Uitwisseling België-Nederland m.b.t. kinderen met niet-aangeboren hersenletsel op

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Uitwisseling België-Nederland m.b.t. kinderen met niet-aangeboren hersenletsel op 30-09-2011"

Transcriptie

1 Uitwisseling België-Nederland m.b.t. kinderen met niet-aangeboren hersenletsel op Verslag van de middagdiscussies Thema: begeleidingsmethodieken (1) Aangebracht en ingeleid door: Dries Cautreels Methodiek versus individu-, belevings- en verwerkingsgericht begeleiden. Anders verwoord: pluspunten (veiligheid voor begeleiding?) van een methodiek versus risico op het (daardoor) onderkennen van eigen perspectief en zorgvragen. Bespreking: Methodiek moet men beschouwen als een houvast. Maar kan het ook een valkuil zijn? Over welke methodiek gaat het hier concreet? Het is afhankelijk van de methodiek zelf. Niet alle methodieken zijn vergelijkbaar. Eigen weg (inkijkexemplaar aanwezig op de ontmoetingsdag) is een voorbeeld van een goede methodiek. Geen enkele methodiek is af. Veel hangt af van hoe men een methodiek toepast. Je moet een methodiek ook als een kapstok blijven zien. Hoe vaker men met (verschillende) methodieken werkt, hoe ervarener men wordt bij het juist toepassen van de methodieken. Bij iedere methodiek blijft de vertrekbasis de persoon zelf, en de individuele vraag / wens / mogelijkheden van de persoon. Wat het gebruik van methodieken betreft, onderscheidt NAH zich van andere domeinen doordat het om een langdurigere toepassing van de methodieken vraagt. Bij het gebruik van een methodiek die voor een ruimere doelgroep ontwikkeld is, moet aandacht zijn voor de specifieke doelgroep waarvoor het wordt ingezet. Wij stellen het individu op de eerste plaats en dan bekijken wij welke methodiek of methodieken hier als een hulpmiddel kunnen gebruikt worden. Een gedeelde visie (binnen gezinscontext) is ook belangrijk en bepalend voor het welslagen van een methodiek. De percepties en verwachtingen van de kinderen / jongeren enerzijds en de ouders anderzijds zijn vaak verschillend. Ze hebben een verschillende kijk op het gegeven. Het is heel belangrijk dat er voldoende afstemming is tussen de kinderen en hun ouders over deze aspecten. Soms zit je vast in methodieken die je al langer gebruikt. Het is goed om ook wel eens andere methodieken die andere voorzieningen gebruiken te leren kennen en eventueel uit te proberen. Eén zaligmakende methodiek bestaat niet. Niet de methodiek maar de beleving van de cliënt (kindgericht of gezinsgericht) moet centraal worden gesteld. Je moet creatief blijven denken en handelen. Er bestaan verschillende basismethodieken en behandelmethodieken. Methodieken moeten ook in teamverband op regelmatige basis besproken worden. Toolkit (Vilans, Nederland) is ook een nuttig instrument.

2 Thema: begeleidingsmethodieken (2) Aangebracht en ingeleid door Marie-Claire Rooryck Om tot een zorgvraag en zorgplan te komen hanteren wij in Dominique Savio Gits (onderwijs en MPI Medisch Pedagogisch Instituut, Vlaanderen) een model waarin volgende gebieden aan bod komen: 1. De context 2. De jongere vroeger 3. Hoe de toestand nu is? Neuropsychologische letsels de informatie van verschillende paramedische diensten, de observaties in klas en leefgroep worden bij elkaar gelegd. 4. Toekomst: hoe kan voor deze jongere, met deze mogelijkheden terug aan een perspectief gewerkt worden? Toelichting en bespreking: Vroeger: Over-Hoop is een lotgenotenvereniging (in Vlaanderen). Het uitwisselen van ervaringen in zulke verenigingen is een methodiek om met de context te werken. De context betrekken: op dag 1 van de opname of start van de begeleiding de tijd nemen voor een uitgebreid gesprek met de ouders. Hoe was het kind vroeger? Ouders bevragen (methode Hooi op je vork); NAH versterkt vaak gedrag of kenmerken die vroeger ook al aanwezig waren. Ouderbegeleiding is ook belangrijk in de chronische fase; NAH krijg je niet alleen. Het gezinssysteem raakt uit evenwicht, er is een rouw- en emotioneel verwerkingsproces. Verschillende kinderen in een gezin vragen om verschillende opvoedingsstijlen. Je kan een kind niet begeleiden zonder de ondersteuning van de ouders. Nu: We beschikken over veel ziekenhuis- en revalidatie-informatie. We moeten ook eigen informatie verzamelen; hiervoor gebruiken we een checklist gebaseerd op het boek Kopzorgen na hersentrauma van Carla Michiels en Kurt Beeckman. In Nederland heeft Vilans een gelijkaardige checklist ontwikkeld. De checklist wordt verspreid bij de medewerkers die met de jongeren werken. Zo krijgen we een veelheid aan informatie over het hele dag-gebeuren van verschillende informanten. Later: Mensen weten nog zo vaak niet waar ze terecht kunnen voor hulp en ondersteuning, en voor welke ondersteuningsmaatregelen ze in aanmerking komen. Ouders moeten vanaf het begin geïnformeerd worden over ondersteuningsmogelijkheden naar de toekomst toe.

3 Thema: Screening en diagnostiek (1) Aangebracht en ingeleid door: Erik Hermans Vanwege het ontwikkelingsperspectief moet screening en diagnostiek bij kinderen niet eenmalig zijn maar een continue. Hoe geven we daar vorm aan? Bespreking: Is het zinvol om met het oog op het ontwikkelingsperspectief opnieuw screening en diagnostiek te doen? Indien ja, hoe moeten wij dat dat doen? In Canada bestaan er clinics om het hele netwerk te informeren over NAH. De kinderen (en hun gezinnen) worden dan 4 jaar gevolgd. In Nederland bestaan er teams ( casemanagers ) die dit opvolgen. Ze hanteren wel een aantal criteria: Ziekenhuis of poliklinische opname, plus ingeschat als risicovol. De opvolgingsperiode varieert tussen 6, 12 en 52 weken. Daarna enkel bij de cruciale momenten in de ontwikkeling. De bedoeling is dat iedereen die met een hersenletsel op een SEH (Spoedeisende hulp, Nederland) binnenkomt, automatisch aangemeld wordt bij Brein Support en ook een informatiefolder (voor ouders) meekrijgt. Patiënt wordt dan 1 jaar opgevolgd en als na een jaar blijkt dat alles in orde is, wordt het opvolgingsprogramma stopgezet. In Pulderbos (Vlaanderen) voorzien ze een screeningsweek (EEG, gedrag, soc ). Bedoeling is dat er op het einde van de week een gefundeerd advies per kind geformuleerd wordt zodat het kind gepaste hulp kan krijgen in de eigen omgeving. Zowel in België als in Nederland zijn er ook initiatieven die proberen de relevante netwerken rond de tafel te krijgen om informatie uit te wisselen. In veel gevallen zoeken de mensen pas hulp als de situatie ontploft en niet meer onder controle is. Daarom is het belangrijk om werk te maken van de preventie. In Gent heeft men de ervaring dat dit probleem (uit de hand gelopen situaties) zich vooral bij mensen met licht hersenletsel voordoet, minder bij mensen met matig tot ernstig hersenletsel. Mensen met licht hersenletsel worden na 24 uur ontslagen uit het ziekenhuis, als er later problemen opduiken, vinden ze dan de weg niet meer terug. Is het dan nuttig om een folder mee te geven aan deze mensen (ouders)? In zo n situatie zijn de ouders zo blij dat hun kind al naar huis mag (want de arts heeft het gezegd ) dat ze op dat moment niet stil kunnen / willen staan bij de mogelijke lange termijngevolgen. Het zou een goed idee zijn als de artsen de ouders zouden informeren over mogelijke problemen bij transitiemomenten in het leven van het kind, maar niet alle artsen vinden dit blijkbaar nuttig. Er is nood aan hulp en doorverwijzing naar de juiste circuits. Wat is de leeftijdsondergrens voor een kind met NAH om alsnog als een kind met aangeboren hersenletsel erkend te worden? In België is dat vanaf 2 jaar, in Nederland is dat vanaf 1 jaar. Pulderbos: Het is belangrijk om patiënten (hun ouders) op weg te helpen want eens ze de weg gevonden hebben, zetten ze zelf de eerste stap wanneer er nieuwe problemen opduiken.

