ParnassiaBavo Academie. Meesterschap en innovatie in de zorg

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ParnassiaBavo Academie. Meesterschap en innovatie in de zorg"

Transcriptie

1 ParnassiaBavo Academie Meesterschap en innovatie in de zorg Investeren in mentaal kapitaal - Lopend onderzoek bij Parnassia Bavo Groep

2

3 Meesterschap en innovatie in de zorg Investeren in mentaal kapitaal - Lopend onderzoek bij Parnassia Bavo Groep ParnassiaBavo Academie 1

4 Voorwoord Meesterschap en innovatie in de zorg Het kan niet anders of dit boekje wekt een prettig soort jaloezie bij u op: zo veel wetenschappelijk onderzoek bij Parnassia Bavo Groep en dan ook nog zo gedegen en zo vaak gepubliceerd in proefschriften en vaktijdschriften met aanzien. Waar doen ze het van? Kan dat allemaal nog wel in deze krappe tijden? Het antwoord daarop is: ja. Dat kan niet alleen, dat moet. Elke patiënt die bij Parnassia Bavo Groep aanklopt, moet de allerbeste zorg krijgen. Tegen een scherpe prijs. Dat kan alleen als je vernieuwt, met behoud van het goede. Je moet niet alleen kijken of de behandeling verantwoord is, maar ook welke behandeling het meest effectief is en dan ook nog in relatie tot de kosten. Deze visie lag ten grondslag aan de oprichting van onze organisatie, op 29 juni En bij het vijfjarig bestaan van Parnassia Bavo Groep, in 2012, brengen ruim achtduizend professionals deze manier van werken nog steeds in de praktijk. 2

5 Introductie Goed, praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek gedijt pas in een klimaat waarin opleiden en onderzoeken vanzelfsprekend zijn, voor medewerkers, directies en bestuurders. Bij Parnassia Bavo Groep heerst zo n klimaat en dat koesteren we. We zijn trots op deze bundeling van het onderzoek dat in de periode bij Parnassia Bavo Groep is uitgevoerd. Onderzoekers en beleidsmakers van Parnassia Bavo Groep gebruiken dit overzicht om inzicht te krijgen in de hoeveelheid onderzoek die wordt verricht en de aard ervan. Als je dat weet, kun je het wetenschappelijke onderzoek nog gerichter inzetten. Dat is nodig, want bij alle veranderingen die noodzakelijk zijn om de geestelijke gezondheidszorg te vernieuwen, vormt gedegen wetenschappelijk onderzoek de belangrijkste pijler voor een professionele aanpak. Voor patiënten is het van belang dat een behandeling grondig onderzocht is op werkzaamheid, zodat ze na de behandeling hun leven weer kunnen oppakken. Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek in de ggz is mensenwerk. Het zijn de onderzoekers en degenen die zij opleiden die bestaande methodieken verder moeten brengen of moeten zoeken naar de mogelijkheden van nieuwe technologie. Een aantal van die onderzoekers gunnen we graag het podium. In drie dubbelinterviews verkennen onderzoekers in verschillende fasen van hun loopbaan het thema meesterschap en innovatie in de zorg. Klinisch of ambulant? Face to face of virtueel? Evidence based of experimenteel? Met veel plezier nodig ik u uit kennis te nemen van hun ideeën. En blader daarna vooral verder en lees meer over het onderzoek dat bij Parnassia Bavo Groep wordt uitgevoerd. Jaloersmakend? Misschien. Maar vooral inspirerend en innoverend! Dr. Rob Koning Decaan Parnassia Bavo Academie ParnassiaBavo Academie 3

6 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Opleiding en Onderzoek bij Parnassia Bavo Groep 10 Meesterschap en innovatie in de zorg: Wijbrand Hoek en Karin Slotema 12 Hoogleraren verbonden aan Parnassia Bavo Groep 16 Meesterschap en innovatie in de zorg: Jaap van Weeghel en Barbara Schaefer 18 Overzicht promovendi 22 Onderzoek kort 28 Meesterschap en innovatie in de zorg: Niels Mulder en Roland van de Sande 30 Lopend onderzoek bij Parnassia Bavo Groep Neuro-ontwikkelingsstoornissen 38 Internationale Multicenter ADHD Genetica studie (IMAGE) 39 Genome-wide association study of motor coordination problems in children with ADHD 40 Rijden Nederlandse ADHD patiënten echt zo slecht? 41 Seksuele problemen bij volwassenen met ADHD 42 Validiteit van het Diagnostische Instrument Voor ADHD bij volwassenen (DIVA 2.0) 43 De relatie tussen klinische effectiviteit van OROS-methylfenidaat in volwassenen met ADHD en de effectiviteit zoals gemeten met twee versies van de Continuous PerformanceTest (CPT): een dubbelblinde placebo gecontroleerde medicatie studie 44 Training van cognitieve functies bij kinderen met ADHD met behulp van een computerspel 45 Een inventarisatie van de relatie tussen aandachtsproblemen, slaappatroon, stemmingsproblemen, activiteit en algemene gezondheid 46 Invloed van ADHD medicatie op rookgedrag en nicotinebehoefte bij volwassenen met ADHD 47 Social Spectrum Study (Spectrum): een multicenter studie naar Autisme Spectrum Stoornissen in Zuid West Nederland 48 In kaart brengen van de persoonlijkheid in het autismespectrum 49 Schizofrenie-spectrum en andere psychotische stoornissen 50 Hallucinaties toegedicht aan djinns 51 EDIE.nl: Early Detection and Intervention Evaluation 52 EU-GEI: Europese studie naar gen X omgeving combinaties bij mensen at risk voor het ontwikkelen van een psychose 53 Geluksgevoel en schizofrenie 54 Genetic Risk and OUtcome of Psychosis (GROUP) 55 Onderzoek naar de nieuwe Kwaliteitstoetsing Regionaal Aanbod Schizofreniezorg (KRAS) 56 Trial Metacognitieve training 57 4

7 Multilevel Investigation of Neuropsychological Dimensions and Migration in Association with Psychosis 58 Migration, psychosis and immune activation 59 Model-free analyse van fmri-data bij stemmenhoorders 60 Money for Medication: Een gerandomiseerde gecontroleerde studie naar de effectiviteit van financiële beloningen ter verbetering van medicatietrouw in patiënten met een psychotische stoornis 61 Muzikale hallucinaties 62 REFLEX: multicenter onderzoek naar verbetering ziekte-inzicht door training in zelfreflectie bij schizofrenie 63 De effectiviteit van tadalafil bij erectiestoornissen in mannelijke patiënten met schizofrenie die antipsychotica gebruiken 64 Brave New Worlds: Virtual Reality Experiments Linking Psychosis and Social Environment 65 Genetische zoektocht in psychiatrische stoornissen (GEZIN-studie) 66 Zorgbehoefte, kwaliteit van leven en neurocognitieve symptomen bij schizofrenie op oudere leeftijd 67 Bipolaire, Depressieve en aanverwante stoornissen 68 De invloed van kwetsbaarheid voor stress op type en beloop van de bipolaire stoornis 69 Effectiviteit en geheugenproblemen na elektroconvulsieve therapie: een prospectieve studie 70 Prevalentie en correlaten van apathie in patiënten met en zonder depressie 71 Kosteneffectiviteit van de D(o)epressie cursus 72 Hyponatriëmie bij oudere patiënten die antidepressiva gebruiken: een cross-sectionele studie naar prevalentie en risicofactoren 73 Effectonderzoek naar de keuzehulp depressie voor Turkse en Marokkaanse GGZ-cliënten met depressie 74 Nederlandse Studie naar Depressie bij Ouderen (NESDO) 75 Rumineren bij ouderen met depressie: Gerandomiseerde effectstudie naar een anti-piekertraining 76 Acceptance and Commitment Therapy vs. Cognitive Therapy for the treatment of Major Depressive Disorder 77 Effect van lichttherapie op premenstruele dysforie (PMDD) 78 Lichttherapie en cognitieve gedragstherapie bij PMDD 79 Angststoornissen 80 Behandeling van fobieën via het internet in de geestelijke gezondheidszorg: een doelmatigheidsstudie 81 Meta Cognitieve Therapie (MCT) versus COMET voor piekeren bij Gegeneraliseerde Angststoornis 82 ParnassiaBavo Academie 5

