TWINTIG PRINCIPES VAN SYMPTOOMCONTROLE BIJ VERGEVORDERDE KANKER
|
|
- Vera Peeters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 TWINTIG PRINCIPES VAN SYMPTOOMCONTROLE BIJ VERGEVORDERDE KANKER Alvarez, A., & Walsh, D. (in press). Symptom Control in Advanced Cancer: Twenty Principles. American Journal of Hospice & Palliative Medicine. De 20 principes van symptoomcontrole in het kort 1. Benader de patiënt op een positieve, actieve, en gedetailleerde manier 2. Hou het eenvoudig 3. Evalueer en herevalueer 4. Stel een plan op 5. Communiceer en registreer het plan 6. Laat de patiënt weten dat je geïnteresseerd bent 7. Zet prioriteiten uit 8. Verander één ding per keer 9. Denk aan de leeftijd en kwetsbaarheid van de populatie 10. Heb oog voor valkuilen rond therapietrouw 11. Stop met niet-noodzakelijke medicatie 12. Verwacht kleine successen 13. Begin eerst met niet-farmacologische interventies 14. Gebruik gekende medicatie en wees specifiek in medicatie, dosis, timing en toedieningwijze 15. Nevenwerkingen van medicatie zijn even belangrijk als de effectiviteit 16. Individualiseer en titreer de dosis 17. Gebruik nooddosissen 18. Gebruik orale toedieningwijze indien mogelijk 19. Gebruik alternatieve toedieningwijzen 20. Voorzie geschreven instructies. De 20 principes in het lang 1. Een positieve, actieve, gedetailleerde benadering Een energetisch optimistische benadering brengt zich snel over op de patiënt, zijn/haar gezin, en de medische teams. Voorbeeld: Tijdens een delier moeten verschillende mogelijke oorzaken actief en simultaan geëvalueerd worden, zoals onder andere nevenwerkingen van medicatie, hypercalcemie of een stervensproces. 2. Hou het eenvoudig Vergevorderde kanker is een complexe biologische entiteit. Daarom is het ook belangrijk om die interventies en onderzoeken te plannen die gepast zijn volgens de prognose, het stadium van de ziekte etc. Cruciaal daarbij zijn de overeengekomen zorgdoelen. Heldere en eenvoudige doelen zijn essentieel, en worden nog belangrijker als de complexiteit van de ziekte toeneemt. Voorbeeld: wanneer een stervende patiënt een nieuwe beroerte krijgt, kunnen bijkomende onderzoeken uitgesteld worden en kan meteen gefocust worden op comfort van de patiënt eerder dan op de routine correcte medische praktijk van EEG s en nieuwe hersenscans. 3. Evalueer en herevalueer Vergevorderde kanker verandert continu de algemene psychische en fysieke gezondheid van de patiënt. Om de levenskwaliteit te verhogen moeten de belangrijke symptomen dan ook op 1 Twintig principes van symptoomcontrole bij vergevorderde kanker samenvatting FPZV maart 2011
2 geregelde basis geherevalueerd worden. Daarbij is het zinvol om symptoomparameters, zoals ernst, acuut versus chronisch, verlichtende of verergerende factoren en clusters, mee te nemen. Op die manier kan je immers ook therapeutische effecten registreren en opvolgen. Voorbeeld: nieuwe of verhoogde pijn kan op ziekteprogressie wijzen. Neveneffecten van morfine bij iemand die de dosis daarvoor wel goed verdroeg, kan te wijten zijn aan nierfalen. 4. Stel een plan op Het is essentieel om een flexibel plan op te stellen om elk doelsymptoom aan te pakken en actief op te volgen, waarna het herbeoordeeld en indien nodig aangepast wordt. Elke patiënt heeft unieke noden en een bepaalde interventie kan wel of niet passen in een specifieke situatie. Anticiperen op vaak voorkomende complicaties bij de onderliggende ziekte kan ook helpen bij het ontwerpen van een plan B indien plan A niet effectief blijkt te zijn. Voorbeeld: Misselijkheid, braken en pijn in de buikregio zijn vaak voorkomende problemen. Eerste klinische evaluatie kan aangeven of dit te maken heeft met een obstructie ter hoogte van de blaas, eventueel bevestigd door radiologische resultaten. Iedereen in het team, inclusief patiënt en betrokken familieleden, moeten dan op de hoogte gesteld worden van het plan rond deze moeilijke situatie. Stel daarbij een Plan A en een Plan B op. 5. Communiceer en registreer het plan Na zorgvuldige assessment is het essentieel om een gedocumenteerd plan te hebben. Betrokkenheid van patiënt en familie in het zorgplan is een belangrijk middel om therapietrouw te verhogen. Een multidisciplinaire benadering is de sleutel. Voorbeeld: Team meetings moeten aangemoedigd worden. Een neergeschreven en geregistreerd plan zal een gedeeld zorgplan vergemakkelijken en continuïteit bevorderen. 