4 Thema: screening en diagnostiek (2) Aangebracht en ingeleid door: Marjan Hurkmans Hoe kan de signalering van lichte hersenletsels binnen de ziekenhuizen verbeterd worden? Dit vraagt samenwerking tussen kinderartsen en neurologen en allereerst moet het probleem (h)erkend worden door deze specialisten. "Je kan het pas hebben over screening en diagnostiek als neurologen en kinderartsen hierin samenwerken" Bespreking Je kunt pas screenen en diagnosticeren als neurologen en kinderartsen samenwerken. Je hebt de kinderarts nodig om zicht te krijgen op de totaliteit van het kind en zijn context. Je hebt een (kinder-)neuroloog nodig om zicht te krijgen op het hoofdje. In Vlaanderen zijn er bovendien niet voldoende kinderneurologen. Kinderneurologen moet je intensief en continu sensibiliseren. Dit doe je best op casusniveau en door heel concreet te werken. Je gaat als het ware met het kind in de hand naar de kinderneuroloog. Een mild hersenletsel waar niet direct revalidatie nodig is, blijft een moeilijk gegeven. Kan de huisarts hier een rol in opnemen? Kan een pediater casemanager zijn om het traject op te volgen? In Nederland bestaan er opvolgprogramma s. In Vlaanderen wordt het trauma geregistreerd bij opname via spoed. De organisatiestructuren in Nederland maken dat de huisartsen moeilijk collectief te bereiken zijn; dit bemoeilijkt de sensibilisering van de huisartsen. In Vlaanderen kunnen huisartsen gemakkelijker collectief bereikt worden voor de sensibiliseringsacties. In Nederland zijn er meldpunten voor NAH. In Vlaanderen is er een trajectboekje maar dit is niet altijd even gemakkelijk om te hanteren.

5 Thema: gezinsproblematiek (1) Aangebracht en ingeleid door: Erik Hermans Als een thuiswonend kind NAH heeft, loopt het hele gezin risico op morbiditeit en moet zonodig deskundige hulp worden geboden Bespreking: Doorstroming van kinderen met NAH naar thuisbegeleiding loopt moeilijk. Vaak is er wel een eerste kennismaking met gezinnen in revalidatiecentrum, maar daarna valt het contact stil. Pas wanneer de boel ontploft, komen ze opnieuw aankloppen. Thuisbegeleiding HANAH (Vlaanderen): na het ontslag van het revalidatiecentrum nemen wij 1 keer per maand contact op met het gezin, maar zelfs dat wordt door de gezinnen als zwaar ervaren. Het al dan niet kennen van de sector speelt ook een rol. De ouders die de sector kennen, durven sneller contact op te nemen. Elk gezin vraagt een andere manier van ondersteuning: de wijze / manier waarop contact wordt gelegd, de frequentie van contact - Wanneer stopt de nood aan ondersteuning? - 1 ste fase: ondersteuning bij eerste contact van alle relevante diensten (verzekeraars ) - Bij chronische fases: nood aan ondersteuning duikt opnieuw op Methodieken: Nederland: heeft 2 documenten (methodieken) te bieden. Vlaanderen: heeft geen uniform document. Elke sector heeft zijn eigen methodiek. Men werkt heel vraaggericht, er wordt eerst gekeken naar het individu / gezin en pas dan wordt gezocht naar de best passende methodiek. Een belangrijke kwestie / vraag bij verkeersslachtoffers is het omgaan met journalisten / media. Hoe moeten ze daar best mee omgaan? Hoe leer je ze dat? ± 17 jarigen vormen de belangrijkste groep.

6 Thema: gezinsproblematiek (2) Aangebracht en ingeleid door: Joke Schepers De impact van NAH op alle gezinsleden en de verschuiving in de gezinsrelaties. De meeste aandacht en energie gaan naar het kind met NAH. De andere kinderen verzwijgen problemen omdat de ouders al veel zorgen hebben. Andere kinderen voelen zich verantwoordelijk voor hun zus / broer met NAH. Ze passen de eigen toekomstplannen aan. Bespreking In Nederland worden gezins- en systeemtherapeuten ingeschakeld. Het is belangrijk om onpartijdig [contextuele therapie] te zijn en niet enkel aandacht te hebben voor het kind met NAH. Wat kan en wil het gezin zelf (draagkracht en draaglast)? De begeleiding van het systeem [systeemtherapie] vraagt om een heel open houding van alle partijen in hun interacties. Tip: het opmaken van een genogram: - Je krijgt zicht op rollen en posities. - Je krijgt zicht op de belasting op elk lid van het systeem. - Er is een zekere handelingsmacht nodig die moet passen bij het kind-zijn. Het is ook belangrijk dat niet alles geproblematiseerd wordt. Een genuanceerde blik op deze systemen is noodzakelijk. Wel is het belangrijk dat hulpverleners in staat zijn om alarmsignalen van het systeem op te vangen. Begeleiden van zulke systemen is een heel lang proces. Het vraagt veel tijd, geduld en wederzijds vertrouwen.

7 Thema: onderwijs (1) Aangebracht en ingeleid door: Gery Smans Reflecties op volgende discussievragen aan de hand van een zeer korte casus van een kind met specifieke geheugenproblemen (casus Katrijn): 1. Hoever moet of kan een school gaan in de aanpassingen of tegemoetkomingen voor een leerling met NAH? 2. Op welke manier kunnen we inschatten wat de draagkracht kan zijn voor een school? 3. Hoe kunnen we op elk moment van het traject in kaart brengen welke ondersteuning de leerkrachten nodig hebben? 4. Kan, en onder welke voorwaarden / op welke manier, inclusie een optie zijn voor leerlingen met NAH, of hebben zij sowieso nood aan een eigen traject? Casus Katrijn Op 12 jarige leeftijd verkeersongeval waarna gedurende 1.5 jaar residentiële revalidatie met (aangepast) onderwijs in de school verbonden aan het revalidatiecentrum. Restletsels: Op lichamelijk vlak: - Minder functioneel linkerbeen - Kan wel stappen; coördinatie moeilijker - Had nog verschillende chirurgische ingrepen nodig na ontslag + kiné Op cognitief vlak: - Randnormaal begaafd maar met ernstige problemen - Deze problemen beperken haar in het dagelijks leven (onthouden van namen, afspraken, plaatsen ) - Met specifieke gevolgen in verband met leren (leerstof, opdrachten ) Op sociaal-emotioneel vlak: - Primair: ontremd, tics - Secundair: verwerkingsproblemen, vanwege o.a. gedwongen andere schoolrichting Ondersteunende maatregelen - Leren werken met hulpmiddelen: - Klapper met wegbeschrijvingen - Voor praktijkvakken: stappenplannen, werkvolgordes - Naamkaartjes op kasten, bij personeel - Werken met een agenda Schoolloopbaan - Vóór NAH, 1 ste jaar ASO [Algemeen Secundair Onderwijs, Vlaanderen] (algemeen vormend onderwijs) - Na NAH beroepsvoorbereidend jaar (verzorging) Huidige situatie Ondanks hoge verwachtingen, vrij snel misgelopen (na 1 jaar). De geheugenproblemen waren onderschat. Bespreking - Het hanteren van een lange termijnvisie is essentieel. Het schoolteam en alle leerkrachten moeten hier achter staan, dit is echter niet evident. In het lager onderwijs hebben de kinderen één leerkracht, dit maakt het iets eenvoudiger. Maar in het middelbaar / secundair onderwijs staan er meerdere leerkrachten voor de klas wat de onderlinge afstemming moeilijker maakt. - De visie van de school is ook heel belangrijk. Wat zijn de waarden en de normen van een school / van de leerkrachten? Beschouwen ze hersenletsel van een kind als een beperking waarbij hulpmiddelen nodig zijn om het te verhelpen, zoals een kind dat een (lees)bril nodig heeft? Of kijken ze naar een kind met NAH als een kind met privileges? - Kans op slagen wordt grotendeels beïnvloed door de kennis van de leerkrachten over NAH en hun inzichten. Als er geen voorkennis over de individuele leerling beschikbaar is, maakt het moeilijk om een juiste beslissing te nemen over de keuze voor het volgen van een bepaalde opleiding / richting. - Als men rekening houdt met vele aanpassingen in het programma en met de uitzonderingen die voor een kind met NAH gemaakt worden, doet zich de vraag voor of een diploma dat zo n leerling behaalt evenwaardig is aan het diploma van een andere leerlingen zonder NAH? Deze kwestie kan tevens voor onenigheid binnen het lerarenkorps zorgen. - School kan dit niet alleen aan, er zijn partners zoals CLB (Centra voor Leerlingen Begeleiding, Vlaanderen) nodig om de school hierin te ondersteunen.