8 Inhoudsopgave Trauma- en stressgerelateerde stoornissen 83 Treating Trauma in Psychosis (TTIP) 84 Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) versus Cognitieve Gedragstherapie (CGT) in de behandeling van PTSS 85 Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) vs. Trauma-focused Cognitive Behavioral Therapy (TF-CBT) after stabilisation in the treatment of posttraumatic stress disorder following type II trauma 86 Aandachtstraining in de acute en laatste behandelfase van chronische Post Traumatische Stress Stoornis 87 Voedings- en eetstoornissen 88 TRAILS Eetstoornissen 89 Prevalentie, risicofactoren en lange-termijn uitkomst van voedingsstoornissen bij jonge kinderen 90 DSM-5 Werkgroep Eetstoornissen 91 Epidemiologisch onderzoek naar eetstoornissen in de eerste lijn 92 Evaluatiestudie: boulimia de baas 93 Een multicenter RCT naar de kosteneffectiviteit van CBT-E 94 Impliciet en expliciet zelfbeeld bij eetstoornissen 95 Middelengebruik en verslavingsstoornissen 96 INternational CAnabis Need of Treatment (INCANT) 97 Gerandomiseerde studie naar de effectiviteit van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bij jongeren met een cannabis stoornis - INCANT studie 98 Een RCT naar de kosteneffectiviteit van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) bij jongeren met een cannabis stoornis 99 Meta-Cognitieve Training in de Dubbele Diagnose-kliniek: is het haalbaar en wat is het effect? 100 Ouderen en alcoholverslaving 101 PerspActive: Onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van een Personality-targeted interventie in de jeugdverslavingszorg 102 Verslaving en ernstige psychopathologie: een gerandomiseerde gecontroleerde vergelijking van de effectiviteit van residentiele versus ambulante geïntegreerde behandeling van patiënten met een dubbele diagnose 103 Cocaine Addiction Treatments to improve Control and reduce Harm (CATCH): new pharmacological treatment options for crack-cocaine dependence in the Netherlands 104 Client Monitoring Systeem Verslaving 105 Neurocognitieve stoornissen 106 Het mobiele delierteam voor tijdige detectie en behandeling van delier bij ouderen verwezen voor ambulante geestelijke gezondheidszorg 107 Out of Memory: aanleren en evalueren van ondersteunende technologie voor ouderen met een Mild Cognitive Impairment of beginnende dementie 108 6

9 Inhoudsopgave Persoonlijkheidsstoornissen 109 Neurobiologie van verbale akoestische hallucinaties en de effectiviteit van fmri-geleide TMS bij patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis 110 De effectiviteit van digitale versus real-life psycho-educatie voor patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis 111 De invloed van groepscohesie en therapeutische werkalliantie op het effect van groepsbehandelingen bij patiënten met persoonlijkheidsproblematiek 112 Obsessive Compulsive Personality Disorder (OCPD): A Study into Clinical Prevalence and Treatment 113 Persoonlijkheidsdiagnostiek voor ouderen in de GGZ: Een aanzet tot gefaseerd multidimensionaal testonderzoek 114 De rol van zelfwaardering en empathie bij de Narcistische Persoonlijkheidsstoornis 115 Auditieve Verbale Hallucinaties (AVH) bij patiënten met een persoonlijkheidsstoornis 116 Forensische psychiatrie 117 Algemene en klinische kenmerken van een cohort patiënten voor wie een rechterlijke machtiging (RM) is aangevraagd 118 Evaluatie Remise Woonbegeleiding voor verslaafde veelplegers 119 Een flankerende studie naar het effect van multidimensionele gezinstherapie (MDFT) en cognitieve gedragstherapie (CGT) op de geregistreerde criminaliteit 120 Haagse zeer actieve veelplegers en de ketenaanpak Een longitudinaal onderzoek 121 Interculturele psychiatrie 122 Culturele validatie van de 4K s 123 Etnische verschillen in gebruik van psychiatrische zorg 124 Klinische relevantie van ziekteverklaringen van psychische klachten bij allochtone patiënten 125 Therapie-geindiceerde veranderingen in verklaringen van ziekte 126 Voorspellers van behandelverloop en -uitkomst in interculturele psychotherapie 127 Positie allochtone mannen 128 Psychische ziekten en problemen onder allochtone Nederlanders 129 Terugdringen dwang en drang 130 From physical and chemical restraint to virtual restraint in patients with a mental health disorder. A clinical study into the feasibility of using ICT related applications in reducing restraint in an inpatient setting 131 Separeerervaringen in een healing environment 132 Gestructureerde korte termijn risicotaxatie als ondersteuning bij separatie reductie op BOPZ units 133 Terugdringen aantal separaties in de kliniek door toepassing van de CrisisMonitor 134 Dwang- en drangmaatregelen verlagen door middel van Gastvrije Zorg 135 ParnassiaBavo Academie 7

10 Inhoudsopgave Effect van het vroegtijdig aanbieden van medicatie aan IBS patiënten door de acute dienst, op agressie en dwang bij psychiatrische opname 136 Effecten van het crisisplan op het aantal crisiscontacten, (gedwongen) opnames en de opnameduur 137 Behandel-/zorgevaluatie 138 Studie naar Ondersteuning voor Ouders met Psychische Problemen (SOOPP) 139 N=1 studie naar het effect van neurofeedback bij kinderen en jongeren met psychiatrische problematiek 140 Trial Illness Management and Recovery (IMR) in Bavo Europoort, onderzoek naar effecten van IMR aangeboden in groepen op het herstel van de deelnemers 141 Competitive MemoryTraining (COMET) + Exposure door Respons Preventie (ERP) versus ERP bij dwangstoornis; een randomised controlled trial 142 Studie naar de effectiviteit van de Toolkit suïcidaliteit vaardigheden en attitude van behandelaren 143 Onderzoek naar gebruiksvriendelijkheid en effectiviteit van e-health modules 144 Het effect van een gedragstherapeutische Nanny training voor kinderen met ernstige gedragsstoornissen 145 Implementatie van Critical Time Intervention bij het Team OGGZ 146 Evidence Based Werken 147 Bijwerkingen van langdurig lithiumgebruik bij ouderen 148 Kwaliteitsbewaking van de effectiviteit van de orthopsychiatrische behandeling voor jongeren met een combinatie van ernstige gedragsproblemen en psychiatrische stoornissen 149 Het behandelklimaat, op de Dagbehandeling van De Fjord 150 Evaluatie ACT-Jeugd 151 De (kosten-)effectiviteit en efficiëntie van kortdurend behandelen in de huisartsenpraktijk 152 Onderzoek naar ontwrichte behandelsituaties: een onderzoek naar de aard van de ontwrichting, de behandeling en de effecten 153 Opzetten van een ROM, geven van terugkoppeling van de resultaten per cliënt per hulpverlener en per team en uitvoeren van onderzoek 154 Onderzoek naar Assertive Community Treatment met behulp van ROM-gegevens 155 (Knelpunten in) continuïteit van zorg voor tienermoeders met GGZ-problematiek 156 Zorgwekkende zorgmijders 157 Assertive CommunityTreatment bij ouderen 158 HoNOS pilot 159 Onderzoek niet anderszins omschreven 160 Kwalitatief exploratief onderzoek naar filosofische overtuigingen van psychiaters op het gebied van het concept van geestesstoornis, wetenschap, oorzakelijkheid en professionele ethiek 161 Victimization in patients with severe mental illness, a nationwide multi-site study 162 Informatiebehoefte ECT 163 Attitude van hulpverleners bij zelfbeschadigend gedrag 164 8

