het web van Passend onderwijs op Calvijn Meerpaal. Ze is er al vier jaar mee bezig. Bij ons zitten met name lwoo-leerlingen. Daarnaast hebben 120 leerlingen een rugzakje, een kwart. Zoals wij op Calvijn Meerpaal lwoo vormgeven voldoen we in veel opzichten al aan Passend onderwijs. Er is dagelijks contact met de mentor, want leerlingen lunchen met hem of haar en sluiten de dag met hem of haar af tijdens het mentoruur. De mentor is de spil voor de ondersteuning, begeleiding en het welbevinden van de leerling. Er zijn regelmatig leerlingbesprekingen en er is een goed werkende zorgstructuur. Docenten zijn toegerust voor het omgaan met de diverse onderwijszorgvragen van leerlingen. We besteden vaak aandacht aan differentiëren op studiedagen. «Patricia: De labels vervallen, kinderen met verschillende onderwijsbehoeften blijven.» Patricia: 'Ons docententeam is een warm bad voor leerlingen.' Patricia informeert het team en stelde ook het schoolondersteuningsprofiel (SOP) op (de opvolger van de Educatieve kaart). Ik bewaak de eigenheid van onze vestiging. Ook is Patricia betrokken bij een project Docenten aan Zet van Koers VO op haar vestiging, waarbij twaalf docenten zich buigen over wat Passend onderwijs voor hen gaat betekenen. Docenten dóen in de praktijk al veel binnen de lessituatie, maar moeten zich afvragen: Welk stapje wil ik verder zetten? Passend onderwijs kan een kans zijn voor hen om dingen zó aan te bieden aan leerlingen, dat die nog beter uit de verf komen. Patricia zegt: Door Passend onderwijs vervallen de labels die nodig waren voor de rugzakjes, maar overeind blijft dat er kinderen zijn met bepaalde onderwijsbehoeften. We moeten ons op ieder kind richten, schoolnabij en thuisnabij. 7 CVOpen November 2013»

10 Edwin Beyers is docent Nederlands op het Comenius Vakcollege Techniek en Comenius Beroepsonderwijs. vervolg van pagina 7 Pilotproject met Jeugdzorg Edwin Beyers heeft als leerlingbegeleider van zijn school concreet te maken met een pilotproject waarbij zijn school en STEK Jeugdzorg in Capelle goed samenwerken. Twee leerlingen met moeilijkheden op school werden door een thuiscoach begeleid op school én thuis, die de ouders er ook bij betrok. Hij kon goed luisteren, en wist perfect te sturen. De ene leerling is niet langer vaak absent, en de andere leerling kon een sector kiezen in de bovenbouw. Edwin heeft er moeite mee als op deze broodnodige ondersteuning wordt bezuinigd wanneer de Jeugdzorg naar de gemeenten gaat. De thuiscoach zal dan afgeschaft worden, terwijl zo iemand juist voor de thuiszitters het verschil kan maken. Hij is overigens ook blij met de interne steun van de schoolmaatschappelijk werker. Die is er elke dag, en kan indien nodig nog dezelfde dag een afspraak maken met een leerling. «Edwin: Doe je je oordopjes uit? in plaats van: Geef je iphone maar hier.» Eén groep binnen het team Comenius Beroepsonderwijs is positief over Passend onderwijs, vertelt Edwin, de andere groep is sceptisch: eerst zien en dan geloven. Maar het succes van de thuiscoach met de twee probleemleerlingen heeft wel indruk gemaakt. Als oud-leerkracht uit het basisonderwijs profiteert Edwin dagelijks van zijn pedagogisch-didactische scholing. Leraren moeten meer proberen te achterhalen wat er met een kind aan de hand is. Natuurlijk moeten er regels zijn, maar het maakt veel verschil of je een leerling vraagt: Doe je je oordopjes uit? in plaats van: Geef je iphone maar hier. Edwin: 'Blij met de steun van de schoolmaatschappelijk werker.' Contact met leerlingen De andere drie brengen eveneens de kwaliteit van het contact met leerlingen ter sprake. Patricia noemt het docententeam van Calvijn Meerpaal een warm bad voor leerlingen. Maar het kan nog beter. We moeten daar echt de tijd voor nemen én krijgen in onze taak als docent en mentor. Ook Melanie vindt het contact op Farel met mentorleerlingen heel sterk. Mentor en mentorklas zien elkaar vier uur per dag, voor vaklessen en voor studie- en mentorlessen. En er zijn regelmatig één-op-ééngesprekken met leerlingen. Overigens kennen ook teamleiders de leerlingen; ook van hen krijgen ze aandacht. Praktisch helpt het dat het nieuwe schoolgebouw van PENTA De Oude Maas ingedeeld is in kleinschalige eenheden met maximaal tweehonderd leerlingen, legt Wendy uit. Zo n afdeling, bijvoorbeeld voor Voertuigentechniek of de Techno MAVO, fungeert als thuisbasis; er zit altijd wel een leraar in de teamkamer die een leerling voorbij ziet lopen. Dan kan hij of zij nét even een gesprekje voeren, waardoor leerlingen ervaren: iemand bekommert zich om mij. Leerlingen merken dat ze gezien en gehoord worden. [Anja de Zeeuw] Meer informatie: (lancering op 28 november) Melanie: 'Gedifferentieerde lessen dagen leerlingen meer uit.' 8 CVOpen November 2013