8 - Hoe verloopt het contact met de leeftijdsgenoten / klasgenoten? Hoe staan zij er tegenover? In Nederland organiseren ze hiervoor motivatieklassen. Thema: onderwijs (2) Aangebracht en ingeleid door: Leo Brederveld De beste plek voor een kind met hersenletsel is het reguliere onderwijs. In Nederland wijzigt het beleid zich op dit vlak regelmatig. Eerst was er het speciaal onderwijs, toen kwam het rugzakje en nu wordt weer bezuinigd op het rugzakje en ontstaat de beweging terug naar het speciaal onderwijs. Maar wat is nou de meerwaarde van enerzijds het participeren in het normale onderwijs (zo nodig met ondersteuning) of anderzijds het opvangen van kinderen met NAH in het speciaal onderwijs. Bespreking Er is op dit vlak een parallel tussen Vlaanderen en Nederland. Er is een spanningsveld tussen het regulier onderwijs en het bijzonder onderwijs. In Nederland zijn er rugzakjes voor onderwijs en welzijn. Maar deze worden nu afgeschaft. In Vlaanderen bestaat het Persoonsgebonden budget (PGB). Het PGB is niet bedoeld voor onderwijs maar wel om extra zorg in te kopen. In Vlaanderen is er een toename van het aantal leerlingen in het bijzonder onderwijs. Het accent ligt nu meer op participatie. Er is een rugzakje via Geïntegreerd Onderwijs (GON). Dit houdt in dat men een individuele begeleiding kan starten en dat de leerkrachten kunnen ondersteund worden. Een vaststelling in zowel Nederland als in Vlaanderen is dat het aantal diagnoses ADHD en ASS enorm stijgt. In het reguliere onderwijs in Vlaanderen vertrekt men vanuit de vraagstelling wat de kinderen nodig hebben om te kunnen leren. M.a.w. je krijgt een probleemgestuurde invalshoek in plaats van een marktgestuurde insteek waarbij het accent op de competenties van de leerkrachten ligt. In Nederland mogen sommige scholen zorgkinderen weigeren. In Nederland heeft men een tussenvorm in het onderwijssysteem, namelijk het speciaal basisonderwijs. Er zijn twee ontwikkelingslijnen na te streven die zowel voor Nederland als voor Vlaanderen gelden: - De expertise rond NAH moet verder ontwikkeld worden. - De zorg moet meer gespreid worden zodat er meer aanbod komt dichter bij huis en in de eigen netwerken.

9 Thema: onderzoekthema s (1) Aangebracht en ingeleid door: Heidi Wouters Toelichting van een lopend onderzoek: - Opstellen van een inventarisatie en een volledige update van literatuur en onderzoek op nationaal en internationaal vlak aangaande de gevolgen van niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij kinderen en jongeren, enerzijds en - Situering en maatschappelijke duiding van de gevolgen van NAH bij kinderen en jongeren in Vlaanderen anderzijds. Bespreking: Bij de meeste bestaande onderzoeken gaat het om kleine onderzoeksgroepen. In de opvolgingsfase(s) (follow-up) is er bovendien nog meer verlies van de deelnemers. Voor een degelijk en betrouwbaar onderzoek rond NAH en minderjarigen moet men een voldoende grote groep kinderen kunnen betrekken in het onderzoek (onderzoeksgroep). Dit is echter geen evidente zaak. Hoe betrek je de kinderen (en hun ouders)? Vanaf welke fase doe je dat (retrospectief en / of prospectief)? Prospectief Het is heel belangrijk om de lange termijngevolgen van NAH in kaart te brengen om een beter zicht te krijgen op de ontwikkelingsperspectieven (beeldvorming) van deze kinderen. Maar hoe en wanneer selecteer je je onderzoeksgroep? Vanaf opname in spoedgevallen (SEH in Nederland)? Opname in het ziekenhuis? Betrekken van de kinderen vanaf opname in spoedgevallen of ziekenhuis houdt wel het risico in dat je de groep met mild hoofdtrauma uitsluit. Dit is echter ook een belangrijke groep om zicht te krijgen op de eventuele lange termijngevolgen van op het eerste zicht mineure trauma s? Retrospectief Ook heel belangrijk in het onderzoek naar NAH en kinderen is rekening houden met het premorbide functioneren. Veel kinderen met NAH werden echter nooit vóór het oplopen van een trauma onderzocht. Hoe kan je informatie verzamelen over de periode van vóór het trauma? Informatie over het premorbide niveau van functioneren helpt ons om te achterhalen of er een oorzakelijk verband bestaat tussen bepaalde groepen van kinderen en het risico op het oplopen van een NAH. Loopt een kind met ADHD b.v. meer risico op ongevallen die kunnen leiden tot een hersenletsel? Het is belangrijk dat wij onze vermoedens hieromtrent met wetenschappelijk onderzoek gestaafd zien om te kunnen overgaan naar een preventiebeleid. De ouders van deze kinderen zouden dan goed geïnformeerd moeten zijn over de risico s die hun kinderen lopen en over hoe ze daarin best preventief optreden. De selectie van een adequate controlegroep is ook geen evidente zaak. Welke groep van kinderen kan als een adequate controlegroep beschouwd worden: gezonde controlekinderen, gehospitaliseerde kinderen, andere? Alle deelnemers aan het gesprek onderschrijven het belang van onderzoek m.b.t. NAH en minderjarigen. Ze vinden wel dat zulke onderzoeken grondig dienen te gebeuren met de nodige omkadering. De financiering van zulke onderzoeksopdrachten is echter wel een probleem. De losse kleinschalige onderzoeksopdrachten die wel eens hier en daar uitgevoerd worden, worden dan meestal met eigen gewone werkings- en personeelsmiddelen gefinancierd. Dit is niet voldoende voor een grondig onderzoek. Er zijn meer middelen voor onderzoek nodig, zowel in Nederland als in Vlaanderen. De deelnemers willen zeker de mogelijkheden tot samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland op het vlak van onderzoek nog verder bekijken. Dit kan ook in de vorm van het uitschrijven van een

10 gezamenlijk onderzoeksproject. Wij moeten wel de mogelijke financieringskanalen hiervoor onderzoeken. Zouden wij beroep kunnen doen op de Europese subsidies? Thema: onderzoeksthema s (2) Aangebracht en ingeleid door Leo Brederveld Het is belangrijk dat ieder kind dat door de eerste hulp en door de huisarts met een vermoeden van hersenschade wordt bekeken, over een aantal jaren gevolgd wordt. Toelichting: Niet ieder kind hoeft gevolgen over te houden aan een mild hersenletsel. Wij willen ook de privacy van mensen niet schenden. Toch is het zo dat nu sommige van deze kinderen die een mogelijke vorm van hersenschade hebben opgelopen weer uit beeld van de hulpverlening verdwijnen. Hoe krijgen we desondanks toch een beter zicht op de gevolgen (op lange- en middellange termijn) en hoe kunnen we vervolgens diegenen eruit filteren die restverschijnselen hebben overgehouden? Bespreking: Probleem is dat niet elk kind gescreend hoeft te worden. De screening moet ook niet te vroeg gebeuren, maar ook niet te laat. De screening moet noodzakelijkerwijs aan de mensen in het concrete werkveld (artsen, ziekenhuizen, ) overgelaten worden maar je hebt niet overal een onderzoeksgroep die zich hiermee kan bezig houden. In Arnhe m loopt in dit verband een project. Uit dat project kunnen we wel veel leren, o.a. hoe we de zeef kunnen verfijnen, dan wel groffer kunnen maken. Belangrijk is hoe we professionals bewust kunnen maken van het risico op NAH. Via infodagen e.d. bereik je vooral mensen die er al mee bezig zijn. Vooral huisartsen en kinderartsen zouden bereikt moeten worden, maar vanuit die hoek komt weinig respons op het sensibiliseringsaanbod. Zij spelen nochtans een cruciale rol bij vage klachten en symptomen op lange termijn. Is er een ander traject nodig voor kinderen / jongeren. De huisarts is voor kinderen niet het goede kanaal. Misschien moeten we eerder via GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg, Vlaanderen) en CLB (Centrum voor Leerlingenbegeleiding, Vlaanderen) werken. Psychologen, schoolbegeleiders moeten alert zijn voor plotse signalen (hoofdpijn, niet kunnen volgen in de les, gedragsproblemen, ). In Vlaanderen liggen nog onbenutte kansen bij het kanaal van het CLB; er is ook nog de medische opvolging via het medisch schooltoezicht die goede screeningsmogelijkheden biedt. In de anamneselijst moeten dan wel gerichte vragen worden gesteld. In Vlaanderen wordt binnenkort een studiedag georganiseerd om CLB s voor deze problematiek te sensibiliseren. In Nederland is het nodig om de zorgteams die aan scholen verbonden zijn te sensibiliseren. Elk kind is wel eens op zijn hoofd gevallen. Hoe kunnen we deze groep gaan uitzuiveren? Men blijft vaak hangen aan de symptomen en kijkt niet naar mogelijke andere oorzaken dan de voor de hand liggende (pubergedrag, adhd, ). Plotse gedragsproblemen zonder contextveranderingen b.v. kunnen ook een signaal zijn voor NAH.