6. Laat de patiënt weten dat je geïnteresseerd bent Patiënten met vergevorderde kanker hebben vaak veel zware onderzoeken en behandelingen ondergaan in de hoop op genezing. Ze voelen zich vaak verlaten en hebben vaak het gevoel dat hun comfort slechts op de tweede plaats komt. Wanneer erkend wordt dat genezing niet meer mogelijk is, is een gevoel van frustratie vaak aanwezig bij zowel patiënt als arts. Het is belangrijk om duidelijk aan de patiënt te laten weten dat het team hard zal werken om zijn /haar levenskwaliteit te verbeteren en te focussen op de prioriteiten. Het is daarbij essentieel om hen hun symptomen uit te leggen en te anticiperen op angst voor het onbekende. Tactvolle informatie zonder medisch jargon is de essentie van effectieve communicatie. Voorbeeld: Vermijd de zinsnede we kunnen niets meer voor u doen. Op veel complicaties kan geanticipeerd worden, waardoor een proactief management mogelijk wordt. 7. Zet prioriteiten uit Patiënten met kanker hebben een mediaan van 11 symptomen. Neem de hoofdsymptomen als doelwit; dit kan eventueel ook de secundaire symptomen verlichten. De prioriteiten van de patiënt en de arts kunnen ook enigszins verschillen. Beslissingen dienen genomen te worden op basis van klinische evaluatie en de zorgdoelen. Leg ook de redenen van de voorgestelde interventies uit; dit zal samenwerking tussen arts en patiënt verbeteren. Vragen die kunnen helpen bij het stellen van prioriteiten zijn: Van wat heb je het meeste van de tijd last? Hoe kan ik je op dit moment helpen? Heb je momenteel nog last van iets anders? Voorbeeld: Behandeling van pijn kan ook verbeteringen brengen in secundaire slapeloosheid, depressie, eetlustverlies, en vermoeidheid, symptomen die vaak verband houden met ongecontroleerde pijn. 2 Twintig principes van symptoomcontrole bij vergevorderde kanker samenvatting FPZV maart 2011
3 8. Verander één ding per keer Gezien de complexiteit van de klinische situatie is het belangrijk te meten wat je doet. Verander dan ook maar 1 medicatie of interventie per keer; dit zal het eenvoudiger maken om een neveneffect of een goede uitkomst juist toe te schrijven. Voorbeeld: Iemand die momenteel een stabiel pijnbeleid heeft met morfine meldt zich aan met bewegingsgerelateerde misselijkheid. Dit wordt behandeld met scopolamine klever, maar als gevolg daarvan ontstaat acute delier. De eerste en meest eenvoudige verandering zou dan zijn om de klever te stoppen en terug te herevalueren. Als de delier verdwijnt, dan was de klever hoogstwaarschijnlijk de oorzaak. 9. Denk aan de leeftijd en kwetsbaarheid van de populatie Zorg voor de ziekste mensen vormt een praktische en intellectuele uitdaging. Patiënten hebben meerdere comorbiditeiten en zijn vaker dan niet bejaard. Symptomen van oudere patiënten kunnen over het hoofd gezien worden, omdat ze vaak stoïcijns zijn of weinig of verkeerd communiceren over hoe ze voelen (bijvoorbeeld omwille van dementie). Voorbeeld: Oudere patiënten met dementie zijn niet steeds in staat om pijn effectief of zelf te rapporteren. 10. Therapietrouw Het niet opvolgen van therapievoorschriften is vaak voorkomend, zelfs bij ernstig zieke patiënten. Als het wordt vastgesteld, is het belangrijk de redenen ervan na te gaan. Dingen om rekening mee te houden zijn kosten van de medicatie, angst voor neveneffecten, zorgen rond verslaving, medicatieverleden of alcoholmisbruik. Voorbeeld: patiënten die starten met opioïden zoals morfine kunnen bij aanvang tijdelijke slaperigheid ontwikkelen die kan interfereren met dagdagelijkse activiteiten. Patiënten hier op voorhand rond informeren kan therapietrouw verhogen. 11. Stop met niet-noodzakelijke medicatie Ten gevolge van de vergevorderde leeftijd, comorbiditeiten of vergevorderde ziekte nemen veel patiënten verschillende medicaties. Polifarmacologie verhoogt de kans op complicaties door medicatie-interacties, negatieve effecten en kosten. 30% van de symptomen van de patiëntenpopulatie zijn te wijten aan de medicatie, en zijn negatieve effecten van medicatie een belangrijke doodsoorzaak. Bovendien zijn bij deze patiëntengroep niet al deze geneesmiddelen relevant zijn voor de vergevorderde ziekte. Een zorgvuldige evaluatie kan helpen bij het selecteren van de essentiële geneesmiddelen en bij het identificeren van deze die het best worden stopgezet. Een oordeelkundig gekozen en goed verdragen geneesmiddel kan immers meerdere symptomen verlichten. Voorbeeld: Iemand met delier én misselijkheid kan behandeld worden met haloperidol, die beide condities kan behandelen. 12. Verwacht kleine successen Wanneer een prognose gedefinieerd wordt in termen van dagen, weken of maanden is een herdefiniëring van realistische hoop en korte-termijn doelstellingen nodig. Voorbeeld: Hoewel de uiteindelijke uitkomst in vergevorderde kanker nog steeds de dood is, blijft een goede respons op eender welke behandeling van symptomen een therapeutisch succesvolle uitkomst. 13. Begin eerst met niet-farmacologische interventies Niet-farmacologische interventies zijn eenvoudig, hebben vaak geen nevenwerkingen, kunnen zeer effectief zijn, en kunnen zelf toegepast / toegediend worden door het gezin of de patiënt. 3 Twintig principes van symptoomcontrole bij vergevorderde kanker samenvatting FPZV maart 2011