11 Inhoudsopgave Suïcidaliteit in de GGZ en een inventarisatie van diagnostische en behandelmogelijkheden van suïcidaliteit in de gesloten psychiatrie 165 Parasuïcideregistratie Den Haag 166 Leonardo da Vinci Programme European practices and procedures for the restriction of liberty of patients in psychiatric structures. Benchmarking across European Countries including case study from staff experiences 167 Maatschappelijke stage in de GGZ 168 Psychiatrisch casusregister Den Haag 169 Tevredenheidonderzoek mantelzorgers Parnassia 170 Biografisch onderzoek naar contingentiebeleving, persoonlijke levensdoelen en ultimate concerns bij patiënten met langdurende psychiatrische woongeleiding (BOC) 171 De rol van impliciete en expliciete zelfwaardering bij verschillende psychiatrische groepen 172 Ontwikkeling van regulatiestoornissen naar specifieke psychopathologie 173 DSM-5 Werkgroep Beperking en handicap 174 Betrouwbaarheid en validiteit van de WHODAS Publicatieoverzicht 176 Zoeken in het onderzoeksoverzicht Wilt u zoeken in de onderzoeksinformatie, raadpleeg dan de pdf-versie van deze uitgave, onder andere te vinden op ParnassiaBavo Academie 9

12 10

13 Opleiding en Onderzoek bij Parnassia Bavo Groep ParnassiaBavo Academie 11

14 Interview Meesterschap en innovatie in de zorg Onderzoek houdt je scherp Onlangs promoveerde psychiater en onderwijscoördinator Karin Slotema op een hersenonderzoek naar het effect van transcraniële magnetische stimulatie (TMS) op therapieresistente patiënten die last hebben van stemmen. Met deze hypermoderne techniek worden de hersenen gestimuleerd met magneetimpulsen. Psychiater Wijbrand Hoek, opleider psychiatrie en directeur van de Parnassia Bavo Academie, is haar promotor. Karin trekt vastbesloten haar eigen spoor. Het is lang geleden dat Slotema, als AIOS neurologie, een stage psychiatrie liep bij Parnassia Bavo Groep, maar het was een beslissend moment in haar loopbaan. Ze vond het vak namelijk zo interessant dat ze overstapte naar Parnassia Bavo Groep en psychiater werd. Op het snijpunt van de twee specialisaties ontmoette ze opleider Wijbrand Hoek. Karin maakte indruk door haar vastberadenheid, vertelt hij. Wat me direct opviel, is dat ze me al voor het begin van de opleiding, in 2003, vroeg of ze daarnaast ook onderzoek mocht doen. Geïnspireerd door de neurologie stelde Slotema voor om onderzoek te doen met behulp van functional Magnetic Resonance Imaging (fmri). Daar stond Hoek van te kijken. In de neurologie was fmri toen al vrij gangbaar, maar in de ggz niet. Zelfs een grote ggz-instelling als Parnassia kon zich geen dure fmri scanner veroorloven. Slotema s alternatief was een onderzoek naar het effect van botuline toxine op tardieve dyskinesieën, een onderwerp waarbij zij kennis van de neurologie ook uitstekend kon inzetten. Tardieve dyskinesieën zijn overtollige bewegingen van met name de spieren rond de mond en de tong, zoals grimassen en de tong uitsteken. Ze zijn een veelvoorkomende bijwerking van antipsychotica. De bewegingen doen weliswaar geen pijn, maar zien er vreemd uit voor anderen, waardoor patiënten zich erg kunnen schamen. Slotema injecteerde de Botuline toxine in de spier rond de mond. Het resultaat mocht er zijn, de dyskinesieën verminderden. Maar om er voorgoed vanaf te zijn, moet de behandeling na een aantal maanden worden herhaald, verzucht ze. Slotema speelde zich met dit onderzoek in de kijker, meent Hoek. Want voor deze invaliderende bewegingsstoornissen was er tot dan toe in de psychiatrie nog geen enkele behandeling. Aandacht en erkenning In 2006 kreeg Slotema alsnog de kans om een fmri onderzoek uit te voeren. Dat was mogelijk in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), waar Hoek hoogleraar is, en het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), onder leiding van mede-promotor Iris Sommer (UMCU). Samen met co-promotor Jan Dirk Blom en vele arts-assistenten gaf Slotema patiënten van de psychoseafdelingen uit Den Haag een TMS-behandeling, gericht op de plaats met de meeste hersenactiviteit tijdens het horen van stemmen. De onderzoeksresultaten waren veelbelovend. Na TMS daalde de klachtintensiteit van de stemmen gemiddeld met 25 procent en 12

15 voelden de patiënten zich rustiger. Helaas gold dat ook voor de patiënten uit de placeboconditie. Het effect van TMS is dus nihil, maar waardoor knapten de patiënten dan op? Slotema: Mogelijk voelden zij zich erkend in hun klachten omdat de fmri-scan een verhoogde hersenactiviteit liet zien in de hersendelen die te maken hebben met het horen van spraak. Volgens Hoek vonden de patiënten ook alle aandacht in het onderzoek erg prettig. Therapieresistente patiënten hebben vaak nog maar weinig contactmomenten met psychiaters. Nu werden zij per taxi naar een hypermoderne MRI afdeling in Utrecht gebracht en daarna zagen ze in Den Haag drie weken dagelijks een arts die de TMS behandeling gaf. Aandacht en erkenning bevorderen genezing. Slotema publiceerde de resultaten in gerenommeerde tijdschriften, waaronder Biological Psychiatry. Natuurlijk hadden de psychiaters liever gezien dat de behandeling effectief is, want de lijdensdruk van de stemmen is enorm. Hoek: Een patiënt vertrouwde me ooit toe: dokter, ik zou mijn beide benen afstaan om ze niet meer te hoeven horen. Overigens heeft Slotema in een zogenaamde meta-analyse ook de effectiviteit voor de behan- ParnassiaBavo Academie 13

16 Interview deling van depressies onderzocht en daarvoor blijkt TMS wel een succesvolle interventie. Behoud en innovatie Een veelgehoorde kritiek is dat evidence based interventies sneller moeten worden opgenomen in de behandelpraktijk. Hoe vlot was dat bijvoorbeeld gegaan als de TMS behandeling wel effectief was gebleken? Hoek: Helaas is het zo, dat zelfs als een interventie aantoonbaar effectief is, het vaak nog erg lang duurt voor deze geïmplementeerd wordt. Dat geldt voor TMS bij depressie en zou dus waarschijnlijk ook het geval zijn geweest bij hallucinaties. Zorginnovaties zouden ook kunnen helpen om de verregaande bezuinigingen het hoofd te bieden. Minister Schippers (VWS) liet in haar zorgbegroting voor 2012 weten dat die zelfs noodzakelijk zijn om de ggz een fundamentele omslag te laten maken. Goede behandelingen moeten geen vroege dood sterven Terecht of niet, de zorg moet goedkoper en om met beperkte middelen toch de gewenste kwaliteit te kunnen blijven leveren, lijkt vernieuwing inderdaad onvermijdelijk. Hoek: Dat is soms lastig. Er zijn altijd mensen die de hakken in het zand zetten omdat ze het anders gewend zijn. En dat is van alle tijden, blijkt uit zijn herinnering: Als student leerde je dat een maagzweer het gevolg was van stress. Totdat Barry Marshall in 2005 winnaar van de Nobelprijs - ontdekte dat een maagzweer veroorzaakt wordt door de bacterie Helicobacter pylori. In eerste instantie geloofde niemand hem, want zijn idee ging faliekant tegen de heersende opvatting in. Radeloos, en niet gespeend van gevoel voor drama, besloot hij daarom om een maagsapmonster van een patiënt bij zichzelf in te brengen. Daarop kreeg hij zelf ook een maagzweer die hij verhielp met antibiotica. Nu pas stond zijn bevinding onomstotelijk vast. De hardnekkigheid van behoudzucht is van alle tijden. Vroeger geloofde men in de schizofrenogene moeder. Stel je voor dat je kind schizofrenie heeft, en dat jij daar dan als ouder ook nog de schuld van krijgt. Tien jaar nadat onderzoekers hadden vastgesteld dat de schizofrenogene moeder niet bestaat, bestudeerden we nog studieboeken waarin die misvatting standhield. Vernieuwingen vragen om tijd en draagvlak. Ook hoeven we volgens Hoek niet te verwachten dat de bezuinigingen een aandrijfkracht zijn voor innovatie. Het wakkert hier en daar de creativiteit aan, we moeten wel, maar uiteindelijk hebben ze waarschijnlijk eerder een remmende werking op de vooruitgang. Zelfredzaamheid Slotema stipt wat voorbeelden aan van ontwikkelingen in de psychiatrie: Er is meer aandacht voor het behandelen van ziektesymptomen in plaats van ziektebeelden. Zo hebben patiënten met schizofrenie ook cognitieve problemen, zoals moeite met aandacht en planning, die je afzonderlijk kan behandelen. Ook zelfredzaamheid is een speerpunt. Veel behandelaars zijn gewend om symptomen van ziekte te bestrijden, maar veel patiënten willen vooral graag beter in hun dagelijks leven kunnen functioneren. Daarom besteden we nu ook meer aandacht aan het vinden van werk of een andere dagbesteding en het aangaan van sociale contacten. Dergelijke activiteiten vergroten de levenskwaliteit. Ook preventie is een aandachtspunt, maar onderzoek daarnaar staat nog in de kinderschoenen. Zo is het bijvoorbeeld nog onbekend wat mensen extra kwetsbaar maakt voor een psychose. Op de korte termijn verwacht Hoek voor de klinische praktijk nog weinig van high tech 14