11 Leerlingen moeten gaan beseffen: om mijn papiertje te halen, moet ik zelf veranderen. In gesprek met Nicole Smeehuijzen Werkt bij de opvangvoorziening van PENTA Hoogvliet Waar bestaat je werk uit? Het grootste deel van mijn tijd werk ik op de Reset. Dat is een opvangvoorziening binnen onze school voor leerlingen die dreigen uit te vallen. Bijvoorbeeld leerlingen die er heel vaak worden uitgestuurd, flinke gedragsproblemen hebben, langdurig ziek zijn geweest of frequent spijbelen. Deze kinderen krijgen in de Reset een tweede (echt laatste!) kans. Hoe komen de leerlingen bij de Reset terecht? Meestal draagt de mentor een leerling voor, daarna beoordeelt het zorgteam of de Reset inderdaad de beste oplossing is. Er moet sowieso sprake zijn van een urgent probleem, maar wat nog belangrijker is: we moeten het gevoel hebben dat de leerling na de Reset weer gewoon verder kan in zijn of haar eigen klas. Want daar gaat het uiteindelijk om! Wat gebeurt er op de Reset? De Reset is eigenlijk een normaal lokaal, waar wij de leerlingen opvangen. Er zitten altijd maximaal acht leerlingen in een groep. Ze maken al hun huiswerk bij ons, krijgen uitleg over de stof, maken hun proefwerken en worden door ons overhoord. Zelf speel ik vooral een belangrijke rol op het sociaal-emotionele terrein. Ik help de kinderen om zich weer prettig te voelen op school en om weer goed te functioneren. Veel van deze kinderen groeien onder moeilijke omstandigheden op; sommigen zijn uit huis geplaatst of hebben de zorg voor broertjes of zusjes. Dat is zwaar. Op de Reset is er echt aandacht voor hen! We benaderen hen positief, geven hen af en toe een aai over hun bol en weer wat meer zelfvertrouwen. We helpen hen om meer zelfinzicht te krijgen, zodat ze gaan beseffen: om mijn papiertje te halen, moet ik zelf veranderen. Hoe lang zitten leerlingen in de Reset? Ze zitten vier weken fulltime in de Reset. Daarna volgt een periode van twee weken waarin ze s ochtends weer naar hun eigen klas gaan en s middags bij ons komen. We volgen in die twee weken heel goed hoe het gaat. De normale docenten spelen een belangrijke rol in de terugkeer naar de eigen klas. We maken voor hen daarom altijd een verslag met duidelijke tips over hoe ze met de leerling kunnen omgaan. Sommigen zijn bijvoorbeeld gebaat bij een plekje voorin de klas, anderen hebben meer individuele instructie nodig of meer bevestiging. We bespreken dat verslag ook in de teamvergadering. Is de Reset belangrijker geworden door de komst van Passend onderwijs? Absoluut! We krijgen steeds zwaardere leerlingen in huis. Veel leerlingen die vroeger in het speciaal onderwijs zaten, gaan nu naar een reguliere school. Bijvoorbeeld kinderen met PDD-NOS, ADHD, ODD of ernstige leerproblemen. Je wilt zoveel mogelijk van die leerlingen binnenboord houden. De Reset is daarvoor heel geschikt. Het zou echt ideaal zijn als élke school zo n Reset had! Wat vind jij het leukste aan je werk? Ik geniet enorm van het contact met de kinderen. Het geeft me veel voldoening als ik zie dat leerlingen echt iets hebben geleerd van de Reset, dat het daarna weer beter met ze gaat. Ik werk trouwens niet uitsluitend als onderwijsassistente op de Reset. Ik ben bijvoorbeeld ook mentor van een klas, help mee tijdens de projectweken en ga regelmatig mee op kamp. Vorige maand heb ik nog voor 120 kinderen gekookt. Da s iets heel anders, maar ook erg leuk! [Karin van Breugel] 9 CVOpen November 2013