11 Thema: overgang van onderwijs naar de arbeidsmarkt (1) Aangebracht en ingeleid door: Joke Schepers Opleiding kiezen in functie van de mogelijkheden in de toekomst of een diploma halen waarin de persoon met NAH geen jobmogelijkheden heeft? Toelichting Joke Schepers is werkzaam bij Rondpunt (Vlaanderen) als trajectbegeleidster. Rondpunt is een organisatie ter ondersteuning van verkeersslachtoffers. Sinds kort is Rondpunt ook met aangepaste trajectbegeleiding voor minderjarigen gestart. Bespreking Scholen stellen soms geen stageplaatsen vrij voor jongeren met NAH, dit maakt hun kansen op de doorstroming naar de arbeidsmarkt nog kleiner. Scholen zijn vaak niet overtuigd van de meerwaarde van de reguliere stageplaatsen voor jongeren met NAH. Daarom is het misschien belangrijk om aangepaste stages uit te werken voor deze jongeren. Ondersteunen van de jongeren bij het maken van de juiste / realistische keuze van studie is heel belangrijk want bij een verkeerde keuze en het scheppen van valse verwachtingen is de teleurstelling achteraf heel groot. Onderwijs zelf is ook een belangrijke revalidatiepartner. De verhouding tussen de school en de ouders verloopt ook vaak in een gespannen sfeer. De confrontatie voor de ouders is groot. Wij vinden als school dat wij hierin eerlijk moeten zijn t.a.v. de ouders en jongeren. Als het kind de eindtermen niet kan halen, moeten wij dit tijdig communiceren. Je mag uiteraard geen valse verwachtingen scheppen maar tegelijk moet men erover waken dat dit niet leidt tot een onmiddellijke breuk met de (sociale) omgeving waar het kind aan gewend is. Al die sociale netwerken die tegelijk wegvallen, maakt het verwerkingsproces voor de kinderen (en hun ouders) er niet eenvoudiger op. Hier de nodige tijd voor nemen. Dat klopt uiteraard dat de breuk met het verleden een van de moeilijkste aspecten is om te verwerken. Zowel de ouders als hun kinderen hebben de drang om terug te keren naar het verleden, naar hoe het was voor het hersenletsel. Dit is in veel gevallen wat hen drijft. Wanneer een kind inclusie gevolgd heeft in het lager onderwijs, willen de ouders dat die ook in het secundair onderwijs inclusie volgt, zelfs als die daartoe niet in staat is. Vrees voor onderschatting van de mogelijkheden van het kind is anderzijds ook een factor die bij de keuze van de scholen een rol kan spelen. Hierdoor is men wellicht geneigd om eerder te overschatten dan vermoedelijk te onderschatten. Ketenzorg speelt ook een belangrijke rol bij de begeleiding en toeleiding. In Nederland bestaat geen opleiding op maat van kinderen met NAH. In Vlaanderen is dit gedeeltelijk mogelijk omdat men in het secundair onderwijs een jaar kan verspreiden over twee jaren.

12 Thema: overgang van onderwijs naar de arbeidsmarkt (2) Aangebracht en ingeleid door Leo Brederveld Een jobcoach, gekoppeld aan een school, die door zijn persoonlijke netwerk midden in het bedrijfsleven staat, biedt de beste garanties om werkplekken voor jongeren met hersenletsel te vinden. Een informeel contact maakt de drempel om een jongere op voorspraak van deze jobcoach aan te nemen lager. Bespreking: Het is bijzonder moeilijk om jongeren met een beperking aan een job te helpen. Wat werkt om dit te bevorderen? België In Brussel wordt vandaag het -project voorgesteld; het gaat hier om een soort van buddy-systeem voor jongeren bij hun zoektocht naar een gepaste job. Bij arbeidstrajectbegeleiding waar de jongere de cliënt is, worden vaak veel problemen ervaren. Een buddy (iemand uit het netwerk van de jongere) kan de jongere hierbij ondersteunen, en ook de arbeidstrajectbegeleider helpen met het verschaffen van relevante informatie. Jongeren leggen de lat vaak erg hoog voor zichzelf, overschatten hun mogelijkheden en onderschatten de invloed van hun beperkingen. Een buddy kan dit wat mee sturen. Dit zou ook al mogelijk moeten zijn bij de opleiding (keuzes die gemaakt moeten worden, zoals keuzes voor de stages ). Zo n buddy-systeem kan een goede aanvulling zijn op de ondersteuning van een jobcoach op de werkvloer. Het is belangrijk dat jongeren bij de overgang van school naar arbeidsmarkt ondersteund worden. Mislukken moet ook kunnen; de jongere moet leren wat die kan en wat die niet kan. Een buddy kan specifieker aangeven wat een jongere interesseert, waar hij goed in is Nederland In Nederland is er Brains4U. In dit project worden bedrijfsmanagers aangesproken en warm gemaakt om gedurende 6 maanden de personal coach van een jongere te zijn. Het is niet de bedoeling dat hij de jongere in zijn eigen bedrijf een plaats geeft, maar wel dat hij zijn netwerken aanspreekt en benut in de zoektocht naar een baan voor deze jongere. Het voordeel is dat hij weet hoe het er in een bedrijf aan toegaat, directer is in de communicatie Men verwacht dat hij hierbij vooral zijn gezond verstand gebruikt (geen vorming vooraf, want dat maakt de drempel hoger voor managers tijd!!!). Hij krijgt wel wat info over de jongere, en moet uitzoeken hoe de sterke kanten van de betrokken jongere op de werkvloer naar boven kunnen komen. Dit project loopt tot eind 2011; er wordt met 10 jongeren zonder werkervaring gewerkt. Doelstelling is hiervan 7 jongeren aan een tewerkstelling met duurzaam karakter te helpen. Bij de overgang van school naar een job is het belangrijk dat ook de samenleving zijn verantwoordelijkheid blijft opnemen. Het is niet enkel de betrokken werkgever die inspanningen moet leveren om de tewerkstelling goed te laten verlopen maar ook de houding van collega s is hier bepalend. Spanningen met collega s leiden op termijn vaak tot problemen. Ook andere betrokkenen zoals de Revalidatiecentra hebben hierbij een verantwoordelijkheid om dit op te volgen en mee te ondersteunen.

De werking van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Oost- Vlaanderen. Kristel Bovijn

De werking van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Oost- Vlaanderen. Kristel Bovijn De werking van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Oost- Vlaanderen Kristel Bovijn Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) Het VK is het meldpunt voor vermoedens van kindermishandeling, -verwaarlozing

Nadere informatie

Kinderen met een handicap op de schoolbanken

Kinderen met een handicap op de schoolbanken Kinderen met een handicap op de schoolbanken Ouders van een kind met een handicap moeten vaak een moeilijke weg bewandelen met veel hindernissen en omwegen om voor hun kind de geschikte onderwijsvorm of

Nadere informatie

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Begeleiding en zorg voor kinderen en jongeren

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Begeleiding en zorg voor kinderen en jongeren Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) Begeleiding en zorg voor kinderen en jongeren Professionele deskundigheid en zorg Als een kind of jongere hersenletsel krijgt door een ongeluk of ziekte, dan kan dit

Nadere informatie

NAH-PrikkelS voor goede NAH-zorg

NAH-PrikkelS voor goede NAH-zorg ... NAH-PrikkelS voor goede NAH-zorg Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) kan u zomaar overkomen. Door bijvoorbeeld een verkeersongeval, een hersenbloeding, een val of een klap op je hoofd. Daarna is alles

Nadere informatie

ORGANISATIE GTB-West-Vlaanderen (gespecialiseerde trajectbegeleiding en bepaling voor mensen met arbeidshandicap)

ORGANISATIE GTB-West-Vlaanderen (gespecialiseerde trajectbegeleiding en bepaling voor mensen met arbeidshandicap) GTB-West-Vlaanderen (gespecialiseerde trajectbegeleiding en bepaling voor mensen met arbeidshandicap) Mensen (werkzoekenden) met arbeidsbeperking, op: - medisch - fysiek - psychisch - mentaal - Trajectbegeleiding

Nadere informatie

NAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past

NAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past NAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past WAT IS NAH? NAH is de afkorting van Niet-Aangeboren Hersenletsel. Iedereen, jong of oud, kan hersenletsel oplopen door ziekte of ongeval, bijvoorbeeld door

Nadere informatie

NAH bij Kinderen en Jongeren. Dr. Eric Hermans

NAH bij Kinderen en Jongeren. Dr. Eric Hermans NAH bij Kinderen en Jongeren Dr. Eric Hermans Vilans Kennisinstituut voor de langdurende zorg (Vooral: gehandicaptenzorg, ouderenzorg, chronisch zieken) Ontwikkelen van vernieuwende, praktijkgerichte kennis

Nadere informatie

Zorgvuldig communiceren: het belang van een samenwerkingsmodel Dr. Inge Van Trimpont

Zorgvuldig communiceren: het belang van een samenwerkingsmodel Dr. Inge Van Trimpont Workshop Zorgvuldig communiceren: het belang van een samenwerkingsmodel Dr. Inge Van Trimpont Samenwerkingsmodel Schoolteam GON begeleider leerkracht KCA in de klas medeleerlingen Schoolbeleids - team

Nadere informatie

G.V.Basisschool Hamont-Lo

G.V.Basisschool Hamont-Lo G.V.Basisschool Hamont-Lo Zorg onze schooleigen visie op BREDE zorg Als school hebben we de opdracht om met brede zorg te werken aan de ontplooiing van iedere leerling. Dat is één van de pijlers van het

Nadere informatie

De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum. Medische Psychologie

De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum. Medische Psychologie De psycholoog in Zuyderland Medisch Centrum Medische Psychologie In deze folder informeren we u over de manier van werken van de psycholoog, verbonden aan de afdeling Medische psychologie van Zuyderland

Nadere informatie

brugfiguren 5 praktische aanbevelingen voor organisaties die een beroep doen op

brugfiguren 5 praktische aanbevelingen voor organisaties die een beroep doen op 5 praktische aanbevelingen voor organisaties die een beroep doen op brugfiguren Jouw organisatie wil een brugfiguur inzetten. Met welke factoren moet je rekening houden? Hier vind je vijf essentiële voorwaarden

Nadere informatie

Visie op ouderbetrokkenheid

Visie op ouderbetrokkenheid Visie op ouderbetrokkenheid Basisschool Lambertus Meestersweg 5 6071 BN Swalmen tel 0475-508144 e-mail: info@lambertusswalmen.nl website: www.lambertusswalmen.nl 1 Maart 2016 Inleiding: Een beleidsnotitie

Nadere informatie

Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving.

Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving. Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Bram valt van de schommel en is vijftien minuten buiten bewustzijn. Na een opname in het ziekenhuis keurt een arts hem

Nadere informatie

Al gehoord van de 107? Mieke Craeymeersch, directeur Similes

Al gehoord van de 107? Mieke Craeymeersch, directeur Similes Al gehoord van de 107? Mieke Craeymeersch, directeur Similes Heb je al gehoord van de 107? Niet 101 of 102 of 105 maar 107? gebaseerd op het nummer van het artikel in het KB over de ziekenhuizen die de

Nadere informatie

De HGW-bril toegepast in de cel leerlingenbegeleiding

De HGW-bril toegepast in de cel leerlingenbegeleiding De HGW-bril toegepast in de cel woensdag 20 februari 2013 Kris Loobuyck 1 2 3 VVKSO 1 Uitgangspunten van HGW 4 HGW biedt kansen! 5 We zijn gericht op het geven van haalbare en bruikbare adviezen. We werken

Nadere informatie

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS duurzame plaatsing van werknemers met autisme 1 Welkom bij toolbox AUTIPROOF WERKT Autiproof Werkt is een gereedschapskist met instrumenten die gebruikt kan worden bij

Nadere informatie

Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen

Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen Verslag focusgroep ouders met jongeren in secundaire scholen Doelgroep Methodiek Thema s 11 ouders van jongeren in secundaire scholen (2014) Waarderende benadering Ouderbetrokkenheid- Communicatie Ondersteuning

Nadere informatie

HET ZORGBELEID OP ONZE SCHOOL

HET ZORGBELEID OP ONZE SCHOOL HET ZORGBELEID OP ONZE SCHOOL VISIE OP ZORG Elke leerling, elke leerkracht en elke medewerker is een unieke persoonlijkheid. Wij stimuleren de leerlingen om zich optimaal te ontplooien en scheppen mogelijkheden

Nadere informatie

Samen spreken over Herstel bij Hersenletsel. Henriette Visser 23-09-2010

Samen spreken over Herstel bij Hersenletsel. Henriette Visser 23-09-2010 Samen spreken over Herstel bij Hersenletsel Henriette Visser 23-09-2010 Werken aan herstel bij hersenletsel Hoe vanzelfsprekend is het? Marjan en Henk: Ze moeten vragen wat we willen. Je moet zelf ook

Nadere informatie

IJH hoorzitting commissie Welzijn, Vlaams Parlement 13 mei 2015

IJH hoorzitting commissie Welzijn, Vlaams Parlement 13 mei 2015 IJH hoorzitting commissie Welzijn, Vlaams Parlement 13 mei 2015 Danny Aelvoet, Tanderuis vzw www.thuisbegeleidingautisme.be Erik Buelens, Het Raster vzw www.hetraster.be INHOUD Wie zijn wij? Beschouwing

Nadere informatie

Dag van de slimme school. Slim organiseren samen met het CLB van de toekomst

Dag van de slimme school. Slim organiseren samen met het CLB van de toekomst Dag van de slimme school Slim organiseren samen met het CLB van de toekomst ê Wat gaan we vandaag doen? ê Wat kunnen/moeten we als CLB/school versterken, afzwakken, creëren en stoppen om (mee) de kernopdrachten

Nadere informatie

KINDEREN EN JONGEREN MET NAH EN ONDERWIJS. Nathalie Ansoms Gery Smans Revalidatiecentrum Pulderbos 25-03-2011

KINDEREN EN JONGEREN MET NAH EN ONDERWIJS. Nathalie Ansoms Gery Smans Revalidatiecentrum Pulderbos 25-03-2011 KINDEREN EN JONGEREN MET NAH EN ONDERWIJS Nathalie Ansoms Gery Smans Revalidatiecentrum Pulderbos 25-03-2011 INHOUD Definitie NAH Gevolgen Lichamelijke gevolgen Cognitieve gevolgen Gedrag en beleving Sociale

Nadere informatie

SYNAPS. 8 mei 2014, Beernem. Studiemoment Doorverwijzen van mensen met een Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH)

SYNAPS. 8 mei 2014, Beernem. Studiemoment Doorverwijzen van mensen met een Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) SYNAPS West-Vlaams samenwerkingsverband NAH i.s.m. Studiemoment Doorverwijzen van mensen met een Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Hoe mensen met een NAH helpen bij het zoeken naar de best passende ondersteuning

Nadere informatie

DE CONSULENTENWERKING IN VLAANDEREN & BRUSSEL

DE CONSULENTENWERKING IN VLAANDEREN & BRUSSEL DE CONSULENTENWERKING IN VLAANDEREN & BRUSSEL Rosien Mesdag, Consulentenwerking Onada, Gouverneur Kinsbergencentrum Stéphanie Danckaert, Consulententeam Vlaams-Brabant & Brussel, UPC St.- Kamillus Inhoudstafel

Nadere informatie

Het thuisbegeleidingsaanbod vanuit Dienst Ambulante Begeleiding gebeurt vanuit verschillende teams, ieder met hun eigen handicap specifieke kennis:

Het thuisbegeleidingsaanbod vanuit Dienst Ambulante Begeleiding gebeurt vanuit verschillende teams, ieder met hun eigen handicap specifieke kennis: Donkweg 9, 3520 Zonhoven, 0/55 99 60 dab@wegwijs.stijn.be - www.dab.stijn.be Als thuisbegeleidingsdienst bevinden we ons in een zich wijzigend en evoluerend landschap waarvan de grote contouren getrokken

Nadere informatie

DE EIGENHEID VAN THUISBEGELEIDING. Inleiding

DE EIGENHEID VAN THUISBEGELEIDING. Inleiding DE EIGENHEID VAN THUISBEGELEIDING Inleiding Eind jaren 70 zijn in verschillende provincies thuisbegeleidingsdiensten ontstaan, vanuit verschillende invalshoeken maar met steeds dezelfde doelstelling nl;

Nadere informatie

&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN

&Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN &Ons Tweede Thuis VOLWASSENEN & & VOLWASSENEN Ondersteuning voor mensen met een beperking Heb je een beperking of heeft je zoon of dochter een beperking? Dan is wat ondersteuning soms erg welkom. Ons Tweede

Nadere informatie

Rondpunt ijvert voor een goede. in Vlaanderen. Op 17 januari Deze nieuwe vzw ontstond uit een. voor jonge verkeersslachtoffers en

Rondpunt ijvert voor een goede. in Vlaanderen. Op 17 januari Deze nieuwe vzw ontstond uit een. voor jonge verkeersslachtoffers en Rondpunt ijvert voor een goede opvang van alle verkeersslachtoffers in Vlaanderen. Op 17 januari 2011 werd Rondpunt als vzw opgericht. Deze nieuwe vzw ontstond uit een fusie van de vroegere vzw ZEBRA voor

Nadere informatie

RESULTATEN VIP² GGZ CGG PRISMA VZW -

RESULTATEN VIP² GGZ CGG PRISMA VZW - RESULTATEN VIP² GGZ 2017 - CGG PRISMA VZW - VISIE & AANPAK KWALITEIT TE MONITOREN EN TE VERBETEREN Kwaliteitszorg is een belangrijk thema binnen de werking van ons centrum. Het verbeteren van de kwaliteit

Nadere informatie

elk kind een plaats... 1

elk kind een plaats... 1 Elk kind een plaats in een brede inclusieve school Deelnemen aan het dagelijks maatschappelijk leven Herent, 17 maart 2014 1 Niet voor iedereen vanzelfsprekend 2 Maatschappelijke tendens tot inclusie Inclusie

Nadere informatie

Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie?

Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? Fiche 4: Hoe verhoog je je interculturele competentie? In deze fiche vind je instrumenten om de interculturele competenties van personeelsleden op te bouwen en te vergroten zodat het diversiteitsbeleid

Nadere informatie

CAR netwerk Waas & Dender

CAR netwerk Waas & Dender CAR netwerk Waas & Dender 2 de lijn van de gezondheidszorg Wat en voor wie? Gespecialiseerd in multidisciplinaire diagnostiek en behandeling van kinderen met neurobiologische ontwikkelingsstoornissen

Nadere informatie

Ik ben. Eerlijk. Geduldig. Creatief. Gestructureerd. Communicatief. Geïnteresseerd. Geeft aandacht WWW.IKBENHARRIE.NL

Ik ben. Eerlijk. Geduldig. Creatief. Gestructureerd. Communicatief. Geïnteresseerd. Geeft aandacht WWW.IKBENHARRIE.NL Ik ben Geïnteresseerd Creatief WWW.IKBENHARRIE.NL Communicatief Geeft aandacht Eerlijk Gestructureerd Geduldig Harrie is ontwikkeld door CNV Jongeren en Vilans, met dank aan de support van UWV en Instituut

Nadere informatie

Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg.

Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg. Vzw Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg info@osbj.be - www.osbj.be Spannend: Participatieprocessen in de Bijzondere Jeugdzorg. Deel 2: aandachtspunten voor organisaties Naar aanleiding van het

Nadere informatie

TERUGKOMDAG. 15 november 2016

TERUGKOMDAG. 15 november 2016 TERUGKOMDAG 15 november 2016 PROGRAMMA TERUGKOMDAG 9u00-10u30: Integrale Jeugdhulp. En wat met de school? 10u30 11u00 pauze (lokaal A03.03) 11u00-12u00: Trajectgroepen. Groepen trajectcoachen Isabelle

Nadere informatie

Afdeling Medische Psychologie

Afdeling Medische Psychologie Afdeling Medische Psychologie In de meeste ziekenhuizen is een afdeling medische psychologie; ook in het St. Annaziekenhuis. U bent door uw medisch specialist naar deze afdeling doorverwezen. In deze folder

Nadere informatie

Samenwerkingsprotocol provinciale hulpverlening partnergeweld met de Mee-ander 1

Samenwerkingsprotocol provinciale hulpverlening partnergeweld met de Mee-ander 1 Samenwerkingsprotocol inzake partnergeweld tussen Provinciebestuur en Thuisbegeleidingsdienst De Mee-ander Tussen enerzijds: Thuisbegeleidingsdienst De Mee-ander, Gasthuisstraat 19, 9500 Geraardsbergen

Nadere informatie

Even voorstellen: Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel van de Amarant Groep

Even voorstellen: Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel van de Amarant Groep Even voorstellen: Pauwer biedt zorg op maat aan kinderen, jongeren en volwassenen met een lichamelijke beperking, een meervoudige beperking of met nietaangeboren hersenletsel. Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel

Nadere informatie

NAH BIJ EEN KIND ONTREGELT HET HELE GEZIN. ÉN LANG!

NAH BIJ EEN KIND ONTREGELT HET HELE GEZIN. ÉN LANG! NAH BIJ EEN KIND ONTREGELT HET HELE GEZIN. ÉN LANG! Eric Hermans VILANS SYMPOSIUM NAH. EN DAN? Maandag 13 december READE AMSTERDAM Traumatic brain injury without Bond Chapman, 2006 intervention Normal

Nadere informatie

Checklist Onderwijsloopbaanbegeleiding in onze school

Checklist Onderwijsloopbaanbegeleiding in onze school Checklist Onderwijsloopbaanbegeleiding in onze school Voor elk van de onderdelen van keuzebegeleiding zijn er aandachtspunten geclusterd. Deze kunnen zeker niet allemaal gerealiseerd worden en moeten vooral

Nadere informatie

Noden van familiebetrokkenen

Noden van familiebetrokkenen Noden van familiebetrokkenen Soetkin Claes soetkin.claes@familieplatform.be Samenwerking PC St. Hiëronymus Informatie rond noden en ervaringen familiebetrokkenen Kwalitatief onderzoek interviews Interviews

Nadere informatie

Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving.

Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving. Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Bram valt van de schommel en was een tijdje buiten bewustzijn. Na een opname in het ziekenhuis keurt een arts hem medisch

Nadere informatie

Krachten bundelen voor De toekomst van Zwolle

Krachten bundelen voor De toekomst van Zwolle Krachten bundelen voor De toekomst van Zwolle Samenvatting Ontwikkelagenda passend onderwijs en jeugdhulp 12-12-2016 1 Passend onderwijs en jeugdhulp: 2 stukjes van dezelfde puzzel Aantal 0-19 jarigen

Nadere informatie

GEMOTIVEERD VERSLAG M-DECREET

GEMOTIVEERD VERSLAG M-DECREET GEMOTIVEERD VERSLAG M-DECREET IDENTIFICATIEGEGEVENS LEERLING Voor- en achternaam Geboortedatum Geslacht Adres OUDERS Voor- en achternaam moeder Voor- en achternaam vader Adres (indien anders dan adres

Nadere informatie

Mechelen PrOS-project

Mechelen PrOS-project www.besafe.be Mechelen PrOS-project Mechelen PrOS-project FOD Binnenlandse Zaken Algemene Directie Veiligheid en Preventie Directie Lokale Integrale Veiligheid 2014 Mechelen PrOS-project I. Projectbeschrijving

Nadere informatie

Onderzoeksagenda Kinderrevalidatie

Onderzoeksagenda Kinderrevalidatie De 12 belangrijkste vragen van ouders aan onderzoekers 1. Welke vroege interventies kunnen structurele beperkingen en latere problemen voorkomen of minimaliseren? 2. Welke factoren dragen het meest bij

Nadere informatie

Stelling 1. Stelling 2. Doorbreek de Cirkel Samen. Routeboekje. Dia 1. Dia 2. Dia 3. Dia 4. Symposium Het venijn zit in de staart

Stelling 1. Stelling 2. Doorbreek de Cirkel Samen. Routeboekje. Dia 1. Dia 2. Dia 3. Dia 4. Symposium Het venijn zit in de staart Dia 1 Dia 2 Routeboekje Kennismaken Project Methodieken Aan de slag in uw gemeente! Dia 3 Stelling 1 Onze organisatie begeleid ook mensen met NAH zonder indicatie. Dia 4 Stelling 2 perspectief is geborgd

Nadere informatie

zorgvisie Heilige familie Lagere school

zorgvisie Heilige familie Lagere school zorgvisie Heilige familie Lagere school 1) Inleiding Onze school- en zorgvisie staat gesymboliseerd in ons schoollogo en in onze slogan sterk onderwijs, warme sfeer! : Ieder kind is van harte welkom in

Nadere informatie

NETWERK SAMEN TEGEN SCHOOLUITVAL WEST-VLAANDEREN. Nota positionering CLB binnen de leerplichtbegeleiding 1/8

NETWERK SAMEN TEGEN SCHOOLUITVAL WEST-VLAANDEREN. Nota positionering CLB binnen de leerplichtbegeleiding 1/8 NETWERK SAMEN TEGEN SCHOOLUITVAL WEST-VLAANDEREN. Nota positionering CLB binnen de leerplichtbegeleiding 1/8 Inhoudstafel 1. Leerplichtbegeleiding omschreven binnen wetgeving en decreet, nota 2. Doelstelling

Nadere informatie

Plan organisatie ouderenzorg in de wijk of gemeente Regio Zwolle

Plan organisatie ouderenzorg in de wijk of gemeente Regio Zwolle Plan organisatie ouderenzorg in de wijk of gemeente Regio Zwolle Datum: augustus 2015 Versienummer: 1 Het plan organisatie ouderenzorg is ontwikkeld door: Olof Schwantje en Dita van Leeuwen (HRZ), Carla

Nadere informatie

Samenwerkingskansen ter versterking van de optimale ontwikkeling en gezondheid van kleuters

Samenwerkingskansen ter versterking van de optimale ontwikkeling en gezondheid van kleuters Samenwerkingskansen ter versterking van de optimale ontwikkeling en gezondheid van kleuters Myriam Vanoudenhove VWVJ/VCLB Melissa Peeters VCLB Monica Bulcke VWVJ Zorg om de jeugd in Vlaanderen Departement

Nadere informatie

Contactpersoon Team vergunningen en erkenningen Telefoon Bijlagen 3

Contactpersoon Team vergunningen en erkenningen  Telefoon Bijlagen 3 Zenithgebouw Koning Albert II-laan 37 1030 BRUSSEL www.vaph.be INFONOTA Gericht aan: aanbieders van rechtstreeks toegankelijke hulp (RTH-diensten) 8 mei 2019 INF/19/38 Contactpersoon Team vergunningen

Nadere informatie

HET LOKAAL OVERLEG KINDEROPVANG

HET LOKAAL OVERLEG KINDEROPVANG Doe-pakket Kinderopvang voor iedereen Met een lokaal netwerk aan de slag om kinderopvang toegankelijker te maken in je gemeente 1 DE SOCIALE FUNCTIE VAN KINDEROPVANG De laatste jaren wordt meer aandacht

Nadere informatie

De Regiebehandelaar. Waar alles samenkomt. Informatie voor cliënten

De Regiebehandelaar. Waar alles samenkomt. Informatie voor cliënten De Regiebehandelaar Waar alles samenkomt Informatie voor cliënten De regiebehandelaar; uw reisleider door uw behandeling bij GGz Breburg Tijdens uw behandeling maakt u als het ware een reis door onze organisatie.

Nadere informatie

Ervaringen vanuit D4D. Waarvoor staan we? Aanspreekpunt voor wie? Via de website Vzw met een verhaal Eerste gegevens uit de praktijk Hoe verder

Ervaringen vanuit D4D. Waarvoor staan we? Aanspreekpunt voor wie? Via de website Vzw met een verhaal Eerste gegevens uit de praktijk Hoe verder Inleiding Doctors4Doctors (D4D) is recentelijk van start gegaan en biedt een aanspreekpunt voor artsen met een hulpvraag. We schetsen kort vanuit welke idee D4D is opgericht, en aan welke noden in het

Nadere informatie

leef. In uw eigen ritme. Informatie over: Niet-aangeboren hersenletsel

leef. In uw eigen ritme. Informatie over: Niet-aangeboren hersenletsel leef. Informatie over: Niet-aangeboren hersenletsel In uw eigen ritme. Uw leven zo goed mogelijk oppakken met niet-aangeboren hersenletsel. Samen met Laurens. In deze folder leest u meer over het aanbod

Nadere informatie

Integratie van jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg en jeugd GGZ in de wijkteams: een meerwaarde voor kind en gezin?