17 Onderzoek houdt je scherp interventies zoals fmri en deep brain stimulation (DBS). Het duurt wel even voordat onderzoek daarover uitsluitsel geeft en we daarmee de problemen van het brein kunnen ondervangen. Belangrijker is ook volgens Hoek dat wat wetenschappelijk is aangetoond snel in de behandelpraktijk wordt opgenomen. We moeten voorkomen dat goede, evidence based behandelingen een vroege dood sterven. Onderzoeksmentaliteit Nu Slotema gepromoveerd is, plegen de collega s veelvuldig overleg over de inhoud van de opleiding tot psychiater waar Slotema inmiddels zelf opleidingscoördinator is. Ook verzorgt ze de nieuwe cursus Wetenschappelijk onderzoek. Hoek is daarover zeer te spreken, want gepromoveerde behandelaren die ook onderwijs geven, brengen samenhang tussen opleiding en onderzoek, waardoor het onderzoek minder ver komt af te staan van de zorgpraktijk. Het belang van de wetenschap voor de psychiatrie is namelijk nog altijd groter dan door behandelaars in de zorgpraktijk erkend wordt, merken de collega s. Dat komt ook doordat artsen welbeschouwd geen wetenschappelijke achtergrond hebben. Geneeskunde is eerder een beroepsopleiding, je leert er een vak. Ook AIOS zijn vooral druk met diagnostiek en behandeling, ongeveer één op de tien lukt het de psychiateropleiding te combineren met promotieonderzoek. Voor het geven van evidence based behandelingen kunnen behandelaars zich ook beroepen op wetenschappelijke publicaties van anderen, zou je zeggen, maar daar kun je niet blind op vertrouwen, zegt Slotema: Met voldoende eigen onderzoekservaring heb je geleerd kritisch te zijn. Voor een behandelaar is dat belangrijk, want hoe weet je anders of een onderzoek goed is uitgevoerd en hoe interpreteer je de uitkomsten? Hoek licht toe met een voorbeeld: Clozapine is een antipsychoticum dat al heel lang op de markt is. Het is effectief; als ik psychotisch was, zou ik het willen hebben. Maar het wordt te weinig voorgeschreven omdat het bij minder dan één procent van de patiënten zorgt voor een tekort aan witte bloedcellen waardoor het afweermechanisme mogelijk te kort kan schieten bij de eerste de beste infectie. Geen dokter wil dat op zijn geweten hebben, maar ik vind: wanneer de medische situatie daarom vraagt, moet je die verantwoordelijkheid wel durven nemen, vooral omdat de kans op deze bijwerking zo klein is. Je kunt dergelijke beslissingen beter nemen als je geleerd hebt wetenschappelijk te denken en kansen op succesvolle behandeling af te wegen tegen mogelijke risico s. Onderzoekservaring helpt daarbij. Psychiater Hans Wijbrand Hoek werkt sinds 1995 als opleider psychiatrie bij Parnassia Bavo Groep in Den Haag. Hij is directeur van de Parnassia Bavo Academie en hoogleraar Psychiatrie bij de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Daarnaast heeft hij een aanstelling als bijzonder hoogleraar Epidemiologie aan Columbia University in New York. Karin Slotema is psychiater op de afdeling persoonlijkheidsstoornissen van PsyQ, onderdeel van Parnassia Bavo Groep. Daarnaast doet ze onderzoek en is ze opleidingscoördinator aan de Parnassia Bavo Academie. ParnassiaBavo Academie 15

18 Hoogleraren verbonden aan Parnassia Bavo Groep Wetenschappelijk onderzoek, de implementatie van nieuwe behandelmethoden en de opleiding van medewerkers dragen bij aan de kwaliteit van de zorg. Parnassia Bavo Groep hecht er daarom veel waarde aan. Eind 2011 waren er acht hoogleraren verbonden aan onze organisatie: 16

19 Prof. dr. M. (Mark) van der Gaag Bijzondere leerstoel Cognitieve gedragstherapie bij psychotische stoornissen Vrije Universiteit Amsterdam / EMGO Instituut, Afdeling Klinische Psychologie Prof. dr. A.M. (Bert) van Hemert Bijzondere leerstoel Epidemiologie van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) LUMC, Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Prof. dr. H.W. (Wijbrand) Hoek Bijzondere leerstoel Epidemiologie Columbia University New York / Mailman School of Public Health Leerstoel Psychiatrische epidemiologie Rijksuniversiteit Groningen / UMCG, Universitair Centrum Psychiatrie Prof. dr. E. (Erik) Hoencamp Bijzondere leerstoel Klinische psychopathologie Universiteit Leiden, FSW Klinische, Gezondheidsen Neuropsychologie Prof. dr. C.M.H. (Clemens) Hosman Bijzondere leerstoel Preventieve Geestelijke Gezondheidszorg Maastricht University, Health, Medicine and Life Sciences, Vakgroep Psychiatrie & Neuropsychologie Prof. dr. C.L. (Niels) Mulder Bijzondere leerstoel Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Erasmus Universiteit Rotterdam / Erasmus MC, Afdeling Psychiatrie Prof. dr. J. (Jaap) van Weeghel Bijzondere leerstoel Rehabilitatie en participatie van mensen met ernstige psychische stoornissen Tilburg University / Tranzo Prof. dr. J.R.L.M. (Judith) Wolf Leerstoel Maatschappelijke zorg UMC St. Radboud Nijmegen, Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde, Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg ParnassiaBavo Academie 17

20 Interview Meesterschap en innovatie in de zorg Pionieren in zorgontwikkeling Jaap van Weeghel, bijzonder hoogleraar Rehabilitatie en maatschappelijke participatie aan de Universiteit van Tilburg (UvT), en klinisch psycholoog Barbara Schaefer werken bij Dijk en Duin in Castricum al enige jaren samen aan Routine Outcome Monitoring (ROM). Deze werkwijze maakt de effectiviteit van de zorg inzichtelijk met behulp van vragenlijsten. Van Weeghel: De invoering van de ROM verloopt met vallen en opstaan. Het is pionieren. Dijk en Duin stelde Van Weeghel in 2006 aan om er de zorgontwikkeling op gang te brengen, vertelt hij. In 2008 kwam daar de opdracht bij om ook het wetenschappelijk onderzoek op poten te zetten. Dijk en Duin heeft geen lange onderzoekstraditie zoals bijvoorbeeld Parnassia en Bavo Europoort. Mijn opdracht was om een onderzoekstak op te zetten en zorginnovaties te introduceren, te beginnen bij de invoering van de ROM. De ROM maakt het mogelijk om routinematig het klachtenbeloop, dagelijks functioneren en de levenskwaliteit van patiënten te meten om zo de zorgkwaliteit inzichtelijk te maken, te evalueren en uiteindelijk ook te verbeteren. De hulpver lener vult aan het begin en einde van een behandeltraject samen met de patiënt één of enkele vragenlijsten in. Op landelijk niveau is het draagvlak voor de ROM groot. Vrijwel alle zorgpartijen hebben zich aan de invoering gecommitteerd, waaronder GGZ Nederland, de LPGGz, het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) (bron: GGZ Nederland). In 2011 moesten ggz-instellingen al van twintig procent van de patiënten een voor- en nameting leveren; in 2012 moet dat bij dertig procent van de patiënten het geval zijn. Hoe de behandelevaluaties eruit zien, bepalen de instellingen grotendeels zelf, maar de ROM-vragen moeten tenminste valide en vergelijkbaar zijn. In de klei In 2008 stelde Van Weeghel de klinisch psychologen Barbara Schaefer en Julia van den Berg (inmiddels werkzaam bij Parnassia Ouderen) aan om hem bij de ROM-invoering te helpen. Ook zij moesten in de opstartfase bedenken welke vragen de verschillende ROMS moesten bevatten; voor de jongeren, volwassenen en ouderen in zowel de kortdurende als langdurende zorg. Dat deden zij in onderlinge afstemming met Parnassia en Bavo Europoort: Er was toen zelfs nog geen infrastructuur voor onderzoek, alle professionals stonden met beide benen in de klei. We stonden voor de uitdaging Dijk en Duin onderzoeksminded te maken. Van Weeghel vroeg Barbara niet alleen omdat ze veel onderzoekservaring had, maar ook omdat ze enthousiasme uitstraalde. Hij schatte in dat zij het leuk zou vinden en ook zou volhouden om onderzoek te doen in een instituut, dicht op de praktijk. Van Weeghel: Barbara heeft, samen met de praktijk, een complete ROM-praktijk uit de grond getrokken. Daarvoor moet je gemotiveerd zijn om vanaf de basis te beginnen en die indruk maakte zij. 18