12 Ouders zijn nodig om Passend onderwijs te geven Passend onderwijs kan leiden tot meer leerlingen met bijvoorbeeld een handicap, leer- of gedragsprobleem in het reguliere onderwijs. Om hen goed de lessen te laten volgen is samenwerking met ouders noodzakelijk. CVOpen sprak met emeritus hoogleraar opvoedkunde Jo Hermanns over de wijze waarop scholen in deze samenwerking kunnen investeren. Beschouw ouders als partner! Er wordt nogal eens gesuggereerd dat de problematiek van de gemiddelde leerlingenpopulatie steeds zwaarder wordt. Jo Hermanns werpt op dit punt direct de knuppel in het hoender- hok: Het tegendeel is het geval, blijkt uit epidemiologische studies van bijvoorbeeld het SCP, CBS, Trimbos Instituut en de GGD. Objectief gezien nemen de problemen van de Nederlandse jeugd van twaalf jaar en ouder af en is onze jeugd het gelukkigst van de hele wereld. Hermanns wil daarmee overigens niet suggereren dat er geen kinderen met problemen zijn. Dat is geen punt van discussie. De cruciale vraag is alleen hoe we met de problemen omgaan. Hermanns legt uit dat er in de samenleving een patroon is ontstaan waarbij we de problemen van kinderen het liefst professioneel opgelost willen zien. Er is een massale uittocht naar allerlei indicatieorganen en uiteindelijk ook naar de geïndiceerde jeugdzorg. Op dit moment heeft één op de zeven kinderen een formele indicatie. Dat strookt niet meer met de realiteit, er is sprake van psychopathologisering. Overigens ziet de emeritus hoogleraar hierin heel langzaam een kentering optreden. Een toenemend aantal ouders wil juist voorkomen dat hun kind geproblematiseerd, gemarginaliseerd en gelabeld wordt. Interesse in leefwereld Maar afgezien van alle statistieken krijgen scholen door de komst van Passend onderwijs vaker te maken met kinderen die bijvoorbeeld een gedrags- of leerstoornis hebben. Natuurlijk is er voor hen een goede zorgstructuur nodig en moeten soms (externe) deskundigen worden ingeschakeld, vindt ook Jo Hermanns. Maar hij wil er bovenal voor pleiten dat docenten beter worden toegerust om deze kinderen het onderwijs en de zorg te geven die ze nodig hebben. Daar is een wereld te winnen en dat lukt volgens hem het beste door nauw samen te werken met ouders. Samenwerking begint met écht contact, zegt hij. Dit lijkt een open deur, misschien zelfs een vanzelfsprekendheid. Maar ís dat contact er ook daadwerkelijk? Onlangs hield ik een lezing voor een paar honderd onderwijsprofessionals. Ik stelde hen de vraag: wie van u gaat wel eens op huisbezoek? Het antwoord laat zich raden, waarbij mensen vooral aangeven dat ze daar simpelweg geen tijd voor hebben. En natuurlijk hebben zij het enorm druk, maar als je samen met ouders iets wilt, dan is contact een voorwaarde. Als je interesse toont in de situatie waarin het kind leeft en opgroeit, is het contact veel makkelijker. Negatief beeld ouders Ik merk dat mensen in het onderwijs vaak een negatief beeld hebben over ouders. Dat zie je in het onderwijs meer dan in andere maatschappelijke sectoren. Er wordt snel gezegd: ouders hebben nooit tijd, hebben irreële verwachtingen, zijn egoïstisch, enzovoort. Die houding is echt ongegrond: Nederlandse ouders doen erg hun best voor hun kind, zegt Jo Hermanns. «Passend onderwijs is dé kans om praktische, concrete dingen te realiseren waardoor het kind kan blijven leren.» Als het over hun eigen kind gaat, zijn ouders ervaringsdeskundigen. Gebruik hun kennis! is zijn vurige pleidooi. Samen met ouders kun je vaak uitstekende oplossingen bedenken om óók kinderen met een stoornis of beperking het onderwijs en de zorg te geven die ze nodig hebben. Hij vertelt graag over de succesvolle praktijkvoorbeelden die hij kent. Bijvoorbeeld over een leerling die thuis te maken kreeg 10 CVOpen November 2013