Integratie van jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg en jeugd GGZ in de wijkteams: een meerwaarde voor kind en gezin? Integratie van jeugdgezondheidszorg, jeugdzorg en jeugd GGZ in de wijkteams: een meerwaarde voor kind en gezin? Paul van der Velpen, directeur Public Health & GGD Amsterdam Calixte Veerman, arts M&G, jeugdarts

Nadere informatie

Verslag dialoogmoment verontrusting en maatschappelijke noodzaak: 15/03/2016 in VOT in Ieper

Verslag dialoogmoment verontrusting en maatschappelijke noodzaak: 15/03/2016 in VOT in Ieper Verslag dialoogmoment verontrusting en maatschappelijke noodzaak: 15/03/2016 in VOT in Ieper Dit verslag is een synthese van de drie de groepen tijdens het dialoogmoment in Ieper. Casus 1 Er is verwaarlozing

Nadere informatie

Historiek en vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg

Historiek en vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg Historiek en vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg Info avond SEL Waasland 24 mei 2012 Sint-Niklaas Stefaan Baeten Directeur psychiatrisch centrum Sint-Hiëronymus Historische context

Nadere informatie

Ambulante begeleidingsdienst ZigZag

Ambulante begeleidingsdienst ZigZag Ambulante begeleidingsdienst ZigZag Gestichtstraat 4 9000 Gent 09/2401325 Ambulante begeleidingsdienst ZigZag Binnen ambulante begeleidingsdienst ZigZag onderscheiden wij twee types van ondersteuning in

Nadere informatie

Richtlijn Angst (2016)

Richtlijn Angst (2016) Richtlijn Angst (2016) Onderbouwing Uitgangsvragen Hoe kunnen rollen en taken optimaal worden verdeeld tussen betrokken zorgverleners bij jeugdigen (0-18 jaar) met angst, ter voorkoming van dubbelingen,

Nadere informatie

Behandel- en expertisecentrum Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH)

Behandel- en expertisecentrum Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Behandel- en expertisecentrum Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Bavo Europoort helpt specialist in psychiatrie Inhoudsopgave Behandel- en expertisecentrum Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Doelgroep

Nadere informatie

Wat is een plusvoorziening? Wat is de plusvoorziening in RMC-regio 36b?

Wat is een plusvoorziening? Wat is de plusvoorziening in RMC-regio 36b? Wat is een plusvoorziening? Een plusvoorziening is een combinatieprogramma van zorg en hulpverlening, onderwijs en (indien nodig) arbeidstoeleiding, waarbij een duidelijke structuur voor en verbondenheid

Nadere informatie

JONG EN HERSENLETSEL

JONG EN HERSENLETSEL HERSENZ SPECIAL JONG EN HERSENLETSEL > OORZAKEN > GEVOLGEN > GRILLIG BELOOP > IMPACT > OUDERS > HET VERHAAL VAN JORDY >NICOLE SILLEKENS, BEHANDELAAR BIJ HERSENZ > TIPS: BREINSTRAAT / ALL OF ME / ZO WERKT

Nadere informatie

Werkwijze kinderen met een aandoening van urinewegen en geslachtsorganen (urogenitale aandoeningen)

Werkwijze kinderen met een aandoening van urinewegen en geslachtsorganen (urogenitale aandoeningen) Werkwijze kinderen met een aandoening van urinewegen en geslachtsorganen (urogenitale aandoeningen) Algemeen Bij kinderen die geboren worden met een ernstige aandoening van urinewegen en geslachtsorganen

Nadere informatie

Hersenletsel bij kinderen

Hersenletsel bij kinderen Datum: 20 juni 2013 Hersenletsel bij kinderen Marieke van der Ent Gedragskundige InteraktContour Werkgebied InteraktContour Even kennismaken InteraktContour Begeleiding van cliënten met (N)AH - acute fase

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL. Functie: Zorgcoördinator. A. Functiebeschrijving. 1. Doel van de functie

FUNCTIEPROFIEL. Functie: Zorgcoördinator. A. Functiebeschrijving. 1. Doel van de functie FUNCTIEPROFIEL Functie: Zorgcoördinator A. Functiebeschrijving 1. Doel van de functie Hij/zij staat, samen met de leefgroepencoördinator, in voor de aansturing van een woonbuurt bestaande uit een aantal

Nadere informatie

Ongemerkt problematisch. Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts)

Ongemerkt problematisch. Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts) Ongemerkt problematisch Marieke Zwaanswijk (onderzoeker NIVEL) Marijke Lutjenhuis (huisarts) Kijk, als een kind zich opzettelijk uit de auto gooit, dan is het vrij duidelijk dat er iets mis is. Dan heb

Nadere informatie

Algemeen: Antwoorden in rood op vragen gesteld op de bijeenkomst over zorg in Stadsdorp Rivierenbuurt 13 december 2014.

Algemeen: Antwoorden in rood op vragen gesteld op de bijeenkomst over zorg in Stadsdorp Rivierenbuurt 13 december 2014. Antwoorden in rood op vragen gesteld op de bijeenkomst over zorg in Stadsdorp Rivierenbuurt 13 december 2014. Zie ook http://www.amsterdam.nl/zorg-welzijn/zorg-ouderen/ Algemeen: Wat betekenen de bezuinigingen

Nadere informatie

Mats Werkt! WWW.MATSWERKT.NL DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER.

Mats Werkt! WWW.MATSWERKT.NL DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER. Mats Werkt! DÉ CURSUS VOOR HET BEGELEIDEN VAN MENSEN MET EEN ARBEIDSBEPERKING OP DE WERKVLOER. WWW.MATSWERKT.NL Mats werkt: Dé cursus voor het begeleiden van mensen met een arbeidsbeperking op de werkvloer.

Nadere informatie

Het psychosociaal kinderteam (PST)

Het psychosociaal kinderteam (PST) Het psychosociaal kinderteam (PST) Het bezoek van u en uw kind aan de kinderarts is aanleiding voor de kinderarts om de zorgen en vragen rondom uw kind te bespreken in het psychosociaal kinderteam. Deze

Nadere informatie

Symposium woondag 6/12

Symposium woondag 6/12 Mobiel Team Symposium woondag 6/12 Sociaal project welzijn en gezondheid in de provincie Antwerpen : Preventie van thuisloosheid van mensen met een psychiatrische problematiek in regio Mechelen-Lier Multiteam

Nadere informatie

Het zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente.

Het zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente. 1. Het zou het beste zijn als maatschappelijke steunsystemen georganiseerd werden door de gemeente. 2. De overheid moet niet achter de voordeur van mensen willen treden. Dat is privégebied en de eigen

Nadere informatie

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject

Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Competenties van leerkrachten in scholen met een katholiek geïnspireerd opvoedingsproject Deze lijst is het onderzoekresultaat van een PWO-traject binnen de lerarenopleidingen van de KAHO Sint-Lieven,

Nadere informatie

12/10/2016. Nieuwe NAH LIGA vzw Vlaams Hersenletselplan Beni Kerkhofs Voorzitter NAH LIGA vzw Directeur zorg Pulderbos vzw

12/10/2016. Nieuwe NAH LIGA vzw Vlaams Hersenletselplan Beni Kerkhofs Voorzitter NAH LIGA vzw Directeur zorg Pulderbos vzw Nieuwe NAH LIGA vzw Beni Kerkhofs Voorzitter NAH LIGA vzw Directeur zorg Pulderbos vzw Nieuwe NAH LIGA vzw Beni Kerkhofs Voorzitter NAH LIGA vzw Directeur zorg Pulderbos vzw 1 Historiek SEN RSWV SIG Rond

Nadere informatie

We zijn op ontdekkingsreis, in een gebied waar de huidige systemen leidend zijn maar onvoldoende werken. Bij een ontdekkingsreis hoort ruimte.