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie Een succesvolle psychotherapie voor diverse emotionele stoornissen en problemen Afdeling Psychiatrie en Medische Psychologie Wat is Cognitieve Gedragstherapie? Cognitieve gedragstherapie

Nadere informatie

De beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen

De beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen De beste zorg voor psychische en verslavingsproblemen 3 Parnassia Groep is specialist in geestelijke gezondheid Psychische klachten, een psychische stoornis of ziekte: ze kunnen iedereen treffen en ernstig

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz

Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Mark van der Gaag PhD Hoogleraar Klinische Psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam Hoofd Psychose Onderzoek, Parnassia, Den Haag 1 Wat is gedragstherapie

Nadere informatie

Grenzen verleggen 10E PHRENOS PSYCHOSECONGRES ZWOLLE, 13 NOVEMBER 2014

Grenzen verleggen 10E PHRENOS PSYCHOSECONGRES ZWOLLE, 13 NOVEMBER 2014 Grenzen verleggen 10 E PHRENOS PSYCHOSECONGRES ZWOLLE, 13 NOVEMBER 2014 Programma 09.00 Ontvangst en registratie 09.45 Opening door dagvoorzitter dr. R. Bruggeman, psychiater, Universitair Centrum Psychiatrie

Nadere informatie

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen

Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen Academische Werkplaats Ernstige Psychotische Aandoeningen 1 Inhoud 1. a. Missie en b. Geschiedenis 2. Wie zijn wij? 3. Wat gaan wij doen? a. Stadia en profiel b. Interventie onderzoek c. Onderwijs en opleiding

Nadere informatie

dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht

dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart - Ypsilon en onderzoekers trekken met elkaar op sinds die tijd Epidemiologische studies genetica

Nadere informatie

Een hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren

Een hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren Een hoogwaardige GGz in de vaart der volkeren Aart Schene Hoogleraar Psychiatrie Radboud umc, Nijmegen Artikelen Neurowetenschappen - 1973-2012 - 2010 2000 1990 Translational Research Basic Animal Research

Nadere informatie

Resource Group Project

Resource Group Project Resource Group Project F-ACT Congres Amsterdam 17 september 2015 Wat is een resource group? Een resouce group is een groep mensen die nauw betrokken zijn bij de informele zorg Cliënten krijgen meer regie

Nadere informatie

EEN GEDEELDE ONDERZOEKSAGENDA VOOR BIPOLAIRE STOORNISSEN DR. BARBARA REGEER ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM

EEN GEDEELDE ONDERZOEKSAGENDA VOOR BIPOLAIRE STOORNISSEN DR. BARBARA REGEER ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM EEN GEDEELDE ONDERZOEKSAGENDA VOOR BIPOLAIRE STOORNISSEN DR. BARBARA REGEER ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM PROGRAMMA Relatie onderzoek - praktijk Een gedeelde onderzoeksagenda Methoden Resultaten

Nadere informatie

Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid

Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid Onderzoek naar werkzaamheid schematherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis en alcoholafhankelijkheid presentatie ESPRi Symposium 26-11-2015 Michiel Boog, klinisch psycholoog, psychotherapeut Titel:

Nadere informatie

Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk. Bart Schrieken

Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk. Bart Schrieken Interapy Online Psychotherapie 10 jaar Onderzoek & Praktijk Bart Schrieken Presentatie Soorten e-mental health Onderzoek Voorbeelden praktijk Conclusies & aanbevelingen Online aanbod door GGZ in Nederland

Nadere informatie

Onderzoekslijn Sociale Psychiatrie ihkv ESPRi. Psychiatrie voor mensen die er niet om vragen. Een greep uit work in progress

Onderzoekslijn Sociale Psychiatrie ihkv ESPRi. Psychiatrie voor mensen die er niet om vragen. Een greep uit work in progress Onderzoekslijn Sociale Psychiatrie ihkv ESPRi Psychiatrie voor mensen die er niet om vragen Een greep uit work in progress Samenvatting Onderzoekslijn Sociale Psychiatrie (Interventie)onderzoek bij complexe

Nadere informatie

ROM in de ouderenpsychiatrie

ROM in de ouderenpsychiatrie Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie

Nadere informatie

Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen?

Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Beter geïntegreerd! Wat zeggen de richtlijnen? Richtlijnen Casus IDDT Richtlijnen, wat zeggen ze niet! Richtlijnen Dubbele Diagnose, Dubbele hulp (2003) British

Nadere informatie

NISPA en Radboud(umc) Let s get together. Let s get together: 15-10-2015. - medicine/psychiatry & addiction - Universitair Medisch Centrum

NISPA en Radboud(umc) Let s get together. Let s get together: 15-10-2015. - medicine/psychiatry & addiction - Universitair Medisch Centrum NISPA en Radboud(umc) Let s get together Disclosure belangen A.H. Schene (potentiële) belangenverstrengeling: geen prof. dr Aart H. Schene Afdeling Psychiatrie NISPA-dag, 15 oktober 2015 Let s get together:

Nadere informatie

Psychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf

Psychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf Psychologische zorg voor kinderen en jongeren De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren Samen werken aan jezelf Inhoud Belang psychologische zorg voor jeugd Psychologische

Nadere informatie

Routebeschrijving Auto Als u met de auto komt, neem dan vanaf de A28 afslag Assen- Zuid en volg de borden Wilhelminaziekenhuis of GGZ Drenthe.

Routebeschrijving Auto Als u met de auto komt, neem dan vanaf de A28 afslag Assen- Zuid en volg de borden Wilhelminaziekenhuis of GGZ Drenthe. Doelgroep Dit symposium is bedoeld voor psychiaters, arts-assistenten, onderzoekers, psychologen, verpleegkundigen, managers, beleidsmedewerkers en cliëntenraden van de noordelijke ggz-instellingen en

Nadere informatie

Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016

Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Kijken vanuit verwondering Verwondering van epidemioloog: Kwetsbaarheid normaal Angst Depressie Verslaving Psychose 40% lifetime experience Wederkerigheid

Nadere informatie

Samenvatting 21580_rietdijk F.indd :09

Samenvatting 21580_rietdijk F.indd :09 Samenvatting 21580_rietdijk F.indd 161 10-02-12 15:09 People at ultra high risk for psychosis Schizofrenie en aanverwante psychotische stoornissen hebben grote negatieve gevolgen voor het sociaal en psychisch

Nadere informatie

Implementatie van Individuele Plaatsing & Steun voor mensen met ernstige psychische aandoeningen

Implementatie van Individuele Plaatsing & Steun voor mensen met ernstige psychische aandoeningen Implementatie van Individuele Plaatsing & Steun voor mensen met ernstige psychische aandoeningen KCVG onderzoekers: M. Vukadin, F.G. Schaafsma, J.R. Anema Trimbos Instituut: H. Michon GGZ In geest - Actenz:

Nadere informatie

Behandeling informatie.