13 met een heftige echtscheiding en daardoor (ook letterlijk) geen rust had om huiswerk te maken. Na een huisbezoek vonden mentor, leerling en ouders een oplossing. Of een ander voorbeeld: een leerlinge met een paniekstoornis, die opeens totaal kon flippen en dan wilde wegvluchten. Ook hiervoor werd een oplossing gevonden, waarvan alle docenten op de hoogte waren: als zij een paniekaanval voelde opkomen, mocht ze zonder iets te zeggen de klas verlaten en een rustig plekje opzoeken. Daar kon ze bijvoorbeeld oefeningen doen, een pilletje nemen of iemand bellen. Als ze naderhand terugkwam in de klas, werden er geen opmerkingen gemaakt en geen vragen gesteld. Wat ik hiermee wil zeggen: bespreek met de ouders wat je heel praktisch en concreet kunt doen waardoor het kind kan blijven leren. Simpele dingen volstaan vaak al. Ik zou Passend onderwijs heel graag zien als dé kans om dit soort dingen nu eindelijk te gaan realiseren, zegt Jo Hermanns. Taboe doorbreken Hij wijst in dit verband overigens wel op de handelingsverlegenheid van menig docent. Bij veel docenten ontbreken gespreksvaardigheden, waardoor de gesprekken met ouders niet altijd harmonieus en constructief verlopen. Ik denk dat het belangrijk is als een grote groep docenten een cursus gespreksvoering gaat volgen. Want dit kun je vrij eenvoudig leren. «Steeds meer ouders willen voorkomen dat hun kind gelabeld wordt.» In aanvulling daarop zou wat hem betreft ook élke docent een cursus gedragsmanagement aangeboden moeten krijgen. In het onderwijs is het taboe om het daarover te hebben, want elke docent vindt dat hij dat al kan. Maar in zo n praktische cursus leer je gewoon een aantal basistechnieken die ervoor zorgen dat je beter orde hebt, het leuker hebt met de leerlingen en hen positiever ondersteunt. In aanvulling hierop zou je bijvoorbeeld intervisie of collegiale consultatie kunnen inzetten. Jo Hermanns: Objectief gezien nemen de problemen van de Nederlandse jeugd van twaalf jaar en ouder af. Schoolleiding cruciaal Natuurlijk roept dit de vraag op waar scholen het geld vandaan moeten halen om dit te doen. Er is geld voor Passend onderwijs dat schoolbesturen naar eigen inzicht kunnen inzetten. Ik zou het toejuichen als het wordt gebruikt om de reguliere zorg -structuur te versterken dus wat de docenten in de klas doen met de leerlingen. Om dit soort keuzes te maken is visie en commitment nodig. Niet alleen bij schoolbesturen maar ook bij de schoolleiding. De rol van de schoolleiding is cruciaal. Zij moet uitdragen dat de samenwerking met ouders buitengewoon belangrijk is en ze moet docenten faciliteren om het ook daadwerkelijk gestalte te geven. Dan kan Passend onderwijs echt gaan functioneren zoals het bedoeld is. [Karin van Breugel] Over Jo Hermanns Jo Hermanns is emeritus hoogleraar opvoedkunde aan de Universiteit van Amsterdam en onder meer lid van de raad van advies van de Inspectie van het Onderwijs. Zijn belangrijkste aandachtsterreinen zijn: opvoedingsondersteuning en jeugdzorg. Jo Hermanns is verbonden aan H&S Consult, adviesbureau voor jeugd en jeugdbeleid. Zie 11 CVOpen November 2013

14 «Accent levensvatbaar houden en kwaliteit handhaven.» Jan van Dijk, algemeen directeur van Accent Jan van Dijk was klinisch-chemisch analist en natuurkundeleraar voor hij schoolleider werd. 12 CVOpen November 2013

15 Interview met de nieuwe directeur van CVO Accent Jan van Dijk Denk in kansen In kansen denken. Proberen leerlingen, mensen verder te brengen. Dat is wat Jan van Dijk, de nieuwe directeur van CVO Accent, ten diepste probeert te doen. Hij staat nu voor een heuse vuurproef, gezien de nieuwe bezuinigingen die op Accent afkomen. De weg van Jan (55) naar het algemeen directeurschap van Accent is bijzonder. Jan begon zijn loopbaan als klinisch-chemisch analist, eerst in onder andere het Erasmus Medisch Centrum (toen nog Dijkzigt), daarna in het bedrijfsleven. Hij reisde vaak naar het Midden- en Verre Oosten, om trainingen en workshops te geven voor het omgaan met medische instrumenten die door Nederlandse bedrijven via de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waren geleverd. De winstdoelstelling achter dit werk stond hem tegen, daarom besloot hij terug te gaan naar de Erasmus Universiteit. Van daaruit kon hij lesgeven op de laboratoriumschool. Zijn passie voor onderwijs werd toen geboren. In 1996 kreeg hij een aanstelling als leraar natuur- en scheikunde op PENTA West-IJsselmonde (nu: PENTA Hoogvliet), en volgde naast zijn werk de lerarenopleiding natuurkunde. Gedurende zijn studie tot eerstegraads leraar werd hij bij PENTA leerjaarcoördinator en later conrector bedrijfsvoering. In 2007 werd Jan benoemd tot directeur bedrijfsvoering bij CVO