4 Voorbeeld: Een ventilator om lucht op het aangezicht te blazen, kan kortademigheid verminderen. 14. Gebruik gekende medicatie en wees specifiek in medicatie, dosis, timing en toedieningwijze De meeste geneesmiddelen worden getest bij vrijwilligers en gezondere patiënten. Het gebruik ervan in de setting van vergevorderde kanker is een moeilijke oefening. Een geschreven document en instructies over hoe de medicatie moet toegediend worden (sterkte, dosis en frequentie) zal therapietrouw verhogen evenals de uitkomsten verbeteren. Voorbeeld: Als de patiënt bijhoudt wanneer hij medicatie neemt en hoeveel extra dosissen er nodig waren, kan je de symptoomernst en medicatie-efficiëntie meten. 15. Nevenwerkingen van medicatie zijn even belangrijk als hun effectiviteit Mensen lijden reeds door een veelheid aan symptomen. We moeten ons er dan bewust zijn van de iatrogene complicaties die hen verder kunnen belasten. Het is belangrijk om de farmacologische eigenschappen en de mogelijke nevenwerkingen van de medicatie te kennen om zo schadelijke interacties en mogelijke nevenwerkingen te vermijden. Voorbeeld: Opioiden kunnen constipatie, misselijkheid, slaperigheid, etc. veroorzaken 16. Individualiseer en titreer de dosis Ieder heeft zijn unieke ziekte-ervaring, gerelateerde symptomen en unieke reacties op medicatie en andere interventies. Voorbeeld: Het concept van totale pijn stelt de complexe interactie tussen fysieke, emotionele, spirituele, en sociale context van de pijnervaring centraal. Iemand kan verschillende pijnen hebben, die elk kan een verschillende pathofysiologie hebben en een andere benadering vereisen. 17. Gebruik nooddosissen Nooddosis is een essentieel concept in symptoomcontrole. Dit is specifiek van toepassing bij angst, pijn, kortademigheid en misselijkheid. Het vermindert de angst bij de patiënt en zijn / haar familie, omdat deze benadering de patiënt terug controle geeft. Met deze benadering zullen zij met langdurende medicatie betere symptoomcontrole hebben, minder dosisgerelateerde nevenwerkingen en het helpt om de veilige dosissen van medicatie te voorspellen. Voorbeeld: Voorlichting rond opioiden premedicatie voor incidentele pijn bij gemetastaseerde botziektes kan het gevoel van welbevinden drastisch verhogen aangezien men wordt geleerd en aangemoedigd om de medicatie op de juiste wijze te nemen. 18. Gebruik orale toedieningwijze indien mogelijk Orale toediening is de eerste keuze. Het is eenvoudig voor zowel patiënt als zorgverlener, het is minder invasief, veilig, gemakkelijk, goedkoop en effectief. Het is belangrijk om goede mondzorg te voorzien zodat orale toediening mogelijk blijft. Voorbeeld: Meer dan 70% van de kankerpatiënten ontwikkelt pijnklachten. Een proactief eerder dan reactief beleid rond pijncontrole is daarom nodig. In de meerderheid van de patiënten kan de pijn effectief gecontroleerd worden via oraal toegediende morfine. 19. Gebruik alternatieve toedieningwijzen Vaak zijn patiënten met vergevorderde ziekte niet in de mogelijkheid om medicatie oraal te nemen (bijv. lethargie, delier en mucositis). Dit komt vaak intermittent of op korte termijn voor. Om symptoomcontrole te optimaliseren moeten dan ook verschillende manieren van medicatietoediening bekeken worden. Voorbeeld: Morfine kan zowel rectaal, oraal als subcutaan toegediend worden. 20. Voorzie geschreven instructies Mensen vergeten mondelinge instructies vaak of halen ze door elkaar. Gezien de stress die een gevorderde ziekte met zich meebrengt, kunnen zelfs de beste inspanningen om instructies 4 Twintig principes van symptoomcontrole bij vergevorderde kanker samenvatting FPZV maart 2011
5 mee te delen falen omwille van delier, dementie, ontkenning of een teveel aan informatie. Ga er dan ook niet zomaar vanuit dat men medicatie op de juiste manier neemt. Dit is een van de eerste zaken om na te gaan als een symptoom niet onder controle te krijgen is ondanks schijnbaar optimale symptoomcontrole medicatie. Voorbeeld: Mondelinge en geschreven instructies die worden meegegeven aan patiënt en een betrokken zorgverlener zullen de therapietrouw verhogen. 5 Twintig principes van symptoomcontrole bij vergevorderde kanker samenvatting FPZV maart 2011
NIEUWE EUROPESE RICHTLIJN VOOR PREVENTIE, DETECTIE EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE IN
NIEUWE EUROPESE RICHTLIJN VOOR PREVENTIE, DETECTIE EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE IN PALLIATIEVE ZORG Referentie. Rayner, L., Price, A., Hotopf, M., Higginson, I.J. (2011). The development of evidencebased
Nadere informatiePalliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg
Palliatieve Zorg Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Wat is het belangrijkste speerpunt van palliatieve zorg? A Genezing B Kwaliteit van leven C Stervensbegeleiding
Nadere informatieBEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK. Mathieu Verbrugghe Prof. dr.