Behandeling informatie. Behandeling informatie. Bij een wachttijd langer dan een maand wordt de mogelijkheid geboden om door te verwijzen naar een andere GBGGZ- aanbieder. Psychologenpraktijk NK heeft nauwe contacten met een

Nadere informatie

GGz Centraal op het Voorjaarscongres 2015. Psychiatrie op maat

GGz Centraal op het Voorjaarscongres 2015. Psychiatrie op maat GGz Centraal op het Voorjaarscongres 2015 Psychiatrie op maat GGz Centraal op het Voorjaarscongres 2015 Psychiatrie op maat Wij behandelen, begeleiden en ondersteunen mensen met psychische problemen opdat

Nadere informatie

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)

SaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH) Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en

Nadere informatie

Individuele Plaatsing en Steun (IPS)

Individuele Plaatsing en Steun (IPS) Individuele Plaatsing en Steun (IPS) Groeicijfers in Nederland Jaap van Weeghel, Den Haag, 7 februari 2019 Kennis delen over herstel, behandeling en participatie bij ernstige psychische aandoeningen 22-2-2019

Nadere informatie

Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg

Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl

Nadere informatie

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Groep en UMCG ( en ) Inleiding

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Groep en UMCG ( en ) Inleiding Eetstoornissen Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Groep en UMCG (1985-1989 en 1995-2015) Inleiding Anorexia nervosa en boulimia nervosa zijn ernstige eetstoornissen waarvan het onduidelijk is

Nadere informatie

WHITEPAPER ONDERZOEK GGZ RIVIERDUINEN. rivierduinen.nl

WHITEPAPER ONDERZOEK GGZ RIVIERDUINEN. rivierduinen.nl WHITEPAPER ONDERZOEK GGZ RIVIERDUINEN rivierduinen.nl ONDERZOEK BIJ GGZ RIVIERDUINEN Wetenschappelijk onderzoek draagt bij aan de ontwikkeling van diagnostiek en behandeling. Jaarlijks stelt GGZ Rivierduinen

Nadere informatie

Verdiepingsstage Vroege Psychosen. Dorpsblik. informatie voor aios

Verdiepingsstage Vroege Psychosen. Dorpsblik. informatie voor aios Verdiepingsstage Vroege Psychosen Dorpsblik informatie voor aios Verdiepingsstage Vroege Psychosen Dorpsblik Hoe eerder mensen met een vroege psychose worden behandeld, hoe groter de kans op functioneel

Nadere informatie

Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema

Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen. Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Kennissynthese arbeid en psychische aandoeningen Dr. F.G.Schaafsma Dr. H. Michon Prof. dr. J.R. Anema Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA) Definitie consensus groep EPA¹ - Sprake van psychische stoornis

Nadere informatie

Preventieve GGZ van vroeg tot later

Preventieve GGZ van vroeg tot later Rob Giel Onderzoekcentrum Preventieve GGZ van vroeg tot later Locatie: Mediant Geestelijke Gezondheidszorg, Helmertheater Broekheurnering 1050, 7546 TA Enschede Datum:13-12-2016 Tijd: 13.00-16.50 uur Preventieve

Nadere informatie

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker

Nadere informatie

Van bevinding naar verbinding

Van bevinding naar verbinding Parnassia Academie Van bevinding naar verbinding Investeren in mentaal kapitaal Lopend onderzoek Parnassia Groep 2012-2013 Van bevinding naar verbinding Investeren in mentaal kapitaal Lopend onderzoek

Nadere informatie

Landelijke dag VMDB 18 maart Ontwikkelen en implementeren van Zorgstandaarden

Landelijke dag VMDB 18 maart Ontwikkelen en implementeren van Zorgstandaarden Landelijke dag VMDB 18 maart 2017 Ontwikkelen en implementeren van Zorgstandaarden Bestuurlijk akkoord Netwerk Kwaliteitsontwikkeling Het Netwerk Het netwerk is een samenwerkingsverband waarin partijen

Nadere informatie

Innovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek. Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest

Innovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek. Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest Innovaties voor Amsterdammers met GGZ problematiek Prof.dr. J.H. Smit jh.smit@ggzingeest Directeur Onderzoek & Innovatie GGZ Ingeest Afdeling Psychiatrie Vumc Psychiatrie in getallen: wereldwijd in 2010

Nadere informatie

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker

Nadere informatie

Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch

Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch Post-hbo opleiding cognitief gedragstherapeutisch werker Volwassenen en ouderen mensenkennis Van onze klinisch psycholoog heb ik een groep cliënten overgenomen, bij wie ik de instrumenten uit de opleiding

Nadere informatie

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial

Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari

Nadere informatie

KWALITEITSONTWIKKELING GGZ

KWALITEITSONTWIKKELING GGZ KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Kwalitatief goede zorg tegen aanvaardbare kosten Door Sebastiaan Baan Korte uitleg animatie: https://youtu.be/dl6n5hix2d Y 2 NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGZ Landelijk Platform

Nadere informatie

TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009.

TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. TRANSMURAAL PROTOCOL PSYCHIATRIE Herziene versie mei/juni 2009. Werkafspraken De afdeling psychiatrie, gevestigd in het Academisch Psychiatrisch Centrum van het AMC, kent 4 zorglijnen: 1. Acute zorg 2.

Nadere informatie

Pub u l b ic i at a i t e i s

Pub u l b ic i at a i t e i s Internationale publicaties (Peer ( Peer-reviewed reviewed journal articles) Castelein S, Gaag M van der, Bruggeman R, Busschbach JT van, Wiersma, D. Empowerment in People with Psychotic Disorders: A Comparison

Nadere informatie

Zorgstandaard. Problematisch Alcoholgebruik & Alcoholverslaving

Zorgstandaard. Problematisch Alcoholgebruik & Alcoholverslaving Zorgstandaard Problematisch Alcoholgebruik & Alcoholverslaving WORKSHOP - inleiding, dr. Peter Greeven, klinisch-psycholoog, lid werkgroep Zorgstandaarden, bestuurslid NIP - vervolg, Marcella Mulder, teamleider

Nadere informatie

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht

Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,

Nadere informatie

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Bavo Groep (1985-1989 en 1995-2013) Inleiding

Eetstoornissen. Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Bavo Groep (1985-1989 en 1995-2013) Inleiding Eetstoornissen Rubriekhouder: Prof. dr. H.W. Hoek, Parnassia Bavo Groep (1985-1989 en 1995-2013) Inleiding Anorexia nervosa en boulimia nervosa zijn ernstige eetstoornissen waarvan het onduidelijk is of

Nadere informatie

Buitengewoon Delta. algemene informatie

Buitengewoon Delta. algemene informatie Buitengewoon Delta algemene informatie Buitengewoon Delta Delta Psychiatrisch Centrum is gespecialiseerd in diagnostiek, behandeling en begeleiding van mensen met een psychische of psychiatrische aandoening.