Accent. Samen met Arie Kooyman vormde hij de algemene directie, tot Arie op 1 augustus vertrok. Jan nam het stokje van hem over, samen met een nieuwe collega, Jacqueline Bevaart, die op 1 november in dienst trad (zie pagina 23). Uitgaan van eigen kracht Hoe is het om zo n bevlogen man als Arie Kooyman op te volgen als directeur van Accent? Jan: Je moet nooit imiteren, maar van je eigen kracht uitgaan. Arie en ik hebben zeven jaar als tweetal geopereerd. Soms als elkaars tegenpolen, maar we vulden elkaar ook aan. Mensen kennen mij en weten mij te vinden, ze weten wat ze aan me hebben. Accent ziet er dadelijk anders uit. Arie heeft veel betekend, laten we koesteren wat er is gebeurd. Maar nu gaan we verder. Jan is als algemeen directeur integraal eindverantwoordelijk. Hij blijft grotendeels bedrijfsvoering, onderwijs en personeel behartigen, omdat hij daarin goed ingevoerd is en Accent een complexe organisatie is. De praktijkscholen, het Expertisecentrum Onderwijsondersteuning, de avondscholen en de reboundvoorziening hebben allemaal verschillende geldstromen, die lastig te beheren en te beheersen zijn. Accent is in deze fase gebaat bij continuïteit op dit gebied. Jacqueline neemt grotendeels de portefeuille van Arie Kooyman over, in ieder geval de leerlingzorg en de externe netwerken. Inzetten op pedagogiek Tien jaar stond hij met heel veel plezier voor de klas, van ivbo tot vwo. Ivbo is vergelijkbaar met het praktijkonderwijs. Ik gaf les aan negen jongens en meiden, kinderen met een ingewikkelde thuissituatie. Vaak speelden scheiding, criminaliteit of drugsgebruik een rol. Als Feijenoord verloren had, hoefde ik op maandagmorgen niet te proberen les te geven... Af en toe wilde ik er wel mee stoppen, maar toch vroeg ik me altijd af: wat kan ik betekenen voor deze leerlingen? Verbinding maken, hun leefwereld leren kennen vond ik belangrijker dan bladzij 86 van het boek doen. Leerlingen verder brengen. Dat ze later zouden zeggen: Mijnheer Van Dijk, daar had ik wat aan, want hij had aandacht voor mij. Kortom: sterk inzetten op de pedagogiek. Later heb ik ook fantastisch gewerkt met atheneumklassen. Dat was een heel andere uitdaging. Vier uitdagingen We bevinden ons in financieel moeilijke tijden. Veel subsidies verminderen. Ten opzichte van 2010 moet Accent het doen met 1 miljoen minder aan inkomsten (nog los van de reboundinstelling), dus een vermindering van 15 à 20 procent. Mijn opdracht is: Accent levensvatbaar te maken en te houden, terwijl onderwijs- en zorgkwaliteit gehandhaafd blijven. Indien nodig zal de organisatiestructuur daarvoor aangepast worden. Jan blijkt hiermee voor vier afzonderlijke uitdagingen te staan. Twee avondscholen sluiten We moeten per 1 januari twee kleinere locaties van de avondscholen sluiten: Delfshaven en Hoogvliet, omdat een aantal randgemeenten hun subsidie stopten. Leerlingen uit deze gemeenten mogen we niet 13 CVOpen November 2013»

16 «Als Feijenoord verloren had, hoefde ik op maandagmorgen niet te proberen les te geven.» Ik raak geïnspireerd door idealen van mensen als Mandela, King en Gandhi. vervolg van pagina 13. meer lesgeven op deze twee locaties. Dan blijven er schooltjes van tien of twaalf leerlingen over, en die zijn te klein. De leerlingen kunnen doorstromen naar Centrum en Zuid. Het was lastig om dat aan deze volwassenen met een lichte verstandelijke beperking te vertellen. OOVR De reboundvoorzieningen tijdelijke opvang voor leerlingen met een complexe problematiek, de OOVR moeten geoptimaliseerd worden. We hebben een bovenbestuurlijke begroting voor in totaal 158 plaatsen. Daarvan heeft Accent er 31 aan de Berberisweg. Er zijn zes of zeven geldstromen, de gemeente Rotterdam heeft haar subsidie met 1 miljoen per jaar teruggebracht naar 1,5 miljoen euro. Nu wordt de Jeugdzorg gedecentraliseerd. Er moeten OPDC s 1 1 gevormd worden. We hebben al aanpassingen gedaan, maar het is lastig om de boel in de lucht te houden. Twee praktijkscholen moeten groeien De derde uitdaging ligt binnen het praktijkonderwijs, een opleiding voor wonen, werken, burgerschap en vrije tijd, maar vooral leerlingen toeleiden naar passende arbeid met behulp van branchecertificaten