BEÏNVLOEDENDE FACTOREN VAN THERAPIETROUW EN ZELFMANAGEMENT BIJ ORALE TKIs: EEN KWALITATIEF ONDERZOEK Mathieu Verbrugghe Prof. dr. Ann Van Hecke INLEIDING THERAPIEONTROUW Een patiënt wordt therapieontrouw
Nadere informatieZorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam
Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren
Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG. IFPC Turnhout 23 oktober Hilde Michiels coördinator palliatief support team
PALLIATIEVE ZORG IFPC Turnhout 23 oktober 2017 Hilde Michiels coördinator palliatief support team Palliatieve zorg - definitie Palliatieve zorg is de actieve totaalzorg voor mensen die ongeneeslijk ziek
Nadere informatieWAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN
WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN PALLIATIEVE ZORG: EEN SYSTEMATISCHE OVERZICHTSSTUDIE Slort, W., Schweitzer, B.P.M., Blankenstein, A. H., Abarshi, E. A.,
Nadere informatieZorgpad Stervensfase
Zorgpad Stervensfase de laatste stand van zaken Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Belang markering stervensfase Zorgpad Stervensfase Nieuwe
Nadere informatiePsychosociale aspecten bij longkankerpatiënten. Christine De Coninck Palliatief Support Team UZ Gent 1 december 2007
Psychosociale aspecten bij longkankerpatiënten Christine De Coninck Palliatief Support Team UZ Gent 1 december 2007 Overzicht Inleiding Prevalentie psychosociale problemen Specifieke aspecten bij longkanker
Nadere informatieGuy Hannes Coördinator PNAT
Dementie : palliatieve benadering? Guy Hannes Coördinator PNAT Palliatieve zorg = van alle tijden Een waardig afscheid, omringd door geliefden Voedingsbodem vooruitgang van de geneeskunde : we leven langer.
Nadere informatieSTAPPENPLAN BIJ HET MODEL STUURYSTEEM DECUBITUS (PROJECT DECUBITUSZORG IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK; DOOR STUREN STEEDS BETER)
STAPPENPLAN BIJ HET MODEL STUURYSTEEM DECUBITUS (PROJECT DECUBITUSZORG IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK; DOOR STUREN STEEDS BETER) Juni 2004 INLEIDING Voor u ligt een stappenplan dat gebaseerd is op de CBO-richtlijn
Nadere informatieEen woordje uitleg over morfine WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL
Een woordje uitleg over morfine WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Kwaliteit en Veiligheid Wij doen mee! Onze kwaliteit aantoonbaar maken Ons ziekenhuis heeft zich geëngageerd om het accreditatielabel
Nadere informatieAnnex I Wetenschappelijke conclusies en redenen voor wijziging van de voorwaarden verbonden aan de vergunningen voor het in de handel brengen
Annex I Wetenschappelijke conclusies en redenen voor wijziging van de voorwaarden verbonden aan de vergunningen voor het in de handel brengen Wetenschappelijke conclusies Rekening houdend met het beoordelingsrapport
Nadere informatieWorkshop 2 Pijn & Pijnbestrijding en de rol van de verpleegkundige Antoine Engelen, Paul Cornelissen & Sylvia Verhage
Workshop 2 Pijn & Pijnbestrijding en de rol van de verpleegkundige Antoine Engelen, Paul Cornelissen & Sylvia Verhage Kasteel Maurick 2-10-2012 Pijn bij kanker Pijn bij kanker + algemeen voorkomend symptoom
Nadere informatieHet PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider
Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand
Nadere informatieVier kernvragen in de palliatieve zorg:
Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand van zaken Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg 2. Het PaTz project in de praktijk
Nadere informatiePS in NL: bij 12,3% van de patiënten in de stervensfase toegepast
Palliatieve sedatie 12 november 2012 Carla Juffermans,kaderhuisarts PZ Palliatieve sedatie Proportionele toepassing van sedativa in de laatste levensfase om ondraaglijke klachten te bestrijden, waarvoor
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieHALDOL tabletten en drank
Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico
Nadere informatiePalliatieve zorg in ontwikkeling
Palliatieve zorg in ontwikkeling Wim van Boerdonk Gertie van Gemert Marleen van Casteren Voor een warm thuis Programma Project: verbeteren stervensfase in Kalorama Inhoud: zorg in de stervensfase 1 Verbeteren
Nadere informatieHet gebruik van morfine en veel voorkomende vragen
Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 0437 Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers (zie tabel) voorgeschreven tegen de pijn. Deze
Nadere informatieRelatie en Intimiteit. Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs
Relatie en Intimiteit Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs Wat hoop je vandaag mee te nemen, te horen en/of te leren? Wat is communicatie Communicatie is een proces tussen zender en ontvanger De boodschap
Nadere informatieWat als ik niet meer beter word
Wat als ik niet meer beter word moeilijke keuzes & beslissingen rondom levenseinde Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Consulent en adviseur IKNL Antoon van Dijck Palliatieve zorg is integrale
Nadere informatieInfobrochure. Pijn in het ziekenhuis
Infobrochure Pijn in het ziekenhuis Onbehandelde pijn staat een goede genezing in de weg. Bijt niet op uw tanden, praat over uw pijn! Pijn... een nuttig signaal Acute pijn is een alarmsignaal, een onmiddellijke
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries
Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste
Nadere informatiePijnstilling via de pijnpomp
Infobrochure Pijnstilling via de pijnpomp Patiënt-gecontroleerde pijnbestrijding Anesthesie - Pijntherapie - Intensieve zorgen Tel: 011 826 227 mensen zorgen voor mensen Inleiding Binnenkort ondergaat
Nadere informatieWEEK VAN DE PATIËNTVEILIGHEID
WEEK VAN DE PATIËNTVEILIGHEID UZ Leuven vindt het belangrijk om de verwachtingen van u als patiënt of familie te kennen. Zo kunnen we werken aan voortdurende verbetering van onze patiëntenzorg. Sinds eind
Nadere informatiePALLIATIEVE SEDATIE
Ik heb er geen bezwaar tegen dat de mensen tijdens de voordracht naar hun horloge kijken, maar ik aanvaard niet dat ze met hun horloge beginnen te schudden om er zeker van te zijn dat het ding nog werkt.
Nadere informatieT IS GEBEURD. Een minikwis over pijn
T IS GEBEURD Een minikwis over pijn POLL OPEN Morfine 1. Morfine werkt niet op nociceptieve pijn 1.43% 2. Morfine werkt niet op neuropathische pijn 11.43% 3. Morfine werkt beter op nociceptieve dan op
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
EDERLADSE SAMEVATTIG Hoofdstuk 1 Dementie is een van de grootste uitdagingen voor de gezondheid wereldwijd en een aanzienlijk aantal mensen en hun families zullen het lot van dementie treffen. Dementie
Nadere informatieSomatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten in de 1e lijn Ingrid Arnold LUMC Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde Huisarts te Leiderdorp Uw spreekuur Moeheid Pijnklachten Buikpijn Hoofdpijn
Nadere informatiebeslisschijf evaluatie pilot Besluitvorming in de palliatieve fase palliatieve zorg
evaluatie pilot Besluitvorming in de palliatieve fase beslisschijf palliatieve zorg Begin 2006 zijn de VIKC-richtlijnen voor de palliatieve zorg en het zakboekje verschenen. Het IKMN en het UMC Utrecht
Nadere informatieMarrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131. chapter 10 samenvatting
Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 131 chapter 10 samenvatting Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 132 Marrit-10-H10 24-06-2008 11:05 Pagina 133 Zaadbalkanker wordt voornamelijk bij jonge mannen vastgesteld
Nadere informatieZou het u verbazen als deze patiënt over een jaar nog leeft?
Zou het u verbazen als deze patiënt over een jaar nog leeft? Het belang van een integraal anticiperend beleid 22 maart 2012 Bernardina Wanrooij Huisarts, consulent palliatieve zorg AMC Palliatieve zorg
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieen de rol van palliatieve zorg
en de rol van palliatieve zorg 16 februari 2017 Marleen Hout-Korevaar Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts palliatieve zorg Enkele casus vooraf Ontwikkeling euthanasie debat Euthanasiewet in 2002 In
Nadere informatiePijnstilling via de pijnpomp
Infobrochure Pijnstilling via de pijnpomp Patiënt-gecontroleerde pijnbestrijding Anesthesie - Pijntherapie - Intensieve zorgen Tel: 011 826 227 mensen zorgen voor mensen Inleiding Binnenkort ondergaat
Nadere informatieBesluitvorming in de palliatieve fase
Palliatief redeneren Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht Saskia Teunissen Hoogleraar hospicezorg UMC Utrecht Foto s Nynke Thien Klinisch redeneren en palliatief
Nadere informatieGrenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg?
Grenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg? Prof.dr.K.C.P.Vissers, MD, PhD, FIPP Kenniscentrum Palliatieve Zorg UMC St Radboud Nijmegen Doodgaan behoort tot het zeer weinige dat niet
Nadere informatieNeDerLANDse samenvatting
CHAPTER 10 259 NEDERLANDSE SAMENVATTING Benzodiazepines zijn psychotrope middelen met anxiolytische, sederende, spierverslappende en hypnotische effecten. In de praktijk worden zij voornamelijk ingezet
Nadere informatieANGST in de PALLIATIEVE FASE, dilemma s rond de richtlijn. 11 april 2016 Tineke Vos psychiater HMC+ consulent palliatieve zorg
ANGST in de PALLIATIEVE FASE, dilemma s rond de richtlijn 11 april 2016 Tineke Vos psychiater HMC+ consulent palliatieve zorg Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst
Nadere informatieDelier 18-04-2011. Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel
Delier 18-04-2011 Sini van den Boomen Anja Manders Marianne de Nobel Welkom Doel: Kennisoverdracht/bewustwording Signalering Verpleegkundige interventies Programma Film Medische aspecten delier Casus in
Nadere informatieHet opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en
Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn van een patiënt in de laatste levensfase met als doel anderszins onbehandelbaar lijden te verlichten en niet het leven te bekorten. Op verzoek van de regering
Nadere informatieSymposium 14 april 2009. aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter
Symposium 14 april 2009 aanpassing richtlijnen palliatieve sedatie Karin van Heijst en Trijntje Buiter Palliatieve sedatie Het opzettelijk verlagen van het bewustzijn in de laatste levens of stervensfase.
Nadere informatieOnderzoek naar. levenskwaliteit. bij colorectale (ex-)kankerpatiënten. Basisrapport. Met financiële steun van
Onderzoek naar levenskwaliteit bij colorectale (ex-)kankerpatiënten Basisrapport Met financiële steun van Onderzoek naar levenskwaliteit bij colorectale (ex-)kankerpatiënten Basisrapport Auteurs: De Gendt
Nadere informatieHeeft u laaggeletterde patiënten in beeld? Gudule Boland PhD Programmaleider Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden
Heeft u laaggeletterde patiënten in beeld? Gudule Boland PhD Programmaleider Verantwoord medicijngebruik bij migranten en laaggeletterden Dr. Dr. Karen Hosper 1 2 3 4 5 Even reclame maken: www.pharos.nl/patientenaanhetwoord
Nadere informatieHelp mee aan uw veilige behandeling
Kwaliteitszorg Help mee aan uw veilige behandeling A. Informeer je arts en de andere zorgverleners Dat mag ik zeker niet vergeten! Bereid je goed voor op elk gesprek met je zorgverleners. Noteer wat je
Nadere informatieDe lange weg is vaak te kort.
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw De lange weg is vaak te kort. Dr. F. Krekelbergh Geriater Verantwoordelijke arts palliatieve zorgen Levenseinde is belangrijk moment Vroeg of laat Leven : veel verlieservaringen
Nadere informatiehet laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en
Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens
Nadere informatieSamenvatting Deel I Onderzoeksmethodologie in onderzoek naar palliatieve zorg in instellingen voor langdurige zorg
Samenvatting Palliatieve zorg is de zorg voor mensen waarbij genezing niet meer mogelijk is. Het doel van palliatieve zorg is niet om het leven te verlengen of de dood te bespoedigen maar om een zo hoog
Nadere informatieVoeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting
Voeding- en vochtbeleid in de palliatieve setting Sessie: Voeding bij ouderen Tine De Vlieger algemeen coördinator Palliatieve Hulpverlening Antwerpen www.pha.be Programma Betekenis Waarde Context van
Nadere informatieSignalering in de palliatieve fase
Utrecht, mei 2011 Signalering in de palliatieve fase Denk- en werkmethode voor verzorgenden Marja de Jong Jeroen Joosten Palliatieve zorg Als genezing van zorgvrager niet meer mogelijk is Gericht op voorkomen
Nadere informatieWAT IS ORENCIA (ABATACEPT)?
WAT IS ORENCIA (ABATACEPT)? Wat is ORENCIA? Wat is ORENCIA? 3 Waarom heb ik ORENCIA voorgeschreven gekregen? 4 Wat kan ik verwachten van de behandeling met ORENCIA? 4 Hoe werkt ORENCIA? 4 Hoe neem ik ORENCIA?