Nadere informatie

De zorgvignetten EPA nader onderzocht Met data uit meerdere patiëntgebonden regionale registratiebronnen

De zorgvignetten EPA nader onderzocht Met data uit meerdere patiëntgebonden regionale registratiebronnen De zorgvignetten EPA nader onderzocht Met data uit meerdere patiëntgebonden regionale registratiebronnen Wilma Swildens (Altrecht) Jan Theunissen (GGZinGeest/Vumc) Gerard de Valk (Altrecht) De zorgvignetten

Nadere informatie

Welkom op de informatiebijeenkomst over ROM ggz

Welkom op de informatiebijeenkomst over ROM ggz Welkom op de informatiebijeenkomst over ROM ggz Programma 10.00 uur Welkom Steven Makkink, LPGGz 10.15 uur Wat is ROM? Chris Nas, GGZ Nederland 10.30 uur Praktijkvoorbeeld Barbara Schaefer, Dijk en Duin

Nadere informatie

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,

Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling

Nadere informatie

Traumagerichte CGt versus EMDR na stabilisatie voor de behandeling van PTSS na misbruik in de jeugd: pilot data. Paul Emmelkamp

Traumagerichte CGt versus EMDR na stabilisatie voor de behandeling van PTSS na misbruik in de jeugd: pilot data. Paul Emmelkamp Traumagerichte CGt versus EMDR na stabilisatie voor de behandeling van PTSS na misbruik in de jeugd: pilot data Ingrid Wigard Thomas Ehring Paul Emmelkamp Achtergrond Samenwerking PsyQ met Universiteit

Nadere informatie

Met elkaar in gesprek over kwaliteitsverbetering en hoogspecialistische ggz. Door Ralph Kupka en Sebastiaan Baan

Met elkaar in gesprek over kwaliteitsverbetering en hoogspecialistische ggz. Door Ralph Kupka en Sebastiaan Baan Met elkaar in gesprek over kwaliteitsverbetering en hoogspecialistische ggz Door Ralph Kupka en Sebastiaan Baan Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGZ Sebastiaan Baan Netwerk LPGGz NIP NVvP Nederlands Huisartsen

Nadere informatie

De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)

De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Improving Mental Health by Sharing Knowledge De behandeling van chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Annemein Kemps, Henny Sinnema VGCT najaarscongres 2013 INHOUD

Nadere informatie

11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart

11-10-2014. Ypsilon 30 jaar. Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart Ypsilon 30 jaar Schizofrenie onderzoek staat in Nederland nu 20 jaar op de kaart dr. Wiepke Cahn UMCUtrecht - Ypsilon en onderzoekers trekken sinds die tijd met elkaar op Wat hebben we gezamenlijk bereikt!

Nadere informatie

Factsheet Fivoor 2017

Factsheet Fivoor 2017 Factsheet Fivoor 2017 Fivoor is het samenwerkingsverband van Palier (onderdeel van de Parnassia Groep), Aventurijn (onderdeel Altrecht GGZ) en FPC de Kijvelanden. Ook FPC Gent maakt deel uit van Fivoor.

Nadere informatie

Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel

Nadere informatie

Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen

Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Motivatie en mogelijkheden van moeilijke mensen Redactie: Arno van Dam en Niels Mulder Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008 Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum,

Nadere informatie

Verslaving en comorbiditeit

Verslaving en comorbiditeit Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,

Nadere informatie

Van praktijk naar wetenschap naar praktijk

Van praktijk naar wetenschap naar praktijk 15-11-2013 Van praktijk naar wetenschap naar praktijk de UKON methode Debby Gerritsen Senior onderzoeker UKON UKON: samenwerken in zorg en wetenschap Stimuleren van wetenschappelijk onderzoek Organiseren

Nadere informatie

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer

Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke

Nadere informatie

INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ

INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ INDIGO HET ANTWOORD OP DE BASIS GGZ Inhoudsopgave Indigo Brabant 2 Wat is de Basis GGZ? 2 Wat kan Indigo mij bieden? 4 1. POH-GGZ 2. Generalistische Basis GGZ Specialistische GGZ 7 Heeft u vragen? 7 Contact

Nadere informatie

Dr. C. Slofstra, Lentis

Dr. C. Slofstra, Lentis Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Sponsoring of onderzoeksgeld Bedrijfsnamen Menzis Gemeente Groningen Christien Slofstra Hoe zorg je voor een sterk herstelondersteunend netwerk

Nadere informatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis

Nadere informatie

Wat biedt Fivoor? Voor wie? Wat is het resultaat? Wat betekent Fivoor?

Wat biedt Fivoor? Voor wie? Wat is het resultaat? Wat betekent Fivoor? Factsheet is de fusieorganisatie van Palier (onderdeel van de Parnassia Groep), Aventurijn (onderdeel Altrecht GGZ) en FPC de Kijvelanden. Ook FPC Gent en FPC Antwerpen maken deel uit van. = + + Wat biedt?

Nadere informatie

Het model. Teamwerk. Critical Time Intervention Ontwikkelingen ontwikkelen. Critical Time Intervention Maak de verbinding met de zorg en de sameneving

Het model. Teamwerk. Critical Time Intervention Ontwikkelingen ontwikkelen. Critical Time Intervention Maak de verbinding met de zorg en de sameneving Critical Time Intervention Ontwikkelingen ontwikkelen Bert van Hemert Teamwerk Columbia University Elie Valencia Dan Herman Helga Saez Sally Connover Ezra Susser Parnassia Bavo Groep Diede Schols Wijbrand

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie

Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 3 Cognitieve gedragstherapie Een effectieve psychotherapie In deze brochure kunt u lezen

Nadere informatie

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014

Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Je bent alleen maar verslaafd! Wim van Loon, Psychiater. 10 februari 2014 Comorbiditeit: Voorkomen van verschillende stoornissen bij 1 persoon. Dubbele diagnose: Verslaving (afhankelijkheid en misbruik

Nadere informatie

Post-hbo opleiding bemoeizorg. Ik vond alle docenten top! Veel passie voor het werk, dit stralen ze uit naar de groep. evaluatie deelnemer

Post-hbo opleiding bemoeizorg. Ik vond alle docenten top! Veel passie voor het werk, dit stralen ze uit naar de groep. evaluatie deelnemer mensenkennis Post-hbo opleiding bemoeizorg Ik vond alle docenten top! Veel passie voor het werk, dit stralen ze uit naar de groep. evaluatie deelnemer Bemoeizorg Hulpverleners in de bemoeizorg hebben te

Nadere informatie

Terugvalpreventie bij anorexia nervosa

Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Terugvalpreventie bij anorexia nervosa Tamara Berends, Verpleegkundig Specialist GGZ Altrecht Eetstoornissen Rintveld Lectoraat Zorg & Innovatie in de Psychiatrie Utrecht Research Group Eating disorders

Nadere informatie

6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134

6 Forensische aspecten Aandachtspunten 134 Noten 134 Inhoud Voorwoord Hoofdstuk 1 Psychiatrische stoornis en diagnostiek 13 1 Inleiding 13 2 Psychiatrische ziekte 13 3 De psychische functies 16 4 Doelen en onderdelen psychiatrische diagnostiek 17 5 Diagnose

Nadere informatie

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%

Nadere informatie

Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ

Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ Generalistische Basis GGZ en Specialistische GGZ Informatie voor huisartsen Organisatie voor geestelijke gezondheidszorg GGZ Rivierduinen biedt vele vormen van geestelijke gezondheidszorg voor alle leeftijden;

Nadere informatie

Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010)

Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) AH 740 2010Z13219 Antwoord van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten-Hyllner (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 9 december 2010) 1 Bent u bekend met nieuw onderzoek van Michigan State University

Nadere informatie

Samenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote

Nadere informatie

Dinsdag 1 november 2011

Dinsdag 1 november 2011 Congres Dinsdag 1 november 2011 09.00-17.00 uur, Golden Tulip Doorwerth Met posterpresentaties van recent en lopend onderzoek naar autisme. Er is een wetenschapsprijs voor jong onderzoekstalent! Abstracts

Nadere informatie

Dynamisch overzicht GGZ 2019

Dynamisch overzicht GGZ 2019 Dynamisch overzicht GGZ 2019 131118SVB Dynamisch overzicht GGZ januari 2019 Inleiding In dit dynamisch overzicht wil National Academic meer duidelijkheid geven over interventies, die binnen de curatieve

Nadere informatie

EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN

EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN EVIDENCE BASED WERKEN MET E-HEALTH: BIJ ELKE CLIËNT? PROF. DR. ANNEMIEKE VAN STRATEN 2 Hoogleraar Klinische Psychologie VU POH- GGZ in huisartsenpraktijk 3 E-health Wat bedoel ik daarmee? 4 Uitgangspunt:

Nadere informatie

25% DSM5 & Zorgvraagzwaarte. 3.5% in ggz. Creëer markt 3.5% 20.5% 3.5% Explosie in ggz. 2004: Wachtlijstenproblematiek. 2004: Wachtlijstenproblematiek

25% DSM5 & Zorgvraagzwaarte. 3.5% in ggz. Creëer markt 3.5% 20.5% 3.5% Explosie in ggz. 2004: Wachtlijstenproblematiek. 2004: Wachtlijstenproblematiek Systeemwereld van de zorg DSM & I Zorgvraagzwaarte NVGZP, --0 Risicomanagement Belangenbehartiging Organisatie GGZ Professionele taal / concepten Zorgbehoeften patiënt 00: Wachtlijstenproblematiek Gezondheid:

Nadere informatie

Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg

Screening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit

Nadere informatie

Behandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring

Behandeling van verslaving en comorbiditeit. de Noord Nederlandse ervaring Behandeling van verslaving en comorbiditeit de Noord Nederlandse ervaring Gent 14 nov2014 Primaire problematiek naar voorkomen in bevolking en % in behandeling 1 Setting van hulp in VZ VNN 34 ambulante

Nadere informatie

Factsheet Fivoor 2016

Factsheet Fivoor 2016 Factsheet Fivoor 2016 Fivoor is het samenwerkingsverband van Palier (onderdeel van de Parnassia Groep), Aventurijn (onderdeel Altrecht GGZ) en FPC de Kijvelanden. Ook FPC Gent maakt deel uit van Fivoor.