en passende zorg. De vier scholen van Accent Praktijkonderwijs leveren kwaliteit, maar op Hoogvliet en Capelle hebben we niet de 170 leerlingen die nodig zijn voor een goede exploitatie. In deze regio kun je kiezen uit vijftien praktijkscholen. Dan moet je dus iets bijzonders bieden, bijvoorbeeld voor leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum of door bijzondere brancheopleidingen. Kostendekkend Expertisecentrum De inkomsten van het Expertisecentrum, onze club van psychologen en orthopedagogen die diagnosticeren en begeleiden op scholen, zijn afkomstig van directe inhuur op scholen en opdrachten van buitenaf. Het aantal externe opdrachten daalt, dus daarvoor moet ik een modus vinden, óf binnen CVO óf met de andere grote schoolbesturen samen. Passend onderwijs Ook Passend onderwijs heeft vrij direct invloed op Accent. Als ik voor 650 leerlingen straks duizend euro per leerling minder krijg uit het zorgbudget, gaat het hard. We moeten nog zien hoe dit uitwerkt. Het is volgens Jan een enorm speelveld, een tombola, waarin de besluitvorming traag verloopt, en veel mensen veel inspraak hebben. Daar heb ik wel zorgen over, zegt Jan. Het samenwerkingsverband Koers VO zou de regierol wat steviger kunnen pakken, vindt hij. Nu lijkt vooral de gemeente de inrichting van het veld te dicteren. Jan realiseert zich dat hij momenteel veel ballen in de lucht moet houden. Ik kan gelukkig veel bij andere mensen neerleggen in wie ik groot vertrouwen heb. Dat een deel van het uitvoerende werk bijvoorbeeld door het CVO-bureau gedaan wordt, in een goede wisselwerking met de staf van Accent, waardeer ik enorm. Inspiratie Waar vindt Jan inspiratie voor zijn werk? Ik smijt niet met bijbelteksten, maar dat CVO recent hulp bood bij de problemen van Ibn Ghaldoun, vind ik geweldig. Wim Littooij verwoordde mooi het waarom: We moeten onze medemens van welk ras of geloof dan ook helpen om daar te komen waar ze recht op hebben. Dat geldt ook voor mensen met een lichte beperking, gedragsstoornis, of mensen die in de sociaal zwakke hoek zitten. Wij zullen er alles aan doen om mogelijk te maken dat ze goed terechtkomen. Ik raak geïnspireerd door kleine dingen en door idealen van mensen als Mandela, King en Gandhi. Inspirerend vindt hij bijvoorbeeld het werk van de Maatschappij der Weldadigheid, die begin 1800 Frederiksoord en Willemsoord oprichtte, als plaatsen waar gezinnen uit grote steden een nieuw leven konden beginnen. Jan is donateur van deze Maatschappij, en bezocht onlangs Frederiksoord. Mij spreekt aan dat het ook toen er om ging mensen een kans te geven, in kansen denken, denken in mogelijkheden van mensen. Natuurlijk gebeurde dat in de tijdgeest van destijds, waarbij je nu allerlei kanttekeningen kunt plaatsen. Was het niet stigmatiserend? Maar de bron was: we moeten die mensen verder helpen. 1 OrthoPedagogisch en Didactisch Centrum [Anja de Zeeuw] 14 CVOpen November 2013

17 De (CVO)pen aan een gast H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden Samen sterk voor iedereen taalvaardig Voorzitter Stichting Lezen & Schrijven In het voortgezet onderwijs werkt iedereen er hard aan om jonge mensen verder voor te bereiden op een diploma en vervolgens een vak- of vervolgopleiding. Ook deze schooljaren zijn dus vormend voor de toekomst van onze jonge burgers en toekomstige werknemers. Maar zoals in iedere transitiefase bestaat het gevaar dat iets of iemand tussen wal en schip valt. Zo ook op het gebied van taalvaardigheid onder jongeren. Nog teveel kinderen verlaten de basisschool met een taalachterstand van twee jaar. Veel van hen lopen dus het risico laaggeletterd te worden. Daarom ligt er ook voor het voortgezet onderwijs een belangrijke taak bij de gezamenlijke aanpak van laaggeletterdheid. Dat begint bij bewustzijn. «Een kwart van de groep 8-kinderen leest op groep 6-niveau.» Helaas groeit bijna een kwart van de kinderen op in een gezin waar taal niét gestimuleerd wordt. Aan het eind van groep 8 leest een op de vier kinderen op het niveau van groep 6. Daarom zijn ook de eerste jaren van het voortgezet onderwijs zo belangrijk om achterstanden in lees- en schrijfvaardigheid te herkennen en te helpen