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatiePalliatieve sedatie 14 oktober 2015. Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl
Palliatieve sedatie 14 oktober 2015 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde www.margotverkuylen.nl Palliatieve sedatie in het hospice Veel kennis en ervaring Wat weten we over de praktijk? Dilemma
Nadere informatieDE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN
DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken
Nadere informatieDeelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan. Informatie voor de patiënt SAP 12496
Deelnemen aan een klinische studie in Az Damiaan Informatie voor de patiënt SAP 12496 Bron: clinical trial center UZ Leuven 2010 2 Inhoud Inleiding 4 Wat is een klinische studie? 5 Waarom deelnemen aan
Nadere informatieSamenvatting voor niet-ingewijden
voor niet-ingewijden Type 2 diabetes Diabetes is een ernstige chronische ziekte, die wordt gekenmerkt door te hoge glucosespiegels (de suikers ) in het bloed. Er zijn verschillende typen diabetes, waarvan
Nadere informatieContinue Palliatieve sedatie, feiten en fabels 19-09-2013. Specialist ouderengeneeskunde/docent. Probeer te verwoorden wat volgens jou
Continue Palliatieve sedatie, feiten en fabels 19-09-2013 Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde/docent Wat is het? Probeer te verwoorden wat volgens jou palliatieve sedatie is PALLIATIEVE SEDATIE
Nadere informatieCOPD en hartfalen in de palliatieve fase
COPD en hartfalen in de palliatieve fase Manon Boddaert Arts palliatieve geneeskunde Bardo en Spaarne Ziekenhuis Antoon van Dijck Kwaliteit van leven Verloop COPD en hartfalen Markering palliatieve fase
Nadere informatiePijn als verzorg -probleem
Pijn als verzorg -probleem Mimmie Wouters Netwerk Palliatieve Zorg Aalst Dendermonde Ninove Pijnbestrijding bij palliatieve patiënten De huidige versie richtlijn Pijn werd in de periode van 2010-2013 geschreven
Nadere informatieImplementatie Zorgpad stervensfase
Implementatie Zorgpad stervensfase Navigatie naar een goed einde Navigatie naar een goed einde René de Bakker Verpleeghuisarts Verpleeghuis De Blaauwe Hoeve Hulst rdebakker@curamus.nl Navigatie naar een
Nadere informatieHet sterven in onze tijd. Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar
Frank Schaapsmeerders, specialist ouderengeneeskunde Miranda Tiecken, woonbegeleider hospice de Hazelaar UKON symposium 16 april 213 Sterven in breder perspectief Tekenen van naderende dood Problemen rondom
Nadere informatieworkshop besluitvorming in de palliatieve fase
workshop besluitvorming in de palliatieve fase Alexander de Graeff, internist-oncoloog UMC Utrecht, hospice-arts Demeter Marjolein van Meggelen, oncologieverpleegkundige Aveant Consulenten PalliatieTeam
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg
Nederlandse samenvatting Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg Dit proefschrift richt zich op adolescenten met type 1 diabetes
Nadere informatieVisie : Palliatieve zorgen
Indien op een gegeven ogenblik een curatieve therapie geen hulp meer brengt en de mens zich geconfronteerd ziet met het onvermijdelijke, wordt hij bevangen door angst en pijn. Het is moeilijk om dragen,
Nadere informatieDr. Vanclooster ( Huisarts )
CASUS COPD Dr. Vanclooster ( Huisarts ) Dr. Tits ( Pneumoloog) Niet-medische context Man 86 jaar Gehuwd (echtgenote is nog goed) 7 gehuwde kinderen (erg betrokken) Medische voorgeschiedenis CARA patiënt,
Nadere informatieSprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner
Sprekers: Cobie van Beuzekom, verpleegkundig specialist Petra Buvelot, nurse practitioner Complementaire zorg 21 juni 2016 pagina 2 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieActuele Reflecties over Palliatieve Sedatie. Introductie. Introductie. 9de Vlaams Congres Palliatieve Zorg. 13 september Patricia Claessens
Actuele Reflecties over Palliatieve Sedatie Patricia Claessens Verpleegkundige, lic. ziekenhuiswetenschappen Doel van palliatieve zorg = ruimte laten om te leven Dus: focus op adequate symptoomcontrole
Nadere informatie6. Project management
6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,
Nadere informatieDokter, ik heb kanker..
Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut
Nadere informatiePalliatieve zorg bij copd. Minisymposium 22 maart 2012
Palliatieve zorg bij copd Minisymposium 22 maart 2012 Palliatieve zorg Hans Timmer, longarts ZGT Caroline Braam, huisarts Hengelo PALLIATIEVE ZORG CASUS 75-jarige terminale COPD-patient Mantelzorger valt
Nadere informatieSCHOOLEDUCATIE DIABETES MELLITUS TYPE I. Informatie voor leerkrachten uit onze voorlichtingsavonden.
SCHOOLEDUCATIE DIABETES MELLITUS TYPE I Informatie voor leerkrachten uit onze voorlichtingsavonden. Welkom Een kind met diabetes in de klas/groep Programma Over Diabeter Wat is Diabetes Mellitus type I
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieWim Annerel Life coach Loopbaancoach Business coach.
Wim Annerel Life coach Loopbaancoach Business coach Goede voornemens? Vergeet het maar, zeggen de statistieken: slechts 18% slaagt erin om goede voornemens ook succesvol na te komen. En toch. Als je weet
Nadere informatieFamiliaire Mediterrane Koorts
https://www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Familiaire Mediterrane Koorts Versie 2016 2. DIAGNOSE EN BEHANDELING 2.1 Hoe wordt het gediagnosticeerd? Over het algemeen wordt de volgende aanpak
Nadere informatieEen realistische kijk op timemanagement.
