Energieprestatie en architecturaal ontwerp

Transcriptie

1 Seminarie Duurzame gebouwen Energieprestatie en architecturaal ontwerp 15 december 2017 Compactheid / Erfgoed Architectuur met bijzondere uitdagingen Jean GARCIN Karbon architecture & urbanisme

2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE Een reeks uitgevoerde of nog lopende projecten voorstellen vanuit twee invalshoeken: - de compactheid als ontwerpopportuniteit - de energierenovatie of de aanpassing van het architecturale erfgoed 2

3 PLAN VAN DE PRESENTATIE 1 Compactheid als ontwerpopportuniteit Eengezinswoning uit stro in Ukkel Cohousing in Profondsart 2 - Het erfgoed heruitgevonden Nieuwe binnenschil: renovatie van woningen die deel uitmaken van een beschermd geheel Verhoging van een huis in Ukkel Nieuwe buitenschil: zware renovatie binnen bestaande huizenblokken 3

4 I. COMPACTHEID / ERFGOED Inleiding: Het architecturale ontwerp is intrinsiek verbonden aan een geheel van specifieke parameters. De energieprestatiedoelstellingen vormen een reeks aanvullende parameters of eisen die in het project moeten worden opgenomen en waarvan een groot deel samenhangt met de gebouwschil. Hier gaan we twee thema s behandelen: de compactheid van gebouwen en de renovatie van woningen met erfgoedkarakter. Bij nieuwbouw hebben deze doelstellingen een belangrijke impact op de kosten van de gebouwschil. Om het budget binnen redelijke grenzen te houden, is de compactheid van het project een eerste reflex. Hoe een compact project ontwerpen voor een klein perceel? Hoe een compact en hoogwaardig woonvolume ontwerpen? De energierenovatie van erfgoedgebouwen brengt nieuwe problemen met zich mee. Hoe de energieprestaties van een gebouw maximaal verbeteren en daarbij zijn erfgoedkarakter bewaren? Welke impact heeft het verdikken van de gebouwschil op het gebouw? Hoe al deze zaken aanpakken in het kader van een beschermd geheel? Hoe het moderne erfgoed interpreteren? En welke eisen toepassen? 4

5 I. COMPACTHEID Project van een eengezinswoning in Ukkel op een steil perceel. Moeilijkheden en mogelijkheden. - Beperkte terreinoppervlakte - Beperkt maximaal toegelaten volume - Aanwezigheid van een hoger gelegen muur ten noorden - Een gunstige oriëntatie - Terrein op het einde van de straat 5

6

7 een steil terrein op het einde van de straat

8 een projectopportuniteit

9 gevarieerde oriëntaties

10 ingegraven benedenverdieping

11 en ingang op straatniveau

12 een woonkamer met duidelijke oriëntatie maar doorlopend

13 een woonkamer met duidelijke oriëntatie maar doorlopend

14 een lichte nachthal, voldoende ruim voor diverse activiteiten

15 een lichte nachthal, voldoende ruim voor diverse activiteiten

16 open naar de achtertuin toe

17 dakverdieping en bureau

18 klimaatregeling

19 grote openingen op het zuiden naar de straat toe

20 tegelkachel - installatie

21 Algemene gegevens Ingenomen grondoppervlakte: 45 m² Bewoonbare oppervlakte: 120 m² Bruto-oppervlakte: 200 m² Bouwkosten: excl. BTW (buiten terreininrichtingen) Kosten per m²: 1250/m² Duur van de werken: 12 maanden Halfzware constructie Houtskelet / stro / kalkhennepbeton Verwarmingssysteem: tegelkachel SWW-systeem: thermische zonnepanelen Geringe grijze energie Materialen afkomstig van hernieuwbare hulpbronnen Energieprestaties EPB-software: NEV: 42 Kwh/m²/jaar Werkelijk: Verwarmingssysteem: tegelkachel Jaarlijks verbruik: 4 stère hout, d.w.z kg hout Energiewaarde van normaal droog hout: 3,4 kwh/kg 7072 kwh/jaar 59 kwh /m²/jaar (netto verwarmde oppervlakte) Jaarlijkse kosten (verwarming): 248/jaar

22 I. COMPACTHEID Cohousingproject in Profondsart Moeilijkheden en mogelijkheden - 10 huizen, in te planten op een beperkte zone - Begrensde bebouwbare zone - Zeer compact budget - Typologie opgelegd door de groep (eengezinswoning) - Hellend dak opgelegd door Stedenbouw 22

23 Geografische ligging dichtbij de netten

24 Een grote beboste site

25

26 Een beperkte bebouwbare zone

27 10 rijhuizen

28 Met variërende volumes

29

30 Verschillende combinaties

31

32 Benedenverdieping 1e verdieping Dakverdieping compacte plannen

33 Benedenverdieping 1e verdieping Dakverdieping en aangepaste plannen

34 houten structuur palen-balken voor de gemene muren houtskelet voor de gebouwschil

35

36 MASSA = blokken uit geperste ongebakken aarde GEBOUWSCHIL = houtskelet en ingeblazen cellulose

37 MASSA = blokken uit geperste ongebakken aarde GEBOUWSCHIL = Systeem Pailletech

38 Licht in het midden van het huis

39 Ruime en lichte verticale en horizontale circulatiezones

40

41

42

43 Algemene gegevens 1 eenheid Ingenomen grondoppervlakte: 90 m² Bewoonbare oppervlakte: 175 m² Bruto-oppervlakte: 240 m² (buiten kelders) Bouwkosten: (buiten terreininrichtingen en kelders) Kosten per m²: 1020/m² Duur van de werken: 14 maanden Houtskelet / cellulose / ongebakken aarde / stro Verwarmingssysteem: volgens het betreffende huis - tegelkachel - pelletketel - thermodynamische boiler Ventilatiesystemen: A+ of D SWW-systeem: gevarieerd Geringe grijze energie Materialen afkomstig van hernieuwbare hulpbronnen Energieprestaties EPB-software: NEV: 18 Kwh/m²/jaar Werkelijk: dit aspect wordt momenteel geanalyseerd (eerste jaar), volgens de huizen.