wegwerken. Dus ook tijdens deze jaren kunnen we laaggeletterdheid helpen voorkomen. Dit is een tijd waarin sommige jongeren zich toch al onzeker en kwetsbaar voelen. Een achterstand op een bepaald gebied kan een gevoel aanwakkeren van ik kan dit niet, ik ben hier te dom voor. «Taal gaat ook om zelfvertrouwen, zelfstandigheid, actieve deelname, gezondheid en geluk.» Maar ook bestaat vaak het idee dat het niet nodig is om goed te kunnen lezen, schrijven en rekenen omdat ze eigenlijk zo snel mogelijk willen gaan werken. Of dat leerlingen denken dat ze het niet nodig hebben in meer technische banen. We weten dat de realiteit anders is. Zonder goede taal- en rekenvaardigheden ben je kwetsbaar en afhankelijk van anderen in een samenleving die draait om het geschreven woord. Wie school verlaat en moeite heeft met lezen en schrijven raakt dat beetje kennis daarna snel kwijt. Ouders hebben een cruciale rol in de ont- wikkeling van hun kinderen, ook op het gebied van taal en rekenen. Hoewel de invulling van de betrokkenheid van ouders natuurlijk meebeweegt met de ontwikkeling van een kind, zou deze niet mogen ophouden wanneer een kind de basisschool verlaat. Door echte betrokkenheid bij het schoolwerk van hun kinderen, kunnen ouders een groot verschil maken. Een kind is immers maar uur per jaar op school en zeker uur per jaar thuis. Stichting Lezen & Schrijven is er om laaggeletterdheid te voorkomen en te verminderen. Iedere levensfase bouwt verder op de vorige, dus moeten we ook integraal naar het leven van mensen kijken om de bronnen van problemen, maar ook de oplossingen te vinden. Dat geldt zeker ook als het gaat om taalvaardigheid. Taal is uiteindelijk meer dan een vaardigheid alleen het gaat om zelfvertrouwen, zelfstandigheid, actieve deelname, gezondheid en geluk. Laaggeletterdheid is een onzichtbaar en daarom hardnekkig probleem. Wij hebben uw betrokkenheid, deskundigheid en hulp hard nodig. Beter gezegd, de leerlingen hebben uw hulp nodig. Meer informatie: 15 CVOpen November 2013

18 Met sommige leerlingen gaat het op school niet van een leien dakje. In dit nummer komen drie van deze leerlingen aan het woord. Ze zitten op drie verschillende scholen van CVO. Onderwijs dat past bij leerlingen onwijs veel aandacht aan mij. Ze zei: Lars, jij hebt dyslexie en we moeten er iets van maken. Ze ging met mij aan de slag. Ik had een schriftje en zij had het telefoonnummer van mijn moeder. Halverwege groep 7 ben ik naar groep 8 gegaan. Ze vonden dat beter voor me, want dan kon ik eerder naar een school die beter mij me past. Op deze school hadden ze een motor, dat vond ik geweldig. Ik was altijd bezig met quads en motoren in de schuur. Ik wist eerst niet wat lwoo was en ook niet dat het zo uitgebreid was. Ik zit nu in het tweede leerjaar. Ik heb een dyslexiepas en een time-out kaart, die kan ik inzetten als ik druk ben. Dan mag ik tien minuten de les uit. Zo n kaart heeft niet iedereen. In mijn klas zijn er ook leerlingen met leerachterstanden. «Lars: Op deze school hadden ze een motor, dat vond ik geweldig.» Techniek op deze school is echt geweldig. (Lars gaat glimmen als hij dit vertelt.) De roosters zijn fijn. Als er maar geen lessen techniek uitvallen! Dat Engels uitvalt vind ik niet zo erg. Op de basisschool was ik vaak aan het vechten. Ik kreeg vaak de schuld. Soms was het waar, maar soms ook niet. Vals beschuldigd worden is heel erg. Lars (13): Techniek is geweldig Comenius Vakcollege Techniek, 2 e jaar Het onderwijs op deze school past helemaal bij mij. Ik ben gek van techniek en dat krijg ik hier. Passend onderwijs, daar zit ik op. Ik heb een rugzakje omdat ik dyslexie heb en druk ben. Het is niet altijd zo goed met mij gegaan. Op de basisschool wisten ze eerst niet wat er aan de hand was. Ik had een hekel aan school, ik zat vaak op de gang. In groep 7 had ik een goede lerares. Ze gaf Hoe ontstaat een goede band? Iemand die mij boeit, mij ziet staan en voor mij door het vuur gaat, is erg belangrijk. Ik ben niet de makkelijkste, want ik ben niet op mijn mondje gevallen. Ik denk nu: Doe dat nu niet. Daar krijg je problemen mee. Twee maanden voor de zomervakantie had ik voor bijna alle vakken onvoldoende. Ik zat zwaar in de problemen. Ik zat toen dag en nacht op school om de cijfers op te halen. Aan het eind van het eerste jaar had ik nog maar één onvoldoende. Iedereen was trots op me. Ik zeg: Kom naar deze school, want je wordt goed begeleid. Ik vind het er gaaf. 16 CVOpen November 2013