We zijn op ontdekkingsreis, in een gebied waar de huidige systemen leidend zijn maar onvoldoende werken. Bij een ontdekkingsreis hoort ruimte. Het speelveld De wereld om ons heen verandert razend snel. De richting is duidelijk, de sociale zekerheid wordt geprivatiseerd. Samen bouwen we aan een vernieuwende structuur om de arbeidsmarkt essentieel

Nadere informatie

Wat is het CAW? Iedereen heeft het wel eens moeilijk. Ook voor jongeren. Het CAW versterkt welzijn. Daarvoor is het CAW er

Wat is het CAW? Iedereen heeft het wel eens moeilijk. Ook voor jongeren. Het CAW versterkt welzijn. Daarvoor is het CAW er Wat is het CAW? Iedereen heeft het wel eens moeilijk Dat hoort bij het leven. Soms kan je terecht bij vrienden en familie. Of vind je er zelf een weg doorheen. Maar iedereen kent ook momenten dat het helemaal

Nadere informatie

overleggroep gezondheid; agendapunt samenwerking CGG s en verenigingen 02 februari 2010

overleggroep gezondheid; agendapunt samenwerking CGG s en verenigingen 02 februari 2010 Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw Aromagebouw / Vooruitgangstraat 323 bus 6 (3 de verdieping) / 1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@vlaams-netwerk-armoede.be

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Algemene informatie terTER_

Patiënteninformatie. Medische Psychologie. Algemene informatie terTER_ Patiënteninformatie Medische Psychologie Algemene informatie 1234567890-terTER_ Medische Psychologie Algemene informatie. Tergooi geeft u met deze folder graag algemene informatie over de afdeling Medische

Nadere informatie

Integrale Visie op Zorg

Integrale Visie op Zorg Basisschool De Luchtballon Freinetschool Holven Lebonstraat 45, 2440 Geel Velodroomstraat 33, 2440 Geel Directeur: Gert Van Herle Directeur: Gert Van Herle Tel: 014/586046 Tel: 014/588758 Fax: 014/583507

Nadere informatie

tips voor zorgverleners 1. geef speciale aandacht aan oudere kinderen in het kinderziekenhuis tips voor jongeren

tips voor zorgverleners 1. geef speciale aandacht aan oudere kinderen in het kinderziekenhuis tips voor jongeren tips en verbeterpunten tips en verbeterpunten tips e Uit het onderzoek Op Eigen Benen Verder zijn een aantal duidelijke aanbevelingen naar voren gekomen. De meeste kunnen vertaald worden naar verbeterpunten

Nadere informatie

BrainSTARS: een verbindende schakel voor kinderen en jongeren met NAH. Rianne Gijzen Suzanne Lambregts 16 april 2015

BrainSTARS: een verbindende schakel voor kinderen en jongeren met NAH. Rianne Gijzen Suzanne Lambregts 16 april 2015 BrainSTARS: een verbindende schakel voor kinderen en jongeren met NAH Rianne Gijzen Suzanne Lambregts 16 april 2015 Inhoud Incidentie & Oorzaken Gevolgen & Prognose Film: gevolgen van NAH Signaleren van

Nadere informatie

7. PREVENTIE VAN UITHUISZETTING

7. PREVENTIE VAN UITHUISZETTING 7. PREVENTIE VAN UITHUISZETTING 7.1 BEGELEIDING DOOR SOCIALE DIENST OCMW Afbakening van de doelgroep Huurders die uit huis dreigen gezet te worden Omschrijving van het aanbod Het OCMW wordt preventief

Nadere informatie

Samen maken. mogelijk. wij meedoen voor jeugd ONDERSTEUNING BIJ LEVEN MET EEN BEPERKING

Samen maken. mogelijk. wij meedoen voor jeugd ONDERSTEUNING BIJ LEVEN MET EEN BEPERKING Samen maken wij meedoen voor jeugd mogelijk Kinderen en jongeren met een beperking moeten de kans krijgen zich optimaal te ontwikkelen, zodat zij zo zelfstandig mogelijk mee kunnen doen in de maatschappij.

Nadere informatie

De Sociale plattegrond. Missie en opdrachten

De Sociale plattegrond. Missie en opdrachten De Sociale plattegrond Sector: VAPH (minderjarigen) Spreker: Paul Ongenaert (De Hagewinde) Missie en opdrachten Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) wil de participatie, integratie

Nadere informatie

Drugbeleidsplan KOGEKA

Drugbeleidsplan KOGEKA Drugbeleidsplan KOGEKA September 2012 Visie De scholengemeenschap KOGEKA is zich bewust van druggebruik bij jongeren en wil hier uitgesproken begrenzend en begeleidend mee omgaan. In dit drugbeleid hebben

Nadere informatie

Zorgmogelijkheden na NAH: Waar vinden we hulp? Katrijn Van Den Driesche - maandag 3 oktober 2011

Zorgmogelijkheden na NAH: Waar vinden we hulp? Katrijn Van Den Driesche - maandag 3 oktober 2011 Deze activiteiten worden aangeboden in samenwerking met dynahmiek www.dynahmiek.be info@dynahmiek.be Gespreksavonden over NAH Praten met lotgenoten over de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel

Nadere informatie

M-decreet. BuBaO type1/8 > basisaanbod BUSO OV3 type 1 > basisaanbod Evaluatie om de 2 jaar (BuBaO), na de opleidingsfase (BUSO)

M-decreet. BuBaO type1/8 > basisaanbod BUSO OV3 type 1 > basisaanbod Evaluatie om de 2 jaar (BuBaO), na de opleidingsfase (BUSO) M-decreet BuBaO type1/8 > basisaanbod BUSO OV3 type 1 > basisaanbod Evaluatie om de 2 jaar (BuBaO), na de opleidingsfase (BUSO) M-decreet Type 7 ook voor kinderen met spraak- of taalstoornis Creatie van

Nadere informatie

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173 Inhoud Inleiding 7 Deel 1: Theorie 1. Kindermishandeling in het kort 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Aard en omvang 13 1.3 Het ontstaan van mishandeling en verwaarlozing 18 1.4 Gevolgen van kindermishandeling

Nadere informatie

Terugkoppeling van de workshops. Chris De Nijs (VRT)

Terugkoppeling van de workshops. Chris De Nijs (VRT) Terugkoppeling van de workshops Chris De Nijs (VRT) Vaardig genoeg voor de 21 ste eeuw? Samen aan de slag met de Vlaamse PIAAC resultaten Brussel - 20 maart 2014 Workshop 1: Basisvaardigheden voor de arbeidsmarkt

Nadere informatie

In deze brochure beschrijven we wat video-hometraining inhoudt en welke gezinnen hiervoor in aanmerking komen.

In deze brochure beschrijven we wat video-hometraining inhoudt en welke gezinnen hiervoor in aanmerking komen. Amarilis Thuisbegeleidingsdienst Amarilis biedt video-hometraining aan. Dit is een intensieve methodiek waarbij gebruik gemaakt wordt van video-opnames in het gezin met als doel de contactuele-, relationele-

Nadere informatie

VROEGDETECTIE, TIJDIGE INTERVENTIE EN GEPASTE TOELEIDING BIJ ERNSTIGE PSYCHISCHE AANDOENINGEN

VROEGDETECTIE, TIJDIGE INTERVENTIE EN GEPASTE TOELEIDING BIJ ERNSTIGE PSYCHISCHE AANDOENINGEN VROEGDETECTIE, TIJDIGE INTERVENTIE EN GEPASTE TOELEIDING BIJ ERNSTIGE PSYCHISCHE AANDOENINGEN VDIP: korte historiek van een innovatief project Initiële doelgroep UHR/ eerste psychose jongeren jonge volwassenen:

Nadere informatie

Klas-in-zicht Wat? Hoe gaan we tewerk? Aan de slag en verder?

Klas-in-zicht Wat? Hoe gaan we tewerk? Aan de slag en verder? Klas-in-zicht Wat? Een negatieve groepsdynamiek, leerlingen die niet met elkaar overeenkomen, een vertroebelde relatie tussen leerlingen en leerkrachten, moeilijk les kunnen geven door storend gedrag zijn

Nadere informatie

Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling. Sociaal medische contractering Jeugd. Organisatie wijkteams

Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling. Sociaal medische contractering Jeugd. Organisatie wijkteams Vangnet 0-99 Onafhankelijke regie Advies en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling Sociaal medische contractering Jeugd Organisatie wijkteams Lokaal beeld van de transities Wilt u wijkgericht

Nadere informatie

3. Rouw en verliesverwerking

3. Rouw en verliesverwerking 3. Rouw en verliesverwerking 29 Voor de trainer De belangrijkste begrippen van dit gedeelte zijn: Grote verschillen tussen verschillende getroffenen Breuk in de levenslijn Rouw/Verliesverwerking/chronische

Nadere informatie

Interview met minister Joke Schauvliege

Interview met minister Joke Schauvliege Interview met minister Joke Schauvliege over de rol en de toekomst van etnisch-culturele federaties in Vlaanderen. Dertien etnisch-cultureel diverse federaties zijn erkend binnen het sociaalcultureel werk.

Nadere informatie

Voor mensen met een arbeidshandicap.

Voor mensen met een arbeidshandicap. Voor mensen met een arbeidshandicap. Inhoudsopgave 1. Ambitie 2. Ontstaan van Ambitie. 3. Begeleid Werken 4. Jobcoaches en werkbegeleiders 5. Ervaringen 6. Met Ambitie aan het werk 7. Aanmelden Ambitie

Nadere informatie

OPEN SPACE TECHNIEK: 6 WERKGROEPEN. WEERGAVE VAN DE FLAPPEN

OPEN SPACE TECHNIEK: 6 WERKGROEPEN. WEERGAVE VAN DE FLAPPEN OPEN SPACE TECHNIEK: 6 WERKGROEPEN. WEERGAVE VAN DE FLAPPEN Hoe wordt de participatie, de inbreng van leerlingen zelf vorm gegeven? Vraag van het Stimuleringsfonds Brede School Antwerpen Basis: - Verkiezing

Nadere informatie