Een realistische kijk op timemanagement. ir. Paul De Bruyne Vergeet niet uw GSM terug aan te zetten na de training! 1 tijd www.deathclock.com Tijd is gratis, maar onbetaalbaar. Je kan tijd niet bezitten,
Nadere informatiePlatform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION
Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION Leven met epilepsie: Zelfmanagement Loes Leenen, MANP PhD trainee zelfmanagement Inleiding Achtergrond Zelfmanagement Zelfmanagement & Kwaliteit van leven
Nadere informatiePalliatieve zorg aan kwetsbare ouderen
Palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen Interactieve workshop over kaders van palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen. Niek Olde Bijvank Specialist ouderengeneeskunde, tevens kaderarts Palliatieve Zorg,
Nadere informatieMeten is weten. Baccaert Griet
Meten is weten. PIJNBEOORDELING Baccaert Griet Wat is pijn? Pijn is een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging, of die beschreven
Nadere informatieWat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?
Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieFabels en feiten over morfine
Fabels en feiten over morfine Beter voor elkaar Fabels en feiten over morfine Inleiding In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige
Nadere informatieMogelijkheden voor ondersteuning van zorgverleners bij het begeleiden van patiënten op orale oncolytica
Mogelijkheden voor ondersteuning van zorgverleners bij het begeleiden van patiënten op orale oncolytica Ervaringen uit de CONTACT-studie Apr. Lise-Marie Kinnaer Prof. Dr. Veerle Foulon Wie zijn wij? 2
Nadere informatieVermoeidheid bij MPD
Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale
Nadere informatieRisicofactoren voor chronificatie van pijn
PIJN Samen maken we er een punt van. Risicofactoren voor chronificatie van pijn Annemie Verwimp, Psycholoog ZNA Multidisciplinair Algologisch Team Introductie Zijn de gele vlaggen gekend? ORANJE: ik ken
Nadere informatieDelirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0
Delirium Clinical Assessment Protocol (CAP) = 0 De informatie over deze CAP-code wordt opgesplitst in twee delen: (I) Betekenis: De betekenis van code 0 bij de Delirium-CAP. (II) Richtlijnen: De stappen
Nadere informatieDE KENNIS OVER OUDERE PATIËNTEN QUIZ (KOP-Q)
DE KENNIS OVER OUDERE PATIËNTEN QUIZ (KOP-Q) Onderzoeksgroep Chronisch zieken, Faculteit Gezondheidszorg, Hogeschool Utrecht, Utrecht, Nederland Jeroen Dikken, MSc, RN Jita G. Hoogerduijn, PhD Marieke
Nadere informatieMasterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019
Masterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019 Palliatieve zorg is alle zorg die er op gericht is iemand met een levensbedreigende ziekte (en zijn naasten) een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven
Nadere informatieFlavoxaat G04BD02, december 2018
Flavoxaat G04BD02, december 2018 Indicatie Urine-incontinentie, pollakisurie, nycturie, loze aandrang. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt flavoxaat door
Nadere informatieHet aanpassingsproces na confrontatie met een hart- of vaataandoening
Auteur: Jos van Erp j.v.erp@hartstichting.nl Het aanpassingsproces na confrontatie met een hart- of vaataandoening Maakbaarheid en kwetsbaarheid Dood gaan we allemaal. Deze realiteit komt soms sterk naar
Nadere informatieMultidisciplinair algologisch team
Multidisciplinair algologisch team INFORMATIEBROCHURE VOOR PATIËNTEN INLEIDING Geachte patiënt, U bent opgenomen in het az Vesalius ziekenhuis. Het is mogelijk dat u tijdens uw verblijf geconfronteerd
Nadere informatieDyspnoe in palliatieve fase. Marloes van Haandel
Dyspnoe in palliatieve fase Marloes van Haandel Inhoud Epidemiologie Definities van dyspnoe Communicatie Utrechts Symptoom Dagboek Verpleegkundige interventies bij dyspnoe Verpleegkundige diagnoses Angst
Nadere informatieGENEESMIDDELEN nemen ZONDER ZORGEN
GENEESMIDDELEN nemen ZONDER ZORGEN Voor mensen die meerdere geneesmiddelen nemen Tips rond correct gebruik van geneesmiddelen Info omtrent bijwerkingen Uitleg over generieken of witte producten INLEIDING
Nadere informatieHet zorgtraject van de bewoner in De Wingerd
Woon- & Zorgcentrum De Wingerd Het zorgtraject van de bewoner in De Wingerd Dr. Jo Lisaerde Het zorgtraject van de bewoner Belevingsgerichte zorg: wie is deze bewoner? Zorgplanning: wat wenst de bewoner
Nadere informatieKunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen?
Kunnen wij ook het laatste stuk van ons levenspad in eigen regie afleggen? Maaike Veldhuizen Arts palliatieve zorg in het Elkerliek ziekenhuis, palliatief consulent en SCEN arts Ingrid van Asseldonk, verpleegkundige
Nadere informatiePijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie
Pijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle
Nadere informatieDe laatste zorg H E T N A C H T C O N G R E S, J U N I
De laatste zorg H E T N A C H T C O N G R E S, 1 5-1 6 J U N I 2 0 1 7 M A R G OT V E R K U Y L E N S P E C I A L I S T O U D E R E N G E N E E S K U N D E K A D E R A R T S PA L L I AT I E V E Z O R G
Nadere informatie