19 Thomas (16): Meer mensen zoals ik Marnix Gymnasium, 6 e jaar Danielle (16): Geaccepteerd om je innerlijk Calvijn Meerpaal, 4 e jaar theoretische leerweg Ik ben goed in biologie, lezen en gamen. (Lacht.) Biologie is mijn lievelingsvak. Volgend jaar wil ik geneeskunde gaan studeren. Op de vraag Waar ben je minder goed in? antwoordt Thomas: Talen, ik ben slecht in talen. Ik maak domme fouten. Soms spelling, maar ook grammatica. Ik ben altijd gezellig en ik ben bezig met mijn toekomst. Later wil ik maatschappelijk verzorgster voor verstandelijk gehandicapten worden. Op hockey gaf ik een meisje met een beperking keeperstraining. Ik kon goed met haar opschieten. Ze was heel blij als ze training kreeg van mij. De moeder van Thomas vertelt: Begrijpen is het probleem niet, Thomas leest erg veel, het liefst in het Engels. Gedachten onder woorden brengen is lastig voor hem. Thomas kan zich weinig herinneren van de basisschool. Ik sloeg een klas over. Het was geen prettige tijd, ik werd gepest met van alles. Ik was anders dan andere kinderen. Er was altijd een reden om me te pesten. Als het te zwaar was mocht ik weg. Ik ging dan naar meester Paul. Ik hoefde daar geen reden voor op te geven. Ik voelde wanneer ik weg moest gaan. Vanaf de eerste dag op het Marnix is het goed gegaan. Ik kreeg vrienden. Op de kennismakingsmiddag heb ik een vriend ontmoet die naar dezelfde televisieprogramma s keek en dezelfde boeken las. Dat gaf mij het gevoel dat er meer mensen zijn die net zo zijn als ik. Een meester Paul heb ik niet meer nodig. De rugzakmentor bespreekt met mij het programma en de onverwachte dingen. Vroeger was dat iedere week, nu hoeft het niet meer. «Thomas: Vanaf de eerste dag op deze school is het goed gegaan.» Thomas is open over het feit dat hij autisme heeft. In de eerste klas heeft hij samen met de ambulante begeleider verteld waarom hij een rugzakje heeft en hoe zijn klasgenoten met hem moeten omgaan. Er zijn ook leerlingen die het niet willen vertellen. Vanaf het begin stond de school voor hem open. Aan het einde van de basisschool is hij samen met de ambulante begeleider een aantal malen op het Marnix geweest om bijvoorbeeld te wennen aan de bel en de drukte op de gang tijdens de pauze. Moeder: Ook al is het niet zonder slag of stoot gegaan, door het Marnix heeft Thomas de kans gekregen om zich te ontwikkelen en zich prettig te voelen. Als je niet geaccepteerd wordt weet je zelf ook niet wie je echt bent. Als je je goed voelt, word je geaccepteerd. Hier op school zitten dyslecten, autisten in alle soorten en maten en ADHD ers. Ik vind het goed dat je hier geaccepteerd wordt om je innerlijk en hoe je met anderen omgaat. Niet op je etiket. «Danielle: Als je in jezelf gelooft, kom je verder.» Ik ben ook dyslectisch. Twee jaar geleden ben ik getest. Na de test heb ik een dyslexieverklaring gehad. Ik mag nu Kurzweil gebruiken, een computerprogramma dat een tekst voorleest. Daardoor begrijp ik het sneller en hoef ik een proefwerk niet zo vaak over te lezen. Ik profiteer er erg van. Eerst wilde ik kapster of schoonheidsspecialiste worden. Ik vind het fijn om mensen blij te maken. Blijdschap aan de binnenkant is nog mooier dan schoonheid aan de buitenkant. Faalangst en achterstand waren voor mij de redenen om naar deze school te komen. Na elke toets vraag ik me af of ik het goed heb gedaan. Elke keer blijk ik toch een 7 of een 8 te hebben. Erin geloven is belangrijk. Als je in jezelf gelooft, kom je verder. [Arie Kooyman] Arie Kooyman is oud-directeur van Accent. 17 CVOpen November 2013

20 «We kunnen mentoren en docenten straks nog gerichter ondersteunen.» Lizanne Kuipers, schoolmaatschappelijk werker Links Lizanne Kuipers, schoolmaatschappelijk werker op Comenius College Rotterdam, rechts Conchita Oosterling, schoolmaatschappelijk werker op Melanchthon Schiebroek en Icarusstraat. 18 CVOpen November 2013