Nadere informatie

De SUPPORT Coach. een smartphone app die ondersteuning biedt na ingrijpende gebeurtenissen. Christianne van der Meer, MSc

De SUPPORT Coach. een smartphone app die ondersteuning biedt na ingrijpende gebeurtenissen. Christianne van der Meer, MSc De SUPPORT Coach een smartphone app die ondersteuning biedt na ingrijpende gebeurtenissen Christianne van der Meer, MSc Anne Bakker, PhD Saleha Tariq, MSc Susanne van Buschbach, MSc Anne Holmersma, MSc

Nadere informatie

Opleiden voor Public Health. Prof dr Gerhard Zielhuis Epidemiologie, UMC St Radboud

Opleiden voor Public Health. Prof dr Gerhard Zielhuis Epidemiologie, UMC St Radboud Opleiden voor Public Health Prof dr Gerhard Zielhuis Epidemiologie, UMC St Radboud Public Health = alles wat we doen om de volksgezondheid te verbeteren Cellen > individuen -> maatschappij Preventie Effectiviteit

Nadere informatie

Behandeling van ouderen in de eerste lijn

Behandeling van ouderen in de eerste lijn Behandeling van ouderen in de eerste lijn Lucinda Meihuizen, GZ psycholoog Bestuurslid sectie ouderenpsychologen NIP Zorgpartners Midden-Holland en Samenwerkende psychologen Alphen a/d Rijn Agenda workshop

Nadere informatie

emental health bij depressie

emental health bij depressie INFORMATIEDAG DEPRESSIE UTRECHT, 12 APRIL 2014 emental health bij depressie Dr. Tara Donker, GZ-Psycholoog t.donker@vu.nl Klinische Psychologie OVERZICHT Wat is emental health? Geschiedenis van emental

Nadere informatie

Ambulante behandeling

Ambulante behandeling Ambulante behandeling Ouderen Ambulante behandeling Mondriaan Ouderen geeft behandeling aan mensen met psychische en psychiatrische problemen vanaf de derde levensfase. Mondriaan Ouderen heeft verschillende

Nadere informatie

Psychiatrie. De Stemmenpolikliniek

Psychiatrie. De Stemmenpolikliniek Psychiatrie De Stemmenpolikliniek Inhoud Inleiding 0 Stemmen horen 0 Klachten en symptomen 0 Oorzaken De behandeling 0 Doel 0 Voor wie 0 Tijdsduur 0 De inhoud van de behandeling 0 Coping-training 0 Psycho-educatie

Nadere informatie

Dynamisch overzicht GGZ

Dynamisch overzicht GGZ 180817SVB Dynamisch overzicht GGZ 2017 Dynamisch overzicht GGZ juni 2017 Inleiding In dit dynamische overzicht vindt u terug of interventies binnen de curatieve geestelijke gezondheid wel of niet vallen

Nadere informatie

Dynamisch overzicht GGZ juni Inleiding. Dynamisch

Dynamisch overzicht GGZ juni Inleiding. Dynamisch Dynamisch overzicht GGZ juni 2017 Inleiding In dit dynamisch overzicht wil cvgz meer duidelijkheid geven over interventies, die binnen de curatieve geestelijke gezondheid verleend worden, wel of niet vallen

Nadere informatie

Ontmoetingsochtend. Doorontwikkeling productstructuur GGZ

Ontmoetingsochtend. Doorontwikkeling productstructuur GGZ Ontmoetingsochtend Doorontwikkeling productstructuur GGZ Agenda Tijdsindicatie Onderwerp 9:00 uur 9.20 uur Kennismaking en doel van bijeenkomst 9:20 uur 10:00 uur Terugblik van: Doelen doorontwikkeling

Nadere informatie

Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen

Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn. Het zijn net gewone mensen Begeleiding van chronisch psychiatrische patiënten (EPA) in de 1e lijn Het zijn net gewone mensen Voorstellen Julia Machielsen (POH-GGZ/verpleegkundig specialist GGZ) Ingrid Houtman (Huisarts/Kaderarts

Nadere informatie

Illness Management & Recovery Ervaringen met de modelgetrouwe implementatie van IMR

Illness Management & Recovery Ervaringen met de modelgetrouwe implementatie van IMR Illness Management & Recovery Ervaringen met de modelgetrouwe implementatie van IMR GGZ Groep Europoort Trimbos-instituut instituut 9 september 2005 Bronnen Evidence-based practice implementation resource

Nadere informatie

Van Richtlijn naar Individu. Wim Veling, UMCG

Van Richtlijn naar Individu. Wim Veling, UMCG Van Richtlijn naar Individu Wim Veling, UMCG Disclosure Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven: Geen. Overig: voorzitter Werkgroep Zorgstandaard Psychose

Nadere informatie

Samen beslissen (SDM) moet altijd

Samen beslissen (SDM) moet altijd Samen beslissen (SDM) moet altijd Kiezen voor Pillen en/of Praten bij Depressie en Angststoornissen Behandelvoorkeuren en Keuzes van Patiënten en Behandelaren Sumayah Rodenburg Vandenbussche Disclosure

Nadere informatie

De begeleiding bij chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie)

De begeleiding bij chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Improving Mental Health by Sharing Knowledge De begeleiding bij chronische angst en depressie (resultaten van de ZemCAD studie) Jan Spijker, Maringa de Weerd, Henny Sinnema, Bauke Koekkoek, Ton van Balkom,

Nadere informatie

Dynamisch overzicht. Psychologische interventies GGZ. Dynamisch overzicht psychologische interventies GGZ 2016 Pagina 1

Dynamisch overzicht. Psychologische interventies GGZ. Dynamisch overzicht psychologische interventies GGZ 2016 Pagina 1 Dynamisch overzicht Psychologische interventies GGZ Dynamisch overzicht psychologische interventies GGZ 2016 Pagina 1 Dynamisch overzicht psychologische interventies GGZ U heeft een Basisverzekering bij

Nadere informatie

Debby Gerritsen. Kaf van Koren weten wat werkt

Debby Gerritsen. Kaf van Koren weten wat werkt Debby Gerritsen Kaf van Koren weten wat werkt Doelen UKON 1) Kennis ontwikkelen (=onderzoek) 2) Deze kennis delen en vertalen in praktische producten voor deskundigheidsbevordering (=onderwijs en opleiding)

Nadere informatie

CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS

CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS CURRICULUM VITAE LIST OF PUBLICATIONS Curriculum Vitae Curriculum Vitae Barbara Wilhelmina Cornelia Zwirs werd geboren op 3 oktober 1977 in Alphen aan den Rijn. Daar behaalde zij in 1995 haar Gymnasiumdiploma

Nadere informatie

Over de toekomst van de psychiatrische diagnostiek

Over de toekomst van de psychiatrische diagnostiek Over de toekomst van de psychiatrische diagnostiek Wetenschappelijk symposium ter gelegenheid van het afscheid van prof. dr. Michiel W. Hengeveld als afdelingshoofd psychiatrie bij het Erasmus MC Rotterdam

Nadere informatie