44 II. ERFGOED 2.1 Verhoging van een eengezinswoning in Ukkel Moeilijkheden en mogelijkheden Vast budget: voor de werken De belasting van de bestaande structuur moest worden beperkt Er moest snel worden gebouwd: bewoonde bouwplaats Het huis moest worden geherconfigureerd om toegang te krijgen tot de nieuwe verdieping en het gebruik van het huis met zijn nieuwe ruimten moest worden herbedacht. 44

45 Samengevoegde huizen

46

47

48

49

50 Benedenverdieping 1 e verdieping Dak Bestaande toestand

51 Benedenverdieping 1 e verdieping Nieuwe ruimten Eerste ruwe ontwerpen

52

53 warm dak met lichte helling, R>5 zonneweringen aan de zuidkant gordijngevel met drievoudige beglazing aan de noordkant nieuwe afzonderlijke leefruimten

54 nieuwe perspectieven

55 nieuwe perspectieven

56

57 Natuurlijk licht in het midden van het huis

58 Toegang tot de nieuwe verdieping

59

60 Algemene gegevens Ingenomen grondoppervlakte: 120 m² Bewoonbare oppervlakte van de nieuwe verdieping: 90 m² Kosten van de uitbreiding: (werken, excl. BTW) Kosten per m²: 1350/m² Duur van de werken: 6 maanden Energieprestaties EPB-categorie: EGE U-waarden worden gerespecteerd Werkelijk: reductie van het verbruik ondanks het grotere volume Kader uit Douglas / triplexplaten / PIR Ventilatiesysteem: D (aangesloten op het bestaande) SWW-systeem: gecombineerde verwarmingsketel Weinig materialen gebruikt

61 II. ERFGOED 2.2 DE PULLI Erfgoedrenovatie van woningen die deel uitmaken van een beschermd geheel Renovatie van een geheel van sociale woningen in de Cité Moderne in Sint-Agatha-Berchem 61

62 1930

63 2016

64

65 de twee eenheden worden verbonden door een transversale trap

66 1927

67 het bouwsysteem NON PLUS

68

69

70

71 Kroonlijstbekleding uit panelen Korrelige rurale bepleistering Betonnen dorpels Gladde cementering het architecturale vocabularium terugvinden in de details

72 compatibele materialen

73 isoleren aan de binnenzijde

74

75

76 verschillende bestudeerde scenario's

77 een doordachte keuze

78 Algemene gegevens voor 2 eenheden met 4 slaapkamers Ingenomen grondoppervlakte: 124 m² Oppervlakte woningen: 298 m² Bruto-oppervlakte: 362 m² (buiten kelders) Bouwkosten: (buiten terreininrichtingen en kelders) Geraamde kosten per m² brutooppervlakte: 1325/m² Duur van de werken: 20 maanden Energieprestaties EPB-software: NEV: 35,02 Kwh/m²/jaar PEV: 100,84 Kwh/m²/jaar Binnenisolatie kalkhennepbeton - Individuele gecombineerde verwarmingsketel Ventilatiesysteem: C+ Geringe grijze energie Materialen afkomstig van hernieuwbare hulpbronnen

79 II. ERFGOED 2.3 De mantel renovatie binnen bestaande huizenblokken Renovatie van een geheel van sociale woningen in de Wijk van Meulecom in Molenbeek (1080) 79

80

81 binnen bestaande huizenblokken

82 bestaande toestand

83 geplande toestand

84 inpakken van het gebouw

85

86

87

88

89

90 Algemene gegevens voor 7 eenheden met 3 slaapkamers Bruto-oppervlakte: 1066 m² Bouwkosten (raming): Geraamde kosten per m² brutooppervlakte: 1066/m² Duur van de werken: 20 maanden Energieprestaties EPB-software: Gemiddelde NEV voor de 7 eenheden: 16,5 Kwh/m²/jaar Buitenisolatie houtwol Dak: ingeblazen cellulose - Individuele gecombineerde verwarmingsketels Ventilatiesysteem: A+ Geringe grijze energie Materialen afkomstig van hernieuwbare hulpbronnen Hergebruikmaterialen afkomstig van de bouwplaats

91 TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE Alles hangt samen bij het ontwerpen van een gebouw. Er is geen typeoplossing en er zijn evenmin mirakels. Bij elk project moet worden voldaan aan een hele reeks criteria, waarbij de energieprestaties vormgeven aan de reflectie. Een compact gebouw ontwerpen is vaak pure noodzaak; elke specifieke situatie kan bijzondere ruimtelijke kwaliteiten inhouden. Erfgoedgebouwen vereisen een aangepaste aanpak bij een energierenovatie, alsook een goed inzicht in het gebouw (bouwsysteem, erfgoedaspecten, ) 91

92 TOOLS, WEBSITES, BRONNEN: Gids Duurzame Gebouwen / Hergebruik-hertoepassing van bouwmateriaal Techniques de sauvegarde de l architecture moderne Website Karbon (projectfiches) paille_et_beton_de_chanvre_chaux_/ _renovation_lourde_d_un_ensemble_de_13_logements_sociaux/ Bouwmaterialen Ventilatiesysteem A+ 92

93 CONTACT Jean GARCIN Architect Medewerker - Karbon architecture & urbanisme : jean@karbon.be